21-3-2013
2013/17401 GRIF
provincie limburg
16-5-2013
Provincie Limburg
PS
DOCnr. De Statencommissie Ruimte, Infrastmctuur en Financiën
Ingek.
2 1 m ] 2013
CASnr.
ID.
Afdeling Faxnummer Ons kenmerk Bljlage(n)
SI (043) 389 79 78 2013/16020 2
Behandeld Doorkiesnummer Uw kenmerk Maastricht
J. Geenen (043) 389 74 90 19 maart 2013
VERZONDEN i^mim Onderwerp Aanbieding sonderend voorstel inzake Strategische kadernotitie arbeidsmigratie
Geachte commissie. Hierbij bieden wij u het sonderend statenvoorstel aan inzake de 'Strategische kadernotitie arbeidsmigratie'.
de Staten van Limburg
130312-0043 Bezoekadres: Limburglaan 10 NL-6229GA Maastricht
Postbus 5700 NL-6202 MA Maastricht
[email protected]
Bereikbaar via: Tel + 31 (0)43 389 99 99 IBAN -nummer: Fax + 31 (0)43 361 80 99 NL08RABO0132575728 Lijn 1 (richting De Heeg) BIC-code: RABONL2U www.llmburg.nl
provincie limburg Sonderend stuk -1 minuut versie 1
Onderwerp Strategische Kadernotitie Arbeidsmigratie
2
Aanleiding (aankruisen) O Uitvoering motie X Nakomen toezegging van GS O Uitvoering beleid conform programmabegroting O Vaste afspraak tussen GS en PS O Vervolg op voorstel.... O Nieuw t)eleid in vertïand met...
3
Bevoegdheid Autonoom t)eleid
4
Voorstel aan de Statencommissie 1. Kunt u zich vinden in de voorgestelde visie ten aanzien van arbeidsmigratie? 2. Ondersteunt u de voorgestelde rolkeuze van de Provincie en de wijze waarop hieraan nadere invulling is gegeven? 3. Ondersteunt u de voorgestelde inhoudelijke Provinciale prioriteiten en voorgestelde activiteiten? 4. Op welke wijze wil u betrokken zijn bij de voortgang in de uitvoering van de strategische kademotitie art)eidsmigratie?
5
Argumenten Ad 1. De strategische kademotitie ariaeidsmigratie beschrijft vanuit welke visie de Provincie het onderwerp arbeidsmigratie beziet en hoe zij arbeidsmigratie wil benutten en ondersteunen om de koers en ambities van Limburg te versteri^en. Achteriiggende gedachte is dat artjeidsmigratie een blijvend fenomeen is en dat de Limburgse economie nu en zeker in de toekomst behoefte heeft aan buitenlandse artjeidskrachten (deels extra handen, deels extra hoofden), terwijl het draagvlak in de samenleving en de noodzakelijke voorzieningen daar (nog) niet op zijn afgestemd. Ad 2. De Provincie heeft geen directe wettelijke of integrale verantwoordelijkheid op het gebied van arbeidsmigratie. Veel verantwoordelijkheden zijn belegd bij andere partijen (overheid of anderszins). Daarom is gekozen voor een selectieve en ondersteunende rol. Uitgangspunt is een collegebrede aanpak, waarbij zoveel mogelijk bestaande instrumenten en bevoegdheden worden ingezet, waartDij de geformuleerde visie op arbeidsmigratie richting geeft. De urgentie en het belang van het thema legitimeren daarnaast ook een extra ondersteunende inzet door de Provincie. Ad 3. De keuze voor prioritaire ondeniverpen is afgeleid uit de gevoelde urgentie in de regio, de relatie met het vestigingsklimaat en de specifieke Provinciale positie als integrale en regionale overheid. Ad 4. De uitvoering en verantwoording van de aangegeven Provinciale activiteiten krijgen grotendeels invulling en verantwoording via geldende beleidskaders. Op een aantal punten worden er daarenboven nieuwe projecten voorzien (met name bij 'integratie en taal' en 'kennis en beeldvorming').
Voorgesteld wordt om het thema arbeidsmigratie jaariijks in de commissie RIF te agenderen en daarvoor vanuit de samenhang over de voortgang in activiteiten aan de Staten te rapporteren. Gedeputeerde van der Broeck geldt daarisij als coördinerend portefeuillehouder.
Kosten en dekking De uitvoering en verantwoording van de voorgestelde Provinciale activiteiten krijgt grotendeels invulling via geldende beleidskaders en volgen daarin ook de geldende begrotingscyclus. Voor financiering van eventuele nieuwe projecten en activiteiten zal bij de besluitvormende bespreking in de Statencommissie dekking worden aangegeven. De uitvoeringsaanpak (fomriatie, financieel) krijgt daartoe nog nadere uitwerking, in lijn met de uitkomsten van sonderende bespreking in de Statencommissie.
provincie limburg Sonderend stuk 1
Onderwerp Strategische Kademotitie Ariaeidsmigratie
2
Inleiding/aanleiding Incl. beoogd resultaat De Limburgse economie heeft behoefte aan ariaeidsmigranten (deels extra handen, deels extra hoofden), terwijl het draagvlak in de samenleving en de noodzakelijk voorzieningen daar (nog) niet op zijn afgestemd. Tot dusver heeft de Provincie zich maar beperict met arijeidsmigratie beziggehouden. Op verzoek heeft zij op onderdelen bijgedragen aan de oplossing van concrete knelpunten. Nu echter steeds duidelijker wordt dat ariaeidsmigratie een blijvend fenomeen is, met vele samenhangende maatschappelijke opgaven, is een strategische koersbepaling op zijn plaats. Kernvraag daarbij is: hoe kan arbeidsmigratie zo worden benut en ondersteund, dat het de koers en ambities van Limburg versteri
3.
Bevoegdheid Autonoom beleid
4
Voorstel aan de Statencommissie 1. Kunt u zich vinden in de voorgestelde visie ten aanzien van artseidsmigratie? 2. Ondersteunt u de voorgestelde rolkeuze van de Provincie en de wijze waarop hieraan nadere invulling is gegeven? 3. Ondersteunt u de voorgestelde inhoudelijke Provinciale prioriteiten en voorgestelde activiteiten? 4. Op welke wijze wil u betrokken zijn bij de voortgang in de uitvoering van de strategische kademotitie arbeidsmigratie?
5.
Toelichting / kemargumenten/ onderbouwing Ad 1. De strategische kadernotitie arbeidsmigratie beschrijft vanuit welke visie de Provincie het onderwerp arbeidsmigratie beziet en hoe zij artaeidsmigratie wil benutten en ondersteunen om de koers en ambities van Limburg te versteri^en. Achteriiggende gedachte is dat art)eidsmigratie een blijvend fenomeen is en dat de Limburgse economie nu en zeker in de toekomst behoefte heeft aan buitenlandse art)eidskrachten (deels extra handen, deels extra hoofden), terwijl het draagvlak in de samenleving en de noodzakelijke voorzieningen daar (nog) niet op zijn afgestemd. Ad 2. De Provincie heeft geen directe wettelijke of integrale verantwoordelijkheid op het gebied van arbeidsmigratie. Veel verantwoordelijkheden zijn belegd bij andere partijen (overtieid of anderszins). Daarom is gekozen voor een selectieve en ondersteunende rol. Uitgangspunt is een collegebrede aanpak, waartsij zoveel mogelijk bestaande instmmenten en bevoegdheden worden ingezet, waarbij de geformuleerde visie op ariaeidsmigratierichtinggeeft.
De urgentie en het belang van het thema legitimeren daarnaast ook een extra ondersteunende inzet door de Provincie. Ad 3. De keuze voor prioritaire onderwerpen is afgeleid uit de gevoelde urgentie in de regio, de relatie met het vestigingsklimaat en de specifieke Provinciale positie als integrale en regionale overheid. Ad 4. De uitvoering en verantwoording van de aangegeven Provinciale activiteiten krijgen grotendeels invulling en verantwoording via geldende beleidskaders. Op een aantal punten worden er daarenboven nieuwe projecten voorzien (met name bij 'integratie en taal' en 'kennis en beeldvomning'). Voorgesteld wordt om het thema arbeidsmigratie jaariijks in de commissie RIF te agenderen en daarvoor vanuit de samenhang over de voortgang in activiteiten aan de Staten te rapporteren. Gedeputeerde van der Broeck geldt daarbij als coördinerend portefeuillehouder. 6.
Afweging van alternatieven en motivering gemaakte keuze Zie o.a. argumentatie onder punt 5. Over de keuze van de prioritaire thema's (huisvesting artseidsmigranten, integratie en taal, kennis en beeldvorming en arbeidsmarkt) en de invulling ervan is de dialoog met betrokken actoren in de regio gezocht (zij bijlage 'verslag Focusfomm Arbeidsmigratie'). Ook zijn, voomitlopend op de vooriiggende notitie en het bijbehorende politieke debat, op 8 januari en 8 febmari oriënterende gesprekken gevoerd met vertegenwoordigers van Statenfracties over hun prioriteiten en de rol die zij voor de provincie zien weggelegd. Bij de keuzes voor inhoudelijke prioriteiten waren, naast de gevoelde urgenties in de regio, het belang voor het vestigingsklimaat en de aansluiting bij de specifieke Provinciale positie belangrijke afwegingspunten.
7.
Relatie met Programmabegroting - financiële aspecten De uitvoering en verantwoording van de voorgestelde Provinciale activiteiten krijgt grotendeels invulling via geldende beleidskaders (zoals weergegeven in tabel 2 uit de notitie) en volgen daarin ook de geldende begrotingscyclus. Voor financiering van eventuele nieuwe projecten en activiteiten zal bij de besluitvormende bespreking in de Statencommissie dekking worden aangegeven. De uitvoeringsaanpak (fomiatie, financieel) krijgt daartoe nog nadere uitwerking, in lijn met de uitkomsten van sonderende bespreking in de Statencommissie.
8.
Juridische aspecten - deregulering n.v.t.
9.
Verbindingslijnen en andere visies Ariseidsmigratie is een thema dat op vele plekken in de samenleving tot uitdmkking komt. Dat past bij de voorgestelde aanpak om vooral juist via andere beleidsondenwerpen aspecten van ariaeidsmigratie mee te nemen. De samenhang is ook weergegeven in tabel 2 van de notitie.
10. Verdere planning, procedure en uitvoering De planning is gericht op bijstelling en nadere concretisering van de kademotitie, in lijn met de uitkomsten van sonderende bespreking in de Statencommissie. Inspanningen zijn gericht op besluitvormende behandeling in de Statencommissie RIF van 24 mei as.
11.
Periodieke informatie Voorgesteld wordt om het thema artiekJsmigratie jaariijks in de commissie RIF te agenderen en daarvoor vanuit de samenhang over de voortgang in activiteiten aan de Staten te rapporteren.
12.
Evaluatie Evaluatie is vooralsnog voorzien aan het einde van de coalitieperiode.
13.
Communicatie Bij de nadere concretisering van de uitvoeringsaanpak zal het element communicatie nadere uitwerking krijgen, temeer daar de voorgestelde aanpak hiervoor verschillende aangrijpingspunten biedt (t}eeldvorming, informatievoorziening).
14.
Bijlagen ter inzage en/of meegezonden - Strategische Kademotitie ArtiekJsmigratie - Verslag focusfomm Artaeidsmigratie
strategische Kadernotitie Arbeidsmigratie versie tbv sonderende bespreking Statencommissie Ruimte, Infrastructuur en Financiën
Wie van zijn moeder erft dat hij niet ginder sterft, maar hier, is een van ons. Uit: Zeven Poorten, Wiel Kusters
maart 2013
Inhoudsopgave
1. 2. 3. 4. 5. 6.
7.
inleiding Procesbeschrijving Maatschappelijke context Visie op artjeidsmigratie Rol van de Provincie Selectie van Provinciale prioriteiten 6.1 Huisvesting art>eldsmlgranten 6.2 Integratie en taal 6.3 Kennis en beeldvorming 6.4 Art)eldsmarkt Vervolgaanpak
1. Inleiding Het onderwerp artaeidsmigratie is steeds vaker te horen in de media en in het gesprek van alledag. Helaas is de aanleiding vaak negatief, bijvoorbeeld wanneer er sprake is van malafkle uitzendbureaus, van uitbuiting of slechte huisvesting van buitenlandse weri
Daarmee dringt zich een dilemma op. De Limburgse economie heeft behoefte aan buitenlandse artDeidskrachten (deels extra handen, deels extra hoofden), tenvijl het draagvlak in de samenleving en d noodzakelijke voorzieningen daar (nog) niet op zijn afgestemd. Tot dusver heeft de Provincie zich maar beperkt met artaeidsmigratie beziggehouden. Op verzoek heeft zij op onderdelen bijgedragen aan de oplossing van concrete knelpunten. Zo is de infonnatievoorziening en dienstveriening aan expats versteri
2. Procesbeschrijving Arbeidsmigratie komt op veel plekken in de samenleving tot uiting. Veel partijen hebben belangen en verantwoordelijkheden. Dat maakt het complex om de bieste inzet voor een provinciale overheid te duiden. Want welke van de vraagstukken is het meest relevant, welke is het meest urgent en waar kan de (provinciale) overheid überhaupt een zinvolle bijdrage leveren? Om een antwoord op deze vragen te vinden is in aanloop naar de strategische notitie eerst de beschikbare kennis geïnventariseerd. Op nationaal en regionaal niveau is de laatste jaren de nodige informatie over aantallen arbeidsmigranten, hun achtergronden en wensen gerapporteerd (onder meer door Wonen Limburg en diverse Limburgse gemeenten. Universiteit Maastricht); dit cijfermateriaal is op diverse plaatsen in deze sfrategische notitie benut Cijfers zijn echter maar een deel van het verhaal; minstens zo belangrijk zijn de ervaringen die Limburgse partijen zelf hebben opgedaan. Het meest in het oog springend is de samenweri
met vertegenwoordigers van de Statenfracties over hun prioriteiten en de rol die zij voor de Provincie zien weggelegd. De inventarisaties hebben de basis gelegd voor de keuzes in deze strategische notitie, zowel waar het gaat om de visie (4), de ondersteunende, selectieve rol (5) als de keuze voor prioritaire thema's en de inzet van de Provincie daarbij (6).
3. Maatschappelijke context Vanuit drie invalshoeken is weergegeven in welke maatschappelijke context het thema art)eidsmigratie kan worden geplaatst. Toenemende behoefte aan handen en hoofden van buitenaf De Provincie Limburg heeft de ambitie om Limburg onderdeel te laten zijn van een topeconomische regio in Europa. Daarvoor wordt onder meer geïnvesteerd in ontwikkeling van Limburgse topsectoren, met name in campusvorming en valorisatie van kennis. Essentiële randvoorwaarde om de ambities te verwezenlijken en de investeringen te laten renderen is de beschikbaarheid van voldoende en voldoende gekwalificeerde arbeidskrachten, om als handen en hoofden voor de Limburgse bedrijven te dienen. Het RAIL onderzoeki maakt duidelijk dat deze beschikbaartieid snel een knelpunt gaat vonnen. De huidige opleving van de werkloosheid ten spijt, zal onder invloed van de demografische ontwikkeling binnen enkele jaren een tekort van tienduizenden wericnemers ontstaan, naar verwachting circa 32.000 banen in 2016. Het gaat dan niet alleen om hoogopgeleide kennisweri<ers; de grootste gaten ontstaan op MBOniveau. Op de langere termijn zijn de voomitzichten nog alarmerender: de komende dertig jaar zal de Limburgse beroepsbevolking door de demografische ontwikkeling met bijna 30 procent temglopen. De behoefte aan handen en hoofden van buitenaf is duidelijk. Sterke veranderingen in (art>eids)migratie In deze eeuw is de migrantenstroom vanuit traditionele herkomstlanden naar Nederiand afgenomen en vervangen door de 'modeme migratie'. Inmiddels is arbeid het grootste argument voor immigratie en ook de immigratie voor studie zit in de lift.^ Dit komt vooral door de aansluiting van de 10 Midden- en Oost Europese (MOE)landen bij de EU in 2004, gekoppeld aan het openstellen van de Europese arbeidsmari
' RAIL, 2012, 2 SEO, 2012
Naast de 15.000 grensweriters^ gaat het om ongeveer 30.000 artDeidsmigranten uit vooral de MOElanden". Zij verrichten vaak laaggeschoold maar ook steeds meer middelbaar geschoold werk, vooral in de landbouw, metaal, bouw, logistiek en voedingsindustrie. Het grootste deel van hen bevindt zich in Noord-Limburg, maar ook Midden- en Zuid-Limburg hertjergen duizenden art)eidsmigranten. Daarnaast zijn er ongeveer 3.000 expats (afl
eidsmigranten en expats zal aanvullend nodig zijn. De Limburgse ondememers maken nu al gebmik van hun recht (binnen de wettelijke kaders) om geschikte buitenlandse ariaeiders te werven, vooral uit de Europese landen waarmee een vrij vericeer van arbekl is afgesproken. De Provincie wil graag het gesprek aangaan met Limburgse partners om te stimuleren dat Limburgs ariieldspotentieel niet over het hoofd wordt gezien. De geschiedenis leert echter dat het onverstandig is om niet te investeren in de integratie van hen die ook hun toekomst hier willen opbouwen». Bij het ondersteunen van art>eidsmlgratie richt de Pnsvincie zich vooral op die groepen die de tekorten op de Limburgse arioeldsmarkt aanvullen en op hen die ook voor langere tijd de Limburgse samenleving willen versteri<en.
3 De grensaft)elders worden binnen dit kader verder buiten tieschouwing gelaten " Wonen Limburg, 2012 5 Tijdelijke commissie Lessen Uit Recente Arbeklsmigratie, Eindrapport 'Artseklsmigratie in goede banen', 2011
Worstelen met integratie Nederiand is in het verieden niet altijd goed in staat gebleken migranten snel en blijvend te integreren op de arbeidsmari
* WRR, In betere banen, 2012. 7 Provincie Limburg, 2013 (in voort>ereiding) »Peel en Maas, 2012
4. Visie op arbeidsmigratie Om meer samenhang, richting en slagkracht te creëren is een visie op artjeidsmigratie opgesteld, die leidend is voor de inzet van de Provincie op afzonderiijke deelthema's. Het is de Limburgse ambitie om haar hukJige economische positie uit te bouwen en met TTR-ELAT één van de drie Europese innovatieve, economische topregio's te worden. De toekomst van Limburg is daardoor onvermijdelijk verbonden met arbeidsmigratie. Enerzijds omdat een economische topregio voortdurend toptalent zal willen en moeten aantrekken om de vooraanstaande positie in de kenniseconomie te behouden. Anderzijds omdat steri<e regio's in een Europa met vrij verkeer van werknemers kansen bieden en dus aanfrekkelijk zijn voor arbeidsmigranten uit minder krachtige gebieden. Daarisij komt nog de demografische ontwikkeling in Limburg, die leidt tot een sterke daling van het artseidspotentieel en dus mimte voor werknemers van buiten de regio. De economische positie en ambities, versterict door de demografische ontwikkeling, verbinden Limburg nu en in de toekomst onvermijdelijk aan arbeidsmigratie. Arijeidsmigranten en expats die komen meehelpen om de regionale ambities te venwezenlijken mogen er op rekenen op dezelfde manier behandeld te worden als autochtone Limburgers. Dat betekent dat voor hen onder gelijke omstandigheden dezelfde ariaeidsvoonwaarden, arbeidsomstandigheden en voorzieningen gelden. Dat is meer dan alleen gastvrijheid, het is ook een fundamentele keuze om in de Limburgse samenleving geen onderscheid te laten ontstaan tussen verschillende groepen inwoners. En het is een kwaliteit en wervende kracht om als regio ook voor de langere duur aanfrekkelijk te blijven en daarmee verzekerd te zijn van voldoende arbeidskrachten. Umburg is gastvrij voor nieuwkomers die helpen de regionale ambities te verwezenlijken; zij mogen rekenen op gelijke arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden als autochtone Limburgers en op adequate voorzieningen. Het verieden heeft geleerd dat het noodzakelijk is om weri< te maken van de integratie van arbeidsmigranten.5 Velen van hen blijken uiteindelijk toch zozeer met de nieuwe regio verbonden, dat zij er hun nieuwe leven opbouwen. Deelnemen aan de lokale gemeenschap en het spreken van de Nederiandse taal bevordert integratie, maatschappelijke binding en het welzijn van artjeidsmigranten en expats. Het is een verantwoordelijkheid van zowel de nieuwkomers als de bestaande Limburgse bevolking om daaraan bij te dragen. Daariaij zal er balans moeten bestaan tussen de aanwezigheid van ariseidsmigranten en de draagkracht van de lokale gemeenschappen om nieuwkomers te kunnen opnemen in de samenleving. Een deel van de arbeidsmigranten zal in Umburg blijven wonen en dus onlosmakelijk onderdeel vormen van de Limburgse samenleving; integratie van doze blijvers is een belang en verantwoordelijkheid van zowel nieuwkomers als de Limburgse bevolking. De vrije stroom van artieidsmigranten en expats dient om de concun-entiepositie van Europa als geheel te versteriten, om zo welvaart en welzijn te vergroten. Maar in deze doelstelling zit ook een begrenzing. Migratiestromen mogen de vitaliteit en het welzijn van zowel de 'ontvangende' als 'leverende' samenlevingen niet onevenredig aantasten. Zo mag arbeidsmigratie niet leiden tot verdringing van de autochtone bevolking van de arbeidsmarttt of tot een ongewenste dmk op de sociale voorzieningen. En ook is het ongewenst dat de komst van arbeidsmigranten en expats naar Limburg de ontwikkeling in het
land van herkomst substantieel benadeelt. Limburg wil bijdragen aan een toekomst waarin er wederkerigheid en bestendigheid bestaat in de relatie tussen economische kemgebieden en perifere regio's en waarbij art)eidsmigranten en expats als ambassadeurs voor Limburg kunnen fungeren. Daarmee zal voorspoed in Limburg ook zijn uitsfraling hebben naar andere regio's. Migratie van arbeiders keert In zijn nadeel, wanneer de vitaliteit en welzijn van de samenleving in Limburg of in het land van herkomst onevenredig wordt aangetast. Limburg streeft op termijn een t)estendige en wederkerige relatie na met gebieden van herkomst.
5. Rol van de Provincie Vele partijen dragen op onderdelen verantwoordelijkheid voor het in goede banen leiden van arbeidsmigratie. Zo ligt er een verantwoordelijkheid bij art)eidsmigrant en expats zelf, om zich maximaal in te spannen om het verblijf in het gastland te laten slagen. Ondememers hebben een verantwoordelijkheid in het zorgen voor normale ariaeidsomstandigheden en verblijfsmogelijkheden voor hun medewericers. Overheden hebben taken en t>evoegdheden, bijvoort)eeld waar het gaat om de aanpak van malafide ondememers. En van de Limburgerse samenleving mag worden venwacht dat zij welwillende nieuwkomers met de kenmerkende gastvrijheid ontvangen. De Provincie heeft de wens om vanuit een integrale visie op arioeidsmigratie (zoals geformuleerd in paragraaf 4) haar bijdrage te leveren aan het in goede banen leiden van arbeidsmigratie in Limburg. De huidige situatie en de opgaven voor de toekomst rechtvaardigen dat de Provincie prioriteit geeft aan dit thema. Dit betekent echter zeker niet dat de Provincie een regisserende rol voor zichzelf ziet weggelegd. De praktijk in Noord-Limburg (het Keri<eböske-overieg) toont aan dat regie goed kan plaatsvinden vanuit samenweri
6. Selectie van Provinciale prioriteiten De Provincie wil een betekenisvolle bijdrage leveren aan een selectie van de meest urgente ondenverpen op een wijze die past bij haar ondersteunende en stimulerende rol. Tabel 1 geeft een - niet limitatieve - lijst van ondenverpen die binnen de arbeidsmigratie een rol spelen en geeft een indicatie van de verdeling van verantwoordelijkheden. De lijst maakt duidelijk dat verantwoordelijkheden over veel partijen zijn verdeeld. Voor sommige belangrijke onderwerpen (zoals kennis en beeldvorming) draagt helemaal geen partij directe verantwoordelijkheid. Bij de keuze voor prioritaire onderwerpen en de invulling ervan is de dialoog met de omgeving een waardevolle inspiratiebron. Maar ook het belang voor het vestigingsklimaat is een belangrijke toetssteen. De onderwerpen 'huisvesting' en 'arbeidsmarkt' zijn in het regionaal overieg over artaeidsmigranten
prioritair genoemd. Wonen en arbeidsmarict zijn ook al in het Provinciale coalitieakkoord opgenomen, als essentiële onderwerpen voor de kwaliteit van het Limburgse vestigingsklimaat met ingrijpende opgaven voor Limburg. De twee thema's komen dus ook als prioriteiten in dit beleidskader temg.
Tabel 1. Indicatief overzicht onderwerpen en verantwoordelijkheden tav arbeidsmigratie Deelonderwerp
verantwoordelijkheden
O)
> O
c
>
ai
00
E
i_
Ol 00
5
Ol
QJ
at
Ï5 E
> 01
> O
Huisvesting (aantal) Huisvesting (kwaliteit) Registratie Beeldvorming Integratie/taal
Lokale bevolking
Criminaliteit/overlast
Politie
Onderzoek/statistiek
CBS
Arbeidsmarkt/onderwijs
Onderwijsinstellingen, UWV
Informatievoorziening Arbeidsomstandigheden
Vakbonden
/invullend zijn twee thema's gekozen die veel partijen als cmciaal urgent zijn genoemd en die heel direct van invloed zijn op de keuze van mensen om zich te vestigen of te blijven. De eerste is de integratie en taalontwikkeling. Natuuriijk ligt hier een belangrijke verantwoordelijkheid voor met name de arbeidsmigrant zelf en de (lokale) bevolking. Maar een klein steuntje in de mg kan juist het verschil maken om mensen hun verantwoordelijkheid te laten nemen. De Provincie kan hieraan vanuit haar positie en vooral vanuit vele bestaande instmmenten en beleidsdossiers bijdragen. Tenslotte kennis en beeldvorming; een urgent thema dat geen directe eigenaar kent, maar wel t)epalend is voor juist beleidskeuzes, goede infonmatievoorziening en de beeldvorming over arbeidsmigratie binnen en buiten Limburg. Als regionale en integrale overheid kan de Provincie hier vanuit een breed en onafliankelijk perspectief een substantiële toegevoegde waarde leveren die ten gunste komt aan alle partijen die bij de goede geleiding van de arbeidsmigratie betrokken zijn. De Provincie selecteert hiermee dus de volgende prioriteiten: 1. huisvesting artDeidsmigranten; 2. integratie en taal; 3. kennis en beeldvorming; 4. artDeidsmarirt.
9 Bedoeld is de verantwoordelijk in het kader van de ruimtelijke ordening, niet specifiek voor art)eklsmigranten 10
6.1. Huisvesting arbeidsmigranten Het gebrek aan goede huisvesting voor art)eidsmigranten is één van de meest nijpende knelpunten. Dat komt natuuriijk allereerst door de plotselinge komst van duizenden MOE-landers, waan/oor niet zomaar passende huisvesting t>eschikbaar was en is. Om de ergste nood te lenigen hebt>en gemeenten voor oplossingen moeten kiezen die voor de lange duur ongewenst zijn. De Provincie heeft de gemeenten daarin ook ondersteund door, via de beleidslijn huisvesting arbeidsmigranten, mogelijke oplossingsrichtingen inzichtelijk te maken. Voor een goed begrip van de huisvestingsproblematiek is het belangrijk om onderscheid te maken tussen art>eidsmigranten die komen voor: - short-stay (enkele maanden); de focus is primair gericht op het in kortetijdverdienen van zoveel mogelijk geld, waarbij vaak een eenvoudige, goedkope logies-voorziening voorkeur heeft, de binding me Limburg is beperkt, - mid-stay (enkele maanden tot 5 jaar); zij weten vaak nog niet precies weten hoe lang ze zullen blijven, maar vragen, gelet op hun langere verblijf, om een wat hoger kwaliteits- en voorzieningenniveau en meer integratie in de samenleving; - long-stay (meer dan 5 jaar); zij willen in principe in Nederiand blijven en integreren; ze passen in het reguliere huisvestingsspoor, waarvoor onder meer het reguliere aanbod van woningbouwcorporaties ter beschikking staat. De verblijfstijden zijn indicatief, belangrijker is de intentie waamnee men in Limburg vertjiijft. De huidige situatie kent een aantal knelpunten: - short-stay arbeidsmigranten verblijven onder omstandigheden die niet voldoen aan de basale randvoonwaarden of op plaatsen die op de langere duur niet voor vertslijf geschikt zijn; - in sommige gevallen zijn arbeidsmigranten in een kwetsbare positie doordat werken en wonen direct aan elkaar gekoppeld zijn, soms met misstanden tot gevolg; - mid-stay arbeidsmigranten verblijven op plaatsen die niet geschikt zijn voor langer verblijf, zeker niet als het gaat om kwetsbare groepen (zoals gezinnen met kinderen); - de verschillen in aanpak tussen verschillende gemeenten biedt onduidelijkheid en onzekerheid voor (toekomstige) artseidsmigranten, ondernemers en potentiële investeerders; - er zijn te weinig goede huisvestingsmogelijkheden voor short- en vooral midstay- arbeidsmigranten en expats, daardoor is er ook geen 'wooncarrière' mogelijk; het tekort aan huisvestingsmogelijkheden staat een slagvaardige aanpak van de andere knelpunten in de weg, bij gebrek aan altematieven. Vele partijen hebben verantwoordelijkheden om aan de oplossing van deze knelpunten te weri^en. De Provincie wil daartsij op twee onderdelen ondersteuning bieden. Op de eerste plaats wil de Provincie bijdragen aan het ontwikkelen van een coherent en gedeeld regionaal beeld over adequate huisvesting van verschillende groepen artDeidsmigranten. Op de tweede plaats wil de Provincie ondersteunen dat voldoende adequate huisvesting voor ariaeidsmigranten wordt gerealiseerd, zodat voldoende doorsfroming kan gaan plaatsvinden en het gewenste toekomstiaeeld ook daadwericelijk kan worden gerealiseerd. 1. regionale coherentie in adequate huisvesting van aripeidsmiqranten In de huidige situatie dwingt de praktijk met name bijgroepen MOE-landers tot keuzes in de huisvesting die voor de langere duur ongewenst zijn. Zo kan het in de huidige voorkomen dat arbeidsmigranten langere tijd in Nederiand relatief afgezonderd onder elkaar leven, zonder te integreren in de Nederlandse samenleving. Verschillende gemeenten zijn op dit moment al bezig met het aanscherpen van hun eigen
11
visie op het wonen van artieidsmigranten. De Provincie wil met de regio het gesprek aangaan, gebmik makend van ideeën en ervaringen die er liggen, om een gedeeld beeld te ontwikkelen van het gewenste eindbeeld. Dit in de wetenschap dat de praktijk op de kortere termijn soms afwijkende keuzes noodzakelijk maakt. Voortbouwend op de in paragraaf 4 gegeven visie hanteert de Provincie hierbij enkele leidende principes: - het voldoen aan wet- en regelgeving voor huisvesting is ten allen tijde randvoorwaarde; - het voorzieningenniveau mag in alle redelijk afgestemd zijn op deelgroepen (short-stay, mid-stay, longstay), maar dient dan ook alleen daarvoor te worden gebmikt (geen midstay-verblijf op short-stay voorzieningen); - voor mid-stay en long-stay artDeidsmigranten is integratie in de Limburgse samenleving gewenst; dat maakt verblijf in grotere groepen (op bijvoortDeeld vakantieparken of campings), afgezonderd van de Limburgse samenleving, ongewenst. In het temgdringen van ongewenste situaties gaat bijzondere aandacht uit naar kwetsbare groepen, zoals gezinnen met kinderen; - wonen op het erf kan alleen onder strikte randvoorwaarden; een verplichte koppeling van wonen en werken is ongewenst, om te voorkomen dat weri^nemers in een uitbuitingssituatie terecht komen. Welk doel streeft de Provincie na? Een gedeeld regionaal beeld over de adequate huisvesting van arbeidsmigranten Wat gaat de provincie daarvoor doen? - stimuleren en benutten van regionaal debat over de gewenste huisvesting van arbeidsmigranten in Limburg; - verankering van de ruimtelijke consequenties van het belang van de huisvesting arbeidsmigranten in regionale visies wonen en leefbaarheid / POL; - bijstelling van de beleidslijn 'huisvesting arbeidsmigranten', na het dooriopen van regionale dialoog; - gemeenten desgevraagd adviseren en ondersteunen bij concrete ruimtelijke vraagstukken en het realiseren van quick wins. 2. Realisatie adeguate huisvesting In heel Nederiand is een groot gebrek aan de midstay verblijfsmogelijkheden, niet alleen voor arbeidsmigranten en expats, maar bijvoortDeeld ook voor groepen als gescheiden ouders, studenten, (alleenstaande) verblijfsgerechtigden en personen die vanuit zorg of detentie naar de woningmariestaan ideeën om de realisatie van nieuwe huisvesting op te pakken. Dat vraagt dan wel om een sluitende business case en afdekking van risico's. Zeker in de huidige economische situatie (met de terughoudende opstelling van de banken) blijft er na inbreng van alle partijen vaak nog een restpost, soms in de vorm van risico's, die voortgang van het gehele project fmstreert. Zo kan de onzekerheid of een mid-stayvoorziening altijd met voldoende migranten is gevuld aanleiding zijn om een project niet door te laten gaan. Participatie door de Provincie kan voor andere partijen het verschil maken tussen wel of niet investeren.
12
Welk doel streeft de Provincie na? Realisatie van voldoende adequate huisvesting voor verschillende groepen arbeidsmigranten Wat gaat de Provincie daarvoor doen? - afstemming woningaanbod op doelgroepspecifieke behoeften, waaronder art)eidsmigranten; - ondersteunen (bijvoorbeeld in de vorm vanrisicoafdekking)van plannen voor huisvesting van (met name mkj-stay) artDeidsmigranten door benutting van leegstand maatschappelijk vastgoed en leegstaande incourante woningen; - ondersteunen (financieel of anderszins) van innovatieve regionale initiatieven voor realisatie van adequate (met name mid-stay) huisvesting voor woonurgente groepen, waaronderarbeidsmigranten; - lobby in Den Haag voor regionale experimenteermimte met t>etrekking tot short- en mid-stay woonmogelijkheden; stimuleren van partijen om hun bevoegdheden en mogelijkheden in te zetten. 6. 2. Integratie en taal Arbeidsmigranten en expats kunnen de Limburgse samenleving vemjken, maar dat vereist wel een investering in het integreren van arbeidsmigranten en de autochtone Limburgse bevolking. Op dit moment is het sentiment in Limburg ten opzichte van artDeidsmigranten niet onverdeeld positief. Van de andere kant lijken de kansen op een 'klik' tussen bijvoorbeeld de MOE-landers en Limburgers helemaal niet zo denkbeeldig; in religie, opleiding en werkmoraal zijn de verschillen beperi^t. Ter illustratie: uit onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de Poolse arbeidsmigranten in Noord-Limburg vrouwelijk is, de gemiddelde leeftijd is 32 jaar en 55 % een opleidingsniveau heeft van HAVO of hoger (17 % HBO/WO). Ruim 50% van de onderzochte groep geeft aan permanent te willen blijven.'" Groot stmikelblok voor een goede integratie is, zeker bij de MOE-landers, de ontbrekende kennis van de Nederiandse taal. Voor de meeste kenniswerkers ligt de situatie anders. In hun categorie banen is de voertaal meestal het door hen gesproken Engels en daamaast is hun intentie vaak niet om zich voorgoed in Limburg te vestigen. Maar ook voor hen geldt dat de mate waarin zij zich aan Limburg willen binden en als ambassadeur voor de regio optreden, mede afhankelijk is van het woon- en leefklimaat dat zij aantreffen, waartDij in hun geval vaak voldoende internationaal klimaat en interactie, onderiing en met de omgeving van belang zijn. Voor de economie is de aanwezigheid van arbeidsmigranten van belang, maar voor de samenleving is een goede integratie minstens zo belangrijk. Juist nu, nu grote groepen artDeidsmigranten voor Limburg hebben gekozen is er de kans een goede relatie tussen Limburgers en arbeidsmigranten te laten ontstaan. Dat is niet alleen voor de korte termijn van belang, maar biedt ook ervaring en zet de toon voor de jaren ema, waarmee zowel de Limburgers als (nieuwe) artDeidsmigranten hun voordeel kunnen doen. Het beter spreken van de Nederiandse taal is daarbij zeker voor (potentiële) blijvers een urgent te realiseren randvoorwaarde. Op dit moment wordt er in Limburg nog relatief weinig geïnvesteerd in integratie van nieuwkomers die potentieel in onze regio willen blijven. De Provincie wil partijen (ondernemers, gemeenten, maatschappelijke organisaties, de artDeidsmigrant zelf) daarom ondersteunen bij het nemen van hun verantwoordelijkheid. Zij wil er met inzet van gedeelde krachten en benutting van haar eigen instrumenten en projecten voor zorgen dat vooral arbeidsmigranten en expats die zich voor langere tjid aan Limburg willen binden beter worden opgenomen in de Limburgse samenleving.
'O (TUE 2010/Wonen Limburg, 2010) 13
Welk doel streeft de Provincie na? Betere integratie en taalbeheersing van artyeidsmigranten in Umburg Wat gaat de Provincie daarvoor doen? - initiëren van een project 'Nederiandse taal voor arbeidsmigranten' voor artieidsmigranten die zich voor langere tijd aan Limburg willen verbinden; in samenwerking met belanghebbende partijen en het ondenwijsveld; - via de regeling maatschappelijke organisaties kansen bieden om de integratie van arbeidsmigranten en expats te bevorderen; met ericende organisaties afspraken maken om projecten te ontwikkelen, gericht op integratie en acceptatie van arbeidsmigranten; - stimuleren gebmik van de regionale aanvalsplannen maatschappelijke participatie ten behoeve van ariDeidsmigranten; - meekoppelen, waar lokaal gedragen, van de integratie artDeidsmigranten in lokale acupunctuurbenadering; - actief burgerschap bevorderen, bijvoortDeeld door arbeidsmigranten actief te laten participeren in de aanleg, het gebmik en onderhoud van groenvoorzieningen in en om stad en dorp, samen met de lokale gemeenschap; - benutten van projecten op het gebied van zorg, sport, cultuur (o.a. Culturele hoofdstad) om bij te dragen aan integratie van arbeidsmigranten en expats. 6.3. kennis en beeldvorming Moderne arbeidsmigratie is, zoals de naam al zegt, een relatief nieuw fenomeen. Dat betekent dat er op vele fronten kennis ontbreekt. Bijvoorbeeld over de omvang en de achtergronden van de arbeidsmigranten, over wettelijke vereisten, over culturele verschillen, over huisvestingsmogelijkheden. Door die onduidelijkheid liggen ongewenste situaties op de loer. Malafide organisaties maken misbmik van onwetende werknemers. Vooroordelen en stereotype angstbeelden krijgen ruim baan, omdat het feitenmateriaal voor een tegengeluid ontbreekt of niet wordt benut. En beleidsmatig zorgt gebrek aan informatie ervoor dat daadwerkelijke problemen niet of te laat worden opgepakt en kansen worden gemist De Provincie kan vanuit haar regionale positie en integrale betrokkenheid een waardevolle rol spelen bij het genereren en beschikbaar stellen en delen van kennis en ervaringen om zo partijen in de gelegenheid te stellen goede afwegingen te maken. Zij wil daarom in de komende periode een bijdrage leveren aan betere kennis en beeldvorming over art)eidsmigranten en t)etere beschikbaarheid van informatie en dienstverlening voor arbeidsmigranten en expats. 1. betere kennis en beeldvorming Op dit moment leven in de Limburgse samenleving onterechte negatieve beelden over artDeidsmigranten bijvoortDeeld op het gebied veiligheid en overiast en verdringing op de art)eidsmari
14
zoekt hierbij de samenweri
momenteel al een initiatief uit het Kerkeböske - overteg ondersteund, waarbij partijen samenwerken aan betere informatievoorziening over de huisvestingsmogelijkheden voor woonurgente groepen (waaronder artDeidsmigranten). Welk doel streeft de Provincie na? Adequate informatievoorziening en dienstverlening voor arbeidsmigranten Wat gaat de Provincie daarvoor doen? - consolideren en uitbouwen van expat-service (o.a. met IND); - het stimuleren en ondersteunen van aanvullende initiatieven ter verbetering en efficiëntere informatievoorziening voor arbeidsmigranten en voldoende beschikbaarheid overheidsfaciliteiten in de regio (o.a. initiatief euregio rijn-maas-noord); - ondersteunen specifieke informatievoorziening voor artDeidsmigranten (zoals bijvoort)eeld via website over. huisvestingsmogelijkheden voor woonurgente groepen).
6.4. arbeidsmarkt De krimpende artDeidsmarict c.q. het verkrijgen van voldoende arbeidskrachten wordt voor Limburg het vraagstuk van de toekomst en is in potentie een beperkende economische factor. Limburg loopt daarin voorop en ervaart het in versterkte mate. De perifere ligging van Limburg in nationaal perspectief maakt het logisch dat Limburg zich oriënteert op het buitenland om te bezien of daar ontbrekende arbeidskrachten kunnen worden aangefrokken. Dit ook met het voomitzicht dat binnen enkele jaren, wanneer de babyboomers en masse de artDeidsmari
Volgens de Minister van sociale zaken neemt de beroepsbevolking in Duitsland tussen nu en 2025 in Duitsland met 6 miljoen mensen af, tenzij wordt tegengestuurd (von der Leyen, Bundesministerin fUr Atbeki und Sodales)
16
Welk doel streeft de Provincie na? Vergroten van de regionale kennis overhel aantrekken van arbeidskrachten en versterkte inzet van arbeidsmigranten en expats op economisch of maatschappelijk belangrijke, maar lastig invulbare arbeidsplaatsen. Wat gaat de Provincie daarvoor doen? - ondersteunen acties om gericht arbeidsmigranten en expats te werven voor lastig vervulbare artDoidsplaatsen; - stimuleren uitwisseling van ervaringen met werving van ariDeidsmigranten; - buitenlandse studenten interesseren c.q. op weg helpen naar een baan in Limburg / de Euregio; - agenderen van het thema arbeidsmigratie in de regionale overieggen in het kader van het Convenant 'een koers voor Limburg' en het ondersteunen / stimuleren gemeenschappelijke aanpak, bijvoortDeeld in Zuid-Limburg via actieprogramma's voor economie en onderwijs; - verankering van het ariDeidsmigranten en expats als onderdeel van de lopende herijking van het Provinciale intemationaliseringsbeleid.
7. Vervolgaanpak Het onderwerp arbeidsmigratie heeftraakvlakkenmet diverse beleidsten-einen. Het vooriiggende kader is dan ook bedoeld om de inzet van de Provincie vanuit een gezamenlijke visierichtingen samenhang te geven. Daarmee wordt bijgedragen aan het achteriiggende doel van deze kademota; het benutten en ondersteunen van ariDeidsmigratie dat het de koers en ambities van Limburg versterid. De uitvoering en verantwoording van de voorgestelde Provinciale activiteiten krijgt dan ook voor een belangrijk deel invulling via (een bijgestelde) uitvoering van reguliere taken en via geldende beleidskaders. Zo vormt als voorbeeld het strategisch kader wonen en leeftDaarheid het uitvoeringskader waariDinnen de Provinciale bijdrage aan het realiseren van voldoende adequate huisvesting voor arbeidsmigranten zal plaatsvinden. In tabel 2 is ditin samenhang in beeld gebracht. Voor enkeleonderdelen geeft deze kademotitie een aanvullende Provinciale inzet. Het gaat dan met name om enkele onderdelen van het prioritaire onderwerpen 'integratie en taal' en 'kennis en beeldvomiing. Naar aanleiding van de uitkomsten van de sonderende bespreking van dit beleidskader in de Statencommissie, zal bij het definitieve beleidskader hiertoe ook eenfinanciëleparagraaf worden toegevoegd. De vooriiggende beleidsnotitie zal voor de commissie RIF worden geagendeerd. Gedeputeerde van der Broeck zal daariDij als coördinerend portefeuillehouder optreden en vanuit de samenhang over de voortgang op de diverse doelstellingen aan de Staten rapporteren. Voorgesteld wordt het ondenwerp arbeidsmigranten, buiten de reguliere begrotingscyclus, jaariijks separaat in de commissie te agenderen.
17
Tabel 2. Verdeling beoogde activiteiten naar programmalijnen W a t doet de Provincie? Regionale Coherentie in huisvesting • stimuleren regionaal debat huisvesting arbeidsmigranten • verankeren ruimtelijke consequenties (POL) • bijstelling beleidslijn 'huisvesting arbeidsmigranten' • ad hoe advisering gemeenten Adequate huisvesting • afstemming woningaanbod op doelgroep-specifieke behoeften (o.a. arbeidsmigranten) • ondersteunen regionale bouwinltiatieven voor met name mid-stay huisvesting • lobby regionale experimenteer ruimte Integratie en taal • Nederiandse taal voor arbeidsmigranten • inzet maatschappelijke organisaties en aanvalsplannen maatschappelijke participatie • meekoppelen in projecten: O locale acupunctuur O actief burgerschap O gezondheid en zorg O cultuur / culturele hoofdstad O sport Kennis en beeldvorming • versterken regionale kennis arbeidsmigratie • versterken netwerkvorming arbeidsmigratie • onderzoek inzetbaarheid arbeidsmigranten HCA's • benutten kennis tbv imago / Limburgbranding • benutten kennis tbv lobby arbeidsmigranten •
entameren gesprek over samenhang Limburgs arbeidspotentieel en arbeidsmigranten Informatievoorziening en dienstverlening • consolideren en uitbouwen expat-service; stimuleren aanvullende Initiatieven informatievoorziening /overheidsfaciliteiten • Ondersteunen specifieke informatievoorziening Arbeidsmarkt • ondersteunen gerichte werving arbeidsmigranten, interesseren studenten en uitwisseling ervaringen • agenderen arbeidsmigratie in regionaal overleg (een Koers voor Limburg); verankering in herijking Provinciaal intemationaliseringsbeleid Coördinatie
Programmalijn
(portefeuillehouder)
Ruimtelijke Dynamiek en kwaliteit (Van der Broeck)
Limburgse woningmarkt {Koppe)
Arbeidsmigratie (Von der Broeck) Gezondheid en zorg (Von Dijk)
Leefbaarheid {Lebens) Bestuur {Bovens) Gezondheid en Zorg (Von Dijk) Cultuur [Lebens) Sport [Lebens) Bestuur [Bovens) Arbeidsmigratie (Von der Broeck) Onderwijs en arbeidsmarkt [Kersten) Limburg een sterk merk [Beurskens) Arbeidsmigratie [Van der Broeck) Diversen (op deelthema's) Diversen
Onderwijs en arbeidsmarkt [Kersten)
Arbeidsmigratie (Von der Broeck) Onderwijs en arbeidsmarkt [Kersten) Bestuur (Sovens)
Arbeidsmigratie (Von der Broeck)
18
Inhoudelijk verslag focusforum arbeidsmigranten
7 januari 2013, kasteel Groot-Buggenurn,
Grathem
Van 79.00 tot 22.00 h.
7 januari 2013
1. Algemeen Op maandag 7 januari kwamen 18 personen met betrokkenheid bij het onderwerp arbeidsmigratie in Kasteel Groot-Buggenum bij elkaar (deelnemers; zie einde verslag). Onder leiding van Ben van Essen is gedebatteerd over de maatschappelijke opgaven rond arbeidsmigratie en de wijze waarop de Provincie Limburg hierbij een rol kan spelen. Enkele algemenere gesprekspunten waren: •
Arbeidsmigratie is geen tijdelijk verschijnsel, het hoort bij het Europa en de wereld van nu.
• • •
Goed initiatief om breed over het onderwerp te praten. Dé arbeidsmigrant bestaat niet. Het is een verhaal van de juiste match. Een oproep om voortvarend aan de slag te gaan; 'tempo' is essentieel. De voorsprong die de regio heeft ten opzichte van bijvoorbeeld buurianden vasthouden en niet te lang in planmakerij blijven hangen. Het kan vaak snel als de politiek het wil. Sturing op uitvoering.
•
Let in de aanpak op verschillende doorlooptijden. Sommige zaken hebben een langer tijdstraject; die zijn alleen op tijd geregeld wanneer je tijdig anticipeert.
•
Belangrijk om oog te hebben voor effecten in het land van herkomst. Diverse sprekers drongen aan op vormen van wederkerigheid, onder meer verwijzend naar het concept van 'circular migration'.
2. Huisvesting Huisvesting gaat in principe om vier partijen die moeten samenwerken: werkgevers, werknemers, hulsvesters en gemeenten. Dat lukt alleen bij voldoende vertrouwen in elkaar Duiding van het vraagstuk • Arbeidsmigranten komen hier om te werken, niet om te recreëren en voor het grootste deel ook niet om te wonen. Het huisvestingsaanbod in Nederiand (wonen cq recreëren/hotelfunctie) past niet bij de vraag van groepen arbeidsmigranten. Er Is behoefte aan meer flexibele vormen van huisvesting (tussen wonen en recreatie/hotelfunctie in) met een snelle reactie van aanbod op vraag. Deze behoefte bestaat overigens ook voor andere groepen zoals gescheiden ouders, studenten en personen die vanuit zorg of detentie naar de woningmarkt gaan. Dit vraagt om aanpassing In het (ruimtelijk) denken, misschien nog meer in termen van 'regelen' dan in 'bouwen'. Als wonen wordt gezien als longstay en de reguliere hotelfunctie als shortstay, dan zit het belangrijkste gebrek in de mid-stay. • De diversiteit in arbeidsmigranten is groot en daarmee ook de vraag naar soorten huisvesting. Doelgroepen zijn lang niet altijd te 'mixen'. Een gehanteerde indeling is huisvesting voor short-stay (enkele maanden), mid-stay (enkele maanden tot 5 jaar) en long-stay (meer dan 5 jaar). Er is groot verschil tussen categorieën arbeidsmigranten. Kenniswerkers (hoger opgeleid en hoger betaald) zoeken vaak short- en mid-stay. Zij richten zich veelal op het hogere kwaliteitssegment en kunnen dat in het duurdere deel van de woningmarkt vinden. Ook speelt de tijd een rol, universiteiten hebben jaarlijks in september meer huisvesting nodig. •
De omvang en urgentie van het vraagstuk voor de (laagbetaalde) arbeidsmigranten vraagt om onmiddellijke actie (eerst uitgebreid tellen is niet nodig). De oproep is 'laat duizend bloemen bloeien'. Maar wel de vooruitgang bewaken en goed handhaven.
•
Voor de long stay is er het reguliere huisvestingsspoor (met een rol van de corporaties). Short-stay arbeidsmigranten willen veelal alleen maar zoveel mogelijk verdienen en vragen dan ook vooral om eenvoudige, goedkope (logies-) voorzieningen. Goed beheer (bijvoorbeeld via een huismeester) kan overlast en dus fricties met de omgeving voorkómen.
Harmonisatie m Het tekort aan goede huisvesting voor arbeidsmigranten speelt al de nodige jaren. Om de ergste nood te lenigen zijn in de afgelopen jaren oplossingen gekozen die voor de langere duur ongewenst zijn. Tussen gemeenten is er verschil in aanpak ontstaan. Diverse sprekers vragen om meer harmonisatie in de regelgeving, daarbij wijzend op de sturende rol die de Provincie hierbij kan spelen (POL, verordening Ruimtelijke Ordening). Aan de andere kant wordt gewezen op het belang van ruimte voor lokaal maatwerk, vaak de kortste weg naar een passende oplossing.
a
Gemeenten zouden hierbij meer een 'sturende' dan een 'handhavende' rol kunnen spelen (zoals bijvoorbeeld via de Bed-voor-Bed-regeling)
•
'Wonen op het erf' is beladen, door vele misstanden die samenhangen met de dubbelrol werkgever / huisvesten Een verbod zou echter voorbijgaan aan goede voorbeelden en aan de wens van specifieke groepen arbeidsmigranten om zo goedkoop mogelijk gehuisvest te worden (wat soms kan op het -agrarisch- werkperceel) Ook is er een tekort aan alternatieven. Voorkeur wordt gegeven aan een combinatie van de aanpak van wantoestanden (handhaven) en het belonen (keurmerk) van bonafide ondernemers.
Nieuwe initiatieven ondersteunen/stimuleren • Er zijn in Limburg initiatieven die de huisvestingsituatie voor arbeidsmigranten beogen te verbeteren. De Provincie kan een rol spelen in het agenderen, het oppakken van gemeenteoverstijgende effecten en het ondersteunen (eventueel ook financieel) van goede bewegingen en projecten. « Arbeidsmigranten zouden de mogelijkheid moeten krijgen om een huisvestingscarrière te maken. Arbeidsmigranten die willen blijven, stromen bij de woningbouwcorporaties in de reguliere trajecten. Omdat zij op dezelfde wachtlijsten komen als de autochtone bevolking, begint de instroom nu pas op gang te komen. •
Gebrek aan mid-stay beperkt de mogelijkheid tot doorstroom. Er zijn corporaties die het vraagstuk willen oppakken. Gebrek aan meerjarige afnamegarantie is daarbij een knelpunt. Uitzendbureaus kunnen deze garantie niet altijd geven, flexibiliteit is immers hun handelsmerk. Veel arbeidsmigranten arriveren individueel. De Provincie zou hier kunnen helpen door risico's af te dekken. Daarnaast speelt de mogelijke beperking van de speelruimte voor corporaties (vanuit de nationale overheid) een rol; de Provincie kan meehelpen door te lobbyen voor ruimere mogelijkheden voor corporaties. Prikkelende gedachte in dit verband: de ontwikkeling van een publiek private partij.
•
Het inrichten van leeg vastgoed / incourante woningen voor short- en mid-stay is, zeker in de Limburgse (demografische) situatie, een denkbare optie (a la JobLodge). Dit kan voor diverse doelgroepen oplossing bieden, waaronder arbeidsmigranten maar bijvoorbeeld ook studenten. Dat vraagt dan wel om een sluitende business case c.q. afdekking van risico's.
•
Er zijn malafide uitzendbureaus die koersen op kostenreductie zonder minimale kwaliteitseisen voor huisvesting te respecteren; de oproep is om dezen aan te pakken en te zorgen voor minimum kwaliteit huisvestingsnormen.
•
Arbeidsmigranten krijgen beter inzicht op hun mogelijkheden wanneer vraag en aanbod van huisvesting transparanter wordt gemaakt. Er lopen al initiatieven om de aanbodzijde beter in beeld te krijgen; de vraagkant is meer dynamisch (onder meer afhankelijk van de economische ontwikkeling).
3. imago/beeldvorming •
•
Er is een economische noodzaak om arbeidsmigranten binnen te halen (zowel aan de kennis- als aan de productiekant), daarom is het belangrijk dat Nederland voor arbeidsmigranten een aantrekkelijk imago bezit. De laatste tijd is Nederiand qua imago gezakt. Dankzij o.a. ligging, hoge lonen en lage werkloosheid komen velen toch in Nederiand werken. Oproep aan het Provinciaal Bestuur is om beeldvorming te agenderen, om te voorkomen dat een beperkende factor voor de economische groei ontstaat. Het debat in Nederland over de Polen, meer specifiek het gegeven van een Polenmeldpunt, heeft in Polen zelf grote negatieve impact gehad. Binnen Nederland heeft de discussie ook positieve effecten gehad; het heeft geleid tot agendering van maatschappelijke vraagstukken rond de MOE-landers en meer begrip van het belang van hun werk. De indruk bestaat dat daar waar mensen niet zelf in contact komen met de arbeidsmigranten, eerder sprake is van negatieve beeldvorming en vooroordelen.
7 januari 2013
•
Beeldvorming/Imago is zeker ook van belang binnen Limburg. Het is nodig dat de Limburgers beter geïnformeerd en doordrongen worden van een toekomstbeeld van Limburg, een Limburg met stedelijk allure en een aantrekkelijk internationaal klimaat. Daarbij passen een grensoverschrijdende infrastructuur, geen grensweerstanden, een open, internationale houding en Maastricht culturele hoofdstad. Met daarin klip en klaar het belang van de (diverse groepen) arbeidsmigranten voor een welvarend Limburg. Laat de huidige Limburgers zien en beseffen dat het nieuwe Limburg een mix wordt van groepen mensen, in het licht ook van de door vergrijzing en vertrek afnemende beroepsbevolking. Aansluiting bij de nieuwe branding waarin Limburg zich als verbindende provincie etaleert.
•
De beeldvorming over de huidige MOE-landers is slecht, mede door ervaringen uit het verleden die niet meer stroken met de huidige situatie. Incidenten zullen zich altijd voordoen, maar goed samenleven vraagt om verbetering van het imago van arbeidsmigranten. Daarvoor is het onder meer nodig om eikaars cultuur beter te begrijpen. Arbeidsmigranten kunnen (bij goede ervaringen) ook als ambassadeurs optreden, of verdergaande vormen van samenwerking kunnen worden opgezocht (wederkerigheid).
•
Een deel van het imago hangt ook samen met misstanden (malafide uitzendbureaus, ondernemers ed.). Daarin worden stappen gezet, bijvoorbeeld bij keurmerkontwikkeling voor flexwerken en de inzet van consumenten voor het afdwingen van eeriijke productie. De lijn van zelfreiniging in het bedrijfsleven verdient ondersteuning en continuering.
4. Kennis en informatievoorziening •
•
Momenteel ontbreekt het op vele fronten aan kennis over arbeidsmigranten. De Provincie zou een belangrijke rol kunnen spelen bij het genereren en beschikbaar stellen van kennis en het faciliteren van het delen van ervaringen. Als voorbeeld wordt een virtuele kennisbank genoemd, voor uitwisseling van ervaringen met de inhuur van buitenlands personeel. Oproep is om het publieke debat van goede informatie te voorzien. Door dicht bij de werkelijkheid van vraag en aanbod te blijven, ziet iedereen beter de relevantie en richting. Maak ook inzichtelijk hoe attractief migranten zijn voor Limburg (gelet ook op beeldvorming). Zonder hen was de provincie nu sterk krimpend. De macht van het getal werkt hierbij in het voordeel.
•
Soms is bijstelling van beelden nodig. Als voorbeeld de recente publicatie over de netto jaarlijkse opbrengst (€ 1800,-) van een tijdelijk arbeidsmigrant; dat gaat voorbij aan de uitgaven die deze mensen in Nederland doen (mogelijk tot circa € 24.000,- per jaar)
•
Tijdelijke arbeidsmigratie is blijvend, de mate en groei is vooral afhankelijk van de economische groei. Dat is lastig voorspelbaar en de ontwikkeling in relatie tot de arbeidsmarkt vraagt om aandacht. Individuele ondernemers kijken zeker in de huidige crisis beperkt vooruit (overleven) Maar zodra er schwung in de economie ontstaat, heeft Limburg een groot probleem. Aan overheid en intermediaire organisaties wordt de verantwoordelijkheid toegedicht om hierover te signaleren, informeren en agenderen.
•
De feitelijke stand van zaken in eigen provincie is nog lang niet goed genoeg bekend. Suggestie is om met een groepje mensen 'on tour' te gaan door Limburg en per gemeente een stand van zaken op te halen, zowel qua situatie als voorgenomen beleid.
•
Kennis en informatie geldt ook bij de binnenkomst van arbeidsmigranten; het informeren van migranten over wat zij mogen verwachten en wat van hen wordt verwacht.
5. Arbeidsmarkt/onderwijs •
De krimpende arbeidsmarkt c.q. het verkrijgen van voldoende arbeidskrachten wordt voor Limburg het vraagstuk van de toekomst en is in potentie een beperkende economische factor. Limburg loopt daarin voorop en ervaart het in versterkte mate. Daarbij komt nog de grensligging/internationale oriëntatie; het legitimeert een provinciale (regie)rol en de oproep aan Provincie is om hiermee voortvarend aan de slag te gaan. Als op termijn van 5 jaar 30.000 extra mensen nodig zijn. ..wat gaan we doen om dit (anticyclisch) te bewerkstelligen?
Bedrijven ontwikkelen zich steeds meer naar een kleine harde kern met een flexibele schil arbeidskrachten daar omheen Die schil kan, afhankelijk van de economische situatie, dunner of dikker zijn. In het Europa van nu en de toekomst betekent dat, dat de schil meer en meer door mensen van buiten de eigen regio gevuld wordt; met concurrentie tussen regio's om arbeidskrachten Als vraag dynamischer wordt, moet het aanbod flexibiliseren. Probleem voor de regio kan zijn dat het lerend vermogen te klein wordt. Uitdaging is om flexibele mensen toch aan Limburg te binden. Dat vraagt om sociale innovaties op het gebied van arbeid. De Provincie kan experimenten hiermee stimuleren. In het binden van arbeidsmigranten kan het beter benutten van hun kwaliteiten een belangrijke rol spelen. Veel -laagbetaalde- Polen zijn bijvoorbeeld hoger opgeleid. Door hun kwaliteiten aan te spreken en de verdere ontwikkeling en inzet daarvan te stimuleren, kan een sterkere integratie in de arbeidsmarkt worden gerealiseerd. Tevens kan zo de match met essentiële tekorten op de Limburgse arbeidsmarkt worden gemaakt. In Noord - Limburg zijn al experimenten uitgevoerd. Otto Workforce heeft een eigen opleiding, de Otto Academy, ontwikkeld. Het neerzetten van goede leeriijnen vraagt wel om stabiliteit van de werkgevers. Een universiteit die internationaal georiënteerd Is, Is een partner in arbeidsmigratie. De universiteit van Maastricht is ook nog eens gericht op groei. Op dit moment is 25 % van het personeel en 35 % van de wetenschappelijke staf arbeids-Zkennismigrant en er komen 300 nieuwe per jaar erbij. Daarnaast is studentenwerving in buitenland van belang en kunnen alumni een belangrijke rol vervullen. Een al gebruikt middel is gedeelde Masters. Binding van hoogopgeleiden (staf en studenten) voor langere tijd vraagt om een omgeving met een internationaal klimaat en interactie, onderiing en met de omgeving. Daarnaast zal er professionele afhandeling moeten zijn van administratieve rompslomp, door goede samenwerking tussen overheidsinstanties (in Nederiand en grensoverschrijdend). Hoogopgeleiden die voor positie of functie komen, binden zichzelf. De groep is ook fluïde, ze blijven een tijdje en gaan dan weer weg, ingeruild, als het goed is, voor anderen. Je zal als regio / Universiteit aantrekkelijk (goede reputatie, voldoende kritische massa) moeten zijn voor post does. Buitenlandse studenten kun je een tijdje vasthouden. Er moeten dan wel functies zijn en ook hierbij niet te veel administratieve rompslomp en een internationale setting. De netwerken van de Universiteit (en Hogeschool Zuyd) kunnen op grotere schaal ingezet worden. Daarnaast zou de connectie tussen Universiteit en regio moeten worden versterkt en is het de vraag hoe HBO - opleidingen beter met bedrijven verbonden kunnen worden. Belangrijk verschil: hoog opgeleiden vragen om innovatie, laag opgeleiden om integratie. Aandachtspunt: er is bij arbeidsmigranten evenwicht tussen kosten en baten. Echter, de ondernemer voelt wel de volledige baten, maar niet de volledige lasten, omdat deze deels ten laste komen van de samenleving. Dat betekent dat de samenleving/overheid eerder een disbalans voelt. De vermoedde verdringing op de arbeidsmarkt door arbeidsmigranten is een heikel punt. Generiek is geen sprake van verdringing, maar in sommige gevallen kan het wel optreden. De beeldvorming bij het grote publiek is, zeker in tijden van crisis, echter anders. Het vraagstuk van de arbeidsmigratie vraagt verbinding met andere vraagstukken (WSW-ers, participatiewet). Het vraagt ook om strenge handhaving naar arbeidsparticipatie van eigen mensen, om draagvlak te houden. Grenswerkers waren en blijven belangrijk voor Limburg. Verkleinen van de grensweerstand is daarvoor belangrijk. Maar ook aandachtspunt: de lonen zijn in Duitsland flink gestegen en er komen ook in Duitsland grote tekorten op de arbeidsmarkt. Dat heeft een mogelijk onttrekkend effect voor de Limburgse arbeidsmarkt, zowel wat betreft de huidige grenswerkers als de arbeidsmigranten. Belangrijk is dat er een goede match ontstaat tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Dat betekent dat er duidelijkheid moet bestaan over de vergelijkbaarheid van opleidingen en diploma's en dat er een goede geleiding naar de Nederlandse arbeidsmarkt moet plaatsvinden. Daarvoor is betrokkenheid van werkgevers bij de opleiding nodig.
7 januari 2013
6. Integratie B
Voor het welbevinden van de Limburgse bevolking en de arbeidsmigranten is het wezenlijk dat er onderling vertrouwen en respect bestaat. Essentieel daarbij is het spreken van de Nederiandse taal. Dat is zo belangrijk dat je dit niet alleen bij arbeidsmigrant en werkgever moet laten liggen, de Provincie zou hierin een rol kunnen spelen. Tegenover de vraag of je daar als gastregio in moet investeren wordt de stelling geponeerd dat degenen die na hun opleiding hier komen het duurste deel van hun leven al hebben gehad. Voor hoogbetaalde hoogopgeleiden is de situatie overigens anders; in hun categorie banen is de voertaal meestal het door hen gesproken Engels.
• •
Let op voor NIVEA ; Niet In mijn Voor En Achtertuin bij de Limburgse bevolking. De eerste groepen Polen waren misschien nog in belangrijke mate gelukszoekers, maar de mensen die nu hier zijn willen zich voor een deel blijvend vestigen. Opgave is om arbeidsmigranten de samenleving in te trekken. Voor deze mensen is hulp bij integratie / emancipatie gewenst. Vaak hebben zij maar een klein steuntje nodig om plek in de samenleving op te nemen. Mensen die kort blijven, willen niet integreren (maar geld verdienen).
•
Aandacht voor culturele verschillen; voor Polen is bijvoorbeeld een polderende en gedogende overheid onbekend. Probeer de Nederlandse situatie ook vanuit de arbeidsmigrant zelf te benaderen. Bedenk daarbij ook: hoogbetaalde hoogopgeleiden kiezen voor dit land, laagbetaalde arbeidsmigranten kiezen in eerste instantie voor vertrek uit eigen land naar een betere plek.
•
Zorg voor een warm welkom; behandel arbeidsmigranten als gasten c.q. als Nederianders.
Deelnemers Focusforum H. (Eric) Beerens
Ministerie BZK team EU arbeidmigranten
P. (Patrick) van der Broeck
gedeputeerde Provmcie Limburg (gastheer
F. (Frans) Bastiaens
HIT Foundatior
F. (Frank) Oorvers
Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt
H. (Herman) Dewalque
MUMC
B (Ben) van Essen
Provincie Limburg (gespreksleider)
V. (Veronique) Eurlings
Universiteit Maastricht
F. (Frank) van Gerven
directeur Workandstay
P. (Piet) Göbbels
Vakcentrale FNV (afgemeld)
F. (Frank) van Gooi
directeur Otto Workforce
G. (Greg) Czerwinski
Océ (en Arka)
W. (Wim) Hazeu
Wonen Limburg
N.(Noud)Janssen
voorzitter LLTB en Ondernemend Limburg
R. (Rinus) Janssen
voorzitter Stichting Arka
G. (Ger) Koopmans
directeur Vondel & Nassau
E. (Erik) Koppe
gedeputeerde Provincie Limburg
L. (Lucien) Peeters
wethouder gemeente Venray (afgemeld)
C. (Kees) van Rooij
burgemeester Horst aan de Maas
H. (Tiny) Verhaegh
politie Limburg-Noord
L. (Leo) van Wissen
directeur Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (Nidi)
Ambtelijke voorbereiding en nadere informatie J. (Joep) Geenen [email protected] 043-3897490 / 06 52086281
7 januari 2013
