Inhoudsopgave
Voorwoord Afkortingen
vn xix
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8
Aanleiding Probleemstelling Relevantie Methode van onderzoek Afbakening Begripsbepalingen Relevante regelgeving Opbouw van het boek
1 3 4 6 7 8 10 11
Deel I TOETSINGSKADER
Hoofdstuk 2 Toetsingskader 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
2.6 2.7 2.8
Inleiding De keuze van de beginselen Rechtszekerheid Legal privilege (grondrechten) Effectiviteit 2.5.1 Inleiding 2.5.2 Voorwaarden voor een doeltreffende handhaving Gelijkwaardigheid Toets aan beginselen in dit onderzoek Resume
15 17 19 21 22 22 23 29 30 31
Hoofdstuk 3 Legal privilege 3.1 3.2
3.3
Inleiding Verhoudine tussen de rechtsbeeinselen van het Unierecht. inclusief het Handvest, het EVRM, en nationaal recht Het legal privilege in het Unierecht 3.3.1 Inleiding 3.3.2 Hoofdlijnen ten aanzien van het legal-privilegebeginsel in het Unierecht: de AM&S-zaak
35
37 43 43 43
Inhoudsopgave
Uitbreiding object van het legal-privilegebeginsel in Hilti-zaak 3.3.4 Bevestiging en uitwerking van het legal-privilegebeginsel in Akzo Nobel-zaak 3.3.5 Procedure beoordeling claim op legal privilege 3.3.6 Ordre des barreaux-zaak 3.3.7 Subconclusie Legal privilege in het EVRM 3.4.1 Inleiding 3.4.2 Legal privilege als onderdeel van het recht op privacy 3.4.3 Eisen aan een rechtmatige inmenging, algemeen 3.4.4 Bij wet voorzien 3.4.5 Legitiem doel 3.4.6 Noodzakelijkheidsvereiste 3.4.7 Waarborgen tegen misbruik inperking legal privilege 3.4.8 Subconclusie De spanning tussen legal privilege en effectief toezicht en opsporing in Nederland 3.5.1 Inleiding 3.5.2 Uitzonderingen op de geheimhoudingsplicht 3.5.3 Doorbreking van het verschoningsrecht in zeer uitzonderlijke omstandigheden 3.5.4 Toezicht en de Wwft 3.5.5 Subconclusie
3.3.3
3.4
3.5
3.6
Resnnnp f»n analvsp
45 46 50 52 58 60 60 61 62 64 65 66 69 73 75 75 77 79 81 82 82
Deelll DEWITWASMELDPLICHT Hoofdstuk 4 De witwasrichtlijnen
4.1 4.2
4.3
Inleiding De l e Witwasrichtlijn 4.2.1 Inleiding 4.2.2 Identificatieplicht 4.2.3 Witwassen 4.2.4 Meldplicht De 2e Witwasrichtlijn 4.3.1 Inleiding 4.3.2 Identificatieplicht 4.3.3 Witwassen 4.3.4 Meldplicht 4.3.5 De legal-privilegevrijstelling voor advocaten
91 92 92 92 93 94 95 95 96 96 97 100
Inhoudsopgave
4.4
4.5
4.3.6 De vrijstelling voor andere beroepsbeoefenaars 4.3.7 Procedure voor melding De 3e Witwasrichtlijn 4.4.1 Inleiding 4.4.2 Identificatieplicht en CDD 4.4.3 Witwassen 4.4.4 Meldplicht 4.4.5 Handhaving Resume
104 106 107 107 108 110 110 114 116
Hoofdstuk 5 De witwasmeldplicht in Nederland, Belgie, Frankrijk en Engeland 5.1 5.2
5.3
5.4
5.5
5.6
Inleiding Nederland 5.2.1 Inleiding Witwassen 5.2.2 5.2.3 Het toepassingsbereik van de meldplicht De procedure voor een melding 5.2.4 5.2.5 De legal-privilegevrijstelling Belgie" 5.3.1 Het toepassingsbereik van de meldplicht 5.3.2 De meldplicht 5.3.3 De legal-privilegevrijstelling voor advocaten 5.3.4 De legal-privilegevrijstelling voor overige dienstverleners 5.3.5 Tenzij.. .de fraude-oogmerkuitzondering Frankrijk 5.4.1 Het toepassingsbereik van de meldplicht 5.4.2 De meldplicht 5.4.3 De legal-privilegevrijstelling 5.4.4 Tenzij.. .de fraude-oogmerkuitzondering Engeland 5.5.1 Inleiding 5.5.2 De witwasmelding als defence 5.5.3 Het toepassingsbereik van de meldplicht 5.5.4 De meldplicht 5.5.5 De legal-privilegevrijstelling 5.5.6 Tenzij.. .de fraude-oogmerkuitzondering Vergelijking 5.6.1 Toepassingsbereik 5.6.2 Wat moet gemeld worden? 5.6.3 De legal-privilegevrijstelling
117 118 118 119 123 126 135 138 138 139 141 144 146 147 147 148 150 150 152 152 153 157 158 159 160 162 162 164 166
XI
Inhoudsopgave
5.7
5.6.4 Tenzij...de fraude-oogmerkuitzondering 5.6.5 Vergelijking en verklaring meldcijfers Resume voor Nederland
167 168 173
Hoofdstuk 6 De legal-privilegevrijstelling 6.1 6.2
6.3 6.4
6.5
Inleiding Interpretatie van de 3 e Witwasrichtlijn 6.2.1 Argumenten voor een ruime vrijstelling 6.2.2 Argumenten tegen een ruime vrijstelling 6.2.3 Afweging tussen effectiviteit en legal privilege 6.2.4 De fraude-oogmerkuitzondering 6.2.5 Activiteiten buiten het domein van juridisch advies: extrajuridisch advies 6.2.6 Fiscaal advies onder de meldplicht 6.2.7 Subconclusie Toets legal-privilegevrijstelling voor advocaten in de Wwft Legal-privilegevrijstelling voor anderen dan advocaten? 6.4.1 Inleiding 6.4.2 Notarissen 6.4.3 Accountants 6.4.4 Overige juridische en fiscale dienstverleners Conclusies en aanbevelingen
175
176 176 179 180 182 186 188 192 193 196 196 197 201 207 209
Hoofdstuk 7 Onduidelijkheden bij de Wwft-meldplicht 7.1 7.2
7.3
7.4
Inleiding Normadressaten en toepassingsbereik van de Wwft 7.2.1 Accountants 7.2.2 Advocaten 7.2.3 De (toegevoegd) notaris 7.2.4 Deurwaarders en curatoren De meldplicht voor ongebruikelijke transacties 7.3.1 Ongebruikelijke transacties of verdachte transacties 7.3.2 Het transactiebegrip 7.3.3 CBb 23 november 2009 7.3.4 Gevolgen van de CBb-uitspraak 7.3.5 C-Wwft Enkele vormen van dienstverlening nader beschouwd 7.4.1 Inleiding 7.4.2 De inkeerregeling 7.4.3 Forensische accountancywerkzaamheden
211 212 212 217 220 221 223 223 226 228 234 237 239 239 239 244
Inhoudsopgave
7.5 7.6
7.4.4 Due diligence 7.4.5 Het eerste gesprek Conclusies Aanbevelingen
248 250 252 254
Deel III WWFT-HANDHAVING Hoofdstuk 8 Wwft-toezicht in beweging
8.1 8.2 8.3
8.4
8.5 8.6
Inleiding Kabinetsvisie op toezicht Notarissen 8.3.1 Huidig Wwft-toezicht op notarissen 8.3.2 De Wna-nieuw (en andere voorstellen met betrekking tot het notariaat) Advocaten 8.4.1 Huidig Wwft-toezicht op advocaten 8.4.2 Herziening toezicht op advocaten Fiscale en overige juridische dienstverleners (die geen advocaat of notaris zijn) Resume
259 261 265 265 266 269 269 270 271 273
Hoofdstuk 9 Wwft-toezicht door het BFT
9.1 9.2
9.3
9.4
Inleiding Het Bureau Financieel Toezicht 9.2.1 Inleiding 9.2.2 Instrumenten 9.2.3 Preventief procesgericht of risicogebaseerd toezicht Het handhavingstekort 9.3.1 Inleiding 9.3.2 Capaciteitsprobleem 9.3.3 Geringe samenwerking en informatie-uitwisseling met externe handhavingsinstanties 9.3.4 Geen inzagebevoegdheid bij advocaten en notarissen 9.3.5 Geen geintegreerd toezicht mogelijk in het notariaat 9.3.6 Onduidelijkheden tussen het toezicht op last van de voorzitter en het toezicht door BFT Toezicht, legal privilege en doorbreking van de afgeleide geheimhoudingsplicht 9.4.1 Inleiding 9.4.2 Informatie-uitwisseling met interne toezichthouders
275 277 277 279 282 284 284 287 290 296 302 304 311 311 312
XIII
Inhoudsopgave
9.4.3 9.4.4 9.4.5
9.5
Wwft-meldplicht voor toezichthouder Aangifteplicht tegen ondertoezichtgestelde Doorbreking in bijzondere omstandigheden: aangifte tegen client van ondertoezichtgestelde? 9.4.6 Waarborgen tegen misbruik van de afgeleide geheimhoudingsplicht Conclusies en aanbevelingen
315 316 317 319 323
Hoofdstuk 10 Intern en tuchtrechterlijk Wwft-toezicht op notarissen 329 10.1 Inleiding 330 10.2 Wwft-toezicht door de KNB 330 10.2.1 Inleiding 331 10.2.2 Ontwikkeling intercollegiale kwaliteitstoetsing 332 10.2.3 Bevoegdheden toetsers KNB 334 10.2.4 Bevoegdheden toetsers in Wna-nieuw 335 10.2.5 Organisatie en inrichting van het KNB-toezicht 340 10.3 Toezicht door de tuchtrechter 340 10.3.1 Kamers van toezicht 341 10.3.2 Scheiding toezicht van tuchtrecht in Wna-nieuw 10.3.3 Inperking geheimhoudingsplicht in Wna-nieuw te ruim? 344 345 10.3.4 De dubbelfunctie van de voorzitter 348 10.4 Samenwerking en informatie-uitwisseling 350 10.5 Resume Hoofdstuk 11 Intern Wwft-toezicht op advocaten 11.1 Inleiding 11.2 De Vafi en de Wwft 11.3 Huidig systeem van Wwft-toezicht op advocaten 11.3.1 Inleiding 11.3.2 Wwft-toezicht via de jaarlijkse Eigen Verklaring of vragenlijst 11.3.3 De jaarlijkse steekproef 11.3.4 Follow-up door de plaatselijke deken 11.3.5 Samenwerking met het BFT 11.3.6 Subcondusies 11.4 Inrichting nieuw toezichtsysteem advocatuur 11.4.1 Is extern toezicht noodzakelijk? 11.4.2 Voorstellen versterking toezicht 11.4.2.1 Advies Docters van Leeuwen 11.4.2.2 Standpunt van de Orde
XIV
351 353 359 359 361 362 365 371 372 374 374 377 377 379
Inhoudsopgave
11.4.2.3 C-Advw 11.4.3 Vergelijking en beschouwing op het C-Advw 11.4.4 Aanbevelingen 11.5 Resume
380 383 388 390
Hoofdstuk 12 Intern Wwft-toezicht op accountants en belastingadviseurs
12.1 Inleiding 12.2 Accountants 12.2.1 Normen voor beroepsuitoefening en de Wwft 12.2.2 Wwft-toezicht door beroepsorganisaties op accountants 12.2.2.1 Inleiding 12.2.2.2 NIVRA 12.2.2.3 NOvAA 12.2.3 Samenwerking 12.2.4 Subcondusies 12.3 Belastingadviseurs (anders dan accountants, advocaten of notarissen) 12.3.1 Normen voor beroepsuitoefening en de Wwft 12.3.2 Intern toezicht beroepsorganisaties en de Wwft 12.3.2.1 Inleiding 12.3.2.2 Wwft-toezicht door het RB 12.3.3 Samenwerking 12.3.4 Subcondusies 12.4 Resume en aanbevelingen
391 392 392 395 395 396 402 404 405 406 406 407 407 408 410 411 411
Hoofdstuk 13 Bestuursrechtelijke en tuchtrechtelijke sanctionering van de Wwft
13.1 Inleiding 13.2 Bestuursrechtelijke sanctionering van de Wwft 13.2.1 Periode 2006-2011 13.2.2 C-Wwft: bestuursrechtelijke handhaving van de Wwft als uitgangspunt voor alle instellingen 13.3 Tuchtrechtelijke handhaving van de Wwft 13.3.1 Tuchtrecht tot aan de inwerkingtreding Wna-nieuw, Advw-nieuw en C-Wwft 13.3.2 Meer openbaarheid in Wna-nieuw en Advw-nieuw 13.3.3 Tuchtrechtelijke boete in Wna-nieuw en C-Advw 13.3.4 Subconclusie 13.4 Strafrechtelijke handhaving
413 415 415 419 421 421 423 426 427 428
xv
Inhoudsopgave
13.5 Vergelijking Wwft-handhaving metWft-handhaving 13.5.1 Inleiding 13.5.2 Vergelijking 13.5.3 Analyse, subconclusie 13.5.3.1 Bestuursrechtelijke Wwft-handhaving grotendeels gelijkwaardig aan Wft-handhaving 13.5.3.2 Tuchtrechtelijke Wwft-handhaving deels niet gelijkwaardig aan Wft-handhaving 13.6 Wwft-sanctionering van advocaten in de praktijk 13.6.1 Inleiding 13.6.2 Toegang tot de tuchtrechter 13.6.3 Weigering medewerking te verlenen aan CCV-toetsing of audit 13.6.4 Geen Wet Mot-klachten 13.6.5 Misbruik derdengeldrekening 13.6.6 Resume advocaten 13.7 Wwft-sanctionering van notarissen in de praktijk 13.7.1 Toegang tot tuchtrechter 13.7.2 Wwft-klachten 13.7.3 Resume notarissen 13.8 Wwft-sanctionering van accountants in de praktijk 13.8.1 Toegang tot de tuchtrechter 13.8.2 Wwft-klachten 13.8.3 Resume accountants 13.9 Wwft-handhaving van belastingadviseurs en overige dienstverleners 13.10 13.11 13.12 13.13
Gedragstoezicht Wft door de AFM Vergelijking Wwft-sanctionering in de praktijk Rechtsmachtverdeling Conclusies 13.13.1 Gelijkwaardigheid 13.13.2 Rechtszekerheid 13.13.3 Effectiviteit 13.14 Tot slot
429 429 430 434 434 435 438 438 439 440 442 444 446 447 447 450 457 458 458 459 463 4^4 466 467 4^9 47 j 47I 474 475 477
Deel IV CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Hoofdstuk 14 Synthese, conclusies en aanbevelingen
14.1 Inleiding 14.2 Advocaten
4gl
, 4oi
XVI
Inhoudsopgave
14.3
14.4
14.5
14.6 14.7
14.2.1 Inleiding 14.2.2 Meldplicht en legal-privilegevrijstelling 14.2.3 Toezicht en sanctionering Notarissen 14.3.1 Inleiding 14.3.2 Meldplicht en vrijstelling 14.3.3 Toezicht en sanctionering Accountants 14.4.1 Inleiding 14.4.2 Meldplicht en vrijstelling 14.4.3 Toezicht en sanctionering Belastingadviseurs (anders dan accountants, advocaten of notarissen) 14.5.1 Inleiding 14.5.2 Meldplicht en vrijstelling 14.5.3 Toezicht en sanctionering Rechtseenheid via het CBb Aanbevelingen 14.7.1 Inleiding 14.7.2 Aanbevelingen inzake de meldplicht 14.7.3 Aanbevelingen inzake het toezicht en de handhaving
Summary Literatuur Jurisprudentie Geraadpleegde personen Curriculum vitae Schema toepassingsbereik Wwft-meldplicht (losbladig)
481 481 486 492 492 492 493 495 495 495 497 498 498 499 499 500 500 500 501 502
507 521 539 545 547
XVII
