Inhoud VOORWOORD... 2 VAN ONZE AFDELING... 3 ACTIVITEITEN EN MEDEDELINGEN VAN HIER EN ELDERS... 5 ARTIKELS EN OPINIES VERSLAG GRIJZE GEUZEN

Inhoud VOORWOORD ........................................................................................................................................ 2 VAN ONZE AFDELING ............................................................................................................................. 3 VERSLAG GRIJZE GEUZEN .............................................................................................................. 3 Vilvoorde Anders.............................................................................................................................. 3 Prijs van het Vrijzinnig Humanisme 2013 ........................................................................................ 4

ACTIVITEITEN EN MEDEDELINGEN VAN HIER EN ELDERS ..................................................................... 5 ACTIVITEITENKALENDER ................................................................................................................ 5 VRIJZINNIGE VERHALENAVOND ....................................................................................................... 6 PAROCHIEKERKEN IN VLAANDEREN .................................................................................................. 7 EEN NIEUWE MISSIE VOOR DE VRIENDEN VAN DE VRIJZINNIGE JEUGDZORG ............................................... 8 VRIJ ZINNIGE QUIZ..................................................................................................................... 10 ALGEMENE VERGADERING HVV ................................................................................................... 10 DE VERTEGENWOORDIGERS VAN DE VRIJZINNIGE VERENIGINGEN IN DE VERSCHILLENDE STEDELIJKE ADVIESRADEN EN ORGANISATIES. .................................................................................................. 11 THEATER ‘AU COEUR VOLANT’ ..................................................................................................... 11 EEN TRAM DOOR VILVOORDE ....................................................................................................... 12 BESCHERMLEDEN FEEST VRIJZINNIGE JEUGD 2013 .......................................................................... 12

ARTIKELS EN OPINIES ........................................................................................................................... 13 HET VRIJZINNIG HUIS - WAAR STAAN WE? ...................................................................................... 13 ARMOEDEBESTRIJDING ............................................................................................................... 15 UPPERCUT................................................................................................................................ 17 OPEN BRIEF AAN DHR. JACQUES ROGGE, VOORZITTER VAN HET IOC .................................................... 18 TACHTIG JAAR HUBERT DETHIER ................................................................................................... 19 PARTIJ VAN DE REDE .................................................................................................................. 20 RUBRIEK VAN HET HUISVANDEMENS ............................................................................................ 31 COLOFON ................................................................................................................................ 36

1

Voorwoord Beste lezer, Na die zomer, die tot ieders jolijt wel eindeloos leek, zijn we allemaal al weer een hele poos aan de slag. Ook hier op de redactie van de Toorts en het resultaat hou je nu in de hand, nummer vier van jaargang 2013. Zoals te doen gebruikelijk bieden we weer een gevarieerde inhoud, met onze vaste rubrieken als de verslagen van de verenigingen (niet zo veel na de zomer) en de rubriek van het huisvandeMens. Je krijgt ook een stand van zaken over het verbouwingsdossier van ons VOC. En in de aanloop naar die verkiezingen, nog maar eens overal met een nu toch versleten cliché de moeder van alle verkiezingen genoemd, een stevige bijdrage over een nieuwe partij, de Atheïstische Seculiere Partij, die in Nederland is ontstaan uit onvrede en teleurstelling over de houding tegenover het seculiere gedachtegoed vanwege partijen die daar traditioneel achterstonden. Ook het fenomeen armoede komt aan bod. Werp ook eens een blik op ons activiteitenprogramma; er zitten een paar erg interessante dingen tussen. We pikken er onze ‘verhalenavond’ uit op 24 oktober, in samenwerking met CAVA (Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven – VUB). Verder in deze Toorts staat meer informatie hierover. We hopen daar heel velen onder jullie te mogen begroeten. Zo, nu kun je aan de slag met deze editie. Veel leesplezier.

Tony Scott

2

Van onze afdeling Verslag Grijze Geuzen Vilvoorde Anders Met de hulp van de Vilvoordse Film- en Fotoclub zetten we, op 13 juni, voor de laatste activiteit voor de zomervakantie, Vilvoorde in de kijker. De heer Paul Van Welden, voorzitter van de Film- en Fotoclub, en de heer Charles De Ruydts brachten heel veel materiaal mee. Daarnaast zagen we ook beelden van de heer Ernest Vandervorst, sinds jaren een trouwe bezoeker van onze activiteiten en occasioneel gastspreker en eveneens lid van de Film- en Fotoclub. We kregen alle mooie en interessante hoekjes van Vilvoorde te zien. Vilvoorde kan terecht pronken met meerdere parken waar kleurrijke bloemen en weelderig groen de bezoeker tot rust brengen. Verder zijn er ook de mooie gebouwen, zoals de basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Troost, het gerestaureerde Tuchthuis en de Pathé, waar nu de Sikhs hun tempel hebben. Een bezoek aan het kerkhof levert ook mooie beelden op.

Tenslotte zijn het industrieel erfgoed en de kunstwerken die over de stad verspreid staan, waaronder meerdere van de hand van Rik Poot, of ‘Vilvoorde Trots’ van Bernard Jacobs, zeker een wandeling waard. Vilvoorde is natuurlijk ook een stad aan het water. De Vaart zoals het Zeekanaal wordt genoemd, Watersite, de beoefening van watersport en natuurlijk de Zenne staan daarbij centraal. De heer Vrebos vertelde bij de beelden hoe de Zenne evolueerde van een open riool tot een waterloop waarin opnieuw vis zwemt. Sociale onderwerpen werden ook behandeld: het Zilverpunt dat vele ouderen het leven aangenamer en makkelijker maakt, maar ook de daklozen rond het stadhuis werden getoond. Het culturele leven mocht natuurlijk ook niet ontbreken: de Intocht van Sinterklaas en natuurlijk de jaarmarkt en de kermis, die voor vele Vilvoordenaars een jaarlijks hoogtepunt vormen. Na deze beeldrijke tocht doorheen de stad, werd de namiddag naar jaarlijkse gewoonte afgesloten met een stuk taart en een kopje koffie, zodat iedereen nog gezellig kon napraten. De heren werden hartelijk bedankt voor de mooie beelden en boeiende verhalen. Ondertussen is september alweer aangebroken en zijn dus ook ons praatcafé en de bijeenkomsten opnieuw gestart. Over het boeiende programma dat we in petto hebben lees je meer elders in deze Toorts.

Juliette Verhulst

3

Prijs van het Vrijzinnig Humanisme 2013 Op vrijdag 21 juni 2013 werd de tweejaarlijkse Prijs van het Vrijzinnig Humanisme 2013 in het BOZAR uitgereikt aan mevrouw Marleen Temmerman, professor en gynaecologe. De Grijze Geuzen Vilvoorde waren er vanzelfsprekend goed vertegenwoordigd. Het was een mooi evenement in een volle zaal. behoedsmiddelen en keuzes kunnen maken of je al dan niet een kind wil, brengt zowel op globaal als op individueel niveau veel voordelen met zich mee.

Marleen Temmerman © Gentileza Organización Mundial de la Salud (OMS)

Mario Van Essche, voorzitter HVV gaf de inleiding. Dirk Verhofstadt bracht het laudatio gevolgd door de aanvaardingsrede van Marleen Temmerman, waaruit we aanhalen:

Ik wil graag eindigen met een hommage aan ‘Le Méteque’ van Georges Moustaki, een humanist en progressieve artiest. Hij heeft van zijn Le Méteque een antiracistische hymne gemaakt, een ode aan het recht op anders zijn ‘als een verzetsschreeuw van alle minderheden’.” Aangepaste muziek werd vertolkt door zangeres Anke Hintjens en accordeonist Bernard Van Lent (tussen haakjes, onze gasten voor december 2013 in het VOC!)

“Streven naar een samenleving waar mensen kunnen uitkomen waarvoor ze staan, waar plaats en ruimte is voor diversiteit, en waar respect voor elkaar belangrijk is. Deze prijs heb ik ontvangen vanwege mijn strijd, onze strijd voor betere gezondheid en rechten voor vrouwen en meisjes. Als gynaecologe vind ik dat elke geboorte een feest moet zijn, en dat is het meestal ook voor de ouder(s) en het kind zelf. Maar in een mondiale context is ‘trop’ ondertussen een veel te veel. Gelukkig is er voor elk probleem een oplossing en anticonceptie is een belangrijk onderdeel van die oplossing. Toegang tot voor-

Simone Baudon

4

Activiteiten en mededelingen van hier en elders Activiteitenkalender Oktober 2013 Do 3

14u

Za 5

14u

Za 12

10u30

Zo 13

13u

Wo 16 Do 17

19u30 14u

Do 24

20u

Bezoek aan de Dossin Kazerne te Mechelen ‘Et Gehaaim van de Marolle’ Gastronomisch en ludiek bezoek aan de Marollen te Brussel Bezoek aan de Dossin Kazerne te Mechelen / stadswandeling door Mechelen / bezoek aan de brouwerij en diner in ‘Het Anker’ Jaarlijks diner t.v.v. Opvang Vlaams-Brabant, de pleeggezinnendienst en CoconVilvoorde Debat i.k.v. Wereldarmoededag ‘De violier en het Vilvouts’ Lezing door Dhr. Jos Ceulemans Vrijzinnige verhalenavond

Grijze Geuzen Vermeylenfonds

Dossin Kazerne Mechelen Marollen Brussel

Vermeylenfonds

Mechelen

Vrienden van de Vrijzinnige Jeugdzorg

Horteco, De Bavaylei 116, Vilvoorde

huisvandeMens e.a. Grijze Geuzen

VOC VOC

VOC

VOC

November 2013 Do 7 Do 14

14u 14u

Za 16

9u30

Wo 20

20u

Vr 29

20u

Praatcafé Grijze Geuzen ‘De Grote Oorlog in romans’ Grijze Geuzen Lezing door Mevr. Katrien Van Hecke i.s.m. HVV Deelname aan het Internationaal Soepfestival van Vermeylenfonds Vilvoorde Debat over de nota van Geert Bourgeois, Vlaams Minister van Binnenlands bestuur, aangaande de toekomst van de parochiekerken in Vlaanderen – spreker: Dhr. Paul Huenens, lid van de kerkraad van Vilvoorde Centrum Vrijzinnige Quiz

VOC VOC

Vermeylenfonds

Grote Markt Vilvoorde VOC

HVV

VOC

December 2013

5

Do 5 Do 12

14u 14u

Za 14

14u

Praatcafé ‘Chantez la Vie!’ Lezing door Mevr. Anke Hintjens en Dhr. Bernard Van Lent, accordeonist, i.s.m. HVV Lichtfeest met theatervoorstelling ‘Faro en Farinelli’

Grijze Geuzen Grijze Geuzen

VOC VOC

HVV

VOC

?

20u

‘Ethische beschouwingen over het levenseinde’ met o.a. Wim Distelmans in het kader van de ‘Dialogen van het Verlichte denken’ Exacte datum en locatie nog te bepalen

Vermeylenfonds

?

Nieuwjaarsreceptie

VOC, hvdM, OSB VOC

Januari 2014 Za 25

19u

Mei 2014 Vr 2 – Zo 4

Feest Vrijzinnige Jeugd

HVV

Hoge Rielen – CC Bolwerk

Vrijzinnige Verhalenavond Het Centrum voor Academische en Vrijzinnige Archieven aan de Vrije Universiteit Brussel organiseert een reeks van panelgesprekken over de geschiedenis van het vrijzinnig-humanisme. Op donderdag 24 oktober is het de beurt aan het VOC in Vilvoorde. Vier lokale vrijzinnigen, Felix Libeer, Janie Coosemans, Alain Vannieuwenburg en Eric Jacobs, zullen herinneringen ophalen en getuigenissen vertellen over strijdpunten van vroeger. Verhalen over plechtigheden en lentefeesten, over solidariteit en engagement, en over bereikte doelen en tegenkantingen zullen ter tafel komen. Wilt u naar deze verhalen luisteren, en ze met uw eigen meningen en anekdotes aanvullen, kom dan naar ons praatcafé. Zo kan CAVA stukje bij beetje de mondelinge geschiedenis van het vrijzinnig-humanisme in kaart brengen, en bouwen wij allemaal mee aan onze erfgoedgemeenschap. De vrijzinnige verhalenavonden worden georganiseerd met de financiële en logistieke steun van de Vlaamse overheid, DeMens.nu, UPV-VUB en H-VV. Moderator: Jimmy Koppen De toegang is gratis

6

Parochiekerken in Vlaanderen Lezing door Paul Huenens op woensdag 20 november 2013 om 20u over de rol en de aanwezigheid van het Christendom in onze maatschappij De afdeling Binnenlands Bestuur van Vlaams-Brabant heeft aan de colleges van burgemeester en schepenen en aan de kerkfabrieken en centrale kerkbesturen van de Rooms-katholieke eredienst in 2011 een nota gestuurd met betrekking tot de parochiekerken in Vlaanderen. Daarin wordt vastgesteld dat de kerken naast hun intrinsieke religieuze betekenis eventueel ook cultuurhistorisch of architecturaal belang kunnen hebben. De toenemende ontkerkelijking heeft echter tot gevolg dat het evenwicht tussen het aanbod en het gebruik verstoord is. Een aantal parochiekerken wordt steeds minder of zelfs helemaal niet meer gebruikt voor de eredienst. Anderzijds dragen de gemeentebesturen bij in het onderhoud en de restauratiewerken van de kerkgebouwen. Het is derhalve normaal dat daarover een discussie wordt gevoerd met het stadsbestuur. Wij hebben Dhr. Paul Huenens, lid van de kerkraad Vilvoorde-centrum, bereid gevonden om de nota van Geert Bourgeois, Vlaams Minister van Binnenlands Bestuur, over deze problematiek te bespreken. De spreker zal tijdens zijn voordracht een analyse maken van de historische, sociale en structurele rol van de eeuwenlange aanwezigheid van het Christendom in onze samenleving. Na de uiteenzetting van ongeveer drie kwartier volgen vraagstelling en debat. De activiteit gaat door in VOC R. Moucheron op woensdag 20 november 2013 om 20u. Wij nodigen alle belangstellenden

7

hartelijk uit aan deze belangrijke discussie deel te nemen. In dat verband stippen we trouwens aan dat de meerjarenplannen van de kerkfabrieken in 2013 aflopen en dat de besprekingen over het volgend meerjarenplan lopend zijn. Het is derhalve, ook voor de stadsbesturen van essentieel belang dat ze een langetermijnsvisie uitwerken voor de toekomst van de parochiekerken op hun grondgebied. Een organisatie van het Vermeylenfonds Vilvoorde.

Een nieuwe missie voor de vrienden van de vrijzinnige jeugdzorg

Onze vereniging heeft zich de voorbije jaren toegelegd op het financieel ondersteunen van diensten voor jeugdzorg met een vrijzinnig-humanistische inspiratie. Het zijn onze trouwe sympathisanten die ons toelaten die steun te verlenen. In de praktijk ging die ondersteuning naar de vrijzinnige dienst voor thuisbegeleiding Cocon-Vilvoorde en naar de afdeling BrabantLimburg van Opvang, vrijzinnige dienst voor pleegzorg. Beide diensten worden door de overheid (Vlaamse Gemeenschap) erkend en gesubsidieerd, zowel voor personeel als voor werking. Toch blijken er geregeld dringende behoeften te zijn, die met de middelen van de overheid alléén niet kunnen ingevuld worden (of pas veel later met opgespaarde middelen, wat dan een minder efficiënte werking met zich zou meebrengen). De Vrienden zijn herhaaldelijk tussengekomen in onverwachte en/of onmogelijk te dragen kosten van gezinnen die door CoconVilvoorde begeleid worden. Cocon heeft de opdracht (vanwege het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg of de Jeugdrechtbank) om ouders te helpen ernstig verstoorde opvoedingsrelaties met hun kinderen terug op het goede spoor te krijgen. Meestal zijn die moeilijkheden mee het gevolg van andere problemen waarmee de mensen kampen (gebrekkige huisvesting, geen job, verslavingen, conflicten allerhande ed). Andere instanties, zoals het OCMW bijvoorbeeld, bieden wel hulp bij de andere problemen, maar toch ontstaan financiële tekorten, die in het nadeel van kinderen kunnen werken. De Vrienden zijn, dankzij uw bijdragen, al herhaaldelijk tussen gekomen

voor onkosten op school, niet-vergoede gezondheidszorgen, bijlessen, logopedie, enz. Cocon-Vilvoorde bekwam enkele jaren geleden een belangrijke uitbreiding van erkenning (verdrievoudigd!) maar beschikte niet meteen over de middelen om voor al die nieuwe medewerkers ook huisvesting en burotica aan te schaffen. De Vrienden hebben toen een belangrijke gift kunnen doen, zodat er onmiddellijk in goede omstandigheden kon gestart worden. Cocon rekent ook op giften om sommige extra opleidingen voor personeelsleden te bekostigen, teneinde ook in heel complexe en moeilijke gevallen de best mogelijke dienstverlening te kunnen garanderen. Ook Opvang Brabant heeft herhaaldelijk beroep op de Vrienden kunnen doen. Pleegouders ontvangen een forfaitair bedrag om hun onkosten te dekken, maar de mogelijkheden om in bijzondere omstandigheden daar iets aan toe te voegen zijn beperkt. En veel pleegouders hebben het zelf niet breed. Uitzonderlijke kosten voor school of sport, speciale behandelingen, contacten met ouders van de pleegkinderen in het buitenland, enz, het zijn gelegenheden om hun al moeilijke taak niet nodeloos te verzwaren met geldzorgen. Dat beide diensten een uitstekende reputatie genieten en als gangmakers in de sector gelden, is ongetwijfeld te danken aan de verstandige leiding van directie en diensthoofd en de bekwaamheid van de medewerkers, maar de steun van de Vrienden heeft zeker bijgedragen tot het vergemakkelijken van sommige lastige situaties voor gezinnen en medewerkers en zo tot het bereiken van

8

kwaliteitsvolle dienstverlening. Met dank aan onze sympathisanten! Vanaf 2014 wordt de organisatie van de pleegzorg grondig gewijzigd door een decreet van het Vlaams Parlement, gesteld in 2012, rekening houdend met die nieuwe ontwikkeling, zullen de Vrienden van de Vrijzinnige Jeugdzorg hun missie enigszins aanpassen. 1°: Voor Cocon-Vilvoorde heeft dit decreet geen enkel belang: die werking blijft ongewijzigd. Dat betekent dat de Vrienden verder de steun kunnen blijven bieden, zoals ze totnogtoe deden. 2°: Het Decreet voorziet vanaf 2014 nog slechts één erkende pleeggezinnendienst per provincie. Dat betekent dat in elke provincie de afdeling van Opvang zal moeten fusioneren met de andere diensten in die provincie aanwezig. Dit fusieproces wordt al twee jaar intens voorbereid. We hebben het aangekondigd tijdens de vorige jaarlijkse bijeenkomsten met de sympathisanten. Opvang zal zijn personeel laten samenwerken binnen de provinciale fusie maar blijft zich binnen de sector verder inzetten voor het beter bekend maken van wat pleegzorg kan betekenen als invulling van verantwoord burgerschap en persoonlijke ontplooiing, ook in vrijzinnige middens.

motivatie en pedagogische houding van pleegouders, respect voor diversiteit van cultuur en opvattingen bij ouders, kansen op persoonlijkheidsontwikkeling van pleegkinderen e.z.m. Al jaren werken onze opdrachthouder methodiekontwikkeling, tegelijk diensthoofd van Opvang-Brabant (Frank Van Holen) en Prof. Johan Vanderfaeillie van de VUB samen aan onderzoek over het functioneren van pleeggezinnen en de evolutie van pleegkinderen. Ze hebben door hun publicaties een leidende positie in de sector verworven. Actueel leiden ze een vormingsprogramma voor pleegouders, gesteund door de Vlaamse Regering (Kabinet Van Deurzen) met deelname van de meeste andere diensten voor pleegzorg. We willen dit bestendigen tot een expertisecentrum dat zijn diensten kan aanbieden aan de vijf provinciale fusies. Zo blijven we onze waarden uitdragen in een pluralistische dienstverlening. Voor het expertisecentrum is een behoorlijk bedrag voorzien om de werking in de eerste jaren mogelijk te maken, in afwachting van een definitieve subsidieregeling. De Vrienden zullen klaar staan om tussen te komen in kleine, niet voorziene maar dringende kosten, steun voor publicaties, verspreiding van info in vrijzinnige kring, enz. We durven hopen dat onze sympathisanten ons zullen blijven steunen.

We kunnen loyaal aan de uitvoering van dit Decreet meewerken, want de evoluties in de sector van de pleegzorg gaan in een richting die overeenkomt met de waarden, die we er al jaren in verdedigd hebben, o.a. wat betreft

Remi Baekelmans Vrienden Vrijzinnige Jeugdzorg

Eetfestijn van de Vrienden van de Vrijzinnige Jeugdzorg 13 oktober 2013 om 13u in K.T.A. Tuinbouwschool Horteco (De Bavaylei 116 te Vilvoorde) Prijs: 30 euro voor volledige maaltijd – kinderen tot 12 jaar: 10 euro – steunkaarten: 5 euro Inschrijven noodzakelijk en mogelijk tot 3 oktober bij: Opvang: 02-428 80 09 Cocon: 02-253 48 76 Anne: 02-466 62 67

-

9

Simone: 02-251 34 61

Vrij Zinnige Quiz Op vrijdag 29 november 2013 organiseren ZVK Galisj, Wielerteam Acidosi en HVV Vilvoorde de 12e editie van de Vrij Zinnige Quiz. Wij hopen natuurlijk om jullie ook dit jaar te mogen ontvangen voor een avond vol quizplezier. Waar – VOC R. Moucheron, Frans Geldersstraat 21, Vilvoorde Uur – Deuren gaan open om 19u30. Quiz start om 20u

Inschrijving – Ploegen van maximum 5 personen. Stuur een mail naar [email protected] Inschrijvingsgeld – 15 euro per ploeg Hou er rekening mee dat de plaatsen beperkt zijn, dus wees er snel bij! Hopelijk tot dan!

Het Vrij Zinnige Quiz Team

Algemene Vergadering HVV De Humanistisch Vrijzinnige Vereniging Vilvoorde is op zoek naar geëngageerde leden die zin hebben om mee activiteiten te organiseren, die interessante ideeën hebben of die zin hebben om deel uit te maken van het bestuur. Op woensdag 6 november om 19u30 houden we een bijzondere statutaire vergadering waarop je inbreng van harte welkom is. Voorwaarde is uiteraard wel dat je lid bent van HVV. Graag tot dan!

10

De vertegenwoordigers van de vrijzinnige verenigingen in de verschillende stedelijke adviesraden en organisaties. De Cultuurraad van Vilvoorde 

Vrijzinnig Ontmoetingcentrum R. Moucheron Effectief lid: Eliane Van Campenhout Plaatsvervangend lid: Tony Scott August Vermeylenfonds Effectief lid: Daniela Martin Plaatsvervangend lid: Christa Huygens Humanistisch Vrijzinnige Vereniging Effectief lid: Frans Ramael Plaatsvervangend lid: Elke Van Calsteren

  

Dagelijks bestuur van de cultuurraad: Frans Ramael Raad van bestuur van CC het Bolwerk: Christa Huygens, François Van Lysebetten en Frans Ramael Beheerraad van de Bib: François Van Lysebetten en Frans Ramael Technieker cultuurraad: Felix Libeer

Vilvoordse adviesraad voor Seniorenbeleid (VIAS) Ondervoorzitster: Denise Van Cauwenbergh Voor de Grijze Geuzen: Jozef Haesaerts

Gemeentelijke Commissie voor ruimtelijke ordening (GECORO) Aangeduid als vertegenwoordigers van de cultuurraad Effectief lid: François Van Lysebetten Plaatsvervangend lid: Frans Ramael Al deze mandaten zijn onbezoldigd.

Theater ‘Au Coeur Volant’ August Vermeylenfonds Mechelen, HVV Mechelen en boekhandel De Zondvloed organiseren op woensdag 27 november 2013 om 20u de theatervoorstelling ‘Au Coeur Volant’ met Jean Paul Van Bendegem en Kurt Defrancq. Locatie – Boekhandel De Zondvloed, Onze-Lieve-Vrouwestraat 70 te Mechelen Inkom – 8 euro voor leden, 10 euro voor nietleden Reservatie – Betaal op het rekeningnummer van HVV Mechelen BE97 0016 5530 0249 en mail naar [email protected]. Het aantal plaatsen is beperkt, dus snel zijn is de boodschap!

11

Een tram door Vilvoorde Je hebt vast gehoord dat De Lijn plannen heeft om een tramlijn zowat dwars door Vilvoorde aan te leggen. Dan weet je ook dat dit op heel wat verzet stuit. Een actiecomité, genaamd Vilvoorde Ontspoort, is opgericht. Je hebt vast over hen gelezen in de nationale en lokale pers. Wil je meer over hun actie lezen, bezoek dan www.vilvoordeontspoort.be Wil je bijdragen tot de discussie of deelnemen aan acties, schrijf dan naar [email protected]

Beschermleden Feest Vrijzinnige Jeugd 2013 Hartelijk dank aan al onze beschermleden! Jozef Steenhout Jean Sterckx Erwin Smits Christiane Roekens Hugo Adriaenssens Dhr. en Mevr. Geeroms Tony en Sonia Scott-Stockman Felix en Simone Libeer-Baudon Denise Dierickx Frans Ramael Dhr. en Mevr. Van Holme-Van Lint Dhr. en Mevr. Van Den Bossche-Billen

Myriam Schotte Christa Lardot-Huijgens Ernest De Bock Linda Vanbinst Jozef Debievre Francis Aerden Elke Van Calsteren Bram Van Laar Simonne Binst Daniela Martin Anatole en Francine Stroobants-Van Boeckel Paul Demol

Schrijf alvast in uw agenda: Feest Vrijzinnige Jeugd 2014 van vrijdag 2 t.e.m. zondag 4 mei

12

Artikels en opinies Het Vrijzinnig Huis - waar staan we? Het is best mogelijk dat je niet zo vaak in het VOC te Vilvoorde komt en dus niet echt wakker ligt van de toestand. Of je merkt op de Nieuwjaarsreceptie wel dat er daar in een jaar niet zoveel lijkt te veranderen. Of misschien kom je net wel regelmatig over de vloer en ben je je er ook van bewust dat het gebouw eens grondig moet worden aangepakt om echt zijn functie van ontmoetingsplaats voor vrijzinnigen en sympathisanten uit de streek te kunnen vervullen. Hoe dan ook, we vinden dat het tijd is om alle lezers op de hoogte te brengen, en in de toekomst op de hoogte te houden, van de evolutie van het verbouwingsdossier van het Vrijzinnig Huis in Vilvoorde. Even bondig terugblikken is onontbeerlijk. Het gebouw dateert van de jaren ’50. Het werd eerst lang gebruikt als polikliniek en apotheek, wat vele iets minder jonge Vilvoordenaars zich vast herinneren. Nadien was het een politiekantoor (er zijn nog cellen in de kelder – hopelijk ben je hier minder mee bekend). Het is ook een tijd gebruikt door de stadsdiensten en heeft wel eens leeggestaan. Maar het is nog steeds hetzelfde gebouw, waar in die 60 jaar nooit iets fundamenteels aan is veranderd of verbeterd. Het gebouw werd aangekocht door de humanistische gemeenschap in 2007. De eigenaar is de Instelling voor Morele Dienstverlening (IMD) van Vlaams-Brabant, belast met het beheer van de materiële en financiële belangen van de vrijzinnig-humanisten. Er is er eentje per provincie. Waarom is het bestaan van een degelijk VOC te Vilvoorde zo belangrijk? Er was het eerste op de Schaarbeeklei geweest, en daarna in de Vlaanderenstraat. De behoeften zijn wel veranderd. Als we onze humanistische en vrijzinnige boodschap genoeg uitstraling willen geven, moet daarvoor ook een passend hedendaags kader bestaan. En bovendien is dit het énige VOC in het arrondissement

13

Vilvoorde, waar meer dan 300.000 mensen wonen. De aankoop verliep vlot. Moeilijkheden begonnen maar echt toen het verbouwingsdossier in 2008 bij de Provincie werd ingediend. We besparen je de details, maar het ging in essentie om een betwisting over welk deel van de oppervlakte werd gebruikt voor de vrijzinnig-humanistische dienstverlening, het deel dus dat voor subsidiëring door de Provincie in aanmerking komt. Het hoeft geen betoog dat we, door het uitblijven van de subsidiëring, die hele tijd onze diensten slechts beperkt hebben kunnen bieden en niet alle gewenste en wenselijke activiteiten in huis hebben kunnen opzetten. Na een omweg via de Raad van State eind 2012 (!), waren het VOC en de IMD de mening toegedaan dat het oorspronkelijk ingediende verbouwingsdossier aan herziening toe was. De overtuiging leefde dat de verbouwingen een stap verder dienden gebracht te worden dan oorspronkelijk was gepland. Er was behoefte aan een allesomvattend concept – zeg maar een visie. Met dit voor ogen schreven we een wedstrijd uit voor architecten. Drie bureaus legden hun ideeën voor aan een jury van technici, de directeur van het hvdM Vlaams-Brabant en IMD- en VOC-bestuurders. Deze jury is een uiting van de nauwe samenwerking tussen IMD en VOC. Waaruit bestaat nu onze visie? Sprankeling. Niet zomaar een plaats waar iedereen

zich welkom voelt. Meer dan dat: een gesprankel van ideeën en projecten, en mensen die samenkomen om die uit te werken. Kruisbestuiving. Gelijkgestemdheid, wars van welke vrijzinnige koepel dan ook, wars van enige politieke overtuiging. Een aangename en functionele werkplaats dus voor vrijwilligers en personeelsleden. Even belangrijk: een grote, moduleerbare polyvalente zaal, met keuken, waar plechtigheden, lezingen, allerlei activiteiten, van Feest van de Vrijzinnige Jeugd tot nieuwjaarsreceptie en tentoonstellingen kunnen worden gehouden. Toegankelijk voor iedereen – ook voor zij die moeilijk (of niet) te been zijn. Een zaal die kan worden verhuurd. Verder wat intiemere vergaderzalen, een secretariaat, onderdak voor de verschillende verenigingen én voor de jongeren. Een plaats van kruisbestuiving om te werken aan een open en solidair Vilvoorde. De architect die het project binnenhaalde had vele verdienstelijke en aantrekkelijke ideeën. Een stevige ervaring ook. WDOG, want zo heet het bureau, had aandacht voor energie-efficiëntie, moderne materialen, het inperken van de overlast voor de buurt. Ook wilden zij als enige het gebouw grotendeels behouden, wat de overlast tijdens de werken zal beperken. Er komt een nieuw dak boven de zaal en een lift. Daarnaast had WDOG ook veel aandacht voor de nieuwste milieutechnieken en groen, zoals een daktuin.

Nu begint het échte werk. Een eerste fase zal erin bestaan met de bewoners/gebruikers van het gebouw grondig alle verwachtingen, eisen, ideeën door te nemen. Dan pas komen de plannen. Tegelijkertijd blijven wij de verschillende betrokken overheden (FOD Justitie, Vlaamse Gemeenschap, Provincie) overtuigen om het KB eindelijk te publiceren en de subsidies vrij te maken. Nadien pas volgen de werkzaamheden. We rekenen dan ook op jullie ideeën en jullie enthousiasme om deze uitdaging die richting uit te trekken en te duwen. Alleen zo kan het Vrijzinnig Huis het Vilvoords epicentrum van tolerantie en openheid worden. Een sprankelende aantrekkingspool voor al wie de humanistische waarden en gedachten aanhangen of erin geïnteresseerd zijn en meer willen weten: jong en oud, links en rechts, zwart en blank. Vrijzinnig Vilvoorde.

Nicolas Gerard Voorzitter IMD Vlaams-Brabant Tony Scott Voorzitter VOC Vilvoorde

14

Armoedebestrijding Als vrijzinnige humanisten moeten wij zeker interesse hebben voor de verbetering van de kwaliteit van de sociale bescherming in onze samenleving. Bijzonder interessant in dat verband is de inhoud van de openingsrede die gewezen minister Frank Vandenbroucke heeft gehouden naar aanleiding van zijn aanstelling op de leerstoel Herman Deleeck van de Universiteit Antwerpen. Het is zonneklaar dat zonder de aan welvaartstaten eigen automatische opvangmechanismen de economische en sociale gevolgen van de jongste crisis veel ernstiger waren geweest. En toch hebben niet alle welvaartstaten even doelmatig deze inkomensschokken opgevangen en de levensstandaard verzekerd. Niet overal werd even doelmatig de armoede bestreden en de bestaanszekerheid verdedigd. De spreker stelt zich dan ook de vraag in welke mate dit in België gelukt is. Uit wetenschappelijke studies blijkt dat op het vlak van de activering van de mensen en het dynamiseren van de arbeidsmarkt nog een weg is af te leggen. Na de zesde staatshervorming zullen de deelstaten met betrekking tot de activering een grotere en efficiëntere inspanning moeten doen ingevolge hun nieuwe bevoegdheden. Op het federale vlak zal zeker een volledige modernisering van de arbeidsmarkt aan de orde zijn. In dat verband mag een ernstige ontwikkeling, namelijk de veroudering van de bevolking die een toenemende druk uitoefent op het sociale systeem, niet uit het oog verloren worden. Professor Vandenbroucke benadrukt dat te lang werd geloofd in een louter budgettaire strategie van voorfinanciering om de vergrijzing op te vangen. Dit heeft verlammend gewerkt op het denken over het pensioenstelsel zelf. De hervorming van het pensioenstelsel is dus prioritair voor de volgende regering. Vandenbroucke zit in de expertencommissie pensioenhervormingen en hij behandelt in zijn boekje ‘De actieve welvaartstaat herbekeken’ actuele problemen zoals de pensioenen en kinderarmoede.

15

Als humanisten mogen wij niet onverschillig zijn voor de nieuwe sociale risico’s die opdoemen met name voor gezinnen met kinderen. Daar waar het armoederisico bij 65plussers daalde van 23.2% naar 20.2%, steeg het financiële armoederisico bij kinderen en jongeren beneden de 18 jaar van 15.3% in 2005 naar 18.7% in 2010, zo blijkt uit Europese enquêtes. Deze cijfers zijn verontrustend omdat de bestaansonzekerheid bij ouderen blijkbaar overschat wordt en bij kinderen onderschat. Bijzonder interessant is in deze materie het verschil in armoede bij kinderen tussen de Belgische deelstaten. De cijfers leren ons dat 24% van de Waalse kinderen onder de Belgische financiële armoedegrens zit. In Vlaanderen 11%, maar ongelijkmatig verdeeld, bijvoorbeeld in Antwerpen bedraagt de index ook 24%. Volgens de spreker spelen inzake kinderarmoede drie factoren een belangrijke rol. Met als voornaamste het aantal kinderen die in een gezin leven waar volwassenen niet of beperkt betaald werk verrichten. In België leven veel kinderen in werkarme gezinnen. Binnenkort wordt de kinderbijslag een Vlaamse bevoegdheid. Misschien kan de overheveling aanleiding geven tot het verfijnen van het Vlaams Actieplan Kinderarmoede date-

rend van 2011. Investeren in kinderen via preventieve gezondheidszorg, gezondheidsopvoeding, kinderopvang, selectieve uitkering van een kindpremie en verhoging van de schooltoelage, selectiviteit in de kinderbijslag, kortom een beter georganiseerd systeem. De gewezen minister pleit derhalve voor de vernieuwing van de welvaartstaat door versleten taboes van de oude welvaartstaat bespreekbaar te maken. Investeren in kinderen en een lange termijnsperspectief inzake pensioenen zijn daar een belangrijk onderdeel van.

In afwachting spannen de Vilvoordse vrijzinnige verenigingen zich in om in de mate van hun mogelijkheden een kleine bijdrage te leveren in de armoedebestrijding. Het huisvandeMens, het Humanistisch Vrijzinnig Vormingswerk en de Vrienden van de Vrijzinnige Jeugdzorg (Opvang en Cocon) helpen elk op hun domein de armoede in onze regio te bestrijden. In Vilvoorde wonen trouwens de meeste –20-jarigen van Vlaanderen, 26.90% van de bevolking, terwijl het Vlaams gemid-

delde 21.80% bedraagt. Het risico van kinderarmoede binnen deze groep is derhalve hoog. En laat ons vooral ook die verschrikkelijke televisiebeelden niet vergeten van kinderen, voornamelijk in Afrika en in het Midden-Oosten, die het slachtoffer zijn van zinloos oorlogsgeweld. In dat verband zal op 2 en 3 november het War Requiem worden uitgevoerd door diverse solisten, (kinder)koren en het Symfonieorkest van de Munt in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel. Componist Benjamin Britten baseerde zich op de poëzie van de Britse dichter Wilfred Owen, een ooggetuige van de Eerste Wereldoorlog, die sneuvelde in de laatste dagen van het conflict. Het

Requiem is een artistiek verzet en een aangrijpende aanklacht tegen de zinloosheid en onmenselijkheid van oorlog. De concerten worden georganiseerd door De Munt in samenwerking met Amnesty International. Voor meer info kan je terecht op de website van Amnesty International: www.aivl.be.

Felix Libeer

16

Uppercut Als we één ding duidelijk kunnen stellen over Nassim Nicholas Taleb, is dat hij zonder verpinken en meestal zeer terecht mensen tegen zich in het harnas weet te jagen. Na het eclatante succes van De Zwarte Zwaan en Misleid door toeval presenteert hij ons nu Antifragiel, sluitstuk én hoofdwerk in zijn trilogie over onzekerheid, risico en menselijk falen. Geen nood als je de andere boeken nog niet gelezen hebt. Elk boek valt apart te lezen en de volgorde heeft geen belang. heel wat gevoelige teentjes. Moeten het onder andere ontgelden: economen, bankiers, big farma, overijverige medici, theoretisch ingestelde academici, bureaucraten, opiniemakers zonder verantwoordelijkheidsgevoel … Wat ze allen gemeen hebben is dat ze fragiliteit van mensen en systemen in de hand werken, iets wat Taleb ethisch verwerpelijk vindt en duidelijk laat merken. De man laat zich trouwens niet intimideren. Na de bedreigingen is hij begonnen met gewichtheffen en is hij ondertussen één van weinige intellectuelen die er uitziet als een gevaarlijke buitenwipper. Antifragiel is een kopstoot van een boek dat hopelijk flink wat mensen uit hun lethargie zal wakker schudden. In tegenstelling tot wat de diarree aan zelfhulpboeken beweert te verwezenlijken, is dit tenminste een werk waardoor je wel sterker in je schoenen leert te staan. En ben je één van die mensen die zich door hem in het kruis getast voelt? Get over it en doe er wat aan voor hij je opnieuw vloert.

In dit boek introduceert hij het begrip antifragiliteit om een specifieke eigenschap van dingen, systemen, aan te duiden die wijst op potentiële winst bij volatiliteit en onzekerheid. Aan de hand van de meest uiteenlopende voorbeelden, gaande van politieke systemen tot bacteriële resistentie, maakt hij ons duidelijk wat iets fragiel, robuust of antifragiel maakt. Elementair voor antifragiele systemen blijkt het hebben van optionaliteit. Lukt één bepaalde mogelijkheid niet, dan kan je nog altijd terugvallen op andere opties. Het valt niet te verwonderen dat Taleb in het verleden al enkele doodsbedreigingen heeft ontvangen. Ook in dit boek trapt hij op

17

Antifragiel. Dingen die baat hebben bij wanorde. Nassim Nicholas Taleb Uitgeverij Nieuwezijds Amsterdam 2013 ISBN 978 90 5712 282 8

Tom Cools

Open brief aan dhr. Jacques Rogge, voorzitter van het IOC

18

Tachtig jaar Hubert Dethier Huldebetoon aan een Belgisch vrijdenker en filosoof. Dit artikel verscheen eerder in deMens.nu Magazine okt-nov-dec 2013

Naar aanleiding van de tachtigste verjaardag (°21 juli 1933) van emeritus hoogleraar Hubert Dethier (Vrije Universiteit Brussel), laureaat van de Prijs Vrijzinnig Humanisme in 1997, worden er in het najaar van 2013 een aantal activiteiten en evenementen georganiseerd. Hiermee zet deMens.nu één van de belangrijkste vrijzinnige filosofen uit het Nederlandse taalgebied in de bloemetjes. Activiteiten Wat – Tentoonstelling rond Hubert Dethier, waarbij een aantal kunstenaars hulde brengen. Hieraan wordt een receptie gekoppeld met gelegenheidstoespraken en een muzikale omlijsting. Waar – Huis van de tolerantie, Leuven. Wanneer – Van donderdag 14 november 2013 tot en met donderdag 16 januari 2014.

Zowel op het vlak van onderwijs, filosofie als sociaal engagement heeft Hubert Dethier generaties studenten, schrijvers, kunstenaars, politici en onderwijsmensen geïnspireerd tot het uitbouwen van een vrijzinnig humanistische levenshouding. Aan de VUB was hij in de vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschappen en in de vakgroep Communicatiewetenschappen titularis van een twaalftal cursussen. Daarnaast was hij nog belast met een onderwijsopdracht aan de Universiteit van Amsterdam. Ook is Hubert Dethier aan de VUB één van de oprichters geweest van een interfacultair centrum voor morele dienstverlening. Talrijke publicaties staan op zijn naam, onder andere Summa averroïstica, De Beet van de Adder, Het Gezicht en het Raadsel en De geschiedenis van het atheïsme. Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag plaatst deMens.nu Hubert Dethier dit najaar in de schijnwerpers.

Wat – In het kader van de cursussen filosofie/moraalwetenschappen, agogiek, film en communicatiewetenschappen worden docenten en professoren die Hubert Dethier hebben opgevolgd, aangesproken om een aspect uit zijn denken te belichten. Waar – Vrije Universiteit Brussel. Wanneer – Van maandag 25 november tot en met vrijdag 29 november 2013. Wat – Tentoonstelling met werk van de kunstenaar Paul Dethier, de zoon van Hubert. Waar – Dienst Cultuur van de VUB. Wanneer – Donderdag 28 november 2013. Meer info Voor meer info over het volledige programma, neem een kijkje op de website www.deMens.nu. Publicatie Bij de uitgever VUBPRESS verschijnt eveneens een publicatie als huldebetoon aan Hubert Dethier: ‘Descartes’ droom: filosofie van de strip’.

Jan Van den Brande Vrijzinnig humanistisch consulent huisvandeMens Brussel

19

Partij van de Rede Heeft een vrijzinnig seculiere partij zin? In Nederland werd de stap gezet. De ‘Atheïstisch Seculiere Partij’ (ASP) is er een feit. Nu nog alle verzuchtingen waarmaken. Maar waarom, nu de historische verdedigers van de seculiere Staat meer en meer ‘afwezig’ geven en vooral bekommerd zijn om de overlevingskansen van hun structuren, ook bij ons de stap niet wagen? Of is een one issue partij – binnen de Belgisch/Vlaamse context – de facto tot mislukken gedoemd? Dongen. De idee om een vrijdenkerspartij op te zetten was niet nieuw. Decennia geleden werd, zij het zonder echt succes, een soortgelijk initiatief opgezet. De Vrije Gedachte mag dan geen “grote” organisatie zijn met, hoe kan het ook anders, minderheidsstandpunten, toch moet worden vastgesteld dat zij, in het verleden, er met succes in slaagde enkele van de verzuchtingen op te politieke agenda te plaatsen. Het kan echter verkeren, dat ondervinden ook de vrijdenkers in Nederland. Diverse leden van de vrijdenkersbeweging “De Vrije Gedachte” vonden dus dat het tijd was om verder te gaan.

13 mei 2013 Nederland is een politieke partij rijker. Nog één erbij denkt u wellicht. Typisch Hollands: versplintering op zijn best, dystopie van de bovenste plank. Deze partij is echter van een wel heel bijzonder pluimage: het is een “Partij van de Rede”, een “Atheïstisch Seculiere Partij”. De Atheïstisch Seculiere Partij werd opgericht door leden van De Vrije Gedachte. Hoewel al actief als denktank en lobbybeweging werd de behoefte aangevoeld om zich ook op politiek vlak te positioneren. De bedoeling is duidelijk: greep op het politieke bedrijf krijgen. De idee om een atheïstisch seculiere partij op te zetten groeide aan het eind van het vorige decennium. Begin 2009 organiseerde “De Vrije Gedachte” een treffen te Rotterdam waar de vraag werd opgeworpen of er (überhaupt) nood was aan een “atheïstische politieke partij”. Initiatiefnemer was Frans van

Van 2010 tot en met december 2011 was men vooral op de achtergrond bezig om de zaken vorm te geven en te kijken waar men inhoudelijk voor wilde staan. Dat mondde in januari 2012 uit in een ledenvereniging met lidmaatschappen. Trigger was onder meer de vaststelling dat zowat alle politieke partijen de religieuze groeperingen omarmen en dat het bestaande politieke apparaat huiverachtig staat tegenover de idee om definitief af te rekenen met oude en nieuwe godsdienstige privileges en zeer voorzichtig is wat betreft het verdedigen van de principes eigen aan de seculiere Staat. Met de immigratie bleek, voor een strategie van integratie van de nieuwkomers, ook teruggegrepen te worden naar de zuilencultuur van weleer. Hans De Vries, een spilfiguur binnen de ASP, verduidelijkt dat vele politieke coalities de christelijke partijen (SGP/CU/CDA) immers nodig hebben om hun meerderheden te krijgen in de verschillende kamers. Principes wor-

20

den opzij geschoven. Bepaalde publicaties, waaronder het werk van Carel Brendel1 (zie hierna), hebben deze vlucht indringend in kaart gebracht en onrechtstreeks mede het denkproces gestuurd. Een blik op de site van de Kiesraad leert ons dat de Nederlandse Kiesraad op 13 mei 2013 het verzoek ingewilligde om de naam (aanduiding) “Atheïstisch Seculiere Partij (ASP)” te registreren. Deze naam is bijgeschreven in het register voor aanduidingen voor Tweede Kamerverkiezingen. In totaal zijn er nu 27 namen geregistreerd. De Kiesraad heeft tot taak te onderzoeken of de naam (aanduiding) die een politieke groepering wil registreren niet in strijd is met bepaalde gronden, opgesomd in de Kieswet (lijkt de aanduiding niet te veel op een reeds geregistreerde naam, is de aanduiding in strijd met de openbare orde, zijn de vereiste stukken, nl. statuten en de inschrijving bij de Kamer voor Koophandel aanwezig…). Registratie van een aanduiding is geen vereiste om deel te nemen aan de verkiezingen. Niet geregistreerd zijn heeft wel een nadeel: het vakje bovenaan de kandidatenlijst én op het stembiljet blijft leeg. De partij krijgt alleen een nummer toegekend, het is een “blanco” partij.

Gezien de financiële middelen, en het inhoudelijk nog niet volgroeid zijn, heeft men in september 2012 nog niet meegedaan aan de 2de Kamerverkiezingen. Wel werd toen een atheïstische verkiezingsscan uitgevoerd. Dit resulteerde in een Kieswijzer2 (zie hierna). 1

Brendel, Carel: Het verraad van links, Uitgeverij Aspekt, Soesterberg, 2007. 2 Atheïstische kieswijzer: KIES MET REDE. Een seculiere scan van de verkiezingsprogramma’s van de deelnemende politieke partijen aan de

21

De ASP wil een volledige scheiding van Staat en kerk doorvoeren, religieus opleggedrag bannen en er voor ijveren dat openbaar onderwijs, gezondheidszorg en publieke media gevrijwaard zouden blijven van godsdienstige invloeden. De ASP is ook van oordeel dat godsdienstige en levensbeschouwelijke omroepen geen overheidssubsidies hoeven te ontvangen. In een in “Kerk in het midden”3 gepubliceerd artikel poneert Hans de Vries, dan ook dat artikel 6 uit de (Nederlandse) Grondwet moet worden geschrapt. "Dat artikel verheft gelovigen boven niet-gelovigen. Daardoor kunnen er weigerambtenaren actief zijn (weigerambtenaren zijn ambtenaren die bijvoorbeeld weigeren om homo's of lesbiennes te trouwen, in Nederland is er discussie of het verbieden van weigerambtenaren juridisch kan is, gezien de vrijheid van godsdienst, noot A.V.), hoeven kerken, moskeeën en andere gebedshuizen geen onroerendezaakbelasting te betalen en mag er ritueel worden geslacht.'' Artikel 6 van de Nederlandse Grondwet bepaalt dat ieder het recht heeft zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. Voorts bepaalt dit artikel dat de wet ter zake van dit recht buiten gebouwen en besloten plaatsen regels kan stellen ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden. Meer en meer komt er kritiek op het artikel 6 van de Nederlandse Grondwet. Sommigen poneren dat het afschaffen van godsdienstvrijheid, zoals opgenomen in artikel 6 verkiezingen van 12 september 2012. Michiel Snijder en Hans de Vries, september 2012. 3 Kerk in het midden is een initiatief van uitgeverij de Stentor.

van de Grondwet, mogelijk is. Er zijn immers voldoende andere grondrechten aanwezig die bescherming bieden. De belangrijkste kritiek slaat op het in strijd zijn van artikel 6 met het gelijkheidsbeginsel. Het tweede lid van artikel 6 wordt dan weer ronduit discriminerend geheten omdat “niet-religieuzen” deze bescherming niet genieten.

te Amsterdam de eerste vereniging van vrijdenkers: “De Dageraad”. In 1957 werd een nieuwe naam gekozen: “De Vrije Gedachte”. In 1978 werd de naam “Vrijdenkersvereniging De Vrije Gedachte” aangenomen.

Eveneens ter discussie staat artikel 23 van de Nederlandse Grondwet. Dit artikel stelt openbare en bijzondere scholen aan elkaar gelijk en garandeert onderwijsvrijheid. Er gaan echter stemmen op om niet enkel artikel 23 ongewijzigd te laten, maar om het artikel te “moderniseren”. Artikel 23 zou bijvoorbeeld volgens de Onderwijsraad4 ruimer moeten worden geinterpreteerd “om beter te passen in de moderne tijd”. Momenteel kunnen zogeheten “bijzondere scholen” alleen worden opgericht op basis van een levensbeschouwelijke of religieuze oriëntatie. Criterium hiervoor is onder meer het zichtbaar geworteld zijn in de samenleving. De Onderwijsraad is van oordeel dat onderwijsinstellingen ook opgericht moeten kunnen op “basis van pedagogische visies en relatief nieuwe levensbeschouwelijke overtuigingen”. Door deze ruimere interpretatie komt het grondwetsartikel tegemoet aan de “grote maatschappelijke verscheidenheid”. Voor vele vrijdenkers is het afschaffen van artikel 23 uit de Grondwet waarin bijzonder (i.c. religieus) onderwijs wordt toegestaan (met, zie hiervoor, het risico op een inflatie aan instellingen), dan ook voor de hand liggend. De Vrije Gedachte De Vrije Gedachte is, als beweging, geen onbekende in Nederland. De vrijdenkersvereniging kan trouwens bogen op een lange geschiedenis5. Midden de 19de eeuw ontstond 4

Artikel 23 Grondwet in maatschappelijk perspectief. Nieuwe richtingen aan de vrijheid van onderwijs. Uitgave van de Onderwijsraad, Den Haag, 2012. 5 Gasenbeek, B.; Blom, J.C.H. Blom; Nabuurs, J.W.M. (red.), God noch autoriteit. Geschiedenis

Voornamelijk in de periode tussen de beide wereldoorlogen had de beweging invloed. Wie even in de archieven van de vereniging duikt treft er de namen aan van Multatuli, Domela Nieuwenhuis, Leo Polak en Anton Constandse. Hierbij kan eveneens niet worden voorbijgegaan aan de figuur van Franz Junhuhn. Midden de 19de eeuw verscheen het (ophefmakende) werk van Franz Junhuhn “Licht- en Schaduwzijden uit de Binnenlanden van Java”. De auteur, Pruisisch van herkomst, arts van opleiding, pleitte er voor een “menselijke ethiek”. Het boek is te lezen als een reeks gesprekken tijdens een reis op Java. In zijn boek duelleren de wetenschap, de rede er met het traditionele, het christelijke gedachtengoed. De Dag, Het Morgenrood, het Avondrood en de Nacht praten er over wetenschap, natuur, christendom, materialisme. Religie had afgedaan. Het christendom kon niet langer met culturele en maatschappelijke argumenten worden verdedigd. De rede kreeg het voor het zeggen.

van de vrijdenkersbeweging in Nederland, Boom, 2006.

22

In 1855 zette hij met een aantal leden uit de niet erkende onafhankelijke vrijmetselaarsloge “Post Nubila Lux”, het tijdschrift “De Dageraad” op. De nood aan een georganiseerde vrijdenkersbeweging leidde er al snel toe dat in oktober 1856 de vrijdenkersvereniging “De Dageraad” werd opgericht. Het motto “Magna est veritas et praevalebit” (de waarheid is groot en zij zal zegevieren) vertelt heel wat over de aspiraties van de beweging. Blind geloof moest worden verworpen. Kennis van de natuur, vertrouwen in de rede, waren de referenties.

Er is vooreerst het boek “De verwarde natie” van H.J. Schoo6. Gepubliceerd in 2000 zorgde het voor een schokgolf. Het boek bundelde een reeks artikelen die hij (als hoofdredacteur van Elsevier) tijdens de periode 1994 tot 2000 in het tijdschrift Elsevier had gepubliceerd. In 2000 maakte Schoo de overstap naar de Volkskrant, waar hij adjunct hoofdredacteur werden.

Nog steeds profileert de vereniging zich expliciet als atheïstisch en humanistisch. Vrijdenken betekent de werkelijkheid ontleden door middel van rationeel denken, wars van elk dogma of ideologie. De godsvoorstelling wordt verworpen. De vereniging stelt zich dan ook ten doel het bevorderen van het vrijdenken: een humanistisch-atheïstische levenshouding die gebaseerd is op een door de rede geleid leren kennen van de werkelijkheid en zedelijk handelen naar normen die onder meer voortkomen uit solidariteit met de medemens. De maatschappelijke context Hans de Vries verwijst naar de impact van bepaalde publicaties, waaronder het werk van Carel Brendel “Het verraad van links”. De verwijzing naar dit boek is niet toevallig. Waar men, in Vlaanderen, vaak refereerde naar Wilders of Fortuyn, om de temperatuur in Nederland te meten, werden andere auteurs niet echt gehoord. De “omerta” doorbreken kostte je in Vlaanderen trouwens gegarandeerd een post modernistische banvloek. De Nederlandse debatcultuur indachtig kwamen er, de voorbij twee decennia echter enkele publicaties die de Nederlandse goegemeente tot reflectie aanzetten. Een aantal van deze publicaties liggen mee aan de basis van een bezinning over de stand van zaken van het seculiere karakter van de Nederlandse samenleving. Drie werken springen in het oog.

23

In zijn bijdragen probeerde Schoo de “verwarring” die Nederland, volgens hem, kenmerkte te vatten. Hij ging op zoek naar de oorzaak van de dissectie, de scheur in slagader van Nederland. Het werden tientallen columns waarin, keer na keer, de spiegel werd voorgehouden. De verwording van de moderne eenheidsstaat, het onder druk staan van de rechtsruimte (met duidelijke wetten en regelingen), het negeren van de samenlevingsproblemen (als gevolg van de immigratiegolven), het langzaam aan wegkwijnen van de (betaalbare) verzorgingsstaat, de beschrijving van de zuilgebonden elites die zich vastreden in een waardenrelativisme en gekneld raakten tussen alsmaar meer humeurig eisende klan6

H.J. Schoo, De verwarde natie. Dwarse notities over immigratie in Nederland. 198 pagina’s. Prometheus, 2000. ISBN, 905333985X.

ten. Het werd allemaal ongenadig geanalyseerd. De analyse die Schoo maakte was dan ook niet mals. De hedendaagse natiestaat leek in zijn ogen niet bekwaam meer om zijn eigen verworvenheden te beschermen. In Nederland was geloof, volgens hem, niet langer gereduceerd tot de “folklore van ons spreekwoordelijk calvinisme”. Wat Schoo wilde bereiken was het ontmaskeren van een nieuwerwets moreel absolutisme dat de pretentie koesterde zich buiten de eisen van de intellectuele correctheid te kunnen bewegen. De gelijkenis met Vlaanderen springt in het oog. Om Rik Van Cauwelaert (in De Tijd), hierover te citeren: “het negeren van dit soort problemen was zelfs een partijrichtlijn geworden”. Hij hekelde het monopoliseren van het debat. In zijn bijdragen heeft hij het herhaaldelijk over de druk van de “coterie”, te verstaan als een kring van weldenkende personen verbonden door gemeenschappelijk gedachtengoed, hoogst bedreven in het demoniseren van tegenstanders en in selectieve uitsluiting. Deze klieken maken het debat onmogelijk. Zelfverklaarde experten bezetten het podium.

Paul Scheffer

Meer dan zijn (terechte) tirades en zijn pleidooi om het “gesprek” te openen, zijn de beschrijvingen en analyses van groeiende verwardheid, een reden om zijn talrijke bijdragen te lezen. Schoo wist haarscherp de juridisering van het samenlevingsprobleem, in al zijn gedaanten, bloot te leggen. Hij is dan ook een

heftig tegenstander van de domeinclaims van de “sociale ingenieurs”, de “maakbaarheidsfanaten” en pleit voor een actievere inzet van generalisten. Het debat moest volgens hem ook op basis van “feiten” worden gevoerd. Onderwijs en publiek domein dienden meer aandacht en vooral meer respect te krijgen, kritiekloos dulden en grenzeloos gedogen mocht men wel eens meer onder de loep leggen. Het verregaande cultuur- en waarderelativisme hadden volgens hem niet enkele de Nederlandse samenleving gedesoriënteerd, ook de “binnengekomen” bevolking had er het raden naar. De periode 1992 – 2000 was, voor Schoo, in Nederland een scharnierperiode. De val van de Muur, het verdrag van Maastricht, gevolgd door de “party” van de Eurofielen. Een feestvreugde die al snel plaats zou ruimen voor ontnuchtering. In 1994 kwam er ook de nieuwe vreemdelingenwet. In 2000 werd deze, onder druk van de werkelijkheid, aangepast. Deze periode werd gekenmerkt door de onwaarschijnlijke “Paarse coalitie”, een verbond tussen PvdA, VVD en D66. Volgens waarnemers was net de onverdroten aandacht en inzet voor het weggommen van de tegenstellingen op sociaal en economisch vlak die er mede voor heeft gezorgd dat deze coalitie aan het “Keren” van de Nederlandse samenleving geen of weinig aandacht kon of wilde besteden. De modale burger zou de rekening gepresenteerd krijgen. Opvallend was volgens hem eveneens het eerder moeizame omgaan van de Overheid met de bescherming van dat wat ooit de essentie van de democratische soevereine rechtstaat impliceerde. Zijn oordeel was hard: politieke retoriek moest de “leegheid” van de basiswaarden verhullen. Een systeem in stand gehouden door regelmatig weerkerende verkiezingen. Voor Schoo was dit niet minder dan (electorale) stopverf die de gaten en barsten van de volkssoevereiniteit moet maskeren. Schoo stond met zijn analyse – zijn roepen in de woestijn – niet alleen.

24

Het artikel “Het multicultureel drama” van P. Scheffer7, over het failliete Nederlandse integratiebeleid, zorgde voor een (her)aanwakkeren van de discussie. Dat er kritiek kwam van iemand als professor P. Scheffer, lid van de Partij van de Arbeid, toen als hoogleraar verbonden aan de Wibautleerstoel voor Grootstedelijke problematiek aan de Universiteit van Amsterdam, schokte het “correcte” Nederland. Een discussie die door sommigen dan ook niet werd gesmaakt. Het dogma van het onvermijdelijke mocht immers niet in vraag worden gesteld. De teneur van dit artikel loog er niet om. Onomwonden stelde hij dat er een soort naïef optimisme de Nederlandse samenleving was binnengeslopen. Een geloof dat de integratie van de minderheden wel hetzelfde parcours zou kennen als dat van de verzoening tussen de religieuze overtuigingen in Nederland. Scheffer zag het niet zo “relativistisch” en vergelijk deze instelling met het neutraliteitsdenken aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog. Met alle desastreuze gevolgen van dien. Nederland verloor, volgens hem, ook nu het zicht op de werkelijkheid. Hij bekritiseerde de simplismen die de multiculturalistische ideologie kenmerkte en pleitte voor een “franc parler”, voor de “parrèsia”, het “openhartige” gesprek, het in eer herstellen van de “waarheid” in het gesprek. Hij hekelde o.m. de geruststellende rapporten van het Sociaal Cultureel Planbureau, wees op de mogelijk negatieve invloed van religies en waarschuwde voor de niet bewezen vooronderstelling dat bijvoorbeeld in Nederland, de islam in een verwaterde vorm zou worden beleden. Het geloof in het tot stand komen van een liberale, van een hervormingsbereide, islam was een brug te ver. De bereidheid, bij de in Nederland geïmporteerde religies, tot het heroverwegen van hun centrale uitgangspunten was sterk in vraag te stellen. 7

NRC Handelsblad, 29/01/2000. Zie ook P. Scheffer. Het land van aankomst. Amsterdam: De Bezige Bij, 2007.

25

Scheffer pleitte er dan ook voor om de Nederlandse taal, de eigen cultuur en het eigen verleden veel ernstiger te nemen. Voornamelijk de “lichtvoetigheid” van de zelfverklaarde “elite” stoorde hem mateloos. Ondertussen ziet deze alles, maar ook zichzelf, relativerende “elite”, aldus Scheffer, niet dat het de greep op de werkelijkheid verliest en zorgt voor verwarring bij de bevolking. Verwarring die soms leidt tot afkeer. In zijn artikel waarschuwde hij ook voor de druk op het (religieuze) pacificatiemodel dat Nederland kenmerkte. De scheiding tussen Staat en kerk is immers niet aanvaardbaar in bepaalde kringen. Een andere klokkenluider zou het podium betreden. In 2007 verscheen: “Het verraad van links” van Carel Brendel. Het boek was, in aanvang, te zien als een intellectuele poging om het debacle van de PvdA te verklaren en remediërende recepten aan te reiken. Het was echter ook een verhaal van de verwording van wat ooit de emanciperende strijd van een Domela Nieuwenhuis en van en Henri Polak was. Van de strijd tegen onrecht, voor emancipatie, tegen beklemmende religies was, volgens Brendel, met groeiende immigratiestromen, bij Links al gauw niets meer te merken. Links stond al snel synoniem voor verwarring. Het erkennen van het bestaan van problemen en de durf om in te grijpen dienden te wijken voor de overlevingsdrift van het (politieke) establishment en de er aan gekoppelde structuren. Kritiek werd afgedaan als haatzaaien. Herhaaldelijk is er ook in zijn werk een pleidooi te vinden voor het terugkeren naar een zinnig en zindelijk debat, voor het stoppen met het demoniseren van tegenstanders. Hij waarschuwde voor de vaststelbare nefaste gevolgen van buiten discussie plaatsen van

heikele onderwerpen. Academici die onder druk werden gezet hun onderzoeksterreinen zorgvuldig af te bakenen en “ongemakkelijke rapporten (zie in Vlaanderen o.a. Marion Van San, noot A.V.) die genegeerd dan wel verworpen werden. Selectieve bibliografieën werden de regel. Brendel had het moeilijk met het Multicultureel conformisme dat de norm was geworden. Alles moest immers kunnen ten einde een slinkend electoraat niet te schofferen. Wanneer het er op aankomt de vrijheid van denken, de vrijheid van spreken en debatteren, het blijvend benadrukken van de scheiding tussen kerk en staat en het niet betoelagen van religies te verdedigen… geeft Links “niet thuis”, dixit Brendel. Seculier, progressief Nederland hoefde volgens Brendel echter niet over de schouders van een Wilders en consoorten te kijken om in actie te schieten. Kennis van de eigen seculiere wortels was voldoende. Het boek zou door Brendel afgesloten worden met zijn – ondertussen beducht geworden “tien seculiere programmapunten”. (Deze 10 punten worden hernomen in een recenter werk “De Onzichtbare Ayatollah”8, noot A.V.) Deze 10 punten (zelf heeft hij het herhaaldelijk over 9 punten; het tiende punt is iets voor cabaretiers zegt hij) waren ooit terug te vinden onder de strijdpunten van de progressieve liberale seculieren beweging en hebben volgens hem niets van hun actualiteitswaarde verloren. Onderdrukking, dwang, intolerantie, religieus conformisme kenmerkten ooit de Nederlandse samenleving. Moeizaam was de bevrijding. Nu heerst echter een oorverdovende stilte: het verraad van links is compleet. De vrijdenkers staan alleen.

gieuze normen aan vrijzinnig denkende moslims en ongelovigen, tegen pogingen de sharia op te leggen en af te dwingen. Hij herinnerde Links ook aan een ander soort solidariteit, nl. de solidariteit met mensen die worden bedreigd vanwege hun kritiek op religies. De samenleving mag seculiere en afvallige moslims niet in de steek laten. Een bevoorrechte positie voor godsdienst kan niet. De scheiding van kerk en staat diende een leidend beginsel te blijven. Geldstromen, het dragen van religieuze tekens, het verbod op godsdienstkritiek… het kon er bij hem niet in. Met lede ogen keek hij ook naar de zelfverklaarde feministen en riep hen op in opstand te komen tegen de onderdrukking van moslimvrouwen. Besnijdenis, eerwraak, gedwongen huwelijken, seksuele apartheid de mensonterende boerka, de sociale druk op het dragen van een hoofddoek, het was onaanvaardbaar. Voormelde boeken werden al vlug “must haves”. Het programma van de ASP9 Religie is een privézaak en is niet meer dan overtuiging of mening! In deze optiek pleit de ASP voor de volledige scheiding van staat en religie. Niet enkel horen religie en religieuzen geen enkele voorrecht te genieten, de Overheid dient aan deze instellingen geen belastingvrijstellingen of voordelen te geven. De openbare ruimte, de ruimte dus waar openbare diensten worden aangeboden, moet vrij zijn van religieuze symbolen.

Brendel pleitte in dit beruchte tien punten programma voor een kritische houding tegenover religieus fundamentalisme, ongeacht of dit christelijk, joods of islamitisch is en deed een oproep om stelling te nemen tegen religieuze dwang, tegen het opdringen van reli-

De rechtsstaat, de Overheid staat in voor openbare orde, veiligheid, rechtspraak, onderwijs, zorg en infrastructurele voorzieningen. Indien de overheid, uit noodzaak, als “mode de gestion” andere instellingen, organisaties inschakelt dan dient ook deze organisatie, deze instelling haar dienstverlening seculier in te richten.

8

9

Carel Brendel, met bijdragen van Hans Jansen en Nahed Selim. De Onzichtbare Ayatollah. Uitgeverij Van Praag.

Zie: “Het primaire politieke programma van de Atheïstisch Seculiere Partij (ASP)”. Vastgesteld op het Ledencongres van 20 april 2012 te Utrecht.

26

De seculiere samenleving respecteert het individu en eist begrip voor het individuele zelfbeschikkingsrecht. Het onderwijs is godsvrij, seculier, wetenschappelijk geborgd! De ASP poneert immers, wil men consequent blijven, dat men ook de scheiding tussen geloof en onderwijs moet betrachten. Geen enkele vorm van religie mag in het onderwijs opgelegd worden. Gesegregeerde opvoeding, opvoeding in bijzondere scholen is uit den boze (zie recente ontwikkelingen in Vlaanderen, noot A.V.). Zonder religieuze inrichting is er in het onderwijs ruimte tot het invullen van pedagogische didactische onderwijsmethoden afgestemd op de behoeften en wensen van de lerenden. Onderwijs moet stoelen op wetenschappelijk onderbouwde kennis. Levensovertuigingen, religies en filosofie worden “onderzoeksobject”. De wetgeving moet worden gevrijwaard van “religiante”10 uitzonderingen11! In de seculiere samenleving geldt, voor de ASP, elke wet voor elk individu en/of rechtspersoon in gelijke mate. Dus geen aparte wetten voor wie of wat dan ook. Ieder wettelijk privilege ten gunste van religie, of welke levensbeschouwelijke zienswijze dan ook, dient te verdwijnen. Elke wet geldt voor iedereen in gelijke mate. Geloofsgroepen zullen zich niet kunnen beroepen op privileges die uitzonderingsposities creëren voor religie. Religiante wetten die voorzien in uitzonderingen voor Christenen, moslims en joden … ten opzichte van

10

Zie: “Religiante wetten. Onderzoek door: FC van Dongen, november/december 2010. Atheïstisch Seculiere Partij. 11 Onderscheid religieus – religiant: Als iemand van zichzelf verkaart, dat hij op zondag niet naar de winkel wil (of geen varkensvlees wil eten), dan is dat religieus en moet hij dat zelf weten. Als iemand stelt, dat een ander (die niet in dat geloof participeert) ook niet op zondag mag winkelen, dan is dat religiant. Als iemand veel wil bidden dan is dat religieus. Als je je kinderen besnijdt, dan is dat religiant. Als je een hoofddoekje wil dragen, vanwege je geloof, dan is het religieus. Als vrouwen gedwongen worden, datzelfde hoofddoekje te dragen, dan is het weer religiant.

27

niet-gelovigen of andersgelovigen moeten verdwijnen. Door Michiel Snijder en Hans de Vries werd in de aanloop tot de verkiezingen van 12 september 2012 een “seculiere scan van de verkiezingsprogramma’s van de deelnemende politieke partijen” doorgevoerd. Hierbij werden volgende aspecten onderzocht: scheiding van Staat en Kerk, plaats van religie in de samenleving, gelijkheidsbeginsel en Grondwet, openbare voorzieningen en seculiere aspecten, openbaar onderwijs en artikel 23 GW, individueel zelfbeschikkingsrecht en vrijheid van expressie. De bevindingen werden samengebracht in een rapport12. Per onderwerp zijn een aantal vragen, kwesties en aandachtspunten weerhouden die volgens de onderzoekers deze typeerden.  Scheiding van Staat en Kerk: Op welke wijze wordt er gesproken over godsdienst/religie/geloof? Welke plaats dicht men de gelovige instituties toe in de samenleving?  Plaats van religie in de samenleving: Hoe wordt religie/geloof omschreven door de partijen? Geeft de partij aan dat het wel of niet een privéaangelegenheid is of niet?  Gelijkheidsbeginsel en Grondwet: Alle wetten gelden voor iedereen in gelijke mate zonder privéleges of uitzonderingen. De grondwet/wetten kennen geen uitzonderingen/privileges op grond van religieuze regels, besluiten of voorwaarden.  Openbare voorzieningen en seculiere aspecten: Wat hoort thuis in de openbare/publieke ruimte? Hoe dient de overheid te handelen als bestuur ten

12

Atheïstische kieswijzer. Kies met Rede. Een seculiere scan van de verkiezingsprogramma’s van de deelnemende politieke partijen aan de verkiezingen van 12 september 2012. Door Michiel Snijder en Hans de Vries. September 2012.







opzichte van religie en geloof (subsidies)? Openbaar Onderwijs en Artikel 23: Wat wordt geschreven over het ‘bijzonder’ en het ‘openbaar’ onderwijs? Standpunt over artikel 23 van de grondwet en acceptatieplicht? Invulling van homoseksualiteit (voorlichting) en het enkel feit principe13? Individueel zelfbeschikkingsrecht: Wat vindt de partij van het individueel zelfbeschikkingsrecht? Hoe staat de partij tegenover de vrijheid van eigen keuzes? Abortuswetgeving/ongeboren leven; euthanasie; voltooid leven. Vrijheid van expressie: Wordt er recht gedaan aan alle stromingen om zich in de maatschappij/samenleving vrij te kunnen uiten?

Het ChristenDemocratisch Appèl (CDA), GroenLinks, Partij voor de Dieren, Libertarische Partij en de Liberaal Democratische Partij (LibDem) stelden in hun verkiezingsprogramma uitdrukkelijk dat zij uitgaan van de scheiding van staat en kerk. Daarbij diende wel een kanttekening gemaakt worden voor het CDA. Deze partij vindt namelijk wel dat de persoonlijke geloofsuiting in de publieke ruimte moet kunnen worden geuit met het behoud van alle privileges voor de godsdiensten. De Nederlandse liberale partij (VVD), de sociaaldemocratische PvdA en politieke partij Mens en Spirit (MenS) spraken zich niet uit over de scheiding van Staat en Kerk. Deze drie partijen gaan er alle drie tussenin staan. Volgens de ChristenUnie (christelijk-sociale Nederlandse politieke partij van orthodoxprotestantse signatuur, CU) moet het handelen van de overheid gebaseerd zijn op het evangelie. Voor de Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) moet de overheid optre-

13

Voorbeeld: een leerkracht kon ( in een orthodox christelijke school…) worden ontslagen “enkel” en alleen om van zijn/haar seksuele geaardheid. Dit is niet langer zomaar mogelijk. Het ontslag moet worden gemotiveerd.

den als dienares van God. Voor het CDA is religie kompas en inspiratie. Drie partijen; twee christelijke (CDA en SGP) en de holistisch partij MenS willen bepaalde uitingsvormen van religie ook in de publieke ruimte volledig kunnen uitdragen. Voor het CDA is de publieke ruimte er zelfs voor om blijk te geven van persoonlijk geloof. Het CDA hecht groot belang aan religie ook in het publiek domein. De SGP is van oordeel dat kerken en identiteitsgebonden instellingen14 grote vrijheid moeten krijgen zonder inmenging van de overheid ook al ontvangen ze overheidssubsidie. Tien van de 20 politieke partijen gaven uitdrukkelijk aan de gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen, de seksuele geaardheid en de afkomst als uitgangspunt te zien in het politiek handelen. Een aantal partijen, vijf, gingen dan weer halfslachtig om met het gelijkheidsbeginsel. Het CDA wees op het recht van de weigerambtenaar om geen homostellen te hoeven trouwen. Verder moeten de godsdienstige privileges incluis het ritueel slachten volgens de 40 seconden regel (een dier moet hooguit 40 seconden na de halssnede buiten bewustzijn zijn, anders moet worden ingegrepen, noot A.V.) worden aanvaard. De ChristenUnie (CU) vindt dat de grondwet de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging moet bewaken. De CU benadrukte de prioriteit van de christelijke traditie. Vijf partijen gaven aan voor een seculiere invulling van de samenleving te willen gaan. De VVD vond dat er niet onder druk van religie aparte behandelingen tussen vrouwen en mannen, dan wel tussen meisjes en jongens, 14

De term komt uit het Duitse recht en slaat op instellingen met een duidelijke strekking, een duidelijke tendens. Voorbeelden zijn een islamitische slagerij of een orthodox-christelijke school. Identiteitsgebonden organisaties stellen eigen “identiteitsgebonden” criteria voorop bij het selecteren van personeel. Botsing met grondrechten is vaak mogelijk.

28

kunnen gelden bij het gebruik van openbare voorzieningen. De Partij van de Arbeid stelde, los van het principiële recht op vrijheid, dat het dragen van een boerka niet paste in een vrije geëmancipeerde samenleving als de Nederlandse. Verder worstelden verschillende partijen met de seculiere benadering van de samenleving. D66 noemde zich zelf een seculiere partij is, maar nergens in het D66 verkiezingsprogramma was daar iets van te lezen. D66 was net als GroenLinks tegen het invoeren van het boerkaverbod.

essentiële rol heeft te spelen. Elke beslissing hieromtrent dient heel duidelijk en afgewogen te worden waarbij alle betrokkenen een rol hebben. De twee christelijke partijen de (CU en de SGP) waren uitgesproken vóór de bescherming van elk leven: God is de schepper van het leven en de mens mag daarin niet ingrijpen. Meer nog: de wetgeving over abortus en euthanasie dient te worden terug gedraaid. Voor de SGP dient het abortusverbod zelfs in de grondwet te worden opgenomen. En Vlaanderen?

Er was geen enkele politieke partij die uitgesproken pleit voor enkel openbaar onderwijs. Alle partijen nemen het bestaan van bijzonder onderwijs als uitgangspunt, daar waar veelal godsdienstig ingericht onderwijs wordt verzorgd. Vier partijen spraken zich uitdrukkelijk uit voor het behoud, versterken en zelfs verruimen van artikel 23 van de grondwet. Het CDA en de CU wilden onverkort vasthouden aan deze zogenaamde ‘vrijheid van onderwijs’. Het CU stelt zich te verzetten tegen initiatieven die deze vrijheid willen aantasten. De SGP was van oordeel dat het grondwetsartikel 23 verder versterkt moest worden, de Overheid kan geen goed onderwijs regelen, alleen bijbels onderwijs is het beste.

Het individuele recht om zelf over zijn leven te kunnen beschikken werd door acht politieke partijen onderschreven. Voor VVD, PvdA, GroenLinks, MenS en DPK was dit een evidentie. Drie partijen namen een middenpositie in. De partijen CDA, 50Plus en LibDem gaven aan dat de hulpverlening hierbij een

29

De vrijzinnige beweging evolueerde in Vlaanderen van getolereerde tegencultuur, van luis in de pels, naar een erkende en dus betoelaagde levensbeschouwing. Vrijzinnigheid, secularisme, neutraliteit … zijn voor vele politici dan ook geen issue meer. De strijd is blijkbaar gestreden. Er is de verleiding om de teugels te laten vieren en de illusie van de onkwetsbaarheid van vrijheid en verdraagzaamheid te koesteren. Veel van de klassieke breuklijnen, de klassieke brandhaarden, die het politieke konden mobiliseren zijn komen te vervagen, helemaal vervallen of niet langer “to be done”. Om het met Christopher Lasch te zeggen: opvattingen en overtuigingen worden verkwanseld wanneer men zichtzelf een comfortabel leventje wil gunnen. De lekenbeweging, het mouvement laïque, is momenteel ook een sterk gediversifieerde beweging waarin we zowel voorstanders van de seculiere rechtstaat, de verdedigers van het officieel onderwijs, de voorstanders van de vrije gedachte, maar ook de aanhangers van nieuwe militante atheïstische bewegingen aantreffen. Zo kent men l’Association Belge des Athées (ABA, organiseert de ‘Etats généraux de l'athéisme’ op 4 oktober 2013) of het RAPPEL (een burgerbeweging die reflecteert en actie voert, opgericht in 2007). Is Vlaanderen geseculariseerd? De modale Vlaming relativeert dan wel de morele normen van het katholicisme maar construeert even vaak eigen zingevingen. Hij hanteert een eigen situationele ethiek. Hij speelt op zeker

en kiest voor instant-geluk. Er is geen volledige onttovering. De kerk mag dan niet langer de onfeilbaarheid in pacht hebben, toch heeft ze niet alle macht verloren. Bij overgangsrituelen doet men nog steeds een beroep op de kerk. Meer nog, de zingevingsmarkt is in volle bloei. Het aantal sekten is groot. Verontrustend is echter het gemak waarmee men het archaïsch denken dat bepaalde van deze systemen kenmerkt, tolereert. Andermaal ettert het binnen bepaalde kringen. Sluimerende problemen als Jodenhaat, homofobie, acculturatieproblemen, mistig gebruik van overheidsgelden… worden, in geval van kritiek, steevast als “niet te veralgemenen” verkocht. Ook bij ons laat de “coterie” zich voelen. En er is de illusie van de ontzuiling. De Tijd onderzocht daarom hoe groot en belangrijk het middenveld in ons land is. De conclusie is dat België in de geesten dan wel de verzuiling voorbij mag zijn, maar dat de zuilen zelf steviger zijn dan ooit. De grootste honderd vzw’s van België zijn, aldus dit onderzoek, samen 7,5 miljard euro waard. Het middenveld is in ons land groeit nog altijd. Bovendien blijkt het in ons land veel groter te zijn dan in de buurlanden. Het is in ons land goed voor 11 procent van de banen, terwijl het in de meeste andere landen maar om vijf procent gaat. De Nationale Bank bevestigde enkele jaren geleden die 11 procent. De omvang van het recente financiële debacle van de christelijke arbeidersbeweging geeft een idee van de mobilisatiekracht van deze bewegingen. Mutualiteit, vakbond, bank en verzekeringsinstelling – in meer of in mindere mate verbonden met een zuil – doen het nog goed. Men laat het lidmaatschap misschien vallen. Dit wil echter niet zeggen dat de zuil er onder zal lijden. De aanwezigheid van nieuwe spelers op de zingevingsmarkt die hun invloed willen laten gelden in alle instituties van de samenleving, zou ons meer dan ooit alert moeten maken. Conservatisme is aan een nieuwe missioneringsronde bezig, hierin gesteund door bepaalde groepen die er niet voor terugschrikken om de eenheid kerk en Staat, religie en Overheid, de normaalste zaak te vinden.

Religie wordt inderdaad op diverse manieren gesteund en de pleidooien om de religieuze affiliatie overal in de publieke sfeer te laten binnendringen vermenigvuldigen zich. De seculiere democratische rechtstaat moet, volgens deze religieuze lobbygroepen en hun acolieten, terrein prijsgeven. Discriminatie op religieuze grondslag kan op meer en meer “tolerantie”, op meer en meer “begrip” rekenen. Dat vrije meningsuiting en religie op een meer dan gespannen voet met elkaar zijn komen te staan, lijkt slechts weinigen te deren. Terecht krijgt men de indruk dat sommigen de klok op wetenschappelijk, ethisch en maatschappelijk gebied willen terugdraaien. Het “herbetoveren” van de wereld stoot gelukkig ook nog enkele mensen tegen de borst. En er zijn ook gelovigen die het belang inzien van een seculiere overheid die niemand bevoordeelt, ongeacht religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging en dus borg staat voor een wederzijds respect. Godsdienstvrijheid is en blijft een individueel recht, het is geen groepsrecht om de vrije rechten van het individu in te perken. Dit brengt ons bij een belangrijke vraag: is de vrijzinnigheid een uitgespeeld 19de eeuws fenomeen? Gesubsidieerde “verharmloosde” vrijetijdsbesteding? Atheïsten en humanisten missen in het openbare discours de “atheïstische stem”. De religieuze lobby kan op meer en meer begrip en steun rekenen. Dit is een vinger op een tere plek. Centraal staat dan ook de vraag of de vrijzinnigheid als georganiseerde beweging niet veeleer de oude tradities van vrijdenkerij opnieuw moet opnemen en zich radicaal dient in te zetten voor de scheiding van kerk en staat (en het afschaffen van alle daarmee samenhangende subsidies) en religiante uitzonderingen? Is de vrijzinnige beweging bereid haar basiswaarden onder de loep te leggen en durft zij het aan haar agenda te actualiseren? Kan de vrijzinnige beweging haar doelstellingen realiseren binnen de huidige strategieën?

Alain Vannieuwenburg

30

Antenne is terug! Het tijdschrift ‘Antenne’ werd tijdelijk stopgezet na haar 29ste jaargang, in 2011. Nu verschijnt het in een nieuw jasje, als vakblad door en voor de vrijzinnig humanistische consulent. Maar ook voor andere hulpverleners kan het tijdschrift interessant zijn, wat al meteen blijkt bij het eerste nummer, dat volledig gewijd is aan de wet op patiëntenrechten. Het tijdschrift blijft gratis. Het verschijnt minstens eenmaal per jaar, maar extra edities zijn mogelijk.

Rubriek van het huisvandeMens De zomer zit er weer op, de ‘kleine mensen’ terug naar school en de ‘grote mensen’ weer terug aan het werk…of toch diegenen die een job hebben waar ze na een welverdiende vakantie naar kunnen terug keren. Niet iedereen heeft werk, niet iedereen kan zich een vakantie veroorloven. En het dure begin van het schooljaar is voor ouders die het niet breed hebben niets om halsreikend naar uit te kijken. Sinds de opeenvolgende crises van de afgelopen jaren neemt niet enkel het aantal mensen die onder armoededrempel zakken toe, boven die armoededrempel vormt zich een groeiend ‘precariaat’ van mensen die ondanks een job steeds moeilijker de eindjes aan elkaar kunnen knopen.En net daarboven steken anderen zich in de schulden om hun ‘welvaartsniveau’ te behouden, met alle risico’s vandien… Zo wordt armoede voor steeds meer mensen alsmaar minder een ‘ver van mijn bed show’. Armoede: het gaat ons allemaal aan. Daarom is het goed dat er elk jaar op 17 oktober wereldwijd aandacht aan wordt besteed. Ook in Vilvoorde, waar we nu al voor het 4e maal meewerken aan de acties rond wereldarmoededag. Met dit jaar zelfs een heus debat over het lokale armoedebeleid, in ons eigenste voc R. Moucheron. U vindt het volledige programma in deze rubriek. Verder: de wedergeboorte van het tijdschrift ‘Antenne’, een nieuwe aanwinst in onze bibliotheek,een nieuwe campagne van de Stuurgroep voor Morele Bijstand, en tot slot vragen we nog eens wie zin heeft om ons te helpen met het verzorgen van vrijzinnig humanistische plechtigheden.

31

Spring gerust binnen in ons huis voor een exemplaar. Je vindt de nieuwe antenne (en alle andere publicaties van deMens.nu) ook digitaal als pdf-bestand op www.demens.nu . Ook de vorige jaargangen zijn digitiaal beschikbaar. Rubriek van het huisvandeMens En nu we toch over ‘de boekskes’ bezig zijn: deMens.nu magazine (dat in 2012 in de plaats kwam van ‘UVVinfo’) sluit haar 2e jaargang af met een dossier rond rouw en een interview met Lieve Blancquaert.

Zijn we méér dan ons brein? Zo’n jaar geleden presenteerden we in deze rubriek als nieuwe bibliotheekaanwinst het boek ‘wij zijn ons brein: van baarmoeder tot alzheimer’ van hersenonderzoeker Dick Schwaab. Een controversiëel boek: zijn interpretatie van onderzoeksresultaten laat weinig over van concepten als vrije wil, menselijk bewustzijn, de ziel… Hij begon zijn boek dan ook met een citaat van Jean Jacques Rousseau: ‘Ik weet heel goed dat de lezer helemaal niet zo’n behoefte heeft dit alles te weten, maar ik heb er behoefte aan hun dit te vertellen.’ De doorsnee-mens ziet zichzelf en zijn zelfbewustzijn inderdaad niet graag gereduceerd worden tot gebeurtenissen en processen in zijn zenuwstelsel. Maar het is wel de toonaangevende tendens in het hersenonderzoek. Filosoof en neurowetenschapper Alva Noë geeft tegengas met zijn boek ‘Wij zijn toch niet ons brein?’: “we zijn toch geen brein? We zitten toch niet gevangen in de gevangenis van onze eigen ideeën en gewaarwordingen? Het verschijnsel bewustzijn is, net als het leven zelf, een dynamisch proces dat op de wereld betrokken is. We zijn al thuis in onze omgeving . We bevinden ons niet in ons hoofd.” Stof tot nadenken én discussie! Vanaf nu gratis te ontlenen in onze bibliotheek. Wereldarmoededag, 17 oktober. Zoals elk jaar werkt het huisvandeMens weer mee aan de Vilvoordse Wereldarmoededag. Debat 16 oktober Op 16 oktober organiseren we samen met het Masereelfonds Vilvoorde, ‘(W)arm-kracht, armen aan het woord’ en de ‘Werkgroep Vilvoorde tegen Armoede’ een debat rond het stedelijk armoedebeleid in Vilvoorde. Deelnemers: -Fatima Lamarti (schepen voor sociale zaken en gelijke kansen), -Jan Anciaux (voorzitter OCMW), -Dirk Covent ((W)arm-kracht, armen aan het woord), -Katrien Spruyt (Netwerk tegen Armoede). Het debat wordt in goede banen geleid door Louisette Dehasque (ere-directrice BUSO De Vest). Na een inleiding en een panelgesprek volgt een debat met de zaal. 19u30, voc R. Moucheron (niet in cc het Bolwerk!)

Verder op het programma: - 15/10: film Slumdog Millionaire in cc het Bolwerk, om 20u30 (i.s.m. Dienst Cultuur) -17/10: 18u45 samenkomst aan het armoedemonument ‘De Steen’ in het kanaalpark (onder de brug), van daar om 19u vertrek fakkeltocht naar het stadhuis. In het stadhuis vanaf 20u een avondprogramma: gedichten over armoede van en door de 8-jarige Ansu en optreden van solidariteitskoor frappant. Tot slot biedt de stad Vilvoorde een receptie aan. -19/10: voorleesuurtje voor kinderen met als thema armoede. Om 11u in de bibliotheek (Grote Markt 9, Vilvoorde)

32

Stuurgroep Morele Bijstand in een nieuw jasje Levensbeschouwelijke zorg in ziekenhuizen en woornzorgcentra is een wettelijk omschreven recht. De Stuurgroep voor Morele Bijstand vzw (SMB)is door de overheid erkend als ‘zendende instantie’ voor de niet-confessionele morele bijstand in zorginstellingen. Zij stuurt ruim 100 consulenten aan , voor het merendeel vrijwilligers. De huizenvandeMens fungeren als regionale steunpunten en het algemeen secretariaat van de SMB bevindt zich al jaren in ons eigenste huisvandeMens in Vilvoorde. In het kielzog van de vernieuwingsoperatie van deMens.nu steekt ook deze lidvereniging van de vrijzinnige koepel zich in een nieuw jasje. Afgelopen zomer lanceerde de SMB haar nieuwe website www.ikwilpraten.be en bracht ze 4 nieuwe brochures uit: “Praten lucht op” en “Krop het niet op” zijn bedoeld om in respectievelijk ziekenhuizen en woonzorgcentra het aanbod van de SMB kenbaar te maken bij de patiënten, bewoners en hun naasten. Een derde brochure, “Krop het niet op, praten lucht op” richt zich tot de directies en pesoneel van ziekenhuizen en zorgcentra om (het recht op) morele bijstand en de rol van de SMB toe te lichten. Deze brochure werd afgelopen zomer naar alle zorginstellingen in Vlaanderen en het Brussels Gewest verzonden. De brochure “Hart voor vrijwilligerswerk” wil mensen warm maken voor vrijwilligerswerk bij de SMB. Vrijwillig moreel consulenten spelen een belangrijke rol in de werking van de SMB. De SMB kan geen moreel consulenten in loondienst nemen en instellingen zijn daar niet toe verplicht. De SMB kan wel zelf vrijwillig moreel consulenten aanstellen in een zorginstelling. Vrijwilligers krijgen een degelijk opleiding voor ze aan de slag gaan, en kunnen permanent beroep doen op begeleiding en ondersteuning van de SMB, ondermeer via het huisvandeMens in hun regio. Wil je meer weten over de SMB? Neem contact met ons op, spring binnen of surf naar www.ikwilpraten.be

Om de SMB-campagne kracht bij te zetten stonden de moreel consulenten van de Vlaams-Brabantse huizenvandeMens op Markt-rock met een “ballen-gooi-tent” onder het motto “Krop het niet op, gooi het eruit!”.

33

34

Vrijwilligers gezocht om vrijzinnig humanistische plechtigheden te verzorgen Elke belangrijke stap in een mensenleven kan aanleiding zijn voor een vrijzinnig humanistische plechtigheid. Daarbij draait alles om wat dit moment voor de betrokkenen zelf betekent. De consulenten van het huisvandeMens helpen om er iets moois van te maken. Daar komt best wel wat bij kijken: voorbereidende gesprekken, teksten schrijven, een scenario opstellen en tot slot de eigenlijke uitvoering, waarbij je soms ook de regie in handen hebt. Maar het is ook heel dankbaar werk, want een mooie plechtigheid betekent veel voor de betrokkenen. En steeds meer mensen blijken dat te weten: we komen stilaan handen en hoofden tekort om aan de stijgende vraag te voldoen. In Vilvoorde zitten vooral de relatieplechtigheden in de lift. In de eerste plaats zoeken we daar vrijwilligers voor, maar ook als u interesse heeft in andere plechtigheden mag u reageren: Ben je vrijzinnig humanist? Empathisch, ruimdenkend en creatief? Wil je mensen helpen een betekenisvolle plechtigheid te maken rond een belangrijk moment in hun leven? Je wordt opgeleid en opgevolgd door beroepskrachten. Je krijgt voor elke plechtigheid een vrijwilligers- en onkostenvergoeding.

Lijkt dit iets voor jou? Bel, mail of spring gerust eens binnen: Frans Geldersstraat 23 1800 Vilvoorde [email protected] - 02 253 78 54

35

Colofon De Toorts is een driemaandelijkse publicatie van VOC Vilvoorde. Eindredactie: Tony Scott en Griet Maes p/a Frans Geldersstraat 21 1800 Vilvoorde 02-252 15 47 Alle artikels vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs Stof voor de volgende Toorts? Heb je opmerkingen, vragen of suggesties? Contacteer de redactie op [email protected]

36