Inhoud. Voorwoord 5. Inhoud

KB_21921TB.fm Page 7 Tuesday, February 25, 2003 1:09 PM

Inhoud Voorwoord 5 1

Schatten en meten 9 1.1 Meten is weten 10 1.2 Hulpmiddelen bij het schatten 15 1.3 Afstanden meten 19 1.4 Oppervlakten berekenen 21 1.5 Afsluiting 25

2

Een 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6

3

Natuur om je te amuseren 55 3.1 Een dagje uit 55 3.2 Dag rommel! 60 3.3 Op vakantie 61 3.4 Op zoek naar natuur in Nederland 62 3.5 Kamperen (op de boerderij) 64 3.6 Van alles te doen op vakantie 65 3.7 Gevolgen van massatoerisme 67 3.8 Afsluiting 69

4

Sport- en recreatieterreinen 71 4.1 Sportterreinen in soorten 72 4.2 Onderhoud sportterrein 72 4.3 Opleiding en beroep 73 4.4 Onderhoud recreatieterrein 74 4.5 Natuurlijke soorten grasland 75 4.6 Verzorging van grasvelden 76 4.7 Afsluiting 77

5

Dieren in soorten en maten 81 5.1 Zoveel soorten, zoveel eigenschappen 82 5.2 Speel ik ermee of verdien ik eraan? 88 5.3 Wie (her)kent mij? 89 5.4 Afsluiting 91

I n h o ud

ontwerp voor een tuin 27 Een tekening lezen 27 Doelgroepen en wensen inventariseren 29 Een schets maken voor een doelgroep 37 De eindtekening maken van de schets 38 Veilig een tuin aanleggen 46 Afsluiting 54

7


8

6

Dieren en hun eten 93 6.1 Wie eet wat? 94 6.2 Voersoorten 95 6.3 Wat zit erin? 97 6.4 Waarvoor is het bestemd? 98 6.5 Toevoegingen 99 6.6 Afsluiting 100

7

Geef ze te eten 103 7.1 De dierentuinkeuken 104 7.2 Plant of vlees 105 7.3 Eetgewoonten 107 7.4 Voedernormenboekje 107 7.5 Dieren op rantsoen 111 7.6 Afsluiting 113

Trefwoordenlijst 115

Re cre a t i e


1

Schatten en meten

Oriëntatie Hoeveel tijd heb jij per week? En hoeveel tijd besteed jij per jaar aan je hobby? Voor de een is dit moeilijker in te schatten dan voor een ander. Gelukkig zijn andere zaken makkelijker te schatten. Want schatten doe je elke dag. Als je de weg over wilt steken, schat je in of je nog voor die auto langs kunt, die aan komt rijden. Als je met je fiets door een nauwe opening wilt rijden, schat je in of de opening breed en hoog genoeg is. Ook als je om negen uur op school moet zijn, schat je hoe laat je van huis moet om op tijd te zijn. Om bepaalde zaken in te schatten gebruik je telkens je ervaringen van vroeger. De laatste keer was je veel te vroeg op school, dus nu ga je wat later van huis. Misschien kom je wel te laat en zul je de volgende keer weer iets eerder gaan. Meten is veel nauwkeuriger dan schatten. Bij het meten zul je altijd een meetinstrument gebruiken om tot een exacte waarde te komen. Je kunt bijvoorbeeld elke ochtend de temperatuur meten buiten bij je slaapkamerraam. Als meetinstrument gebruik je dan een thermometer. Deze meet het aantal graden Celsius. Als je een cake gaat bakken, dan meet je de hoeveelheid bloem af met een weegschaal. In de kas van een tuinder heb je een meetinstrument die de luchtvochtigheid meet. Dit blok gaat over het schatten en meten van waarden. We bespreken verschillende hulpmiddelen bij het schatten en meten. Ook leer je hoe je bepaalde waarden kunt berekenen.

S c h at t e n e n meten

9


Fig. 1.1 Hoe hoog is deze boom?

10

1.1

Meten is weten

In de landbouw is het vaak nodig om heel precies te meten. In de akkerbouw wordt tegenwoordig gebruik gemaakt van computers en satellieten. Tuinbouwers houden het weer goed in de gaten om schade aan hun gewassen te voorkomen. In de melkveehouderij worden geregeld monsters van de melk genomen om te controleren op bepaalde stoffen en bacteriën. Ook in de zorg, in de techniek en in de economie is meten heel belangrijk. Verschillende waarden met eenheden In het dagelijks leven kun je allerlei waarden meten. Om een paar bekende voorbeelden te noemen: tijd, lengte, hoogte, luchtdruk, windsnelheid, voedselrijkdom, vochtgehalte, vetgehalte, temperatuur, gewicht, stroom, en zo zijn er nog honderden andere waarden te bedenken. Al deze waarden meet je in afgesproken eenheden. Belangrijk is dat je bij elke gemeten waarde die eenheid vermeldt. Meestal zet je hem erachter. Bijvoorbeeld: de hoeveelheid melk in de melktank wordt aangegeven in liters, de temperatuur wordt aangegeven in graden Celsius en de luchtdruk in millibar. Meten in de landbouw Boeren en tuinders volgen altijd met veel belangstelling het weer. Dat doen ze omdat ze er zo afhankelijk van zijn. Het weer bepaalt voor een belangrijk deel welk werk er op een bedrijf wordt Re cre a ti e


uitgevoerd. De informatie van de uitgebreide weerberichten gebruiken de boeren en tuinders voor hun werk . Maar ook zelf meet de boer of tuinder waarden van het weer. Met de regenmeter meet hij heel precies de hoeveelheid neerslag in de vorm van regen, hagel en sneeuw. De barometer geeft hem informatie over de luchtdruk en over mogelijke weersveranderingen die op komst zijn. Op de thermometer kan hij de buitentemperatuur aflezen. Sommige boeren hebben een windwijzer en een windsnelheidsmeter. Die raadpleegt de boer als hij zijn gewassen wil bespuiten. Hij kan dan rekening houden met de windsnelheid. Als er teveel wind is, kan het middel overwaaien naar een andere perceel. 11

Precisielandbouw De boer op de boerderij krijgt er hulpjes bij op de boerderij: satellieten! Op de trekker is een DGPS-ontvanger geïnstalleerd. Dit is een apparaat dat lijkt op het navigatie-systeem dat wel in auto's wordt gebruikt om de route te bepalen. De ontvanger krijgt signalen van drie of vier satellieten en van een zender op de grond. Hiermee wordt de plaats van de trekker op de akker tot op de vierkante meter precies bepaald. Tijdens het ploegen verzamelen gevoelige metertjes allerlei gegevens over de structuur en voedingsstoffen van de bodem. Die metertjes zitten vast aan de ploeg. Zo worden telkens kleine stukjes land nauwkeurig in kaart gebracht. De gegevens worden opgeslagen in een computer. In het voorjaar, wanneer de boer het land gaat bemesten, rekent de computer precies uit hoeveel mest er op elk stukje moet worden gestrooid. Dit wordt weer doorgegeven aan de mestinjecteur. Fig. 1.2 De trekker krijgt signaal van satellieten.



Melkwaarden in de melktank Wanneer de tankauto de melk uit de melktank komt ophalen, dan wordt er een monster genomen van de melk. Op de melkfabriek controleren ze dit buisje met melk op vet, eiwit en bacteriën. Zijn de waarden niet juist of vinden ze vreemde stoffen in de melk, dan wordt de melk niet meegenomen in de productie. Het weer in de tuinbouw Tuinders beschermen in het voorjaar hun plantjes als er nachtvorst wordt voorspeld door de weerman. Fruittelers zetten dan hun beregeningsinstallatie in de boomgaard aan om de bloesem te beschermen.

12

Fig. 1.3 Beregenen van de boomgaard om bloesem te beschermen tegen nachtvorst.

Fig. 1.4 De bloesem is beschermd door een ijslaagje.

Spuitrobot in de kas De spuitrobot rukt uit wanneer op een bepaalde plek in de kas een ziekte is waargenomen. Deze spuitrobot is een groot rek met een Re cre a t i e


paar bakken en een dozijn spuitkoppen. Het toestel rolt op wieltjes over buizen hoog in de kas. Deze robot gebruikt de helft minder gewasbescherming dan andere spuitmethoden. Fig. 1.5 De spuitrobot gebruikt de helft minder gewasbeschermer.

13

Meten in de zorg Ook in de zorg wordt veel gemeten. De dokter bijvoorbeeld meet vaak de hartslag, bloeddruk en temperatuur van patiënten. In de bejaardenzorg maken ze weer op andere manieren gebruik van metingen. Hartslag In het ziekenhuis of bij de huisarts wordt je hartslag wel eens gemeten. Door de hartslag te meten krijgt de verpleegster of arts informatie over je gezondheid. Bloeddrukmeter Ook je bloeddruk is een belangrijke waarde om te meten. Dat wordt gedaan met een bloeddrukmeter. Bij een te hoge bloeddruk kunnen je bloedvaten in je lichaam de druk soms niet meer aan. De bloedvaten kunnen kapot gaan of zwakke plekken vertonen. Fig. 1.6 Bloeddruk meten bij je huisarts.



Temperatuur Het menselijke lichaam heeft gemiddeld een temperatuur van 37 °C. Wanneer je koorts hebt en ziek bent, heb je een te hoge temperatuur (39-40 °C). Als je lange tijd hoge koorts hebt, is dat gevaarlijk voor je gezondheid. In het ziekenhuis meten ze daarom elke ochtend de temperatuur. Alarmknop in de bejaardenzorg Oudere mensen die in een seniorenflat wonen kunnen een alarm aanschaffen. Stel dat een bewoner komt te vallen, of ernstig ziek wordt. Dan kan hij of zij op de knop van het alarmsysteem drukken die om de nek hangt. Deze knop zendt een signaal uit naar een centrale, die vervolgens actie onderneemt. 14

Meten in de techniek In de techniek wordt natuurlijk heel veel gemeten. We noemen een paar voorbeelden uit verschillende sectoren. Bandenspanning Bij personenauto’s, trekkers en vrachtwagens is het belangrijk dat in de banden de juiste hoeveelheid lucht zit. Als de banden bij een personenauto te zacht zijn, gaat het sturen moeilijker. Bij te harde banden heb je minder grip op het wegdek. Voor alle merken van personenauto’s is bekend wat de optimale bandenspanning is. Deze bandenspanning kun je zelf meten bij een garage of benzinestation. Uitstoot van uitlaatgassen Motoren stoten uitlaatgassen uit als ze lopen. Auto’s, trekkers en vrachtwagens mogen maar een bepaalde hoeveelheid gassen uitstoten. Bij de APK-keuring wordt de uitstoot gemeten om te kijken of de uitlaatgassen niet boven de maximale waarde komen. Spanningsmeter Als je wilt meten of er nog spanning op het elektriciteitsnet staat, gebruik je de spanningzoeker. Dit is een kleine schroevendraaier. Deze steek je in het stopcontact. Als er nog spanning staat op het net, gaat er een lampje branden. Meten in de handel We noemen twee voorbeelden van waarden meten in de handel: – de AEX-index op de beurs; – de grafiek Varkenstermijnmarkt in de veehandel. AEX-index Als er iets bijzonders gebeurt in de economie in Nederland of de wereld, krijgt iedereen daarmee te maken. Op de aandelenbeurs wordt gehandeld in aandelen en beleggingen. Als het goed gaat met de economie, dan gaat het op de beurs ook goed. Er wordt dan veel gehandeld. Hoe het gaat op de beurs, kun je zien aan de AEX-index. Dit is een graadmeter voor de handel op de beurs.

Re cre a t i e

Inhoud. Voorwoord 5. Inhoud

Recommend Documents