INHOUD Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xix Biografie Luc Huybrechts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxi Diverse publicaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xxiii De nietigheid van de huiszoeking prima en secunda facie Luc Arnou . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 I.
Nietigheidscontrole tijdens en op het eind van het strafonderzoek: primo piatto i secundo piatto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 II. Toepassing op het onregelmatige huiszoekingsbevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 III. Bedenkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Europeanisering van het strafrecht en de steun van de bevolking Geert Corstens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De Europese aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit: samenwerking, wederzijdse erkenning, optreden op elkaars grondgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eurojust . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Andere bilaterale en multilaterale samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wederzijdse erkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Optreden op elkaars grondgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. De Europese aanpak van grensoverschrijdende criminaliteit: communautarisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Staat de bevolking achter Europeanisering van het strafrecht? . . . . . . . . . V. Uitgangspunten van Europeanisering van het strafrecht . . . . . . . . . . . . . . Vertrouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Respect voor de nationale rechtscultuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Subsidiariteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
21
22 23 25 25 26 26 27 29 29 30 31 32
v
Inhoud
Het fiscale wacht niet meer op Godot Victor Dauginet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De inhoud van het strafrechtelijk dossier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. De aard van het fiscaal onderzoek en bewijs – de waarheid in het fiscaal recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. De voorrang van de fiscale vordering op de strafvordering na de afschaffing van artikel 462 WIB92 (art. 350, § 4 WIB64) . . . . . . . . . . . . . . A. Vroegere wettelijke voorrang van de fiscale vordering . . . . . . . . . . . . . B. Huidige behandeling van de fiscale vordering naast de strafvordering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. De rol van de belastingadministratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. Het teloorgaan van onderzoeksrechten van de fiscus . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
35 36 38 40 40 43 45 46 47
Cassation et renvoi préjudiciel : nul ne peut servir deux maîtres Jean de Codt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 De niet-toerekeningsvatbaarheid sluit niet noodzakelijkerwijze het opzet uit Alain De Nauw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 De unanieme rechtspraak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De eerste groep auteurs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De tweede groep auteurs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Moet de rechtspraak zijn benadering herzien? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
65 68 70 74
Enkele problemen rond het deskundigenonderzoek in financiële strafzaken Bart De Smet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 I. Criteria voor aanstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Erelonen van deskundigen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Omvang van de opdracht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Afstand van de partijen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. Zorgvuldigheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. Tegenspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. Beginsel van techniciteit van de expertise . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII. Bewijswaarde van het deskundigenverslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX. Beroepsgeheim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
vi
77 78 81 83 83 84 89 91 91 93
Intersentia
Inhoud
Het gezag van gewijsde van beslissingen van de onderzoeksgerechten: oude wijn in nieuwe zakken? Marc De Swaef en Michael Traest. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 I. II. III. IV. V. VI.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95 Voorlopige hechtenis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96 Controle conform de artikelen 235bis en 235ter Sv. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 De regeling van de rechtspleging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104 De uitspraken van de onderzoeksgerechten als rechter ten gronde . . . . 108 Tot slot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Tuchtrecht versus gemeen recht. Enkele bedenkingen over de modernisering van het medische tuchtprocesrecht Benoît Dejemeppe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111 Een onherroepelijke evolutie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Het recht op een onafhankelijke en onpartijdige rechtbank . . . . . . . . . . . II. Het recht van verdediging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De waarheidsverplichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bijstand voor de arts tijdens het onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. De persoonlijke verschijning ter zitting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. De verjaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Het hoger beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. De sanctie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. De plaats van de klager . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. Een transparante rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
112 114 114 114 117 118 119 119 120 120 121
Over de correctionalisering van misdaden: pleidooi voor ‘intelligent design’ Filiep Deruyck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123 I. II.
De ontstaansgeschiedenis van de correctionalisering van misdaden . . . De verruiming van de mogelijkheden tot correctionalisering van misdaden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. De uitbreiding van de bevoegdheid tot correctionalisering naar andere organen van het strafprocesrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Natuurlijke evolutie versus ‘intelligent design’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
124 128 133 136
Multiculturele rechtspraak: laveren tussen Scylla en Charybdis Eric Dirix . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Intersentia
vii
Inhoud
Utopiaans cassatieberoep in strafzaken Edward Forrier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 Gevraagd: duidelijkheid voor de politie. Vijf samenhangende stellingen over de legaliteit van politioneel optreden en het bewaren ervan vanuit de Antigoonrechtspraak Franky Goossens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155 Het legaliteitsbeginsel: een fundamenteel principe voor het politioneel optreden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156 III. De antigoonrechtspraak inzake het onrechtmatig verkregen bewijs in strafzaken: geen reden tot relativering van het legaliteitsbeginsel. . . . . . 162 IV. Noodzakelijkheid van duidelijkheid voor de politie omtrent de legaliteit van haar optreden als resultante van de Antigoonrechtspraak: vijf stellingen ter vrijwaring hiervan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168 A. Eerste stelling: “inzake het politioneel optreden dient de permissieve regel plaats te ruimen voor de prohibitieve regel” . . . . . 168 B. Tweede stelling: “de wetgever dient te voorzien in een afdoende wettelijke basis voor de politionele dwangmiddelen/bevoegdheden die noodzakelijk geacht worden voor de uitoefening van de politiefunctie”. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171 C. Derde stelling: “de rechtspraak dient de wettelijke basis voor politioneel optreden te interpreteren, niet tegen de ratio legis van de wettelijke bepalingen in uit te breiden” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174 D. Vierde stelling: “in de politieopleiding moet duidelijk gewezen worden op het verschil tussen de onrechtmatigheid in de bewijsvergaring en het gebruik van het onrechtmatig verkregen bewijs” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177 E. Vijfde stelling: “de controleorganen inzake de politie dienen de politie constant te wijzen op het belang van het respecteren van het legaliteitsbeginsel” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 V. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178 De criminalisatie van kapitein en scheepsbemanning in geval van olieverontreiniging: een brug te ver? Een mogelijk conflict tussen het Zeerechtverdrag, MARPOL en de Europese Richtlijn 2005/35/EC Marc A. Huybrechts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 I. II.
viii
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181 De algemene kenmerken van de burgerrechtelijke aansprakelijkheid in gevallen van olievervuiling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Intersentia
Inhoud
III. IV. V. VI.
Enkele bijzondere aspecten van de MARPOL-verdragen 1973-1978 . . . De ratificaties van het MARPOL-verdrag 73/78 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hoe kwam de Europese Richtlijn 2008/35 tot stand? . . . . . . . . . . . . . . . . Maar waar ligt nu het conflict tussen het Zeerechtverdrag en MARPOL en de Europese Richtlijn 2005/35? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. Mogelijke conflicten met het internationale Zeerechtverdrag van 1982 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VIII. De aanval op de Europese Richtlijn 2005/35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IX. De beslissing van het Europese Hof van Justitie over de wettelijkheid van de Europese Richtlijn 2005/35 – zaak nr. C-308/06 – Grote Kamer – arrest 30 juni 2009 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . X. Maar hoe kwam het hof nu tot deze bevinding? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XI. De overeenstemming van de Europese Richtlijn met het Zeerechtverdrag van 1982 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XII. Het vereiste van het algemene rechtzekerheidsbeginsel . . . . . . . . . . . . . . XIII. De gevolgen van deze beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XIV. De guidelines (Codex) over de correcte behandeling van zeevarenden van de internationale maritieme organisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XV. De Franse “Erika”-beslissing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . XVI. Een waardeoordeel m.b.t. de behandeling van de zeevarenden . . . . . . . XVII. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
187 187 189 191 193 193
195 196 197 198 199 201 202 203 203
De wet van 5 juni 1928 houdende herziening van het Tucht- en Strafwetboek voor de Koopvaardij en Zeevisserij, een minder bekend recht? Jean-François Leclercq . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 I.
De moderne maritieme piraterij en het Tucht- en Strafwetboek voor de Koopvaardij en Zeevisserij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207 II. Sommige andere beschouwingen over het Tucht- en Strafwetboek voor de Koopvaardij en Zeevisserij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215 III. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220 De onvermijdelijke evolutie van het strafprocesrecht Yves Liégeois . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221 I. II.
Intro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Stromingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Van inquisitoriaal vooronderzoek naar accusatoir . . . . . . . . . . . . . . . 1. De hoofdstroming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Invulling van tegenspraak binnen een inquisitoriaal systeem, en uitbreiding van rechten, grotendeels door vermenigvuldiging van procedures . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
221 222 222 222
222
ix
Inhoud
B.
C.
D. E.
3. De toenemende greep van artikel 6 EVRM op het vooronderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226 Van ingewikkeld naar ingewikkelder of waar hypertechnische wetgeving en vermenigvuldiging van procedures elkaar hebben gevonden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 1. De regeling van de rechtspleging: een afsluiter van het gerechtelijk onderzoek die lijdt aan snel groeiend overgewicht maar de bodemrechter niet tot anorexia aanzet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229 2. De bomsaga en consorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234 Structuren onder spanning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 1. Toezicht over een gefractioneerde keten als waarborg voor de behandeling binnen een redelijke termijn? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240 2. Het recht van een benadeelde om de strafvordering in gang te zetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 Onderzoeksrechter en/of rechter van het onderzoek . . . . . . . . . . . . . . 247 De onvermijdelijke evolutie van het strafprocesrecht . . . . . . . . . . . . . 251 1. Synthese . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251 2. Vrije denkoefening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 a. Ruw schilderij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254 b. Initiatief om de strafvordering in te stellen . . . . . . . . . . . . . . . 254 c. Participatief vooronderzoek, enkel inquisitoriaal en geheim als het strikt nodig is. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255 d. Invoering van een rechter van het onderzoek naast behoud van de onderzoeksrechter enkel voor complexe zaken op vordering van het openbaar ministerie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 e. Dagvaarding ten gronde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256 f. De bodemrechter beschikt over uitgebreide bevoegdheden. . 257
Tuchtrecht voor magistraten en EVRM Paul Maffei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259 Vaststelling van burgerlijke rechten en verplichtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bepaling van de gegrondheid van een ingestelde strafvervolging . . . . . . . . . . . Doorbraak in de rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De tuchtprocedure zoals bepaald door het Gerechtelijk Wetboek en artikel 6 EVRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toegang tot de rechtbank en onpartijdige rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
x
260 263 265 268 269 272
Intersentia
Inhoud
“Sire, er zijn geen onderzoeksrechters meer”. De toekomst van het gerechtelijk onderzoek: Frankrijk als inspiratiebron? Joachim Meese. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 273 De doorbreking van het isolement van de onderzoeksrechter: le collège de l’instruction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Restricties voor het neerleggen van een klacht met burgerlijkepartijstelling en mogelijkheid tot het vroegtijdig afsluiten van een gerechtelijk onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nagenoeg volledige afschaffing van het principe ‘le criminel tient le civil en état’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Audiovisuele opname van het verhoor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Enkele aspecten van modernisering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En België? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
276
277 278 279 280 282
Rechtsbijstand voor de (aangehouden) verdachte Martin Minnaert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 I. II. III. IV. V. VI.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285 Belang van het verhoor in strafzaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286 Europeesrechtelijke tendenties vóór de arresten Salduz en Panovits . . . 287 Joegoslavië-tribunaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 Salduz en verdere rechtspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301 (Nationale) reacties op het arrest Salduz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 A. Nederland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307 B. België . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310 VII. Uitleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313 Ceci n’est pas une peine… Over de vraag hoe lang het hybride Belgische sanctiebegrip nog overeind kan blijven? Joëlle Rozie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319 I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. De hoogste rechtscolleges aan het woord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het sanctiebegrip door de bril van het EHRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het Grondwettelijk Hof als brave partner van het EHRM . . . . . . . . . C. Het Hof van Cassatie in de rol van eigenzinnige partner van het EHRM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
319 320 323 323 325 326 330 335
xi
Inhoud
Het grievenstelsel in strafzaken Michel Rozie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337 I. II. III. IV.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Artikel 204 Sv., wettelijke support van het grievenstelsel . . . . . . . . . . . . . Het grievenstelsel in de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mogelijke aanpassingen?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
337 337 339 340
Het vennootschapsberoepsverbod: van bot en blind naar scherp en bedachtzaam? Bart Spriet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Van automatisch gevolg naar bijkomende straf! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Tot 31 augustus 1998: automatisch gevolg, ook voor de sokkendief . B. Vanaf 1 september 1998: bijkomende straf, waarschijnlijk niet meer voor de sokkendief. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Van bijkomende straf naar (secundaire) autonome straf? . . . . . . . . . . . . IV. Uitleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
341 342 342 345 354 358
Een transparant en onpartijdig rechter Marc Sterkens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359 Een onpartijdig rechter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een eis van internationaal recht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De Nederlandse ervaring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nevenfuncties: compromis of gecompromitteerd . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Vertaling in nationale wetgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De regeling van artikel 44 Wrra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De Deense regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De Belgische regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
359 360 362 362 362 364 365 371 374
Het Europees aanhoudingsbevel en het wederzijdse vertrouwen Guy Stessens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 379 Wederzijdse erkenning en wederzijds vertrouwen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het Europees aanhoudingsbevel en wederzijds vertrouwen . . . . . . . . . . . . . . . De nationaliteitsexceptie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dubbele strafbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Toetsing aan mensenrechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Slotbeschouwingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
xii
379 382 385 389 391 396
Intersentia
Inhoud
Het Hof van Cassatie en de controle over de toepassing van de bijzondere opsporingsmethoden: Though this be madness, yet there is a method in it Marc Timperman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399 De ontvankelijkheid van de voorziening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De bevoegdheid van de kamer van inbeschuldigingstelling om in toepassing van artikel 235ter Sv. over te gaan tot controle van de bijzondere opsporingsmethoden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De rechtspleging voor de kamer van inbeschuldigingstelling . . . . . . . . . . . . . . A. Verzoek tot uitstel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Het horen van de inverdenkinggestelde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Het horen van het openbaar ministerie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Het horen van de douaneambtenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Gebrek aan antwoord van de procureur-generaal . . . . . . . . . . . . . . . . Het toezicht door de kamer van inbeschuldigingstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. De eigenlijke controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Motivering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De gevolgen van het arrest van de KI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Overschrijden termijn voor uitspraak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bindend karakter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Een bijzonder geval: de verhouding tussen enerzijds de artikelen 189ter en 235ter Sv. met anderzijds artikel 235bis Sv. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
401
403 405 405 406 407 408 408 408 408 410 411 411 411 412
Enkele bedenkingen over de alleenzetelende rechter in strafzaken Philip Traest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 Een historische terugblik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Evaluatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Is een aanpassing noodzakelijk? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
415 423 424 428
De visitatiebevoegdheid in het sociaal strafrecht Dirk Van Daele en Ken Van hoogenbemt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429 I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. De toegang tot niet-bewoonde plaatsen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. De toegang tot bewoonde lokalen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Het begrip ‘bewoond lokaal’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Wie kan de toestemming van de politierechter vragen? . . . . . . . . . . . C. De procedure voor de politierechtbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. De visitatie met toestemming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. De reikwijdte van de visitatiebevoegdheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
429 431 433 433 436 437 438 439
Intersentia
xiii
Inhoud
V. De verenigbaarheid van de visitatiebevoegdheid met het EVRM . . . . . . 441 VI. Bij wijze van uitleiding: de sanctie in geval van een onwettige visitatie . 445 Kan een bewijsmiddel een vastgelegde bewijswaarde hebben? Een onderzoek naar een Belgische toepassing van judicial notice of adjudicated facts Chris Van den Wyngaert en Emmanuelle De Bock . . . . . . . . . . . . . . . 447 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Judicial notice of adjudicated facts in de internationale straftribunalen 1. Feiten van algemene bekendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Judicial notice of adjudicated facts . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Judicial notice of adjudicated facts in België? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Samenhangende zaken en toch procedureel gesplitst . . . . . . . . . . . . . 1. Samenhang algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Samenhang en jeugdbeschermingsrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. Samenhang en buitenlandse vonnissen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Bruikbaarheid van judicial notice of adjudicated facts . . . . . . . . . . . . IV. Conclusie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
447 448 451 455 459 459 459 460 461 462 464
Over de vaagheid en de onvatbaarheid van het strafrecht Armand Vandeplas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 467 I. II. III. IV.
Over vage strafwetten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Over de vaagheid van de tenlasteleggingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Over de omschrijving van de feiten als rechtsbron . . . . . . . . . . . . . . . . . . Valsheid in geschrifte als icoon van strafrechtelijke wazigheid . . . . . . . .
467 468 470 471
Après l’arrêt Salduz, quelles perspectives de réforme ? Damien Vandermeersch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 475 Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. La situation du suspect privé de liberté . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. L’avertissement explicite du droit au silence . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. L’accès à l’avocat dès avant la première audition. . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Les garanties lors de l’audition policière proprement dite . . . . . . . . . 1. La présence de l’avocat lors de l’audition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. L’enregistrement de l’audition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. La formation des fonctionnaires de police et des magistrats . . . . D. Les garanties lors de l’audition de l’inculpé devant le juge d’instruction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. L’assistance de l’avocat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. L’interrogatoire en deux temps.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . xiv
475 478 478 480 481 481 483 485 487 487 488
Intersentia
Inhoud
a. L’interrogatoire en présence de l’avocat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . b. Le débat contradictoire sur la délivrance ou non d’un mandat d’arrêt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3. La prolongation du délai de vingt-quatre heures . . . . . . . . . . . . . . II. La situation du suspect laissé en liberté . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Les avertissements préalables . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. La concertation préalable avec l’avocat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. L’assistance de l’avocat à l’audition . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. L’enregistrement de l’audition par le fonctionnaire de police. . . . . . . E. L’audition par le juge d’instruction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Conclusions. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
488 489 489 490 490 491 491 491 492 492
Douanerechtelijk transigeren Eric Van Dooren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 495 Preliminaire ode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I. Principe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . II. Initiatiefbevoegdheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III. Voorwerp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . IV. Tijdstip . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . V. Voorwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VI. Gevolgen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . VII. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
495 496 498 499 500 502 506 509
Holsters op maat voor de bestraffing van ondernemingen? Eerst goed mikken, dan pas schieten Vanessa Franssen en Silvia Van Dyck . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 511 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . De aanbevelingen van de subcommissie Straftoemeting in een nutshell . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Strafdoelen: herstel en integratie als codewoorden . . . . . . . . . . . . . . . B. Algemene beginselen van strafrecht, straftoemeting en strafprocesrecht als wapenschild . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. “Voor elk wat wils”. Diversificatie van straffen is de boodschap . . . . III. Ondernemingen als doelwit: Holsters aangescherpt . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Traditionele strafdoelen nog lang niet buiten strijd . . . . . . . . . . . . . . . B. De grote veerkracht van algemene beginselen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . C. Effectieve straffen op maat: een schot voor de boeg? . . . . . . . . . . . . . . IV. Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Intersentia
511 514 514 516 519 520 520 527 530 534
xv
Inhoud
Het recht van verdediging: de verdediging van het onrecht? Over onrechtmatig verkregen bewijs, nietigheden en sancties in het strafproces Steven Van Overbeke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 537 I. II.
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Het bewijs in strafzaken: waarheidsvinding versus andere belangen . . . A. Maatschappelijk onbehagen in een rechtsstaat: Brabo versus onrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Juridisch onbehagen in een rechtsstaat: Antigoon versus onrecht . . III. Bedenkingen over wat was, wat is en wat komen kan . . . . . . . . . . . . . . . . A. Over vormvoorschriften en nietigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Het eeuwige probleem van de nietigheden … . . . . . . . . . . . . . . . . 2. Een pleidooi voor sanctionering zonder nietigheden . . . . . . . . . . B. Behaaglijk juridisme vs. juridisch onbehagen: rechtshandhaving als probleem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1. Bewijsuitsluiting: een problematische vorm van rechtshandhaving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2. De noodzaak van efficiënte sanctie- en preventiemechanismen . C. Lot van het bewijs in een onregelmatig aanhangig gemaakt onderzoek: Antigoon op het Procrustesbed? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D. Over onbetrouwbaar bewijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . E. Over (het recht op) een eerlijk proces en het recht van verdediging . IV. Tot slot: rechtszekerheid als hoogste goed? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
537 539 539 542 547 547 547 550 554 554 556 558 562 564 569
De fiscale administratie als burgerlijke partij voor de strafgerechten: een poging tot synthese Filip Van Volsem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 573 Algemeen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Inzake inkomstenbelastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Btw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Registratie- en successierechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Welk voordeel biedt een burgerlijkepartijstelling voor de fiscale administratie? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tot slot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
573 578 586 593 594 596
De grensoverschrijdende en jury-ondermijnende impact van Taxquet/België Raf Verstraeten en Lore Gyselaers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 597 I. De impact van de zaak Taxquet/België op andere landen . . . . . . . . . . . . . 601 II. De impact van Taxquet/België op het voortbestaan van de jury . . . . . . . 609 Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 618
xvi
Intersentia
Inhoud
Het Hof van Cassatie en de distributieve toepassing van artikel 2 Sw. naar aanleiding van een arrest van 19 mei 2009 Patrick Waeterinckx . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 619 Lijst der voorintekenaars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 637
Intersentia
xvii
