lil ill HUI nil III! III III mil mil i 2012/7990 GRIF
15-2-2012
provincie limburg
11-4-2012
Provincie Limburg
PS
DOCnr. Provinciale Staten
Ingek.
r 5 FEB. 2012
CASnr. ID.
Cluster Faxnummer Ons kenmerk Bijlage(n)
MDOMI
(043) 389 75 38 2012/7250 2
Onderwerp Energiefonds
Behandeld Doorkiesnummer Uw kenmerk Maastricht
P. Senster (043) 389 89 82 14 februari 2012
VERZONDEN 15 FEB. 2012
Geachte Staten, Hierbij bieden wij u een statenvoorstel aan.
van Limburg
120207-0016 Bezoekadres: Limburglaan 10 NL-6229GA Maastricht
Postbus 5700 NL-6202 MA Maastricht
[email protected]
Tel + 31 (0)43 389 99 99 Fax + 31 (0)43 361 80 99 www.limburg.nl
Bankrekening Rabobank 13.25.75.728
Bereikbaar via: Lijn 1 (richting De Heeg)
provincie limburg Statenvoorstel - 1 minuut versie No: G-12-010-1 1
Onderwerp Energiefonds
2
Aanleiding (aankruisen) X Uitvoering motie O Nakomen toezegging van GS O Uitvoering beleid conform programmabegroting O Vaste afspraak tussen GS en PS O Vervolg op voorstel.... O Nieuw beleid in verband met... Betreft de Motie Duurzaamheid die op 4 november 2011 is aangenomen.
3
Bevoegdheid Het betreft een autonome bevoegdtieid van de provincie.
4
Voorstel aan Provinciale Staten 1. in te stemmen met de Kadernota Energiefonds en Gedeputeerde Staten op te dragen het Energiefonds binnen de daann opgenomen kaders uit te werken, waarbij de begrotingstechnische uitwerking plaats zal vinden via de Voorjaarsnota; 2. overeenkomstig artikel 158, tweede lid, Provinciewet, ten aanzien van de nog uit te werken en op te richten BV ten behoeve van het Energiefonds, de volgende wensen en bedenkingen aan Gedeputeerde Staten kenbaar te maken:
Argumenten Aanleiding voor het Energiefonds is de motie van 4 november 2011 met betrekking tot de oprichting van een fonds met een revolverend karakter, gericht op ondersteuning van initiatieven op het gebied van duurzame energie en energiebesparing. Daarbij heeft u aangegeven de voor het fonds benodigde middelen van € 20 miljoen te willen dekken uit de 'Essent-middelen' en de gelden die beschikbaar zijn gesteld voor de Limburgse Energiesubsidieregeling (€ 8 miljoen). U heeft ons opgedragen ruim voor de behandeling van de Voorjaarsnota met een voorstel te komen. Mede op basis van overieggen met diverse stakeholders en met afvaardigingen van de verschillende Statenfracties hebben wij de kaders van het fonds uitgewerkt in bijgevoegde Kadernota Energiefonds.
Kosten en dekking Bij de Voorjaarsnota 2012 zullen wij u een voorstel doen de benodigde € 20 miljoen beschikbaar te stellen, overeenkomstig het in de motie genoemde bedrag. Uit de Limburgse Energie Subsidieregeling (LES) is daarnaast € 8 miljoen beschikbaar. De kosten van oprichting van het fonds en van de uitvoering zullen eveneens ten laste komen van het Energiefonds.
provincie limburg Statenvoorstel No: G-12-010-1 1
Onderwerp Energiefonds
2
Inleiding/aanleiding inclusief beoogd resultaat Op 4 november 2011 heeft u ons door middel van de Motie Duurzaamheid opgeroepen een fonds met een revolverend karakter in te stellen, gericht op ondersteuning van initiatieven op het gebied van duurzame energie en energiebesparing. Daarbij heeft u aangegeven de voor het fonds benodigde middelen van € 20 miljoen te willen dekken uit de 'Essent-middelen' en de gelden die beschikbaar zijn gesteld voor de Limburgse Energiesubsidieregeling (€ 8 miljoen). U heeft ons opgedragen ruim voor de behandeling van de Voorjaarsnota met een voorstel te komen. Mede op basis van overleggen met diverse stakeholders en met afvaardigingen van de verschillende Statenfracties hebben wij de kaders van het fonds uitgewerkt. Wij verzoeken u in te stemmen met bijgevoegde Kadernota Energiefonds en met de uitwerking van het fonds door ons overeenkomstig deze kaders. Voorts verzoeken wij uw wensen en bedenkingen over de oprichting van een nog uit te werken BV waarin het fonds zal worden ondergebracht, aan ons kenbaar te maken, overeenkomstig de in de Provinciewet geregelde procedure. Bij de Voorjaarsnota 2012 zullen wij u een voorstel doen de benodigde € 20 miljoen beschikbaar te stellen.
3.
Bevoegdheid Instelling van het fonds is een autonome bevoegdheid van de provincie.
4
Voorstel aan Provinciale Staten 1. in te stemmen met de Kadernota Energiefonds en Gedeputeerde Staten op te dragen het Energiefonds binnen de daarin opgenomen kaders uit te werken, waarbij de begrotingstechnische uitwerking plaats zal vinden via de Voorjaarsnota; 2. overeenkomstig artikel 158, tweede lid. Provinciewet, ten aanzien van de nog uit te werken en op te richten BV ten behoeve van het Energiefonds, de volgende wensen en bedenkingen aan Gedeputeerde Staten kenbaar te maken:
Toelichting / kernargumenten/onderbouwing Op basis van de motie van 4 november 2011 en overleg met stakeholders en afvaardigingen van Statenfracties (zie onder paragraaf 6) hebben wij de Kadernota Energiefonds opgesteld, die als bijlage bij dit voorstel is gevoegd.
Het Energiefonds zal zich richten op financiële ondersteuning van initiatieven gericht op energiebesparing, duurzame energieopwekking en innovaties op het gebied van duurzame energie. Doelgroepen zijn particulieren, bedrijven en non-profitorgansiaties. Overkoepelende doelstelling is C02-reductie in combinatie met het realiseren van effecten op het gebied van werkgelegenheid, innovatie, lastenverlichting of bevorderen aantrekkelijk vestigings- en woonklimaat. De motie heeft opgeroepen tot instelling van een fonds met een revolverend karakter. Leningen, garanties en deelnemingen kunnen revolverend zijn. Subsidies zijn dat niet. Toch is er in overleg met de afgevaardigden van de Statenfracties voor gekozen om voor particulieren ook een subsidieregeling in stand te houden, omdat deze vorm vanwege haar eenvoud voor die doelgroep het meest effectief kan zijn. Daarom komt er een vervolg op de Limburgse Energie Subsidie (LES). Het Energiefonds zal bestaan uit vier compartimenten: Compartiment 1: subsidies voor particulieren, verenigingen van eigenaren, (sport)verenigingen, gemeenschapshuizen en scholen (voortzetting LES) Compartiment 2: leningen aan particulieren via Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn) Compartiment 3: revolverend fonds met leningen en garanties voor ondernemingen en non-profitorganisaties en deelnemingen tot maximaal € 1 miljoen per initiatief. Compartiment 4: Financieringen boven € 1 miljoen per initiatief. Deze zullen vooraf afzonderlijk aan Provinciale Staten worden voorgelegd. Rechtsvorm Het fonds zal worden ondergebracht in een rechtspersoon (BV), naar het oorspronkelijke model van het Innovatiefonds, waarbij een professionele instelling als fondsbeheerder optreedt en de provincie de rol heeft van enig aandeelhouder. Investeringsbeslissingen worden zelfstandig door de fondsbeheerder genomen, binnen de kaders van een nog op te stellen investeringsreglement en managementovereenkomst. De provincie heeft geen directe invloed op de individuele investeringsbeslissingen, maar kan op hoofdlijnen sturen in haar rol als aandeelhouder. Bij het nemen van de beslissingen zal de fondsbeheerder worden geadviseerd door een deskundige adviescommissie. Argumenten die pleiten voor onderbrenging van het fonds in een BV zijn: Beperking aansprakelijkheidsrisico's voor de provincie; Heldere spelregels en duidelijke verantwoordelijkheden; Deelnemingen in andere ondernemingen (vennootschappen) kunnen door een BV slagvaardiger worden aangegaan dan door Gedeputeerde Staten, omdat niet steeds afzonderlijk het traject van wensen en bedenkingen door Provinciale Staten en goedkeuring door de minister van Binnenlandse Zaken hoeft te worden doorlopen; Een BV met een externe professionele fondsbeheerder en een investeringsreglement biedt gelet op de Europese staatssteunkaders ruimere mogelijkheden voor financiering van initiatieven van ondernemingen, waaronder steun in de vorm van risicokapitaal.
Uitwerking en oprichting van een BV vergt een doorlooptijd van naar schatting minimaal een jaar, waarbij voor de goedkeuring door de minister met een proceduretijd van 26 weken rekening moet worden gehouden. Ook de selectie van een fondsbeheerder en instelling van een adviescommissie vergt de nodige tijd. Aangezien de motie een snelle oprichting van het fonds vraagt stellen wij u nu reeds in de gelegenheid uw wensen en bedenkingen omtrent oprichting van een BV aan ons kenbaar te maken. Wij zullen met uw wensen en bedenkingen rekeningen houden bij het oprichten van de BV en bij het opstellen van het investeringsreglement. Ter overbrugging van de doorlooptijd voordat het fonds formeel is opgericht en van start kan gaan zullen wij in 2012 reeds starten met een vervolg op de Limburgse Energie Subsidieregeling (LES), gericht op particulieren en verenigingen van eigenaren, (sport)verenigingen, gemeenschapshuizen en scholen (compartiment 1). Daarnaast wordt momenteel onderzocht of het mogelijk is een duurzaamheidslening, eveneens gericht op particulieren, onder te brengen bij het Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten SVn (compartiment 2). Als de deskundige adviescommissie is samengesteld, kan overwogen worden vooruitlopend op de instelling van de BV reeds van start te gaan met leningen, die vooraf getoetst zijn door die commissie. Daarmee wordt een aanvang gemaakt met compartiment 3.
6.
Afweging van alternatieven en motivering gemaakte keuze Omdat de motie van 4 november 2011 de directe aanleiding was voor het Energiefonds, is de inhoud van deze motie de basis geweest voor de gemaakte keuzes. Vervolgens zijn over het fonds verkennende gesprekken met stakeholders gevoerd, waaronder Stichting Milieufederatie Limburg, MKB Nederland, Uneto-VNI (installatiebranche), diverse woningcorporaties, diverse zorginstellingen, Limburgse Land- en Tuinbouwbond en AgentschapNL. Verder zijn een tweetal overlegrondes met afvaardigingen van de Statenfracties gehouden waarbij de hoofdlijnen en de te maken keuzes verder zijn uitgewerkt. De bijgevoegde Kadernota Energiefonds is opgesteld op basis van de resultaten van de overleggen.
7.
Relatie met Programmabegroting - financiële aspecten Het Energiefonds sluit aan bij hoofdstuk 2 Ruimte en Infra, programmalijn 2.5 Innovatieve en duurzame energie, van de Programmabegroting. Voor de oprichting van het Energiefonds dienen de benodigde gelden beschikbaar gesteld te worden en zal een risicoreserve moeten worden gevormd. Bij de Voorjaarsnota zal een voorstel worden gedaan om voor de oprichting van het fonds € 20 miljoen beschikbaar te stellen. Er zal een voorstel worden gedaan tot het vormen van een risicoreserve ter hoogte van dit bedrag uit de Essentmiddelen, ter afdekking van de risico's met betrekking tot dit fonds.
8.
Juridische aspecten - deregulering Rechtsvorm Op grond van artikel 158, tweede lid, Provinciewet,fciesluitenGedeputeerde Staten pas tot oprichting van of deelname aan een vennootschap nadat Provinciale Staten een ontwerp-besluit is toegezonden en zij in de gelegenheid zijn gesteld hun wensen en bedenkingen ter kennis van Gedeputeerde Staten te brengen. Gelet op de doorlooptijd die gemoeid is met de verdere uitwerking en oprichting van een BV waarin het Energiefonds zal worden ondergebracht, verzoeken wij u nu reeds uw wensen en bedenkingen ten aanzien van oprichting van de BV aan ons kenbaar te maken. Een ontwerpbesluit is bij dit voorstel gevoegd. Nadat het besluit tot oprichting van de BV zal zijn genomen, dient goedkeuring te worden gevraagd aan de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Voor het besluit tot goedkeuring door de Minister staat een beslistermijn van 13 weken met een mogelijkheid van verlenging met nog eens 13 weken. Kaders Belangrijke kaders waaraan financieringen uit het fonds moeten voldoen: De Europese regels op het gebied van staatssteun geven de kaders waarbinnen de overheid ondernemingen kan steunen. Met name zijn van belang de Algemene groepsvrijstellingsverordening, de De minimisverordening en Mededeling van de Europese Commissie met betrekking tot referentiepercentages bij overheidsleningen. Bij financieringen aan particulieren gelden deze regels niet; De Kadernota financieringsinstrumentarium (Provinciale Staten, 9 oktober 2009) geeft de voorwaarden waaronder de provincie leningen en garanties kan verstrekken en deelnemingen aan kan gaan.
9.
Verbindingslijnen en andere visies Met het Energiefonds kan een overlap ontstaan met het Innovatiefonds in geval van initiatieven die energiebesparing of duurzame energieopwekking betreffen en tevens innovatief zijn. Bij de verdere uitwerking van het fonds zal aan de afstemming tussen de twee fondsen nadrukkelijk aandacht worden tasteed, waarbij zal worden gekeken naar onderlinge versterking, stapeling van financieringen, coördinatiemechanisme en mogelijke één-loketfunctie.
10.
Verdere planning, procedure en uitvoering In de bijlage bij de Kadernota treft u een uitbreide planning aan. Wij zullen de Statencommissies voor Ruimte en Infrastructuur en voor Economie en Bestuur periodiek informeren over de voortgang. Als onderdeel van de Voorjaarsnota 2012 zullen wij u verzoeken, conform de motie, € 20 miljoen beschikbaar te stellen voor het Energiefonds.
11.
Periodieke informatie Wij zullen u tussentijds periodiek over de voortgang informeren.
6
12.
Evaluatie De compartimenten van het fonds zullen als volgt worden geëvalueerd: Compartiment 1 (LES): na 2 jaar uitvoering Compartiment 2 (duurzaamheidsleningen particulieren): na 1 jaar uitvoering Compartiment 3 en 4 (revolverend fonds): na 1 jaar uitvoering
13.
Communicatie Doelgroepen zijn met name particulieren, MKB en grootverbruikers, maar andere doelgroepen worden niet bij voorbaat uitgesloten. Communicatie is een belangrijk middel om deze focus aan te brengen. De prioritaire doelgroepen, zowel in- als extern, worden zorgvuldig in kaart gebracht, waarbij per doelgroep de doelstellingen worden geformuleerd en de in te zetten middelen en activiteiten worden uitgewerkt. Daarnaast is er ook aandacht voor de overall-communicatie over het Energiefonds. Bekendheid geven aan en onderstrepen van het belang van het fonds staan hierbij centraal.
14.
Bijlagen ter inzage en/of meegezonden Bijlage: Kadernota Energiefonds (meegezonden)
Gedeputeerde Staten van Limburg drs. Th. J.F.M. Bovens, voorzitter mr. A.C.J.M. de Kroon, secretaris
provincie limburg ONTWERPBESLUIT PROVINCIALE STATEN VAN LIMBURG No: G-12-010-1
Provinciale Staten van Limburg; gezien het voorstel van Gedeputeerde Staten van Limburg van 14 januari 2012, G-12-010-1, inzake het Energiefonds, besluiten: 1. in te stemmen met de Kadernota Energiefonds en Gedeputeerde Staten op te dragen het Energiefonds binnen de daarin opgenomen kaders uit te werken, waarbij de begrotingstechnische uitwerking plaats zal vinden via de Voorjaarsnota; 2. overeenkomstig artikel 158, tweede lid. Provinciewet, ten aanzien van de nog uit te werken en op te richten BV ten behoeve van het Energiefonds, de volgende wensen en bedenkingen aan Gedeputeerde Staten kenbaar te maken:
Aldus vastgesteld door de Provinciale Staten van Limburg in hun vergadering van
voorzitter,
griffier,
Kadernota Energiefonds 14 februari 2012
Inhoud Samenvatting
2
1.
Inleiding
4
2
Motie Duurzaamheid
4
3,
Overieg fracties en stakeholders
4
4,
Doelstellingen
5
5
Doelgroepen en instrumenten
6
6
Financiële kaders
10
7.
Organisatievorm
12
8.
Communicatie
13
9
Evaluatie en bijsturing
14
Bijlage 1: Actiepuntenprogramma Bijlage 2: Voorbeelden van mogelijke proefprojecten Bijlage 3: Voorlopige evaluatie tweede tranche Limburgse Energiesubsidie (LES-2)
Leeswijzer In deze kadernota Energiefonds: worden de kaders en organisatie van het Energiefonds beschreven; zijn de omlijnde vlakken ter illustratie; worden concrete voorstellen voor besluitvorming gedaan Aan de kadernota is een actiepuntenprogramma toegevoegd (bijlage 1). In dit actiepuntenprogramma worden de verdere uitwerkingsstappen benoemd.
Samenvatting Op 4 november 2011 hebben Provinciale Staten een motie aangenomen waarmee Gedeputeerde Staten worden opgeroepen een Energiefonds uit te werken en in te stellen. De hoofdlijnen van het Energiefonds zijn in deze kadernota uitgewerkt.. Het Energiefonds zal zich richten op financiële ondersteuning van initiatieven met betrekking tot energiebesparing, duurzame energieopwekking en innovaties op het gebied van duurzame energie. Doelgroepen zijn particulieren, bedrijven en non-profitorgansiaties. Overkoepelende doelstelling is C02reductie in combinatie met het realiseren van effecten op het gebied van werkgelegenheid, innovatie, lastenverlichting en bevorderen aantrekkelijk vestigings- en woonklimaat. De motie heeft opgeroepen tot instelling van een fonds met een revolverend karakter. Leningen, garanties en deelnemingen kunnen revolverend zijn. Subsidies zijn dat niet. Toch is er in overieg met de afvaardigingen van de Statenfracties voor gekozen om voor particulieren ook een subsidieregeling in stand te houden, omdat deze vorm vanwege haar eenvoud voor die doelgroep het meest effectief kan zijn. Daarom komt er een vervolg op de Limburgse Energie Subsidie (LES). Het Energiefonds wordt ingezet bij rendabele projecten, die echter de (bancaire) financiering zonder deze financieringsinstrumenten niet rond krijgen door laag rendement en/of groot financieel risico. Door het Energiefonds wordt aan projecten het noodzakelijke "duwtje in de rug" gegeven, wardoor bancaire financiering wel mogelijk wordt en dus een hefboom ontstaat. Het Energiefonds zal bestaan uit vier compartimenten: Compartiment 1: subsidies voor particulieren, verenigingen van eigenaren, (sport)verenigingen, gemeenschapshuizen en scholen Compartiment 2: leningen aan particulieren Compartiment 3: leningen en garanties voor ondernemingen en non-profitorganisaties en deelnemingen tot maximaal € 1.000.000,- per initiatief Compartiment 4: financieringen boven € 1.000.000,- per initiatief
Compartiment 1 De Limburgse Energiesubsidie (LES) wordt in stand gehouden, waarbij wel de te subsidiëren maatregelen voor wat betreft hun kostenefficiëntie tegen het licht gehouden worden. De regeling wordt ook opengesteld voor particulieren verenigd in een Vereniging van Eigenaren, sport- en vrijetijdsverenigingen met eigen gebouwen, gemeenschapshuizen en scholen. Compartiment 2 Naast de Limburgse Energiesubsidie voor particulieren wordt de mogelijkheid gecreëerd om voor particulieren een lening af te sluiten tegen gunstige voorwaarden ten behoeve van energiebesparende of energieopwekkende maatregelen. Compartiment 3 Aan ondernemers en non-profitorganisaties worden leningen en garanties verstrekt. Ook participaties behoren tot de mogelijkheid. Het fondscompartiment wordt ingezet bij rendabele projecten, die echter de (bancaire) financiering niet rond krijgen door laag rendement en/of groot financieel risico. Door het Energiefonds wordt aan projecten het noodzakelijke "duwtje in rug" gegeven, waardoor bancaire financiering wel mogelijk wordt en dus een heftxxjm ontstaat.
Compartiment 4 Leningen, garantiestellingen en het aangaan van deelnemingen in vennootschappen die € 1.000.000,- te boven gaan volgende dezelfde toetsingprocedure als compartiment 3 en worden afzonderiijk ter besluitvorming aan Provinciale Staten voorgelegd.
Voor het Energiefonds worden € 28.000.000,- vrijgemaakt: € 8.000.000,- voorde Limburgse Energie Subsidie en € 20.000.000,-, voor een revolverend fonds voor de compartimenten 2 en 3. In het eerste fondsjaar wordt het risico op € 20.000.000,- vastgesteld. Na evaluatie na een jaar wordt de instelling van een risicoreserve en revolverend fondsdeel beoogd met een ingecalculeerd risico onder de 100%. Dit maakt een forsere impuls mogelijk (multipliereffect). Voor de compartimenten worden afzonderiijke organisatievormen uitgewerkt. Compartiment 3 wordt ondergebracht in een rechtspersoon (BV), waarbij een professionele instelling als fondsbeheerder optreedt en de provincie de rol heeft van enig aandeelhouder. Investeringsbeslissingen worden zelfstandig door de fondsbeheerder genomen, binnen de kaders van een investeringsreglement. De fondsbeheerder wordt geadviseerd door een deskundige adviescommissie. Communicatie gericht op specifieke doelgroepen is een belangrijk middel om focus aan te brengen. De instrumenten binnen het Energiefonds en de Limburgse Energiesubsidie worden periodiek geëvalueerd.
1. Inleiding Op 4 november 2011 hebben Provinciale Staten een motie aangenomen waarmee Gedeputeerde Staten worden opgeroepen een Energiefonds in te stellen en ruim voor de behandeling van de voorjaarsnota met een voorstel te komen. Met deze kadernota Energiefonds wordt invulling gegeven aan deze motie. De mofie was een bundeling van diverse mofies van verschillende fracties. Het Energiefonds geeft invulling aan de provinciale ambities op het gebied van innovatieve duurzame energie, opgenomen in het coalitieakkoord. Het fonds sluit aan bij hoofdstuk 2 Ruimte en Infra, programmalijn 2.5 Innovatieve en duurzame energie, van de Programmabegroting. Met het fonds worden initiatieven van marktpartijen gestimuleerd. Dit leidt tot werkgelegenheid en verbetering van leningszekerheid. Lokale duurzame energieopwekking vermindert bovendien de gevoeligheid voor stijgende energieprijzen. De schaarste aan grondstoffen, de energieproblematiek en de veranderde vraag dwingt ondernemers te innoveren. De middelen waarmee het fonds gevuld wordt zijn met name afl
2. Motie Duurzaamheid In de motie roepen Provinciale Staten Gedeputeerde Staten op: een Energiefonds met een revolverend karakter op te richten; voor het fonds benodigde middelen van € 20.000.000, te dekken uit 'Essentmiddelen' en de 'LES-gelden' onderdeel te maken bovenop dit bedrag binnen dit fonds. Dit beschikbaar te maken voor drie doelgroepen, te weten MKB, grootgebruikers en particulieren; samen met stakeholders de kaders voor een Energiefonds verder uit te werken en ruim voor de behandeling van de voorjaarsnota met een voorstel naar Provinciale Staten te komen; na een jaar te evalueren en bij gebleken effecfiviteit opnieuw de benodigde middelen beschikbaar te stellen. 3. Overleg fracties en stakeholders Naar aanleiding van de motie is overieg gevoerd met afvaardigingen van de statenfracties. Daarbij is verder verkend waar het Energiefonds zich volgens de indieners van de motie op zou moeten richten en wat de uitgangspunten zijn. Verder zijn verkennende gesprekken over het fonds gevoerd met Stichting Milieufederatie Limburg, MKB Nederland, Uneto-VNI (installatiebranche), diverse woningcorporaties, diverse zorginstellingen, Limburgse Land- en Tuinbouwbond en AgentschapNL.
4. Doelstellingen Energiebesparing en het vergroten van het aandeel duurzame energie is van groot belang voor het woonen werkklimaat in Limburg en komt voort uit de zorg over de huidige afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, de stijgende energieprijzen en de uitstoot van schadelijke stoffen. De schaarste aan grondstoffen en de noodzakelijke energietransitie dwingt ondernemers bovendien tot innoveren. Het Energiefonds buigt deze zorgen om in kansen en is gericht op projecten en maatregelen met als doel: energiebesparing; duurzame energieopwekking. Naast het doel energie te besparen en/of duurzame energie op te wekken hebben de projecten effect op: werkgelegenheid; innovatie; lastenveriichting; de aantrekkelijkheid van het vestiging- en woonklimaat. Het is niet eenvoudig de beoogde doelstellingen en gewenste effecten onder één allesomvattende noemer te brengen. Voor de eenvoud van de regeling is er desondanks voor gekozen als overkoepelende doelstelling de reductie van C02-uitstoot te stellen. Energie, economie en ecologie De energiehuishouding in Nederiand moet duurzamer en minder afhankelijk worden van schaarser wordende fossiele brandstoffen. Energie is een noodzakelijke voorwaarde voor het functioneren van de economie. De energiemarkt kenmerkt zich steeds meer door schaarste, met als gevolg politisering van het onderwerp en stijgende prijzen op de wereldmarkt. Door het beperken van het energieverbruik en het aandeel duurzame energieopwekking te laten toenemen kan de impact van schaarste worden beperkt. Bovendien wordt Limburg minder afhankelijk van andere regio's voor de levering van grondstoffen, energiedragers en energie.Consumenten en ondernemers moeten kunnen rekenen op betrouwbare energie tegen concurrerende prijzen. Om dat te behouden zijn alle veilige en betrouwbare energieopties nodig, grijs en groen. Voor de langere termijn is een realistische overgang naar een duurzame energiehuishouding nodig met het oog op het klimaat en de afnemende beschikbaarheid van fossiele brandstoffen. De provinciale Kadernota energie - ecologie en economie (GS 21 december 2010) geeft reeds aan dat energie, ecologie en economie niet meer onafhankelijk van elkaar te beschouwen zijn. Dit wordt ook gesteld in het energierapport 2011 van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Innovatie. De Europese doelstelling voor hernieuwbare energie voor Nederland is 14% in 2020. Om dit doel te bereiken zijn forse inspanningen nodig. De Provincie Limburg heeft bij monde van afspraken tussen IPO en het Rijk aangegeven hieraan een constructieve bijdrage te willen leveren, met de wetenschap dat een dergelijke energietransitie groei, banen en inkomsten oplevert. Limburg heeft de potentie in huis om tot de gewenste nieuwe vormen van energie te komen. Het Energiefonds stimuleert ondernemers deze potentie ook daadwerkelijk in nieuwe producten en diensten te laten landen.
6
Doelgroepen en instrumenten
5.
co LU Q
<
Vanwege de diversiteit in doelgroepen en mogelijke initiatieven worden een op basis van combinaties van doelgroepen en instrumenten een viertal compartimenten binnen het Energiefonds onderscheiden: 1. subsidies voor particulieren, verenigingen en scholen; 2. leningen voor particulieren; 3. leningen, garantiestellingen en participaties voor ondernemingen en non-profit organisaties tot € 1.000.000,-. 4. financiering voor ondernemingen en non-profit organisaties boven € 1.000.000,-.
Doelgroepen per instrument
c 0) cn c c 0)
compartiment 1 Particulieren
gemeenschapshuizen verenigingen scholen
compartiment 2 Particulieren
o O 3
Schematische weergave van de compartimenten binnen het Energiefonds
•O O)
E
3'
a
*.* w
£5 ra 0)
ü 1:5 QJ
ra Q.
ü ra
compartiment 3 Rechtspersonen
< €1.000.000,-
initiatieven met provinciale bijdrage €1.000.000,
CL
5.1.
Compartiment 1 Limburgse Energiesubsidies voor particulieren, (sport)verenigingen, gemeenschapshuizen en scholen Uitgangspunt is een fonds met een revolverend karakter. Subsidies hebben daardoor het minst de voorkeur. Maar voor de doelgroep particulieren kan een subsidieregeling vanwege haar eenvoud toch de meest effectieve vorm zijn. Daarom wordt de Limburgse Energiesubsidie (LES) in stand gehouden. Er is een duidelijke behoefte aan een dergelijke subsidieregeling, zowel bij de woningeigenaren zelf als bij de bedrijven die de energiebesparende en energieopwekkende maatregelen bij die woningeigenaren uitvoeren. Dit is gebleken uit de evaluatie van de huidige LES-2 regeling. Wel is gebleken dat de subsidiebedragen - ten minste voor een aantal maatregelen - omlaag kunnen. Bij de doorontwikkeling van de LES worden alle te subsidiëren maatregelen voor wat betreft hun kostenefficiëntie tegen het licht gehouden. De regeling wordt ook opengesteld voor particulieren verenigd in een Vereniging van Eigenaren, sport- en vrijetijdsverenigingen met eigen gebouwen, gemeenschapshuizen en scholen.
a: LU Q
Op basis van de vooriopige evaluatie van de Limburgse Energiesubsidie (LES) wordt de LES doorontwikkeld, binnen de volgende kaders: Start derde tranche van de Limburgse Energiesubsidie in tweede helft 2012, hier verder LES-3 genoemd; - Gedurende de coalitieperiode is € 8.000.00,- beschikbaar. € 500.000,- daarvan moet worden gereserveerd voor uitvoering- en ontwikkelingskosten. Het totale subsidieplafond is dan ook€ 7.500.000,-; De looptijd van de regeling zal 2 jaar zijn, waarna een evaluatie zal volgen op basis waarvan een eventuele verlenging kan plaatsvinden; Doelgroepen: Particuliere woningeigenaren, WE's, sport- en vrijetijdsverenigingen met eigen gebouwen en scholen in de bestaande bouw voor energiebesparende maatregelen zoals isolatie; O Particuliere woningeigenaren, WE's, (sport)verenigingen met eigen gebouwen en scholen in bestaande én nieuwbouw voor energieopwekkende maatregelen als zonnepanelen, zonneboilers, warmtepompen en HRe-ketels; Subsidie wordt verstrekt op basis van vooraf gekozen specifieke energiebesparende en energieopwekkende maatregelen (bewezen techniek), waarbij per maatregel de meest kosteneffectieve subsidiebedrag worden bepaald.
Actie- en aandachtspunten bij de verdere uitwerking van Limburgse Energie Subsidie (LES-3): Samenwerking gemeenten: De regeling wordt vormgegeven zonder financiële bijdrage van de gemeenten, wel wordt nauwe samenwerking gezocht met de gemeenten bij de uitvoering, bijvoorbeeld in de vorm van een 'energieloket' bij de gemeenten; Keuze bepalen van te subsidiëren maatregelen (bewezen technieken, op basis van kosteneffectiviteit); Optimaliseren kosteneffectiviteit subsidie per maatregel; Maximale subsidie per huishouden bedraagt € 1000,- (was bij LES-2 € 1500,- aangezien daar ook een 50% bijdrage van de gemeenten was meegenomen); Het maximale subsidiebedrag voor W E , (sport)verenigingen en scholen moet nog nader worden bepaald; Inrichting uitvoering van de regeling - Vaststelling subsidieregeling door Gedeputeerde Staten: Regeling wordt vormgegeven conform het huidige provinciale subsidiekader. 5.2.
Compartiment 2 Leningen voor particulieren Particuliere huiseigenaren hebben niet altijd voldoende financiële reserves - of de mogelijkheid om deze te creëren - om in energiebesparende maatregelen te kunnen investeren. Een financieel steuntje in de rug in de vorm van een laagrentende lening kan hen over de streep trekken. De lening maakt dan net het verschil tussen wel, niet of langdurig uitgesteld verduurzamen van de eigen woning. Nu ook de hypotheekverstrekking door banken versoberd is kan een lening vanuit het Energiefonds - juist op de natuuriijke momenten van verhuizen en verbouwen - een extra impuls geven. Naast de Limburgse Energiesubsidie voor particulieren wordt de mogelijkheid gecreëerd om voor particulieren een lening af te sluiten tegen gunstige voorwaarden ten behoeve van energiebesparende of energieopwekkende maatregelen. De bespaarde energiekosten worden vervolgens ingezet om de (lagere) rente en aflossing van de lening te betalen. Dit gebeurt kostenneutraal, want de huiseigenaar bespaart voldoende om de lening te bekostigen.
Na het aflossen van de lening (gelijk aan terugverdientijd van de maatregel) gaat de huiseigenaar op de genomen maatregel verdienen. Bekeken wordt of de Limburgse Energiesubsidie en deze leningen gestapeld kunnen worden. Het gedeelte waarvoor subsidie is aangevraagd mag dan echter niet worden meegenomen in de aanvraag van de lening. Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Deze zogenaamde duurzaamheidleningen zijn het werkterrein van Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederiandse gemeenten (SVn). SVn is een organisatie die beschikt over de nodige ervaring en kennis op het gebied van administratie en beheer van leningen en fondsen. Het heeft de voorkeur de middelen die de Provincie Limburg hiervoor ter beschikking wenst te stellen 'geoormeri
Compartiment 3 Leningen, garantstellingen en participaties voor ondernemers en non-profit organisaties Het fonds wordt ingezet bij rendabele projecten, die echter de (bancaire) financiering zonder deze financieringsinstrumenten niet rond krijgen door laag rendement en/of groot financieel risico. Door het Energiefonds wordt aan projecten het noodzakelijke "duwtje in rug" gegeven, waardoor andere partijen ook verieid worden te investeren in het initiatief. Met het Energiefonds wordt daarmee een hefboom gecreëerd. Met het fonds worden aan ondernemers en non-profitorganisaties leningen en garanties verstrekt tegen een lagere rente. Het fonds staat in principe open voor projecten binnen de provincie Limburg die aantoonbaar en kosteneffectief bijdragen aan de CO2 reductie (zoveel mogelijk CO2 reducfie per euro) middels energiebesparing en/of duurzame energieopwekking Energiebesparing en energieopwekking Bij energiebesparing wordt gedacht aan: bestaande bedrijfspanden, woningen / gebouwen (zoals: efficiënte verwarming- en koelingsystemen en efficiënte veriichting, etc); producfielijnen, producten en diensten. Daarnaast komen projecten in aanmerking die gericht zijn in het opwekken van duurzame energie, zoals: zon-PV op kantoren en/of bedrijfspanden; warmteprojecten (benutting van restwarmte; warmte-koude opslag en geothermie; projecten gericht op wind- en bio-energie. Het Energiefonds is aantrekkelijk voor projecten en ondernemingen in Limburg doordat financiering uit het fonds de noodzakelijke extra middelen levert. Door uit het fonds een deel van een project te financieren, wordt het fundament gelegd voor de overige financiering. Daar waar projecten de marktconforme rente niet kunnen dragen kan een rentekorting overwogen worden. De inzet wordt begrensd door de Europese regels ten aanzien van staatsteun.
Staatssteun kan toegestaan zijn wanneer investeringen die leiden tot energiebesparing niet verplicht zijn volgens de toepasselijke communautaire normen. De belangrijkste staatssteunkaders zijn:
Algemene Groepsvrijstellingsverordening. Deze verordening bevat ruime mogelijkheden voor steun aan ondernemingen. De verordening geeft voor verschillende categorieën van investeringen de maximale steunpercentages die de overheid aan ondernemingen mag verstrekken. Daarbij gelden voor kleine ondernemingen veelal hogere percentages dan voor grote ondernemingen. Op basis van deze verordening kan bijvoorbeeld steun worden verstrekt ten behoeve van investeringen in energiebesparende maatregelen en ter stimulering van energie uit hernieuwbare bronnen. De minimisverordening, op basis van deze verordening kan maximaal € 200 000,- aan een ondernemer over een periode van 3 belastingjaren worden verstrekt Mededeling Europese Commissie over referentiepercentages bij leningen. Op basis van dit kader moet worden bepaald welk rentepercentage bij leningen door de overheid ten opzichte van de markrente mag worden berekend, zonder dat dit ongeoorioofde staatssteun wordt. Binnen deze regels ten aanzien van staatsteun zal het geboden rentevoordeel worden vastgesteld. Steun die blijft binnen de bovengenoemde kaders behoeft geen goedkeuring door de Europese Commissie.
LU Q
Voor het verstrekken van leningen en garanties zijn de volgende randvoorwaarden van toepassing: Initiatiefnemers zijn verplicht een businessplan in te dienen waaruit blijkt dat het project rendabel (weliswaar met laag of riskant rendement) en financieel goed onderbouwd is; Provinciale financiering is noodzakelijk om het project te realiseren; Het project draagt voldoende bij aan de realisatie van de beleidsdoelstellingen en is maatschappelijk rendabel (reduceert CO2 voldoende kosteneffectief); Het gaat hier om de te verwachten CO2 reductie extra ten opzichte van de bestaande praktijk (business as usual). De initiatiefnemer moet de extra reductie aantoonbaar maken door inzicht te geven in wat de besparing is ten opzichte van de referentiecase; De financieringsvraag is eenmalig en bedraagt minimaal € 25.000,- en maximaal € 1.000.000,- (dit is in lijn met het Innovatiefonds); De provinciale kadernota Financieringsinstrumentarium is van kracht. Hierin staan de voorwaarden vermeld waar leningen, garanties en deelnemingen door de provincie aan moeten voldoen. Onder meer is aangegeven dat met de investeringsvraag uit het fonds het aandeel publieke middelen niet meer dan 50% van de totale financieringsbehoefte mag zijn; Het fonds mag aanvullend zijn ten opzichte van andere subsidies/leningen, mits de aanvrager duidelijk maakt welke andere subsidies/leningen voor het project aangevraagd worden dan wel reeds zijn toegekend (conform Europese staatssteunkaders) Doelstellingen worden in Limburg bereikt (naast C02-reductie kan dit ook betrekking hebben op een van de neveneffecten, zoals werkgelegenheid en lastenverlichting).
10
Om te bepalen of een project maatschappelijk rendabel is zou bijvoorbeeld als minimumeis voor kosteneffectiviteit een norm gehanteerd kunnen worden van minimaal 445 ton C02 per miljoen euro geïnvesteerd vermogen (totale in het project geïnvesteerde vermogen)\ Met het Energiefonds kan een overiap ontstaan met het Innovatiefonds in geval van initiatieven die energiebesparing of duurzame energieopwekking betreffen en tevens innovatief zijn. Bij de verdere uitwerking van het fonds zal aan de afstemming tussen de twee fondsen nadrukkelijk aandacht worden besteed, waarbij zal worden gekeken naar onderlinge versterking, stapeling van financieringen, coördinatiemechanisme en mogelijke één-loketfunctie. 6.4
Compartiment 4 Financieringen boven € 1.000.000,Leningen, garantiestellingen en het aangaan van deelnemingen in vennootschappen die € 1.000.000,- te boven gaan, dienen eerst aan Provinciale Staten te worden voorgelegd. De projecten dooriopen echter dezelfde toetsingprocedure (via een deskundige advies commissie) als compartiment 3. 6. Financiële kaders Voor het Energiefonds worden € 28.000.000,- vrijgemaakt: € 8.000.000,- vanuit de reservering in de programmabegroting voor de doorontwikkeling van de Limburgse Energie Subsidie; € 20.000.000,-, voor het revolverend fonds, worden gedekt vanuit de 'Essentmiddelen'. Uiteriijk na een jaar volgt een eerste (jaarlijkse) evaluatie van de compartimenten 2, 3 en 4 van het Energiefonds. Compartiment 1 wordt na twee jaar geëvalueerd. Bij gebleken effectiviteit kunnen addifionele middelen beschikbaar gesteld worden. Hiertoe volgt een separaat besluitvormingstraject door Provinciale Staten. Revolverend karkaktervan het fonds De compartimenten 2 en 3 van het Energiefonds hebben een revolverend karakter. De opbrengsten van de inzet vanuit het Energiefonds vloeien terug in het fonds en kunnen opnieuw worden ingezet. In de opbrengsten zijn te onderscheiden: aflossingen; vrijvallen garantiestellingen; renteopbrengsten; opbrengsten uit de verkoop van participatieaandelen. Het volume van het fonds zal in de loop der tijd veranderen door: Uitvoeringskosten ten laste van het fondsbudget; Het verschil in opbrengsten en inzet vanuit het fonds.
Rapport "Nieuwe financieringsvomen voor duurzame energie in Overijssel, een stimulans voor duurzaam Overijssel", augustus 2010, Rebelgroup in opdracht van Provincie Overijssel.
11
Het Energiefonds wordt daar ingezet waar voor rendabele business cases onvoldoende financiële middelen vanuit de markt beschikbaar komen doordat het initiatief een laag en/of een verhoogd risico kent. De kans is reëel dat het fonds met verliezen te maken gaat krijgen. Verliezen kunnen optreden bij zowel, leningen, garantstellingen alsook participaties. Het fonds met het revolverend karakter is opgesplitst in twee delen: risicoreserve revolverend deel Zowel de renteopbrengsten, de opbrengsten uit participaties als ook de veriiezen komen ten goede aan c.q. ten laste van de risicoreserve. Aflossingen vloeien terug in het revolverend fondsdeel. Het volume van het revolverend deel wordt bepaald door het volume van de risicoreserve en door het risicopercentage. Hoe lager het risicopercentage, hoe groter het revolverend fondsdeel kan zijn. Het ingecalculeerd risico blijft gelijk (betreft risicoreserve). Dit maakt een forsere impuls mogelijk (multipliereffect). In de meest extreme (theoretische) situatie vloeit echter niets van de ingezette middelen terug in het fonds. Het eerste fondsjaar In het eerste fondsjaar wordt het risico op € 20.000.000,- vastgesteld. Maximale inzet van middelen is gedurende deze periode alleen mogelijke wanneer risicoreserve en revolverend fondsdeel geïntegreerd worden tot één samengevoegd fondsdeel met een risicopercentage van 100%. De evaluatie van de fondscompartimenten vindt uiteriijk na één jaar plaats en kan aanleiding zijn om het fondsvolume en het risicopercentage aan te passen. Hiertoe volgt een separaat besluitvormingstraject door Provinciale Staten. Compartiment 1 Gedurende de coalitieperiode is € 8.000.000,- beschikbaar. Dit bedrag is opgenomen in de programmabegroting/productenraming. Circa € 500.000,- daarvan moet worden gereserveerd voor uitvoering- en ontwikkelingskosten. Het totale subsidieplafond is € 7.500.000,-. Compartiment 2 Ten behoeve van de leningen aan particulieren wordt in het eerste jaar € 5.000.000,- uit het fonds gereserveerd. De rente en aflossing op de uitstaande leningen keren in het fonds terug, zodat er telkens weer nieuwe leningen in omloop gebracht kunnen worden (zo lang het fonds over middelen beschikt). Uit deze € 5.000.000,- worden ook de uitvoeringskosten betaald. Mocht de uitvoering bij een externe organisatie (bv. SVn) komen te liggen (zie hoofdstuk 8) dan wordt van de Provincie een beheervergoeding gevraagd. Deze vergoeding zal circa 0,5% op jaarbasis over de schuldrest van de leningen bedragen. Compartiment 3 De huidige Kadernota Financieringsinstrumentarium (PS, 9 oktober 2009) geeft de voorwaarden voor leningen, garanties en deelnemingen door de Provincie. Voor compartiment 3 wordt een bedrag van € 15.000.000,- gereserveerd.
12
Binnen de compartimenten 2 en 3 zullen de doelgroepen zo optimaal mogelijk bediend worden. Indien uit evaluaties blijkt dat een andere verdeling over de compartimenten tot een optimale bedeling van de verschillende doelgroepen leidt, kunnen de budgetten binnen de compartimenten verschoven worden. Compartiment 4 Per individueel project wordt beoordeeld hoe de financiering vormgegeven wordt.
7.
Organisatievorm
Compartiment 1 Het ligt in lijn der verwachtingen dat de regeling wederom intern wordt uitgevoerd. Eerdere tranches van de LES zijn intern uitgevoerd. Er is maximaal 2 fte nodig gedurende de uitvoeringspenode van de regeling. Gemeenten zullen gevraagd worden om een actieve rol te vervullen op het gebied van advies- en communicatiewerkzaamheden, bijvoorbeeld in de vorm van een 'energieloket'. De communicatie zal in hoofdlijnen aansluiten bij de vorige LES regeling. Actualisatie en aanpassing zal plaatsvinden van de reeds bestaande website www.limburgsenergiesubsidie.nl en de folder De uitvoering van compartiment 1 start in het tweede kwartaal 2012. Compartiment 2 Deze zogenaamde duurzaamheidleningen zijn het werkterrein van Stimuleringsfonds Volkshuisvesting Nederlandse gemeenten (SVn). SVn is een door gemeenten opgerichte stichting die beschikt over de nodige ervaring en kennis op het gebied van administratie en beheer van leningen en fondsen. Naar alle waarschijnlijkheid zullen de middelen die de Provincie Limburg hiervoor ter beschikking wenst te stellen 'geoormerkt' ondergebracht worden bij SVn. De Provincie sluit dan een deelnemingsovereenkomst met SVn. Het fonds blijft eigendom van de Provincie. De Provincie bepaalt de doelgroepen van de regeling en selecteert de maatregelen die de woningeigenaar met de lening kan financieren. De uitvoering van compartiment 2 start in het derde kwartaal 2012. Compartiment 3
LU Q
Het fonds wordt ondergebracht in een rechtspersoon (BV), naar het oorspronkelijke model van het Innovatiefonds, waarbij een professionele instelling als fondsbeheerder optreedt en de provincie de rol heeft van enig aandeelhouder. Investeringsbeslissingen worden zelfstandig door de fondsbeheerder genomen, binnen de kaders van een nog op te stellen investeringsreglement en managementovereenkomst. De provincie heeft geen directe invloed op de individuele investeringsbeslissingen, maar kan op hoofdlijnen sturen in haar rol als aandeelhouder. Bij het nemen van de beslissingen zal de fondsbeheerder worden geadviseerd door een deskundige adviescommissie. De provincie heeft bij de doorontwikkeling van de initiatieven bovendien een rol om aan de voorkant met de initiafiefnemers ook naar de niet-financiële kant van de businesscase te kijken met als doel de beste projecten te krijgen.
13
De deskundige adviescommissie zal een zwaan^^egend al dan niet bindend advies geven over de projecten in relatie tot de fondsdoelstellingen. De commissie bestaat uit een brede maatschappelijke afvaardiging, waarbij gedacht wordt aan: het bedrijfsleven, de financiële dienstveriening/banken, kennisinstellingen/wetenschap en milieuorganisaties. Argumenten die pleiten voor onderbrenging van het fonds in een BV zijn; Beperking aansprakelijkheidsrisico's voor de provincie; Heldere spelregels en duidelijke verantwoordelijkheden; Deelnemingen in andere ondernemingen (vennootschappen) kunnen door een BV slagvaardiger worden aangegaan dan door Gedeputeerde Staten, omdat niet steeds afzonderiijk het in de Provinciewet geregelde traject van wensen en bedenkingen door Provinciale Staten en goedkeuring door de minister van Binnenlandse Zaken hoeft te worden doorlopen; Een BV met een externe professionele fondsbeheerder en een investeringsreglement biedt gelet op de Europese staatssteunkaders ruimere mogelijkheden voor financiering van initiatieven van ondernemingen, waaronder steun in de vorm van risicokapitaal De oprichting van de BV zal nog verder worden uitgewerkt. Uitwerking en oprichting van een BV vergt een zekere dooriooptijd, waarbij voor de goedkeuring door de minister met een proceduretijd van 26 weken rekening moet worden gehouden. Ook de selectie van een fondsbeheerder en instelling van een deskundige adviescommissie volgt. Proefprojecten die zich vooruitlopend op die instelling van het fonds aandienen, kunnen o.a. reeds door de deskundige adviescommissie beoordeeld worden. Bij een positief advies en rendabele business case kunnen leningen en garanties door Gedeputeerde Staten worden verstrekt. Voorbeelden van proefprojecten die overwogen worden zijn in bijlage 2 vermeld.
C/)
cc LU Q
<
De motie vraagt om een snelle oprichting van het fonds. Daarom worden Provinciale Staten nu reeds in de gelegenheid om wensen en bedenkingen omtrent oprichting van een BV kenbaar te maken, overeenkomstig hetgeen geregeld is in artikel 158, tweede lid. Provinciewet. Gedeputeerde staten zullen met de wensen en bedenkingen rekeningen houden bij het oprichten van de BV en bij het opstellen van het investeringsreglement
De start van de uitvoering van compartiment 3 wordt beoogd in het vierde kwartaal 2012. Proefprojecten kunnen eerder van financiering (leningen en garantiestelingen) worden voorzien. Compartiment 4 De projecten dooriopen dezelfde toetsingprocedure als compartiment 3. Ter besluitvorming dienen de projecten eerste aan Provinciale Staten te worden voorgelegd. 8. Communicatie Het Energiefonds heeft als doelstelling om door middel van energiebesparingen en duurzame energieopwekking de C02-uitstoot te reduceren. De wezenlijke effecten die hier tevens mee beoogd worden zijn: werkgelegenheid, innovatie, lastenveriichting en daarmee een aantrekkelijk vesfigings- en woonklimaat. Deze effecten spelen in de communicatie een grote rol.
Communicatie gericht op specifieke doelgroepen is een belangrijk middel om focus aan te brengen. De prioritaire doelgroepen, zowel in- als extern, worden zorgvuldig in kaart gebracht, waarbij per doelgroep de doelstellingen worden geformuleerd en de in te zetten middelen en activiteiten worden uitgewerkt. Daarnaast is er ook aandacht voor de overallcommunicatie over het Energiefonds. Bekendheid geven aan en onderstrepen van het belang van het fonds staan hierbij centraal. Daarnaast worden best practices in de 'etalage' gezet, zodat anderen hiervan kunnen leren. Het is de bedoeling dat met het fonds daadwerkelijk 'meters worden gemaakt'. Deze 'meters' zijn wat energiebesparing en duurzame energieopwekking betreft, vooral te vinden in de 'gebouwde omgeving'. Dat betekent niet dat initiatieven in andere sectoren, zoals transport en mobiliteit, in mindere mate bijdragen aan het doel van het fonds en hiervan uitgesloten zullen zijn. Meters kunnen vooral ook gemaakt worden vanuit initiatieven die op een collectief gericht zijn. Middels de juiste communicatie wordt de markt/maatschappij geprikkeld juist deze projecten te initiëren.
9. Evaluatie en bijsturing De instrumenten binnen het Energiefonds en de Limburgse Energiesubsidie worden periodiek geëvalueerd. De deskundige adviescommissie rapporteert jaariijks haar bevindingen en zal daarbij in het bijzonder aandacht hebben voor voor een aantal evaluafiecriteria. Voorlopig gaan de eerste gedachten uit naar de volgende criteria per compartiment: uitputting van de fondsmiddelen; verwachte C02-reductie (zowel absoluut als gerelateerd aan de fondsbijdrage); kostenefficiëntie van de verwachte CO2 reductie; aandeel duurzaam opgewekte energie; vermeende resultaten op de overige beoogde effect werkgelegenheid; het gerealiseerde multipliereffect; het verwachte risico (op het risicodragend vermogen van het uit het fonds onttrokken vermogen); de verdeling van de gelden over verschillende doelgroepen.
De beoordelingscommissie zal op basis van haar bevindingen (duiding van de criteria, onder meer op basis van best practices en expert judgement) aanbevelingen doen, op basis waarvan eventueel fondscriteria worden aangescherpt; (her)verdeling van middelen over de compartimenten plaatsvindt; het risicopercentage voor het revolverend fonds (separaat voor de compartimenten 2 en 3) vastgesteld wordt en op basis waarvan met een risicoreserve en het revolverend fondsdeel gewerkt wordt; additionele fondsmiddelen beschikbaar gesteld worden. De eerste 3 compartimenten van het fonds zullen als volgt worden geëvalueerd: Compartiment 1 (LES): na 2 jaar uitvoering Compartiment 2 (duurzaamheidleningen particulieren): na 1 jaar uitvoering Compartiment 3 (en 4) (revolverend fonds): na 1 jaar uitvoering
Bijlage 1: Actiepuntenprogramma (behorende bij Kadernota Energiefonds) 1
subsidies particulieren / vervolg LES (compartiment 1) afstemming gemeenten keuze bepalen van de te subsidiëren maatregelen optimaliseren kosteneffectiviteit subsidie per maatregel inrichten uitvoering van de subsidieregeling vaststellen subsidieregeling door GS start uitvoering compartiment 1 (LES 3) leningen particulieren (compartiment 2) opstellen voorwaarden van leningen en vaststellen voorwaarden/regeling door GS inrichten uitvoering (extern via SVn) start uitvoering compartiment 2 Icningcn/garanties/particlpaties ondernemers en non-profit organisaties (compartiment 3) opstellen voorwaarden / beoordelingscriteria en vaststellen door GS bepalen procedure indienen projecten en besluitvorming afstemming met Innovatiefonds beoordelen / goedkeuren pilot projecten start uitvoering compartiment 3 (wat betreft leningen) organisatievorm (compartiment 3) wensen en bedenkingen tbv oprichten BV (PS vergadering 20 april) opstellen investeringsreglement energiefonds en vaststellen GS opstellen oprichtingsakte / uitwerken en oprichten BV en vaststellen GS goedkeuring vragen aan BZK selectie fondsbeheerder en -administrateur / sluiten managementovereenkomst instellen adviescommissie communicatieplan opstellen plan van aanpak communicatie (bepalen communicatiestrategie/ -middelen per doelgroep, organisatie/ planning) uitwerking communicatiemiddelen en -activiteiten per doelgroep uitvoering en evaluatie
gereed (naar venwachting)
lopende activiteit
Bijlage 2 bij de Kadernota Energiefonds Voorbeelden van mogelijke proefprojecten Deze proefprojecten hebben zich inmiddels aangediend. Getoetst moet nog worden of de businesscase van deze projecten rendabel is. De projecten zijn veralgemeniseerd om te voorkomen dat bedrijfsinformatie wordt prijsgegeven Bovendien kunnen, aan de presentatie als proefproject, door initiatiefnemers geen rechten worden ontleend
Proefproject 1 Biomassa-reststromen worden tot briketten (brandstof) verwerkt. Reststromen zijn onder andere afl
Proefproject 2 Totaalconcept voor de duurzame verwerking van medisch afval en hergebruik als brandstof met een hoogcalorische waarde (ter vervanging van fossiele brandstoffen). Het initiatief onderscheidt zich door: Herbruikbare opslagvaten Energie-efficiënte afvalsterilisatie Transformatie van afval naar brandstof Het doel is om tot een verwerkingsfaciliteit in Limburg te komen. Gecombineerde financiering met het Innovafiefonds behoort tot de mogelijkheden. Het gaat om een totale investering van € 1.550.000,-. Bancaire financiering: € 600.000 (toegezegd) Financiering wordt gezocht voor € 950.000,-
Bijlage 3 bij de Kadernota Energiefonds VOORLOPIGE EVALUATIE TWEEDE TRANCHE LIMBURGSE ENERGIESUBSIDIE (LES-2) LES IN HET KORT De regeling LES ten behoeve van energiebesparende maatregelen voor particuliere woningeigenaren is in samenwerking met de gemeenten opgezet. De doelgroep bestaat uit particuliere woningeigenaren. De maatregelen die worden gesubsidieerd liggen zowel op het vlak van energiebesparing (isolatiemaatregelen) als op het vlak van duurzame energieopwekking (zonnepanelen, zonneboilers, warmtepompen). De middelen van de Provincie waren alleen beschikbaar als gemeenten ook financieel insteken. Daarbij was de eigen bijdrage van de gemeente bepalend. De Provincie heeft de bijdrage van de gemeenten met een overeenkomsfig bedrag opgehoogd, met een maximum van € 4 , - per inwoner. Voor de gemeenten is een aparte subsidiepot gecreëerd. Op deze wijze blijven de middelen, provinciaal en gemeentelijk, beschikbaar voor de eigen inwoners van de gemeenten en vloeien ze niet naar andere gemeenten. Eigenaren-bewoners in de betreffende gemeenten kunnen een subsidie ontvangen voor verschillende energiebesparende maatregelen (in één aanvraag) met een maximum van € 1500,Per 1 maart 2010 namen 19 gemeenten deel aan de regeling. Op 1 oktober 2010 zijn daar nog 6 andere gemeenten bij gekomen. Voor deze 25 gemeenten loopt de regeling af op 1 april 2012. Sinds half november is het subsidieplafond bereikt. Subsidie kan niet meer worden aangevraagd. Eerdere aanvragers hebben een halfjaar de tijd om de maatregelen uit te voeren, waarna men nog drie maanden de tijd heeft om een vaststellingsverzoek in te dienen. Onderstaande betreft derhalve een vooriopige evaluatie. Cijfers zijn nog aan kleine aanpassingen onderhevig (afhankelijk van de laatste vaststellingen). Deze cijfers zijn in de tekst vetgedrukt weergegeven BEOORDELING VAN BEHAALDE RESULTATEN Doelstelling en beoogde resultaten Artikel 2: Doelstelling van de nadere subsidieregels is het stimuleren van energiebesparende maatregelen bij eigenwoningbezitters om zo een bijdrage te leveren aan een beter klimaat. Nadere toelichfing: Voor nieuwbouw wordt via de wet- en regelgeving gevraagd aan een aantal eisen te voldoen ten gunste van een goede energieprestatie. Voor de bestaande bouw is het besparingspotentieel vele malen groter dan aan besparing bereikt kan worden bij nieuwbouw. De overheid beschikt echter niet over de middelen om het benutten van dit besparingspotentieel voor bestaande bouw te eisen. De regeling biedt een financiële tegemoetkoming in de investeringskosten van diverse energiebesparende maatregelen, waardoor de terugverdientijd kleiner wordt en daarmee de investering aantrekkelijker. De maatregelen die worden gestimuleerd zijn geselecteerd op basis van kostenefficiëntie en werkelijk gerealiseerde verlaging van de COruitstoot.
Met de gekozen doelgroep wordt een groot deel van de samenleving bereikt. Daarbij komt dat deze doelgroep normaal om financiële redenen niet wil of kan investeren in energiebesparende maatregelen. Bovendien draagt de LES bij aan het vergroten van de bewustwording van burgers van de mogelijkheden van energiebesparing en duurzame energieopwekking. Het Energieprogramma van de Provincie Limburg, dat in november 2008 is aangenomen, onderscheidt tot 2020 een drietal fasen, waarbij de eerste tot 2011 zich richt op 'bewustworden en leren', alvorens de fase start van het 'toepassen' vervolgens de fase van het 'versnellen'. C02-reductie De maatregelen waarvoor subsidie is aangevraagd (en toegekend) zijn ingevoerd in de C02-monitor die door de Limburgse gemeenten wordt gebruikt om de effecten van maatregelen in beeld te brengen. Gemeente
Subsidieplafond
C02-reductie LES 2010-2011 (in ton/jaar)
Aantal aanvragen/ tiereikte huishoudens 159
215
Beesel Brunssum
€ 140.263 €40.136 € 30.000
46 34
Gennep Gulpen-Wittem
€141.378 €68.405
Heerien
€ 141.378 € 50.000 €98.061
75 77 259 79
81 51 118 140 373 106 234
Beek
Kerkrede Landgraaf
Maastricht Meerssen Mook en Middelaar
€ 304.500 €217.962 € 950.000 €25.047 € 17.500
Nederweert Nuth
€ 30.000 € 134.761
Peel en Maas Roerdalen
€357.125 € 50.000
Roermond Sittard-Geleen
€60.000 €834.653 €25.205 € 37.204
Leudal Maasgouw
Vaals Valkenburg aan de Geul Venio Venray Voerendaal Weert
€802.150 € 205.223 € 57.228 € 397.984 €5.143.785
145 402 270 610 30 22 42 158 434 80 82 957 28 35 765 207 135
732 451 654 48 35 86 267 746 144 149 1.214 62 34 893 323
608
238 1.042
5920
8.436
De eerste tranche van de LES (LES-1) heeft 1500 huishoudens bereikt en een C02-reductie van 2.794 ton/jaar opgeleverd. In totaal betreft het een C02-reductie van 11.230 ton/jaar. N B. de C02-reductie van LES-2 kan voor sommige gemeenten nog licht dalen. Dit heeft te maken met het feit dat de aangevraagde subsidies uiteindelijk niet zijn verieend of dat aanvragers uiteindelijk een kleinere installatie hebben gerealiseerd dan aangevraagd Met de gegevens uit de C02-monitor is te bepalen wat de kostenefficiëntie van de LES-regeling is, namelijk de hoeveelheid CO2 dat is vermeden per ingezette euro. Elke gesubsidieerde euro heeft 1,64 kg/jaar CQo bespaard
Genomen energiebesparende maatregelen Energiebesparende maatregelen: 74% Spouwmuurisolatie 35% HR++ glas 16% Vloer/bodemisolatie: 11% Dakisolatie: 10% Gevel isolatie 1% Dakisolatie "groen" 0,2% Duurzame energieopwekiiing: 26% Zonnepanelen 24% Zonneboiler 2% Warmtepomp 0,5% H Re-ketel 0,1%
Vergroten van de bewustwording Doordat een groot aantal gemeenten aan de LES heeft deelgenomen en de communicatie die vanuit deze gemeenten, de Provincie, maar ook de installatiebedrijven, is gevoerd heeft geleid tot een grote bekendheid van de regeling en de daaraan gekoppelde energiebesparende maatregelen. Uiteindelijk hebben 5920 huishoudens een aanvraag ingediend. Gedane investeringen Het resultaat van de LES ligt overigens niet alleen in het behalen van de doelstellingen voor CO2reductie en de bewustwording van de burgers, maar ook in de economische spin-off. Uit een evaluatie van een soortgelijke regeling als de LES in VenIo blijkt dat de subsidie heeft geresulteerd in een multiplier van 8: ofwel iedere euro aan subsidie heeft geleid tot acht euro aan investeringen. Die investeringen werden voor 52% binnen de gemeentegrenzen en voor 14% in de nabije regio gedaan. Ook uit de MKBregeling Bespaar en Verdien blijkt dat 70% van de investeren binnen Umburg plaatsvinden. Een kanttekening hierbij moet echter gemaakt worden: Deze multiplier van 8 is niet één op één over te nemen als het gaat om de aanschaf van zonnepanelen vlak voor uitputting van het laatste subsidieplafond (i.e. Maastricht). In de laatste periode is de kostprijs van deze panelen zo gedaald, dat
een subsidie op basis van het rendement (€2 per WattPiek) en niet op basis van de kostprijs heeft geleid tot een aanzienlijk lagere heflraom dan 8 euro per gesubsidieerde euro. Dit punt komt dan ook terug bij de 'belangrijkste leer/verbeterpunten' van de regeling.
BEOORDELING VAN HET VERLOOP VAN DE REGELING Aantal aanvragen Er zijn 7445 aanvragen binnengekomen, waarvan er 5920 zijn toegekend. Van deze 5920 toegekende aanvragen zijn inmiddels 5372 aanvragen vastgesteld. Aantal afwijzingen Er zijn 2073 aanvragen afgewezen. Als belangrijkste redenen voor afwijzing zijn aangegeven: Het bereiken van het subsidieplafond. 25 gemeenten namen aan de regeling deel en daarmee was ook 25 keer het subsidieplafond bereikt; Maatregelen waren voor de aanvraag reeds uitgevoerd; Aanvrager heeft al eerder in deze tweede tranche van de LES aangevraagd. Aantal bezwaren Er zijn tot nu toe 267 bezwaarschriften ontvangen. Naast bezwaar op het afwijzingsbesluit op grond van het bereiken van het subsidieplafond zijn er ook veel bezwaarschriften ontvangen van mensen die de energiebesparende maatregelen reeds hebben uitgevoerd, voordat de aanvraag is ingediend. De belangrijkste oorzaak van het grote aantal afwijzingen (en bezwaren hierop) op grond van het reeds uitgevoerd zijn van de energiebesparende maatregelen op het moment van de aanvraag ligt in het feit dat de eerste tranche van de LES een andere procedure volgde, waarbij de aanvraag pas moest worden ingediend nadat de maatregelen waren uitgevoerd en waarbij de subsidie dus in een keer werd vastgesteld. Voor een nieuwe procedure was echter gekozen nadat er in de eerste tranche veel bezwaarschriften kwamen omdat aanvragers de door hen gedane investeringen achteraf toch niet gesubsidieerd kregen - terwijl men daar wel op rekende - omdat de subsidiepot inmiddels was uitgeput. Aantal nihilvaststellingen Tot nu toe zijn 425 aanvragen op nihil vastgesteld. Op dit moment is daarmee bij 8% van de toegekende aanvragen niet benut. Dit aantal zal nog iets oplopen, er moeten immers nog 548 aanvragen worden vastgesteld. In het zeer onwaarschijnlijke geval dat er enkel nog op nihil wordt vastgesteld, wil dat zeggen dat in dit meest negatieve scenario 16,5 % van de toegekende subsidies niet benut wordt. De belangrijkste oorzaak van het aantal nihilvaststellingen (hoewel dit percentage niet hoog is) de laagdrempelige opzet van de regeling waardoor mensen geneigd zijn om voor de zekerheid toch maar aan te vragen ook al is men niet zeker de investering inderdaad te gaan doen. Resföudgef Van het totale toegekende budget van € 5.269 984,97 wordt in ieder geval € 512.939,37 niet uitgekeerd Dit heeft te maken met: het niet altijd verzilveren van de toegekende subsidies (zgn. nihilvaststellingen, zie hierboven)
het niet maximaal benutten van de toegekende subsidie, door het lager uitvallen van de uiteindelijk uitgevoerde investering Na afsluiting van de LES zal het gemeentelijke gedeelte van dit restant (50%) naar de betreffende gemeenten worden teruggestort worden. Beheerskosten De regeling is door de Provincie Limburg (Afdeling VGSSUB) uitgevoerd. De gemeenten vervullen een actieve rol op het gebied van advies- en communicatiewerkzaamheden. Voor de uitvoering van de LES is een bedrag begroot van € 500.000,-. De afdeling VGSSUB heeft hierbij maximaal 4 extra fte begroot gedurende de uitvoeringsperiode van de regeling Uiteindelijk is dat 2 fte geworden. De kosten voor de uitvoering (automafisering, communicatie en extra personeelskosten) bedraagt €200.000,BELANGRIJKSTE LEERPUNTEN De regeling wordt als succesvol ervaren, mede door de laagdrempeligheid van de regeling. Er valt echter ook zeker veel te leren uit de afgelopen periode. Punten/keuzes waar bij een verdere doorontwikkeling over nagedacht dient te worden: 1.
Subsidieregeling samen met individuele gemeenten (alternatief of voor de gehele provincie zonder gemeentelijke bijdrage) Pluspunten groter subsidiebudget grote bekendheid onder andere door communicatie verzorgd door gemeenten; deelname vergroot motivatie hiertoe bij gemeenten Minpunten niet alle gemeenten deden mee en deelnemende gemeenten hadden verschillende budgetten, waardoor niet iedereen bereikt kan worden en men 25 keer tegen het subsidieplafond aanliep De verschillende restbudgetten zijn niet meer in te zetten. Bij één subsidiepot is het wel mogelijk om niet benutte subsidietoekenningen in een vroeger stadium nog in te zetten zolang het plafond nog niet eerder is bereikt.
2. Subsidie op basis van gekozen maatregelen (alternafief op basis van eindresultaat) Pluspunten laagdrempelig, mensen zijn gericht op een specifieke maatregel, zonder daarmee meteen labelverbetering na te streven. Een scan voorafgaand kan een drempel opwerpen. I\^inpunten trias energetica wordt niet altijd gevolgd. Uitvoering is omvangrijker en daardoor duurder 3. Investeringssubsidie op basis van rendement (alternatief op basis van investering) Minpunten minimale investering wordt gestimuleerd om maximaal subsidie te ontvangen als dit niet gekoppeld is aan een minimaal percentage eigen investering
6
kostprijs kan zodanig zakken dat de gesubsidieerde euro voor maatregel de daadwerkelijke kostprijs van de maatregel te veel nadert en de hefboom beduidend afneemt. N B. Beide is gebleken in de LES voor zonnepanelen. Vandaar dat in de Subsidieregeling Limburgse Zonnepanelen is gekozen voor een subsidie van 30% van de aanschafkosten met een maximum van € 1000,4. Procedure op basis van eerst toekenning en vervolgens vaststelling (alternatief: vaststelling in één keer, aanvraag na uitvoering maatregel) Pluspunten men loopt het risico niet eerst te investeren, waarna vervolgens blijkt dat de subsidiepot toch leeg is en men bij de investering wel rekening hield met de subsidie, er gaat een meer stimulerende werking uit van de regeling, na de aanvraag en toekenning is het bedrag gereserveerd en hoeven mensen geen overhaaste beslissingen te nemen Minpunten Eerste tranche van LES was anders opgezet, waardoor met name in de beginperiode verwarring is ontstaan en mensen toch al hadden aangeschaft/uitgevoerd en daardoor geen subsidie meer konden ontvangen. Om nog meer verwarring te voorkomen is ook bij de Subsidieregeling Limburgse Zonnepanelen gekozen voor een toekenning en vaststelling in twee stappen. Mensen zijn geneigd om het zekere voor het onzekere te nemen en in ieder geval subsidie aan te vragen, zonder te weten of men daadwerkelijk wil investeren. Niet - of minder - benutte toekenningen vormen een restbedrag dat niet meer kan worden ingezet. 5. uitvoering in eigen hand Pluspunten - dicht op het beleid, waardoor onduidelijkheden snel kunnen worden opgehelderd en noodzakelijke (vaak onvoorziene) aanpassingen snel kunnen worden doorgevoerd. - Voor de eerste tranche LES is een speciaal automatiseringsprogramma opgezet. Deze heeft met aanpassingen (gewijzigde procedure) weer dienst kunnen door voor LES-2 (en voor de subsidieregeling zonnepanelen) Minpunten uitvoering van grootschalige subsidieregelingen brengt veel extra organisatie, menskracht en ruimtegebruik met zich mee. brengt risico met zich mee. Dossiers zijn niet digitaal opgeslagen. Voordat dossiers in archief worden opgenomen bestaat er een miniem risico dat documenten zoekraken. Deze laatste twee minpunten kunnen gedeeltelijk worden opgevangen door toekenning en vaststelling in één keer te doen. Dossiers zijn meteen afgerond na toekenning/vaststelling.
