Inhoud
redactie
Frank G.W.M. van den Bergh Marleen A. Creton BBA
3
Voorwoord Dennis J. Raithel
4
Financiële markten Peter J. van der Hof
5
Beleggingsbeleid Frank G.W.M. van den Bergh
6
Zeven magere jaren VS achter de rug Yvo J.E. Dahmen
8 9
Financiële Planning Maaike K.F. Schrauwen
ir. Yvo J.E. Dahmen drs. Jan-Paul van der Ent Bart Groot mr. Peter J. van der Hof RBA mr. drs. Dennis J. Raithel Maaike K.F. Schrauwen Josje W.G. Ruepert
hoofdredactie
drs. Jacqueline B.M. van der Voort
beursvisie
verschijnt 4x per jaar en is
een uitgave van Bank ten Cate & Cie N.V. Herengracht 130 1015 BV Amsterdam Postbus 3960 1001 AT Amsterdam telefoon: 020 6264500 fax: 020 6251242 e-mail:
[email protected] internet: www.banktencate.nl
opmaak en drukwerk
Auke Smits Publiciteit Van Alkemadelaan 68 2597 AN Den Haag telefoon: 070 3248025 e-mail:
[email protected]
vrijwaring
Niets uit deze uitgave mag
worden overgenomen zonder schriftelijke
“De wijn wordt duur gemaakt” Jan-Paul van der Ent
10 South Sea Bubble 1720 Frank G.W.M. van den Bergh 12 Global list 14 Geopolitieke ontwikkelingen Yvo J.E. Dahmen 16 De Groninger Zilverkamer 18 Fondsen in het Kort Bart Groot
toestemming vooraf van Bank ten Cate & Cie N.V. Deze publicatie is uitsluitend
20 Ten Cate Actueel
bedoeld ter informatie. Hoewel de in dit document gestelde feiten en verstrekte opinies als juist worden verondersteld, aanvaardt Bank ten Cate & Cie N.V. geen enkele aansprakelijkheid voor enige schade in welke mate dan ook, voortvloeiend uit het gebruik van deze publicatie of
2
de inhoud daarvan. Ontwikkelingen na sluitingsdatum zijn van invloed op de juistheid van de in deze publicatie gestelde feiten en de verstrekte opinies. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. BEURSVISIE | JAARGANG 29 NUMMER 2 2015
Foto voorpagina: Bloeiende witte druifjes in het voorjaar
Voorwoord Geachte lezer, Voor u ligt de vernieuwde Beursvisie. Er zijn vier extra pagina’s aan toegevoegd, waardoor wij u meer informatie kunnen geven over de financiële markten en de macro-economische ontwikkelingen die Yvo Dahmen beschrijft. Ook zullen wij bijzondere financiële gebeurtenissen bespreken, zoals in dit nummer de South Sea Bubble 1720 door Frank van den Bergh. Het cliëntartikel dat tot voor kort werd gereserveerd voor een goede doelen stichting of vereniging van een cliënt, zal in de toekomst ook open staan voor cliënten van de bank die een interessant verhaal te vertellen hebben. Een mooie onderneming, boeiende hobby, charitatieve initiatieven en dergelijke. Mocht u als cliënt hier interesse in hebben dan horen wij dat graag. Een aantal onderwerpen komt gewoon terug. Een verslag van de actuele gebeurtenissen op de financiële markten in het afgelopen kwartaal wordt door Peter van der Hof verzorgd. Fondsen in het kort blijft geschreven worden door Bart Groot en ook het onderdeel Financiële Planning door Maaike Schrauwen blijft terugkeren, waarbij wel gebruik zal worden gemaakt van wisselende externe specialisten. Het onderdeel Beleggingsfonds, dat door Jan Paul van der Ent werd verzorgd, is komen te vervallen. De reden hiervan is dat Bank ten Cate & Cie bij voorkeur belegt in individuele aandelen en obligaties en geen eigen huis beleggingsfondsen heeft. Hiervoor zal een wisselend artikel in de plaats komen. Wij vernemen graag van u wat u vindt van de vernieuwde Beursvisie en verzoeken u, indien u dat met ons wilt delen, een berichtje te sturen naar uw private banker, beleggingsadviseur of de hoofdredacteur Jacqueline van der Voort (
[email protected]).
Ik wens u veel leesplezier. Dennis Raithel Directievoorzitter
3
Financiële markten Door
mr.
Peter J.
van der
Hof RBA
Het jaar is onstuimig begonnen! De financiële markten hebben heftig gereageerd op diverse macro-economische invloeden.
Z
owel de aandelen- als de obligatiemarkten hebben
nog 0,68% was! Deze lage rentestanden en hierdoor de
verrassend grote uitslagen laten zien in het eerste
hoop op economische groei, hebben ervoor gezorgd dat
kwartaal.
de aandelenmarkten in Europa een aantrekkelijk alternatief
Met name het aanzetten van de geldpers door voorzitter
zijn gebleken. De markten schoten dit kwartaal omhoog.
Draghi van de ECB heeft forse gevolgen gehad. Een van
Zo liet onze AEX een stijging zien van meer dan 15% tot
de redenen om dit te doen is de Euro te verzwakken en zo
489,4, terwijl de Duitse Dax zelfs een stijging van 22% op
de export te stimuleren ten faveure van economische groei.
de borden zette tot een niveau van 11.966,2.
Vooralsnog lijkt het te werken, want de Euro heeft flink ter-
Europa was duidelijk favoriet bij de beleggers. De Emer-
rein verloren. Een van de opvallendste bewegingen was het moeten loslaten door de Zwitserse Centrale Bank van haar vaste wisselkoers voor de Zwitserse Frank ten opzichte van de Euro van CHF 1,20, die ze al sinds september 2011 heeft gevoerd. De Frank klom zelfs even onder pari en ging het kwartaal uit op een koers van CHF 1,04. Maar ook de USD heeft flink terrein gewonnen. De USD steeg met 11%
Koersverloop Dow Jones index en AEX index 19000 18500 18000 17500 17000 16500 16000 15500 15000 14500 14000 13500
600 500 400 300 200 100 Jan-14
Mar-14
May-14
Nov-14
Jan-15
Mar-15
0
ging Markets kwamen namelijk nog niet eens aan een 2% koersstijging, terwijl de Dow Jones zelfs een klein verlies liet
Koersverloop Euro/USD en Euro/CHF 1,5
zien van 0,3% tot een niveau van 17.776.
1,4
Deze verschillen zorgden voor een uiteindelijke stijging voor
1,3 1,2
de wereld-wijde MSCI Index van amper 1,4%! Het was dus
1,1
afgelopen kwartaal heel belangrijk in welke landen er werd belegd!
1 0,9 Jan-14
Mar-14
May-14
Jul-14
Koersverloop Euro/ USD Dollar
4
Sep-14
Koersverloop Dow Jones Index, LH Scale Koersverloop Aex-Index, RH Scale
tot USD 1,08 en in haar kielzog ook het Britse Pond met een stijging van bijna 9% tot GBP 0,74.
Jul-14
Sep-14
Nov-14
Jan-15
Mar-15
Koersverloop Euro/ CHF
De olieprijs wist ook geen stand te houden en verloor dit kwartaal nog eens 4% naar USD 55,11, terwijl tussentijds
De centrale bankiers konden hieraan niet extra bijgedra-
ook het niveau van USD 46,59 is aangetikt. Slechts de
gen met verlagingen van de korte rentes, want die staan
goudprijs hield wel dapper stand en door de notering in
al geruime tijd rond 0. Maar de kapitaalmarktrentes zijn
USD kon hier ook een aardig rendement op worden ge-
wel verder onderuit gegaan vanaf de al zeer lage niveaus
haald dit kwartaal.
van eind 2014. Wie zijn geld aan de Nederlandse Staat uitleende voor een periode van 10 jaar, kreeg hiervoor een
De toon is gezet voor 2015 en dat belooft nog veel bewe-
vergoeding van 0,27% per jaar, terwijl dat begin dit jaar
ging voor de rest van het jaar.
BEURSVISIE | FINANCIËLE MARKTEN
Groei Europese economie en start QE programma ECB zorgt voor hausse in aandelen Door Frank G.W.M.
Bergh
van den
Beleggers negeren negatieve dossiers en omarmen de lage rente, de aantrekkende Europese groei en het besluit van de ECB om een Quantitative Easing (QE) programma op te starten. Het gevolg: een serieuze aandelenhausse.
D
e naar boven bijgestelde groeiverwachting voor de
op de hausse die de aandelenmarkten al een aantal
Eurozone naar 1,1% vindt haar oorzaak niet in het
kwartalen in haar greep heeft. In de wetenschap dat het
door de regeringen gevoerde economisch beleid, maar in de
opkoopprogramma van de ECB tot ten minste september
extreem lage rente, de goedkope Euro en de fors gedaalde
2016 zal lopen, was er onder beleggers een aanhoudende
kosten voor energie. Dat de geannualiseerde groei van de
vraag naar met name Europese Blue Chip aandelen met een
Amerikaanse economie met 2,4% achter
aantrekkelijk dividendrendement.
blijft bij de verwachtingen is niet alleen het gevolg van de duurdere Dollar, maar ook
De economische ontwikkelingen en de
van de extreem koude en lange winter.
stijging van de beurzen gaf aanleiding
De strijd tussen de vier grote econo-
om de samenstelling van aandelen-
mische blokken Amerika, Eurozone,
portefeuille te wijzigen, waarbij de
Japan
en
China
om
de
relatief
Premier Abe (Japan) Bron: www.ft.com
goedkoopste munt en daarmee een goedkope export duurt voort en heeft
zwakke marktomstandigheden in de elektriciteitssector en de hoge koerswinstverhoudingen in de sector voeding
zeker een rol gespeeld bij het besluit van de FED om een
aan de basis lagen om de weging van deze sectoren te
renteverhoging nu nog niet door te voeren. Een eerste
verlagen ten gunste van IT en financiële instellingen, waar
verhoging van de Amerikaanse rente met waarschijnlijk 0,25%
groei en ontwikkelingen positiever ingeschat worden. In de
wordt door de markt in de zomer verwacht op een moment
telecom sector werd, na langere tijd afwezig te zijn geweest,
dat de ECB nog maar net begonnen is
weer positie ingenomen.
met het opkopen van obligaties in het
Onder invloed van de maatregelen
kader van het QE programma ter waarde
van de ECB daalde de rente in de
van EUR 1.140 miljard, wat een positieve
Noordelijke periferie van de Eurozone
impuls moet geven aan de economie van
naar
de Eurozone. De Japanse premier Abe
Rekening houdend met een voorlopig
lijkt met zijn maatregelen de economie aan de praat te hebben gekregen met
Mario Draghi, president van de ECB Bron: www.telegraph.co.uk
een geannualiseerde groei van 1,5%,
niveau’s
rond
de
0,30%.
zeer lage rente, is besloten om een hybride positie met een hoger risico aan de obligatiemix toe te voegen,
terwijl de Chinese premier Li aankondigde dat het land met
ten koste van een positie met een lage kwaliteit en een
een lagere groei van 7% rekening moet houden.
korte looptijd. Zowel de duration als het rendement van de portefeuille nemen hierdoor in geringe mate toe. De
De onzekerheid over Griekenland, de onrust in de Oekraïne
posities in de alternatieve beleggingen werden ongewijzigd
en de verdeeldheid binnen de ECB hadden geen invloed
aangehouden. BEURSVISIE | BELEGGINGSBELEID
5
Zeven magere jaren VS achter de rug Door ir. Yvo J.E. Dahmen
I
n den beginne was er geen geldpers. En Draghi zeide:
rating. Het is te hopen dat de Portugese centrale bank zich als
“Er zij QE”. En er was QE. Eindelijk, na een lange weg vol
een verstandige QE-participant zal opstellen de komende 19
politieke hindernissen en juridische beslommeringen, was het op
maanden.
6 maart jl. zover. De Europese Centrale Bank (ECB) begon toen
Economisch research bureau Capital Economics voorziet dat de
aan het lang verwachte programma van monetaire verruiming,
groei over 2015 vooralsnog beperkt zal blijven tot +1%. Eventuele
ook wel Quantitative Easing (QE) genoemd.
positieve kwartaaluitschieters zijn niet uit te sluiten, maar het
Getuige de bullmarkt voor obligaties van de afgelopen 14
groeiniveau zal niet alleen dit jaar, maar ook in de komende jaren,
maanden waren marktpartijen in belangrijke mate hier al op
vanuit een historisch perspectief, laag blijven. Dit heeft te maken
vooruitgelopen. Een verrassing was wél dat de Euro andermaal
met het feit dat de Eurozone nog steeds verkeert in een fase van
onder druk kwam toen de obligatieaankopen van start gingen.
schuldreductie. Uit het belangrijke werk dat Carmen Reinhardt
Niemand in de Eurozone zal hierom malen, ook Duitsland
en Kenneth Rogoff hebben gepubliceerd in hun boek “This
niet.
Met
de
depreciatie
verkleind, anderzijds biedt het perspectief op een stijging van de export. Het QE-programma gaat 19 maanden duren en de balans van de ECB zal worden verlengd met EUR 1,1 biljoen (1100 miljard), waarvan EUR
6
time is different” en waarin
Selectie Yields 10-jaars Staatspapier
wordt de kans op deflatie
bron: Bloomberg - BTCC
2,5 % 2,0 %
AA+
BB
1,5 %
een reeks van financiële crises gedurende de periode 18002010 uitvoerig is beschreven,
BBB+
komt naar voren dat het
BBB
1,0 %
gemiddeld
0,5 %
AAA
0% US
PT
IT
ES
DE
zeven
magere,
Bijbelse jaren duurt voordat een economie zich weet te onttrekken aan de gevolgen
850 miljard zal worden gealloceerd naar overheidsobligaties. Een
van financiële uitspattingen. In de kern heeft dit te maken met
belangrijk aspect is dat het risico dat wordt gelopen voornamelijk
het feit dat crediteuren hun geld terug willen zien en dit zet het
gedragen zal worden door de nationale centrale banken. Van
economische groeipad gedurende meerdere jaren op een lager
schaarste-aanbod van overheidsobligaties zal geen sprake zijn.
niveau. Nu wil het dat deze periode van zeven jaren, magere voor
Er staat voor meer dan EUR 5 biljoen aan staatsleningen uit in
de Verenigde Staten, binnenkort, zo niet nu al, achter de rug is.
het segment 2-30 jaar waarin de ECB gaat opereren en omdat
De Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve (Fed), begon
circa 50% van de overheidsschuld van de Eurozone in handen is
al vrij vroeg ( in september 2007), de korte rente te verlagen vanaf
van niet-Eurozone beleggers zullen laatstgenoemden genegen
een niveau van 5,25%, om in december 2008 uit te komen op
zijn hun stukken te verkopen. Er zijn immers wereldwijd genoeg
ZIRP (Zero Interest Rate Policy). De bandbreedte van 0-0,25%
obligaties te vinden met rendementen die aantrekkelijker zijn.
is vandaag nog steeds van kracht. Ook ging de Fed in de laatste
Zo vormen 10-jarige Amerikaanse Treasuries, met een premie
maand van 2008 over tot QE1. Er kan altijd gedebatteerd
van circa 170 basispunten boven Duitsland, een aantrekkelijk
worden of dergelijke monetaire, haast socialistische maatregelen
alternatief. In termen van rendement per eenheid van credit
om zaken op orde te stellen met de belastingbetalers als
rating is een belegging in 10-jaar US met een yield rond 1,9% en
uiteindelijke risicodragers, het beste economisch antwoord is
een AA+ rating, voor de verstandige belegger een “no brainer”
voor het oplossen van financiële crises. Het heeft echter gewerkt
versus de Portugese variant op 1,78%, maar met een BB-
om de gemoederen op de financiële markten te kalmeren en een
BEURSVISIE | ZEVEN MAGERE JAREN VS ACHTER DE RUG
bron: rtlnieuws.nl
zware economische depressie te vermijden. Vanaf 2008 zakte
er namelijk alles aan zijn gelegen om hun valuta, door middel
het groeipad van de Amerikaanse economie wél af naar een
van renteverlagingen, zo onaantrekkelijk mogelijk te maken. Dit
gemiddelde rond 2%, hetgeen passend is voor een economie
betekent dat de wereld afkoerst op steeds lagere renteniveaus,
waarvan de consument en het bedrijfsleven schulden moeten
een trend die bovendien wordt versterkt door de grote
aflossen. Maar nu deleveraging grotendeels achter de rug is bij
omvang van besparingen die doorgaans hun weg vinden naar
de consument, zal de Amerikaanse economie komend jaar met
vastrentend.
+3% weer bovengemiddeld gaan groeien. Alle QE-programma’s die de Fed heeft uitgevoerd hebben echter niet geleid tot inflatie,
Tijdens een periode van schuldreductie is dus niet alles kommer
de “angstgegner” van vooral Duitsland. Eén van de redenen dat
en kwel en kan er nog steeds sprake zijn van economische
dit niet is gebeurd, was dat Amerikaanse banken risico-avers
vooruitgang. Op dit moment verrassen Eurozone-indicatoren
waren en krappe kredietvoorwaarden stelden om hun balansen
aan de bovenkant. Een welkome acceleratie ligt voor komend
te laten herstellen met de tijd. In tegenstelling tot de Fed
jaar in het verschiet nu de
Amerikaanse Omloopsnelheid van Geld (M2/GDP) bron: Bloomberg - BTCC
2,1
Euro is gedaald en de ECB monetair aan het verruimen
heeft de ECB er nagenoeg
2,0
is, waardoor het sentiment
zes jaar langer over gedaan
1,9
verder kan verbeteren. Het
voordat het ZIRP-niveau werd bereikt op 10 september jl. en er draagvlak ontstond
de achtergrond verdwenen,
1,7
voor QE. Het is dan ook
1,6
geen vreemde gedachte om
1,5
te stellen dat de periode van
conflict in de Oekraïne is naar
1,8
de negatieve impulsen van overheidsbezuinigingen 05
06
07
08
09
10
11
12
13
14
worden steeds minder en uit gegevens van de ECB
magere jaren voor de Eurozone, met bescheiden groeiniveaus
blijkt dat er nu, voor het eerst sinds drie jaar, zelfs sprake is
voor de economie, nog wel vijf tot zeven jaar kan gaan duren,
van positieve kredietgroei aan de particuliere sector, zij het dat
temeer de dubieuze kwaliteit van de assets op de balansen
de vooruitgang van +0,1% minuscuul is. Duitsland zal dit jaar
van Europese banken nog steeds als een molensteen om de
hoogstwaarschijnlijk bovengemiddeld gaan presteren, nu
nek hangt. Totdat het schuldenniveau binnen de Eurozone
diverse vakbonden loonsverhogingen hebben afgedwongen
tot aanvaardbaar niveau zal zijn gereduceerd en de banken
van meer dan 3%; daarnaast is sinds begin dit jaar een
adequaat zullen zijn gekapitaliseerd, dient er rekening mee te
minimumloon op nationaal niveau ingesteld. Het feit dat
worden gehouden dat de ECB de rente voor zeer lange tijd laag
de inflatie komend jaar negatief zal zijn zorgt ervoor dat de
zal houden. Ook de obligatiemarkt houdt hiermee rekening:
koopkracht, in reële termen, nog meer kan verbeteren, hetgeen
immers, lage rentestanden staan per definitie synoniem voor
positieve gevolgen kan hebben voor de Duitse consumptie.
lage groei en lage inflatie. Nu de ECB als majeure speler zich
Capital Economics heeft recentelijk haar prognose voor de
met QE verder manifesteert in de valutaoorlog die mondiaal
Duitse groei voor 2015 daarom ook omhoog geschroefd van
woedt, zullen de desinflationaire impulsen wereldwijd alleen
+1,0% naar +1,5%. Ook voor Nederland wordt een soortgelijke
maar gaan toenemen. Komend jaar zullen centrale banken
groei verwacht. BEURSVISIE | ZEVEN MAGERE JAREN VS ACHTER DE RUG
7
Gevolgen van de nieuwe pensioenwetgeving voor de dga Door Maaike K.F. Schrauwen
Op 1 januari 2015 is de zoveelste wetswijziging op het gebied van pensioenen ingegaan. Wat is er dit keer veranderd en welke consequenties heeft dit voor u als directeur grootaandeelhouder (dga) die in eigen beheer pensioen opbouwt?
O
m te beginnen een grove schets van de drie pijlers van
N.B.: deze wijzigingen kunnen een enorme impact hebben op
ons pensioengebouw:
het partnerpensioen.
• pijler 1 is de AOW, een collectieve basisvoorziening. De hoogte van de AOW uitkering (2015: maximaal € 9.785,52)
Reparatie van pensioengaten of extra gewenst inkomen na pen-
is gerelateerd aan de jaren die u in Nederland woont.
sionering zal in principe vanuit het vrij belegbare vermogen moe-
• pijler 2 is pensioenopbouw via de werkgever. De hoogte is
ten worden gefinancierd. Om enige tegemoetkoming te bieden
afhankelijk van het soort pensioenregeling, salaris, dienstja-
heeft de regering twee faciliteiten in het leven geroepen, Netto
ren, opbouwpercentage en rentestand op het moment van
Pensioen en Netto Lijfrente, waarvan de waarde is vrijgesteld in
pensionering. Op de pensioenuitkering wordt loonbelasting
box 3 van de inkomstenbelasting. Dit heeft men vormgegeven
ingehouden en de premie is aftrekbaar van de winst van uw
door een soort pijler 2a en 3a te creëren. Op deze wijze is de vrij-
onderneming.
stelling gekoppeld aan de hoogte van het arbeidsinkomen. Over
• in privé af te sluiten lijfrentevoorzieningen bij banken en ver-
het deel van het inkomen boven de € 100.000 mag men een
zekeraars. Deze derde pijler is er om tekorten in de tweede
pensioen- of lijfrentevoorziening opbouwen, waarvan de premie
pijler te repareren. De aftrekbaarheid van lijfrentepremies
niet aftrekbaar is voor de loon- of inkomstenbelasting. De toe-
hangt daarom samen met het in de tweede pijler opge-
komstige uitkeringen worden in ruil daarvoor onbelast gelaten.
bouwde pensioen. Kort door de bocht genomen is een tekort aanwezig indien de eerste en tweede pijler bij elkaar
Het is zonder nadere bestudering van uw specifieke situatie niet
minder zijn dan 75% van het gemiddeld verdiende inkomen
mogelijk om aan te geven in hoeverre deze maatregelen u ra-
in de actieve periode. De fiscale behandeling van lijfrenten
ken. In zijn algemeenheid zijn wijzigingen in wet- en regelgeving
verloopt via de inkomstenbelasting.
goede redenen om uw situatie weer integraal te laten bekijken door een gecertificeerd financieel planner. Helaas blijft het niet
8
Wat is er veranderd?
bij deze wijzigingen. De regering heeft aangekondigd het belas-
Sinds 1 januari 2015 is het pensioengevend inkomen gemaxi-
tingstelsel volgend jaar grondig te willen verbouwen, nu de eco-
meerd op € 100.000. Voor de derde pij-
nomie weer aantrekt. Meer specifiek is
ler geldt dit maximum ook (het was daar
ook aangekondigd dat pensioenopbouw
€ 174.286). Samen met de verhoging van
in eigen beheer fundamenteel onder de
de pensioenleeftijd tot 67, de oplopende
loep zal worden genomen. De aangege-
AOW-leeftijd en de verlaging van de op-
ven richting is verlagen van de lasten op
bouwpercentages (bij middelloon van
arbeid (box 1) en verzwaren van de lasten
2,25% via 2,15% naar 1,875%) is dit een
op vermogen (= box 2 en 3).
behoorlijke versobering van ons pensioengebouw. Tot en met 2014 opgebouwde pensioenrechten blijven overigens in stand. BEURSVISIE | FINANCIËLE PLANNING
Met dank aan Michel Broeks, The CapitalCare company
“De wijn wordt duur gemaakt” Door
drs.
Jan-Paul
van der
Ent
In de eerste week van april vindt traditioneel de ‘Semaine des Primeurs ‘ in Bordeaux plaats. De ‘En Primeur’ week draait om het proeven van de nog niet gebottelde topwijnen. “Dégustations strictement réservées aux professionnels du vin, munis d’un badge d’entrée”.
tief onderbelicht. Dat vond Nic Douben, Emeritus hoogleraar Economie van Techniek en Innovatie aan de TU Eindhoven ook en publiceerde in 2001 al het boek “De wijn wordt duur gemaakt” (ISBN 90 6097 588 X, uitgeverij Schuyt & Co, Haarlem). Bron: www.Lepoint.fr 31 maart 2015; Semaine des primeurs 2014
Waarom zijn Bordeaux wijnen vaak honderd maal duurder
Voorzijde van het
eze jaarlijkse beoordeling is voorbehouden aan pro-
dan tafelwijn? Hoe komt het dat u steeds meer goede wij-
boek ”De wijn wordt
fessionals in het wijnvak. Via de Union des Grands
nen uit de zogenaamde nieuwe wereld in de winkel aantreft?
duur gemaakt”,
Crus de Bordeaux (http://ugcb.net/) kunt u overigens tijdens
Het zijn vragen waarop Nic Douben een antwoord zoekt. Hij
Nic Douben, uitgeverij
‘le weekend des Grand Crus 2015’ in mei toch op vooraan-
laat zien hoe wijn en geld met elkaar zijn verbonden in een
Schuyt & Co, Haarlem
staande Châteaus meedoen.
nuchter verhaal over economische principes, geïllustreerd
D
met grafiekjes. Bij de grote wijnen draait het niet alleen om de romantiek van
“Wijn is een bulkproduct. Er zijn tienduizenden verschillende
de smaakbeleving. Natuurlijk, wijn is om die reden immens
soorten. Toch bestaat er voor wijnboeren de kans zich te
populair. Er wordt veel over geschreven, in tijdschriften, boe-
onderscheiden. Bij andere bulkproducten zoals aardappels
ken, via internet en sinds enige tijd ook via social media. Met
en tomaten zie je dat niet. Wijn is een agrarisch product,
behulp van slimme apps zoals Vivino belandt het wereld-
maar loopt per jaargang. Het aantal flessen dat per jaar
wijde aanbod van wijnen, voorzien van rating en proefnotitie
wordt gebotteld, staat voor de eeuwigheid vast”, liet Douben
zo op uw scherm. En die rating blijkt inmiddels te kunnen
optekenen in Cursor, het weekblad van de TU Eindhoven.
concurreren met de bekende ratings van Robert Parker.
Vanwege de op natuurlijke wijze toenemende schaarste van topwijnen uit een bepaald jaar, hebben financiële markten wijn als alternatieve beleggingsvorm een plaats gegeven. De prijsvorming hangt voor een groot deel af van micro- en macro-economische factoren, maar is niet op elk moment rationeel. “Je kunt het vergelijken met de ‘Victory Boogie Woogie’ van Mondriaan die door de Nederlandse regering is gekocht voor tachtig miljoen gulden. Het is maar net wat de
Bron: Vivino, 2015
gek ervoor geeft. Dat is de prijs.” Experts beleggen hun geld daarom niet zo maar in schijnbaar de meest liquide middelen
Het gaat in de wijnindustrie ook om economische afwegin-
die er zijn. Topkwaliteit, spreiding en een lange adem zijn een
gen en om grote financiële belangen. Dit onderwerp is rela-
must om een zure afdronk te voorkomen. BEURSVISIE | DE WIJN WORDT DUUR GEMAAKT
9
South Sea Bubble 1720 Door Frank G.W.M.
van den
Bergh
Financiële bubbels zijn geen fenomeen van de laatste decennia, maar bestaan al veel langer. De tulpenmanie die Amsterdam van 1634 tot 1637 in haar greep had is wellicht de bekendste. Minder bekend zijn de bubbels in aandelen South Sea Company en Compagnie d’Occident die in 1720 zowel Engeland als Frankrijk in de ban hielden.
D
e oorlogen die Engeland voerde ten tijde van de
GBP 1.000 tot stand. Toen de financiële piramide begon te
oprichting van de South Sea Company in 1711
wankelen wilden beleggers van hun aandelen af en kwam
waren zo kostbaar dat de nationale schuld was opgelopen
de koers in een vrije val terecht en duikelde deze binnen een
naar 9 miljoen pond. Om de schuld weg te werken werden
maand terug naar GBP 150, waarbij enorme verliezen wer-
de obligatiehouders benaderd om hun schuldbewijzen om
den geleden. Een van de bekendste beleggers die meer dan
te zetten in aandelen South Sea Company die het mono-
GBP 20.000 verloor, in die tijd een fortuin, was weten-
poly kreeg om te handelen met Zuid-Amerika, een conti-
schapper, wiskundige en astronoom Sir Isaac Newton die
nent dat op dat moment werd gecontroleerd door Spanje
zijn verlies verklaarde met de woorden “I could not calcu-
met wie Engeland in oorlog was. Eind 1719 en begin 1720
late the madness of people”.
leidde een combinatie van vriendjespolitiek, schimmige
Al snel na de ondergang van de South Sea Company kwa-
financiële constructies, geruchten, hebzucht en fraude tot
men er publicaties en geschriften vol satire op de markt.
een snelle stijging van de koers van het aandeel. Was de
In Engeland bracht een onbekend gebleven uitgever een
koers in januari nog GBP 128, in mei werd al GBP 550
kaartspel op de markt met de titel “Bubbles”, waarbij elke
betaald en in augustus kwam een hoogste koers van bijna
kaart een titel en afbeelding heeft van een vermeende acti-
10
“Bubbles” Engeland circa 1720 Whale Fishery BEURSVISIE | SOUTH SEA BUBBLE 1720
“Bubbles” Engeland circa 1720 Corral Fishery
“Bubbles” Engeland circa 1720 Purchaseing of Estates illegally detain’d
Loterijspel, Nederland circa 1720 Lot, prijs 10.000
Loterijspel, Nederland circa 1720 Ik kan niet hoger 100.000
Loterijspel, Nederland circa 1720 Batavia, N°130723, Voor ’t laast
viteit van de onderneming. De speelkaart is in de linker bo-
die voor een periode van 24 jaar het monopolie kreeg op
venhoek afgebeeld. Onderaan elke kaart staat een bijtende
de handel tussen Frankrijk en Louisiana. Valse reisversla-
rijm in vier regels die nog wat extra zout in de financiële
gen over de rijkdom van Louisiana zorgden voor een run
wonden strooit.
op de aandelen die betaald moesten worden met Franse staatsobligaties, waardoor de Franse schuld in rap tempo
De oorlogen van Lodewijk XIV brachten Frankrijk aan de
afnam. Toen beleggers hun investering in de Compagnie
rand van de financiële afgrond en na zijn dood in 1715 zat
d’Occident niet meer vertrouwden stortte de koers in, maar
regent Filips van Orléans met een enorm financieel pro-
was de Franse schuld wel met de helft afgenomen.
bleem. De Schotse econoom en wiskundige John Law wist Filips te overtuigen de economie onder te brengen in
In Nederland kwam aan het eind van 1720 het boek “Het
twee ondernemingen. Een bank zou het financiële stelsel
Groote Tafereel der Dwaasheid” op de markt, waarin de
regelen en een handelsonderneming alle binnenlandse en
hebzucht van investeerders op de hak werd genomen.
buitenlandse handel van Frankrijk. Op die manier had de
Onderdeel van het boek was een kaartspel met 52 kaar-
staat controle over de geldstromen en de handel en zou
ten met de veelzeggende titel “Pasquins Windkaart op de
alle winst automatisch naar haar toevloeien. Law kreeg niet
Windnegotie van ’t Jaar 1720”. Ook andere spellen, waar-
alleen toestemming om het plan uit te voeren, maar ook
onder een loterijspel, namen de onfortuinlijke beleggers
om zijn eigen Banque Générale Privée op te richten. Door
op de hak. Wellicht hadden de investeerders in Engeland
een list bracht hij, met goedkeuring van Filips, nieuw geld in
en Frankrijk zich beter aan de oude beleggerswijsheid “If
omloop waardoor het leek dat de economie opbloeide. In
it looks too good to be true it isn’t true”, kunnen houden.
1717 werd door Law de Compagnie d’Occident opgericht BEURSVISIE | SOUTH SEA BUBBLE 1720
11
Global list 31 maart 2015 Op deze pagina’s vindt u een overzicht van grote beursgenoteerde ondernemingen. Voor elk aandeel wordt een aantal voor beleggers relevante, kerncijfers gegeven. De in het rood afgedrukte fondsen maken deel uit van onze vermogensbeheerportefeuilles.
Valuta
Koers
Rend 3 mnd
Hoog 12 mnd
Laag 12 mnd
GBp GBp USD USD EUR EUR EUR USD EUR EUR
829,00 436,70 104,98 85,00 24,98 27,84 11,58 83,44 56,37 46,28
-4,2% 7,8% -5,5% -7,4% 44,7% 2,2% 18,3% -1,7% 14,1% 10,2%
1296,50 523,90 134,85 104,38 47,72 31,02 13,76 117,95 83,25 54,52
794,70 373,25 100,86 83,58 9,07 24,56 8,42 76,63 45,87 39,37
EUR EUR EUR EUR EUR AUD EUR EUR EUR AUD USD CHF
119,80 70,42 8,78 92,36 139,36 31,03 51,97 60,35 189,32 57,23 284,50 330,70
16,5% 22,2% -3,4% 32,2% 23,3% 8,5% 2,6% 3,9% 22,8% 1,1% 8,4% 3,3%
122,40 71,12 11,99 94,31 145,22 39,68 53,76 67,40 193,56 67,82 290,89 349,10
Capital Goods ABB GENERAL ELECTRIC KONE SCHNEIDER ELECTRIC SIEMENS UNION PACIFIC CORPORATION
CHF USD EUR EUR EUR USD
20,63 24,81 41,28 72,35 100,70 108,31
-2,4% -0,9% 12,4% 19,4% 11,1% -8,7%
Commercial Services ADECCO MANPOWER POSTNL RANDSTAD TNT EXPRESS UPS
CHF USD EUR EUR EUR USD
81,00 86,15 3,96 56,48 5,92 96,94
Consumer Goods BMW LVMH MCDONALDS PHILIPS KERING PRICELINE.COM RICHEMONT
EUR EUR USD EUR EUR USD CHF
Retail AMAZON HENNES & MAURITZ HOME DEPOT INDITEX TESCO WAL-MART Media ELSEVIER VIACOM THOMSON REUTERS WALT DISNEY WOLTERS KLUWER
Div Rend WPA-14T
WPA-15T
KW-15T
2,0% 3,3% 5,2%
0,39 0,34 3,77 3,86 0,93 1,95 1,56 3,39 5,59 3,37
0,78 0,51 6,60 5,50 1,34 2,69 1,77 3,78 4,95 4,35
16,0 12,7 15,9 15,5 18,6 11,2 7,0 22,1 11,4 11,5
88,71 47,63 8,00 66,00 91,32 26,90 43,09 49,84 141,25 52,65 188,53 281,60
1,9% 2,0% 1,7% 2,9% 1,5% 7,0% 3,3% 1,6% 1,6% 6,5% 0,8% 3,0%
5,36 3,83 0,71 5,51 6,99 1,51 2,64 2,80 8,50 3,29 11,18 18,89
5,79 4,21 0,89 6,06 7,90 1,48 3,05 3,73 9,43 3,95 12,91 21,08
21,0 16,9 10,5 15,5 18,0 15,5 17,1 16,5 20,4 10,9 22,0 16,3
23,24 27,44 43,27 74,46 105,90 123,83
16,83 23,58 29,82 54,73 82,34 90,54
3,4% 3,6% 2,9% 2,5% 3,3% 1,9%
1,26 1,73 1,75 4,21 6,80 6,52
1,41 1,81 1,86 4,63 7,19 7,41
15,2 13,7 22,3 16,0 14,1 14,6
17,6% 26,4% 27,8% 41,0% 6,9% -12,2%
82,45 86,92 4,21 57,05 7,24 114,25
58,85 59,00 2,91 31,40 4,41 94,67
2,4% 1,1%
4,53 5,11 0,51 3,19 0,29 5,16
5,10 5,73 0,52 3,70 0,36 5,72
15,4 15,0 7,9 15,4 16,8 17,0
115,73 164,15 97,44 26,43 181,80 1164,15 78,30
28,9% 24,1% 4,9% 9,4% 15,0% 2,1% -11,8%
122,73 174,70 103,53 27,40 197,00 1309,28 94,35
77,50 111,53 88,46 20,98 143,65 998,25 69,90
1,8%
9,54 7,87 4,95 1,36 10,73 56,99 3,50
10,20 8,68 5,35 1,68 12,10 67,80 3,93
11,4 19,0 18,2 16,0 15,0 17,2 19,1
USD SEK USD EUR GBp USD
372,10 349,50 113,61 29,88 241,85 82,25
19,9% 7,3% 8,8% 26,0% 28,0% -3,6%
387,83 365,40 117,49 30,25 312,00 90,47
286,95 262,10 75,70 19,89 164,80 73,34
2,7% 1,8% 1,6% 5,2% 2,3%
3,13 13,47 5,23 0,93 0,10 4,94
5,06 14,75 6,00 1,04 0,11 5,17
73,5 23,5 18,9 28,8 23,1 15,9
EUR USD USD USD EUR
23,19 68,72 40,56 104,89 30,40
16,9% -8,5% 1,4% 11,4% 19,9%
23,69 88,28 41,22 108,43 31,11
14,70 64,84 33,91 77,01 19,08
2,3% 1,9% 3,3% 1,1% 2,3%
1,24 5,79 2,05 4,90 1,83
1,33 6,50 2,29 5,56 1,94
17,5 10,6 17,7 18,9 15,7
Food & Beverage KONINKLIJKE AHOLD ANHEUSER-BUSCH INBEV CARREFOUR DANONE DIAGEO NESTLE PEPSICO PERNOD RICARD RECKITT BENCKISER UNILEVER
EUR EUR EUR EUR GBp CHF USD EUR GBp EUR
18,35 113,80 31,09 62,62 1859,50 73,40 95,62 110,15 5800,00 38,92
24,4% 21,2% 22,9% 15,0% 1,7% 0,6% 1,8% 19,4% 11,3% 20,1%
18,48 115,85 31,89 62,98 2022,50 76,55 100,40 111,15 5998,00 40,52
11,76 76,10 22,09 50,11 1709,50 64,80 82,59 83,16 4627,02 28,96
2,5% 2,1% 2,0% 2,3% 3,2% 2,9% 2,7% 1,5% 1,1% 2,9%
1,06 5,42 1,71 2,89 0,92 3,39 4,65 4,95 2,39 1,78
1,14 5,80 1,95 3,18 0,99 3,65 5,05 5,59 2,57 1,91
16,3 21,3 16,1 19,9 18,9 20,0 18,9 19,8 22,6 20,5
Household & Personal Care COLGATE L’OREAL PROCTER & GAMBLE RECKITT BENCKISER
USD EUR USD GBp
69,34 171,35 81,94 5800,00
0,7% 23,0% -9,4% 11,3%
71,46 173,30 93,46 5998,00
63,11 117,45 77,32 4627,02
2,1% 1,5% 3,1% 1,1%
2,98 6,16 4,00 2,39
3,25 6,63 4,30 2,57
21,3 26,0 19,0 22,6
Energy BG GROUP BP CHEVRON EXXON MOBIL FUGRO KONINKLIJKE OLIE SBM OFFSHORE SCHLUMBERGER TECHNIP TOTAL
2,4% 6,2% 4,1% 3,2% 6,0% 5,4%
Materials AIR LIQUIDE AKZO ARCELOR MITTAL BASF BAYER BHP BILLITON DSM LAFARGE LINDE RIO TINTO SHERWIN WILLIAMS SYNGENTA
Industrials
1,7% 1,2% 2,8%
Consumer Discretionary 2,2% 1,9% 3,4% 3,0% 2,1%
Consumer Staples
12
BEURSVISIE | GLOBAL LIST
Valuta
Koers
Rend 3 mnd
Hoog 12 mnd
Laag 12 mnd
GBp USD USD GBp USD USD CHF DKK USD CHF EUR
4626,50 72,65 98,13 1546,00 100,60 57,48 96,15 372,00 34,79 268,10 91,93
4,4% 6,1% 4,1% 14,0% -3,1% 2,0% 7,0% 45,0% 12,7% 2,4% 21,5%
4847,00 76,36 114,22 1665,50 109,07 63,03 99,70 376,80 35,05 294,60 94,04
3723,00 58,21 65,48 1324,00 96,54 53,43 72,90 230,50 27,70 241,70 71,10
Banks BANK OF AMERICA BANCO BILBAO VIZCAYA ARGENTARIA BANCO SANTANDER BNP PARIBAS CREDIT SUISSE DEUTSCHE BANK ERSTE GROUP BANK HSBC SOCIETE GENERALE SVENSKA HANDELSBANKEN UBS WELLS FARGO
USD EUR EUR EUR CHF EUR EUR GBp EUR SEK CHF USD
15,39 9,41 7,02 56,57 26,18 32,36 22,94 574,00 44,97 389,30 18,30 54,40
-13,7% 21,4% 2,8% 14,8% 4,4% 29,5% 19,2% -3,5% 28,5% 10,9% 11,2% -0,1%
18,13 9,92 7,90 59,38 29,45 32,50 26,29 663,60 47,65 424,90 18,68 56,17
Diversified GOLDMAN SACHS ING JPMORGAN CHASE & CO
USD EUR USD
187,97 13,65 60,58
-2,7% 26,0% -2,6%
Insurance AEGON ALLIANZ AXA
EUR EUR EUR
7,35 161,85 23,46
Software & Services ACCENTURE ADOBE GOOGLE MICROSOFT ORACLE VISA
USD USD USD USD USD USD
Hardware & Equipment APPLE ASML CISCO SYSTEMS HEWLETT PACKARD IBM INTEL QUALCOMM
Div Rend WPA-14T
WPA-15T
KW-15T
5,6% 2,8% 3,1% 2,7% 1,3% 3,0% 3,0% 3,0%
4,23 3,16 9,50 0,91 6,20 3,39 5,31 11,98 2,08 13,99 5,55
4,16 3,59 10,22 0,96 6,51 3,80 5,72 14,98 2,19 15,06 5,86
16,6 20,3 9,6 16,4 15,5 15,1 17,5 25,1 15,9 17,8 16,0
14,51 7,32 5,89 44,94 18,75 23,33 17,02 559,90 32,83 310,60 13,75 47,71
1,0% 3,9% 8,5% 2,6% 2,6% 2,2% 0,9% 6,0% 2,2% 4,5% 1,4% 2,6%
1,40 0,59 0,54 5,20 2,17 3,10 1,94 0,84 4,13 24,76 1,21 4,16
1,64 0,83 0,61 5,93 2,64 3,69 2,45 0,88 4,85 26,29 1,55 4,55
9,4 11,6 11,6 9,7 10,1 8,9 9,5 9,7 9,5 14,9 11,9 12,0
196,89 13,96 63,15
152,72 9,50 53,31
1,2% 2,6%
17,26 1,13 5,80
18,61 1,23 6,51
10,1 11,2 9,3
17,4% 17,8% 22,1%
7,66 162,35 23,83
5,75 117,20 16,94
3,0% 3,2% 3,4%
0,68 14,01 2,21
0,79 14,29 2,32
9,4 11,5 10,3
93,69 73,94 548,00 40,66 43,15 65,41
4,9% 1,7% 4,1% -11,9% -3,8% 0,0%
94,42 79,79 596,08 49,61 46,23 69,57
75,85 58,63 492,55 39,06 37,56 49,16
2,1%
2,9% 1,1% 0,7%
4,74 2,08 28,60 2,50 2,87 2,59
5,17 3,24 32,99 2,89 3,02 3,00
18,1 22,9 16,6 14,1 14,3 21,8
USD EUR USD USD USD USD USD
124,43 94,79 27,53 31,16 160,50 31,27 69,34
13,2% 5,9% 0,4% -22,0% 0,7% -13,2% -6,2%
133,00 101,85 30,19 40,72 197,77 37,67 81,60
73,99 57,57 22,42 31,16 151,41 25,81 62,46
1,5% 0,6% 2,8% 2,1% 2,7% 2,9% 2,4%
8,63 3,62 2,16 3,65 16,00 2,20 5,01
9,38 4,57 2,26 3,81 16,63 2,48 5,46
13,3 20,6 12,2 8,2 9,6 12,6 12,7
USD GBp EUR EUR GBp
32,65 438,00 3,16 13,26 220,45
-1,4% 9,1% 20,2% 12,5% -1,0%
36,74 470,55 3,28 13,77 239,90
32,14 356,20 2,18 10,84 184,50
5,7% 2,9% 0,6% 5,5% 5,6%
2,53 0,30 0,05 0,82 0,06
2,60 0,31 0,08 0,90 0,06
12,6 14,2 42,1 14,8 38,1
EUR EUR EUR
13,88 18,41 23,88
-2,2% -5,3% -6,9%
15,38 21,09 32,70
12,56 16,93 22,20
4,3% 6,3% 4,2%
0,84 1,26 2,03
0,82 1,38 1,70
17,0 13,6 14,1
EUR EUR EUR
52,50 251,05 62,50
32,4% 20,2% 9,6%
53,11 260,45 65,61
33,17 186,15 51,48
6,0% 3,5% 4,6%
2,33 10,51 3,37
2,38 11,30 3,68
22,0 22,3 17,0
Health Care ASTRAZENECA ELI LILLY & CO GILEAD GLAXOSMITHKLINE JOHNSON & JOHNSON MERCK NOVARTIS NOVO NORDISK PFIZER ROCHE SANOFI-AVENTIS
4,2% 2,7%
Financials
IT
Telecom Services AT&T BT GROUP KPN TELEFONICA VODAFONE
Utilities EON GDF-SUEZ RWE
Vastgoed CORIO UNIBAIL-RODAMCO WERELDHAVE
Div Rend KW Hoog 12 mnd Laag 12 mnd Rend 3 mnd T
dividend van het afgelopen boekjaar gedeeld door de koers koers - winstverhouding de hoogste koers in de afgelopen 12 maanden de laagste koers in de afgelopen 12 maanden procentuele koersontwikkeling in het afgelopen kwartaal in de Valuta van notering taxatie
BEURSVISIE | GLOBAL LIST
13
Geopolitieke ontwikkelingen Door ir. Yvo J.E. Dahmen
“Over the next 10 years, the weight of the BRIC’s and especially China in world GDP will grow, raising important issues about the global economic impact of fiscal and monetary policy in the BRIC’s. In line with those prospects, world policy making forums should be re-organized and in particular, the G7 should be adjusted to incorporate BRIC representatives.” Jim O’Neill, Goldman Sachs, 30 november 2001
H
et was econoom in ruste Jim O’Neill, een grote fan
ging een nieuwe impuls waarbij kapitaal, goederen en mensen
van Manchester United en uiteraard ook van diens
op mondiaal niveau meer vrijelijk konden gaan bewegen. Niet
coach Louis van Gaal, die als bankemployé bij Goldman Sachs
alleen het Westen, maar ook China, Rusland en andere opko-
de acroniem BRICs introduceerde. Hij was zijn tijd ver vooruit
mende landen hebben in economische zin hier ruimschoots
door in 2001 te stellen dat de vier grootste opkomende mark-
van kunnen profiteren.
ten Brazilië, Rusland, India en China een zwaarder stempel
De crisis van 2008 bracht echter het geloof in het vrije markt
zouden gaan drukken op de wereldeconomie. Het zou echter
kapitalisme aan het wankelen, temeer over de hele wereld de
tot de crisis van 2008 duren eer het selecte G7-gezelschap van
oplossing werd gezocht in het ingrijpen door, ironisch genoeg,
grootste industriële landen de hand in eigen boezem stak en
de staat. De crisis heeft de positie van de VS als hegemoon
overging tot een uitbreiding naar 20 landen om mondiaal meer
ondermijnd en sindsdien is er volgens BCA, één van onze re-
politieke coherentie te creëren. Het was een logische zet, gelet
search leveranciers, sprake van een wereld die multipolair is
dat opkomende markten behendig hadden weten in te spelen
geworden. Rusland, bij wie de angst voor aanvallen van bui-
op de trend van globalisering en tegenwoordig voor meer dan
tenaf historisch diep is geworteld, ziet deze ontwikkeling als
50% bijdragen aan het bruto mondiaal product.
een bedreiging. De Russische president VP merkte vorig jaar oktober op: “De totstandkoming van een zogeheten multipo-
bron: www.lc.nl
14
De golf van globalisering, die de wereld in de afgelopen twintig
laire wereld……in en op zichzelf, bevordert stabiliteit niet. In
jaar meer welvaart bracht, kwam tot stand na de val van de
feite wordt eerder het tegenovergestelde bereikt. Het doel om
Berlijnse Muur in november 1989. Dat dit geschiedde was
te komen tot een wereldwijd equilibrium leidt tot een redelijk
weer te danken aan Michael Gorbatsjov, die als leider van de
complexe puzzel, een vergelijking met vele onbekenden.” Het
Communistische Partij van de Sovjet Unie begin 1986 het voor
verklaart dan ook het standpunt dat Rusland inneemt over de
elkaar kreeg om perestrojka, dat herstructurering betekent, door
Oekraïne: behalve dat het wordt gezien als een kroonjuweel in
te voeren. Hij beoogde daarmee de economische en technologi-
termen van culturele binding, afzetmarkt en demografie, vormt
sche achterstand met het Westen te verkleinen. Door perestrojka
dit land hoe dan ook een militaire bufferzone met NATO.
raakte het communistisch systeem wereldwijd uiteindelijk in diskrediet en de val van het IJzeren Gordijn werd dan ook gevierd
Naast Rusland claimt China in toenemende mate de spotlight.
als een klinkende overwinning voor het Anglo-Saksische vrije
Haar greep op internationale kwesties tracht zij te vergroten
markt denken. De wereld, die na de Tweede Wereldoorlog een
door de Renminbi te promoten als handelsvaluta, anderzijds
bipolaire machtsverhouding kende, werd plots unipolair en de
biedt China ontwikkelingshulp aan in de vorm van infrastruc-
Verenigde Staten (VS) wist haar rol als hegemoon en bewaker
tuur. Het kweekt tevens goodwill door aan de wieg te staan van
van de wereldorde verder uit te bouwen. Globalisering onder-
de oprichting van de Asian Infrastructure Investment Bank, een
BEURSVISIE | GEOPOLITIEKE ONTWIKKELINGEN
bron: www.coinweek.com
instelling die als rivaal wordt gezien voor het IMF en de Wereld
brenging van majeure handelsovereenkomsten met Europa
Bank, instanties die grotendeels worden gedomineerd door het
alsmede met de groep van landen rondom de Stille Zuidzee,
Westen en Japan. Zeer tegen de zin van de VS hebben diverse
Japan incluis. Dit zal gepaard gaan met een terugtrekking uit
Europese landen (VK, Frankrijk, Duitsland en Italië) overigens re-
het Midden Oosten, hetgeen mogelijk wordt gemaakt door de
centelijk aangegeven de Asian Infrastructure Investment Bank
binnenlandse ontwikkeling met betrekking tot schaliewinning
te zullen steunen. Een ander ambitieus plan van president Xi is
die Amerika de potentie biedt om op termijn zelfvoorzienend
om een Nieuwe Zijde Route aan te leggen met één gedeelte
te worden in haar energiebehoeftes. Dit vooruitzicht verklaart
over land en één over zee. De landverbinding zou moeten be-
dan ook waarom de VS, zeer tegen de zin van Saoedi Ara-
ginnen in Centraal China (zie kaart) en loopt via Centraal Azië,
bië, wil komen tot een nucleair akkoord met Iran. Het Sjiitische
Iran, Iraq en Turkije richting Duisburg, om uiteindelijk via Rotter-
Iran en het Soennitische Saoedi Arabië voeren momenteel een
dam een knik te maken richting Vene-
ideologische strijd die indirect wordt uit-
tië. Venetië wordt dan tevens schakel
gevochten in Syrië en Irak. Het feit dat
met de maritieme route die zou moeten
Irak als geografische bufferzone onder
gaan lopen van Guanzhou naar Kuala
Sjiitische invloed valt zint Saoedi Arabië
Lumpur, Kolkata, Colombo en Nairobi,
niet. De strijd wordt, zij het in mindere
om van daaruit via het Suez Kanaal en
mate, verder gevoerd in Jemen, Liba-
Athene te eindigen in Venetië.
non en Bahrein. Naar het uitziet zal het
Volgens research bureau GaveKal is de
geschil worden geslecht in het voor-
Nieuwe Zijde Route niets anders dan
bron: “The Economist”
een Chinees Marshall-plan voor de 21e
deel van Iran op het moment dat een akkoord wordt bereikt met de VS. Uit
eeuw. Holistisch in opzet worden drie continenten verbonden
de geopolitieke research van BCA blijkt dat Iran, op vrijwel alle
en past het plan bij de lange termijn ambities van China om, via
relevante dimensies, beter scoort dan haar Soennitische rivaal.
het bevorderen van handel en welvaart, de hegemonie van de
De gunstige geografie met ondoordringbaar gebergte maakt
VS te doorbreken. Tussentijds dreigt echter het ontstaan van
van Iran een fort. Het land heerst over de Straat van Hormuz,
multipolaire handelsblokken. Het feit bijvoorbeeld dat de hui-
een belangrijke olieroute, terwijl de demografische samenstel-
dige binnenlandse anti-corruptie campagne sterk is gericht op
ling gunstig is en de bevolking goed is opgeleid. Ook op militair
vestigingen van Westerse ondernemingen, roept vraagtekens
en technologisch vlak is Iran superieur. Het enige dat Saoedi
op of de Chinese gouden bergen die investeerders voor ogen
Arabië in de strijd kan werpen is het masochistisch ondergaan
hebben, niet deels illusionair zullen blijken te zijn. BCA stelt te-
van economische tegenspoed via lagere olieprijzen.
15
recht de vraag of de Chinese overheid bereid is de toename in welvaart bij de middenklasse daadwerkelijk te delen met de
De multipolaire situatie waar de wereld in verkeert maakt het
rest van de wereld.
niet eenvoudig voor de belegger om, bij het verwerken van de krantenkoppen, het kaf van het koren te scheiden. Bij de
Het antwoord van de VS op deze ontwikkelingen is een her-
volgende aflevering van Beursvisie zal worden ingegaan op
oriëntatie van haar buitenlandbeleid met ten eerste gravitatie
de beleggingsthema’s die verband houden met de impact van
richting Zuidoost Azië en ten tweede een spoedige totstand-
multipolariteit op globalisering. BEURSVISIE | GEOPOLITIEKE ONTWIKKELINGEN
De Groninger Zilverkamer
De Stichting SNS-fonds Eemsmond, die al jaren culturele en maatschappelijke initiatieven in de regio Eemsmond financieel ondersteunt, heeft afgelopen jaren een omvangrijke collectie Groninger zilver bijeengebracht. Deze collectie geeft een overzichtelijk beeld van zilversmeedwerk van Groninger zilversmeden uit Appingedam, Groningen en de Ommelanden van de zeventiende tot de twintigste eeuw. De collectie wordt permanent tentoongesteld in de Groninger Zilverkamer. De tentoonstelling wordt steeds aangevuld met nieuwe aankopen.
O
pvallend is het feit dat vooral in de negentiende
Eind 19e eeuw kwam er een kentering in smaak en pro-
eeuw, naast de steden Groningen, Appingedam en
ductiemethode. Veel gegoten in plaats van gehamerd c.q.
de Ommelanden, in maar liefst 23 dorpen in de provincie
gedreven werk kwam er op de markt en dat bleek ook een
een of meer zilversmeden actief waren.
zeer geliefd exportproduct te zijn. De kwaliteit was gelukkig bijna altijd van een hoog niveau.
Kennelijk werd het hebben van zilver in vele lagen van de bevolking zeer gewaardeerd en ook bleek duidelijk de traditione-
De bezoeker vindt in de Groninger Zilverkamer een collectie
le smaak van de Groninger. Terwijl heel Nederland overspoeld
met vele herkenbare, maar ook met enkele nagenoeg onbe-
werd met zilverwerk uit Schoonhoven, werkten de plaatselijke
kende objecten, samengesteld vanuit een traditionele opvat-
zilversmeden gewoon door zoals ze gewend waren.
ting en vanuit het adagium ‘Het moet wel Gronings wezen.’
De heer P.J. Doorenbos, voorzitter van Stichting SNS-fonds Eemsmond
16
BEURSVISIE | DE GRONINGER ZILVERKAMER
De Groninger Zilverkamer Openingstijden: di t/m vr 11.00-17.00 uur, za 11.00 uur- 16.00 uur www.snsfondseemsmond.nl Van 20 maart tot 27 juni 2015 expositie:
www.degroningerzilverkamer.nl
Van oost naar west met een randje zilver
tel. 0596-626940
17
BEURSVISIE | DE GRONINGER ZILVERKAMER
Fondsen in het kort Door Bart Groot Koersen per 31 maart 2015
CHEVRON
$ 104,98
EXXON MOBIL
$ 85,00
Chevron is een oliemaatschappij uit de Verenigde Staten van Ame-
Exxon Mobil Corporation is een olieproducent uit de Verengde Staten van
rika. Het bedrijf is opgericht in 1879 als Pacific Coast Oil Company. De
Amerika. Het hoofdkantoor straat in Irving, Texas. Het bedrijf is ontstaan
naam Chevron Corporation dateert uit 1984. In 2001 is het bedrijf na
in 1999 door de fusie van Exxon en Mobil. Beide bedrijven zijn oorspron-
een overnamebod van USD 44 miljard samengegaan met Texaco. Het
kelijk ontstaan uit Standard Oil dat in 1870 onder andere is opgericht door
hoofdkantoor van Chevron staat in San Ramon, Californië en het bedrijf
John D. Rockefeller. Het bedrijf is wereldwijd actief en heeft circa 75.300
telde eind 2014 wereldwijd 64.715 medewerkers. Chevron is actief in
medewerkers in dienst. In 2014 behaalde Exxon Mobil op een omzet van
meer dan 180 landen. In 2014 behaalde de onderneming op een om-
USD 394 miljard een nettowinst van USD 32,5 miljard. In het laatste kwar-
zet van ruim USD 200 miljard een nettowinst van USD 19,2 miljard. De
taal zakte de winst ten opzichte van het jaar ervoor van USD 8,35 miljard
nettowinst daalde in het laatste kwartaal met 30% tot USD 3,5 miljard.
naar USD 6,57 miljard, met name veroorzaakt door een dalende olieprijs.
Met name door de effecten van de lagere olieprijs bij de upstream acti-
Exxon Mobil verwacht geen verbetering van het ondernemingsklimaat op
viteiten (zoeken, winnen en productie van delfstoffen). De downstream-
korte termijn. Het bedrijf is van plan om de kapitaalinvesteringen te verla-
activiteiten (raffinage en verkoop), die profiteerden van lagere kosten
gen. Tevens heeft het aangegeven om de kosten te verlagen en zich meer
voor grondstoffen, hogere winst op de verkoop en een positief valuta-
te gaan richten op projecten met een hogere marge. Dit om in te spelen
effect, wisten dit niet te voorkomen. De downstream activiteiten zijn
op een lagere olieprijs. De omstandigheden in de olie-industrie zijn ingrij-
goed voor circa 15% van de nettowinst. Chevron kondigde aan, net als
pend gewijzigd door de stijgende productie van schalieolie en gas en een
de andere grote oliemaatschappijen, in zijn kapitaaluitgaven te snijden
achterblijvende vraag als gevolg van een vertraagde economische groei.
als gevolg van de dalende olieprijzen. Chevron is goed gepositioneerd
Echter op basis van de bestaande investeringsplannen en het aantal nieu-
in de olie-industrie. Het grootste gedeelte van de productie komt uit
we projecten zijn de groeivooruitzichten voor het bedrijf positief. Exxon
geopolitiek stabiele gebieden. Chevron is in staat om de productie van
Mobil heeft een sterke track record in het leveren van grote projecten op
olie en gas, in geval van stijgende olieprijzen, te laten stijgen. Het bedrijf
tijd en binnen budget. Het bedrijf weet te profiteren van haar schaalgrootte
heeft belangen in grote gebieden met schalieolie en beschikt over ge-
en concurrentievoordeel. Exxon Mobil is een financieel gezond en solide
avanceerde technieken om dit economisch te exploiteren. Het bedrijf
bedrijf en is één van de weinige bedrijven dat beschikt over de hoogste
is financieel gezond en beschikte eind 2014 over een cashpositie van
creditrating van AAA bij de rating agentschappen. Eind 2014 bedroeg
USD 12,7 miljard. Als gevolg hiervan is het bedrijf in staat om projecten
de vrije cash positie USD 17,9 miljard. De afgelopen 32 jaar heeft Exxon
grotendeels intern te financieren. Met een uitgekeerd dividend van USD
Mobil steeds haar dividend verhoogd. Met een uitgekeerd dividend van
4,21 bedraagt het dividendrendement ruim 4%.
USD 2,70 bedraagt het dividendrendement circa 3,25%.
140
18
Koersverloop Chevron Corp (USD) Bron: BtCC / Bloomberg
110
130
104
120
98
110
92
100
86
90 Jan-14
Apr-14
Jul-14
BEURSVISIE | FONDSEN IN HET KORT
Oct-14
Jan-15
Apr-15
Koersverloop Exxon Mobil Corp (USD) Bron: BtCC / Bloomberg
80 Jan-14
Apr-14
Jul-14
Oct-14
Jan-15
Apr-15
Sinds juni van het afgelopen jaar is de prijs van een vat olie meer dan gehalveerd. Wat is de invloed van de daling van de olieprijs op het beleid van de grote oliemaatschappijen? Van de zes “oil majors” komen er in deze beursvisie vier aan bod.
ROYAL DUTCH SHELL
€ 27,84
TOTAL
€ 46,28
In 1890 is de Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij opge-
Total SA is een geïntegreerd olie- en gasbedrijf uit Frankrijk. Het
richt waarna in 1907 door verregaande samenwerking tussen het Ne-
hoofdkantoor is gevestigd in Parijs in de Tour Total, La Défense. Het
derlandse Koninklijke Olie en het Britse Shell Co. de Koninklijke/Shell
bedrijf is opgericht in 1924 onder de naam Compagnie Française des
groep, thans bekend als Royal Dutch Shell, ontstond. Het hoofdkantoor
Pétroles (CFP) waar het in 1985 de naam Total aan toevoegde. Het
is gevestigd in Den Haag, Nederland. Het bedrijf heeft wereldwijd circa
huidige Total is ontstaan na de overname in 1999 van het Belgische
94.000 medewerkers in dienst. Op een omzet van USD 421 miljard be-
Petrofina en in 2000 van het Franse Elf Aquitaine. Het bedrijf heeft we-
haalde Royal Dutch Shell in 2014 een nettowinst van USD 14,7 miljard.
reldwijd 100.307 medewerkers in dienst. Op een omzet van USD 236
Als gevolg van lagere olieprijzen en productievolumes daalde de net-
miljard behaalde de onderneming in 2014 een nettowinst van USD
towinst in het laatste kwartaal met 57% tot USD 773 miljoen. Ondanks
12,8 miljard. Driekwart van de winst komt uit de upstream activiteiten.
dat Royal Dutch Shell afgelopen oktober 2014 nog heeft aangegeven
In het vierde kwartaal boekte Total een netto verlies van USD 5,8 mil-
de uitgaven ongewijzigd te laten, zijn de omstandigheden door de da-
jard. Het aangepaste netto-inkomen daalde met 17% naar USD 2,8
lende olieprijzen zo gewijzigd dat, net als de meeste andere olie- en
miljard. Total waardeerde ruim USD 8,4 miljard aan oliezandprojecten,
gasbedrijven, Royal Dutch Shell aangekondigd heeft te snijden in de
schaliegas activa en raffinage-activiteiten af. De resultaten waren in
uitgaven. Het bedrijf is van plan om de komende drie jaar tenminste
lijn met de verwachtingen echter de omvang van de afwaardering
USD 15 miljard te bezuinigen. Sinds de komst van de nieuwe CEO,
was verrassend. Net zoals de concurrenten in de sector heeft Total te
Ben van Beurden heeft het bedrijf een desinvesteringsprogramma. Dit
lijden van de lagere olieprijzen bij de upstream activiteiten en wegen
programma heeft al geleid tot meer dan USD 8 miljard aan verkoop
de resultaten bij de kleinere downstream en andere divisies hier niet
van activa. Royal Dutch Shell wil zich concentreren op activiteiten met
tegenop. Risico’s voor het bedrijf blijven de aanwezigheid in gevoelige
een hoge winstmarge. Het bedrijf is onder andere van plan om al haar
regio’s in Noord Afrika en het Midden Oosten en de blootstelling aan
onshore productie van fossiele brandstoffen in Nigeria af te stoten. In
Rusland. Het bedrijf heeft geen winstverwachting afgegeven voor het
een eerder stadium is al aangegeven dat de schaliegasactiviteiten in
lopende boekjaar. Total richt zich op kostenbesparing en de verkoop
Rusland in de wacht zijn gezet. Echter blijft het bedrijf wel investeren in
van activa. Voor de periode tot 2017 is het doel om USD 10 miljard
kansrijke projecten. Recent kondigde men een USD 11 miljard project
aan activa te verkopen. Kapitaalinvesteringen worden verlaagd met
voor de bouw van een petrochemisch complex in Basra, Irak aan. Het
10% tot circa USD 24 miljard. Het afgelopen jaar keerde Total een
afgelopen jaar keerde Royal Dutch Shell een dividend uit van USD 1,86.
dividend uit van EUR 2,44 waarmede het dividendrendement ruim
In euro’s gemeten bedraagt het dividend rendement bijna 5%.
boven de 5% uitkomt.
32
Koersverloop Royal Dutch Shell (EUR) Bron: BtCC / Bloomberg
56
30
52
28
48
26
44
24
40
Koersverloop Total (EUR) Bron: BtCC / Bloomberg
19
36
22 Jan-14
Apr-14
Jul-14
Oct-14
Jan-15
Apr-15
Jan-14
Apr-14
Jul-14
Oct-14
Jan-15
Apr-15
BEURSVISIE | FONDSEN IN HET KORT
Ten Cate Actueel In Ten Cate Actueel houden wij u graag op de hoogte van de ontwikkelingen in de organisatie binnen de bank. Voor Bank ten Cate & Cie is 2014 een belangrijk jaar geweest. De integratie van de in september 2013 overgenomen private banking activiteiten van SNS Securities NV werd succesvol afgerond. De nieuwe collega’s (29) hebben hun plek gevonden en werken zeer gemotiveerd. In het afgelopen jaar hebben vrijwel alle overgekomen cliënten de dienstverlening van Bank ten Cate & Cie geaccepteerd door ondertekening van een nieuwe Overeenkomst Dienstverlening en aanvullende documentatie. Dit was een grote operatie, maar kon door de inzet van alle medewerkers, zowel commercieel als back office, binnen 12 maanden na overgang worden gerealiseerd. Ook is in 2014 veel aandacht besteed aan compliance. Met name op het gebied van Customer Due Diligence (CDD) en zorgplicht. Dit is versterkt met in-house trainingen op deze gebieden door een gerenommeerd advocatenkantoor. Voor alle medewerkers met cliëntcontact is een drietal trainingen georganiseerd, gericht op intake en risicoprofiel nieuwe cliënten, periodieke review van bestaande cliënten en bijzondere vormen van zorgplicht. Wat betreft het beleggingsbeleid was 2014 ook een uitdagend jaar met soms forse koersbewegingen op de aandelenmarkten. Om een goed rendement te kunnen realiseren is het niet alleen van belang geweest in welke regio werd belegd, maar ook in welke sector. Tevens was van belang welk aandeel in de portefeuille aanwezig was. Het strategisch beleggingscomité van Bank ten Cate & Cie heeft hier uitstekend op geanticipeerd, waardoor voor onze vermogensbeheercliënten een goed rendement is gerealiseerd. Dit strategisch beleggingscomité van Bank ten Cate & Cie bestaat uit zeven beleggingsprofessionals en is verantwoordelijk voor het beleggingsbeleid binnen vermogensbeheer. Het comité maakt gebruik van diverse onafhankelijke research huizen wereldwijd en vertaalt die informatie naar een eigen beleid. Bank ten Cate & Cie heeft een eigen, actief beleggingsbeleid en belegt niet op basis van een index of benchmark. De inkomsten van de bank kwamen in 2014 voor een belangrijk deel uit de vermogensbeheeractiviteiten. Dat geeft een stevige basis en maakt het bedrijf niet afhankelijk van het doen van (veel) effectentransacties. Daarnaast is er de nieuwe, deels vaste, fee-structuur voor beleggingsadvies. Het totaal van het belegde vermogen is voor een groot deel bepalend voor de opbrengsten. Hierdoor loopt het belang van de cliënt parallel met het belang van de bank: de portefeuille prudent beleggen zodat deze in waarde toeneemt. De balansverhoudingen bleven onverminderd gezond. De Basel III ratio’s, dit zijn de extra kapitaal- en liquiditeitseisen die het Basel Comité internationaal heeft vastgesteld, waaraan banken ultimo 2018 moeten voldoen, zijn ruim boven de interne en externe normen. Met een solvabiliteitsratio van ruim 23%, voornamelijk als gevolg van het ontbreken van risicovolle activiteiten, behoort Bank ten Cate & Cie bij de best gekapitaliseerde banken in Nederland. Wij verwachten dat de solvabiliteitsratio de komende jaren zal toenemen.
