Informatie & Communicatie John Nerbonne, Informatiekunde Inleiding Communicatie- en Informatiewetenschappen 6 okt. 2008 1
Dit praatje • Waarom horen informatie (I) & communicatie (C) samen? • De visies in Groningen: – CIW: taalkundig, organisatiegericht – IK: taalkundig, communicatiegericht
• Kijkje in de keuken bij Informatiekunde
2
Waarom horen C & I samen? • KNAW Verkenning (p.23): – Studenten die communicatieve processen bestuderen, kunnen nauwelijks meer zonder kennis van de technologie die de structuur van deze […] processen bepaalt. – Samenspel in samenhang: Onderwijs en onderzoek in communicatie, media en informatie, KNAW Verkenningscommissie Media en Communicatiestudies, Amsterdam 2007 3
Waarom horen C & I samen? - “[…] werkgevers van afgestudeerden eisen dat ze op de hoogte zijn van […] zowel de technologische als de sociaal-culturele (gebruiks)kanten van cmiobjecten.” p.24 - “Studenten die alles weten over de technologie, maar niets over de gebruikers ervan, of studenten die gespecialiseerd zijn in communicatieprocessen maar geen besef hebben van multimediale technieken, zullen niet in staat zijn de cmi-objecten van de toekomst op waarde te schatten en kritisch te blijven vervolgen.” p.24-25 4
Voorbeelden van thema’s waar C & I samen nodig zijn • Digitale media (radio & televisie) • Digitalisering en toegankelijk maken van – Cultureel erfgoed – Archief materiaal, incl. medisch mat.
• De rol van zoekmachines en/of digitale games in de sociale leefwereld • Gespecialiseerde communicatiemiddelen bijv. voor samenwerking 5
Enkele cursussen • • • • •
Computercommunicatie (Welling, Egg) Web Design (Welling) Semantic Web (Bouma) Diagrammatische comm. (Bosveld) Discourse & Pragmatiek (ReMA, Egg, Redeker, Maezeland) • Projectcursussen (b.v. 2008): – I. Gevalstudie digitale communcatie bij een overheidsinstelling (Bosveld) – II. Webinterface Dialectwoordenboek (Tjong Kim Sang) – II. Interface Digitaliseringsproject (Welling) 6
Nut van IK in Communicatie • Soms gaat het om de overdracht van informatie – Ondanks de kritiek dat communicatie meer is dan alleen de overdracht van informatie – Voorbeeld: men will informatie aan medeleden van club beschikbaar maken, b.v. om contact makkelijk te maken 7
Kijkje in de keuken • Hoe gaan informatiekundigen met informatie om? – IK: effectief structureren, verwerken en communiceren van informatie vooral d.m.v. ICT – Informatieprocessen bij individuen en organisaties – Uit cognitief, sociaal, en bedrijfskundige perspectief bezien
• Welke IK onderdelen zijn nuttig voor communicatieprocessen? 8
Korte historische opmerking – IK: effectief structureren, verwerken en communiceren van informatie vooral d.m.v. ICT
• Vroeger (tot ca. 1990) was er sprake van ‘IT’, zonder ‘C’ – Toen al besefte men dat communicatie één van de belangrijkste toepassing überhaupt is 9
Voorbeeld: Communicatie over Clubleden • Naam, adres, email, tel. (thuis en mobiel), website, lidmaatschapsdatum, sectie van club?, geboortedatum, werkgever, … • Partnerinformatie? – Naam, adres, email, tel. (thuis en mobiel), website, geboortedatum, …
• Informatie over ouders – Naam, adres, email, tel. (thuis en mobiel), website, … 10
Hoe krijgt men de informatie? • Webformulier! – Altijd toegankelijk – Digitaal opgeslagen, dus doorzoekbaar
• Resultaat: “platte” Notepad-bestand – – – – – –
Naam: Jan Jansen Lid-sinds: 1.12.2005 Email:
[email protected] Tel: +31 (0)50 363 5 … Straat-&-Nr: Turfsingel 46 … Clubfuntie: webmaster 2007, 2008 11
Opmerking ter zijde • Focus: IK • Maar een formulier is ook een communicatieobject – Snappen mensen wat van hun wordt gevraagd? – Kunnen ze de informatie effectief, dus compleet, correct en doelmatig leveren? – Evaluatie
• Dus CIW inbreng essentieel! 12
Opmerking ter zijde (2) • Evaluatie van ICT • Niet alleen slim ontwerpen, incl. ook gebruikers polsen, maar ook registreren en analysere wat gebruikers doen
– ICT deskundigen zijn sceptisch over enquetes als basis voor ontwerp: • Wat ze doen, niet wat ze zeggen (http://www.codinghorror.com/blog/archives/000880.html)
•
Let op: dit geeft onderzoek in communicatie grote, nieuwe kansen
– Niet alleen enquetes over wat men denkt te willen, maar ook wat ze daadwerkelijk in de praktijk doen 13
“Platte” bestanden • “Platte” bestand: tekstbestand zonder formatering – b.v. Notepad-bestand – zoals een Wordbestand, maar dan zonder formatering (behalve regels), dus geen cursief, fontverschillen, bijzondere grafieken, tabellen, …
14
Verder communiceren • We gaan ervan uit, u heeft de informatie, maar wat gaat u communceren, en hoe? • Alles op de web zetten, mensen laten zoeken? • Voor- en nadelen? – Alleen in samenhang met behoeften en wensen te bepalen! 15
Gebruik van de informatie • …had al vanaf het begin centraal moeten staan! ;--( • Waarom? • Voorbeelden voor gebruik – Adresstikkers voor enveloppen – Email lijst onderhouden – Vragen beantwoorden 16
Gebruiksvoorbeelden: Vragen over leden • Voorbeelden
– Hoe lang is Jansen al lid? – Heeft Jansen een website? Wat is de url? … – Hoeveel leden hebben websites? – Hoeveel leden zijn langer dan 4 jr. er bij?
• Vergelijk “managementinformatie” in bedrijfscommunicatie, informatie over groepen van klanten, processen en dgl. 17
Platte tekst? • Hoe voldoet men aan deze informatie behoeften met behulp van platte tekst? – Hoe lang is Jansen al lid? – Heeft Jansen een website? Wat is de url?
…
• Zoeken en zelf berekenen – Hoeveel leden hebben websites? – Hoeveel leden zijn langer dan 4 jr. er bij?
• Hoe aggrereert de gebruiker informatie?
18
Databases in een notendop • Databases werden (’60-’70) ontwikkeld om aan verschillende behoeften te voldoen – Flexibele toegang tot informatie – Consistentie van gegevens – Compleet aanbieden van informatie
• We illustreren deze behoeften in de volgende presentatie 19
Abstractie • We stellen ons de data als waren ze in tabellen georganiseerd naam
begin
Straat+nr
J.Jansen
1-12-05 Turfsngl 46
email
Tel.
functie
…
…@rug.nl
+31 …
webmstr
…
• Rijen zijn entiteiten, colommen zijn relaties
20
Abstractie • Soms wil men bepaalde entiteiten selecteren: – Lid J.Jansen – Alle leden
• Soms wil men deelrelaties projecteren: – Voor Jansen, de website en begindatum – Voor alle leden, straat+nr, stad, postcode, enz.
• Selectie/projectie biedt flexibiliteit 21
Onderhoud • Informatie heeft onderhoud nodig --- net zoals fietsen, PC’s, en dgl. • Voorbeeld: Jansen verhuist – Hoe ga je daarmee om (in platte tekst, met behulp van het formulier)? – Stel dat hij alles nog een keer moet invullen? Wat zijn de risico’s? 22
Redundantie • Redundantie verhoogt de kans op fouten, maar ook inconsistentie • Voorbeeld: partner veld in DB naam
begin
Strt+nr
…
partner
Prtnr-strt+nr
…
J.Jansen
1-12-05
Turfsngl 46
…
M.Smit
Coehoorn 8
…
• Misschien wil men attenties voor partners soms versturen 23
Gevaar van redundantie • Stel dat partners soms leden zijn … naam
begin
Strt+nr
…
partner
Prtnr-strt+nr
…
J.Jansen
1-12-05
Turfsngl 46
…
M.Smit
Coehoorn 8
…
M.Smit
2-7-04
Coehoorn 8
…
J.Jansen Turfsngl 46
• Hoe ziet dan een adreswijzingen uit? 24
Gevaar van redundantie • Redundantievrije representatie naam
begin
J.Jansen M.Smit
Strt+nr
…
partner
Tel.
…
1-12-05 Turfsngl 46
…
M.Smit
+31 06 363
…
2-7-04
…
J.Jansen
+31 06 313
…
Coehoorn 8
• We veronderstellen dat namen eenmalig zijn. • Om te kijken welke leden partners in de club hebben, selecteren we leden en partners (en kijken naar de intersectie). 25
Combinatie van tabellen • Let op dat werkgever-informatie ook tot redundantie zou kunnen leiden • Daarom moet het in een apart tabel staan naam
begin
werkgvr …
J.Jansen
1-12-05 NAM
…
werkgvr
stad
Straat+nr
…
NAM
Assen
Olieveld 3
…
• Maar dan moeten we tabellen kunnen joinen 26
Relationele DB’s • DB theorie laat zien dat relationele databases de eigenschappen hebben: – Redundantievrij,dus consistent – Volledig m.b.t. impliciete informatie mits de operaties select, project en join
• Daarom zijn DB’s zo populaire in ICT 27
Taaltechnologie • • • •
Fokus binnen IK in Groningen Ook aanwezig in CIW (Egg) Taalkundig geïnspireerd Veelbelovend potentiaal
• Toekomstgerichte aspect van CIW/IK 28
Language Technology • Wat is taaltechnologie (language technology, LT)? • Wat zijn toepassingen van LT? • Zullen stemmen beeldschermen vervangen? • Hoe kan LT goed toepassen? • Opportunities voor klantencontact
29
Bekende LT toepassingen • Spellcheckers – Goed/fout, dichtst-bijzijend woord, varianten
• Werktuigen voor vertalingen (AltaVista Babelfish, Google) • Aandelenprijzen via telefoon (Postbank), • Dicteermachines • “Intelligente” zoekmachines – zoek: Kennedy’s daughter – vind: the daughter of J.F.Kennedy, Kennedy’s children, etc.
30
LT Taken • Herkennen, analyseren woorden, frasen • Teksten doorzoeken, sorteren, indiceren, organiseren, opslaan • Terminologie, persoon/plaats-namen bepalen • Vertalingen, correspondenties op elkaar relateren (alignment) • Documentatie organiseren voor onderhoud, versie-beheer, multilinguaal gebruik 31
Potentiele Toepassingen Modus
Taak
Medium/Locaal
Spraak Handschrift Druk Multimodaal
Begrijpen Corrigeren Vertalen Indiceren, Zoeken Leren
Telefoon Auto, SMS, PC Speeltuig, PDA Fabriek 32
Problemen met LT • Taal: ambigu, volatiel (labiel), sequentieel – `Niet ophouden!’ vs. `Niet!’ ‘Ophouden!’ – Wreck a Nice Beach vs. Recognize Speech – Gesproken taal snel weg, vergeten – Lange lijsten: OK visueel, niet auditief
• LT is jong – OVIS: 83% gesprekken succesvol 33
Investeer in vliegtuigen! Of, waarom face-to-face blijft • Hoge bandwidth • Sociale (vs. informationele) factoren: – Gedeelde ervaring, ruimte – Lichamelijke nabijheid – “Bonding” – Commitment tonen
34
LT Toepassingen Do ’s
Don’t ’s
• Kosten/baten analyse • Vergelijk LT vs. mens • Gebruiken met back-up • Gebruiken waar fouten rampzalig zijn • Geschikt domein • Vermijd – Betrouwbaar informatiebehoefte – Simpele informatie – Beperkte taalkundige expertise nodig
– Eenmalige behoeften – “Algemene intelligentie” – Onbeperkt taalgebruik
35
Opportunities • Verre van de PC – Mobieltjes, SMS
• Complexe PC navigatie – Gebruikers willen geen menu’s t/m 10 diep navigeren,..
• “Hands-busy” situaties – Rijden, medische controle, fabrieken
• Hulp voor gehandicapten 36
Emerging Topics • Flexibele Levering – spraak, SMS, of full-screen – via XML • Steun voor menselijke communicatie
37
Hoe moet men ontwikkelen? • Nieuwe technologieën niet makkelijk – Streepjes-code (15-jaar invoering) – Videoband/DVD lezers (1 competente gebruiker/familie) – Bankmachines (90%) – Kachels, wasmachines, wasdrogers, vaatwassers, antwoordmachines,...
• Suchman’s studie voor Xerox – Het groene knopje 38
Sprookjes van Interface Ontwerp • Interfaces should allow max. functionality -- “anything goes” – text editors that allow letters off line
• Wysiwyg is (always) superior – “What you see is what you get” – Problem: documents, graphics for diff. media?
• “Do what I mean, not what I say.” – example problem: overeager spell-checkers
39
Glosser •
Hulp met Frans – Flectieuitgangen (grammatica) – Woordenboektoegang – Voorbeelden – Uitspraak
•
webversie – Glosser Demo
40
Vroege Glosser Interface • Algemene muis controle – Gebruikers probeerden woorddelen na te kijken Oplossing: muis sensibel maken voor woorden
• Overgebruik niet ontmoedigd – Sommige woorden worden vaak nagekeken – Oplossing: herinnering
• Gebruiker schreven alles op! – Vonden de marges van pagina’s niet meer waarin ze konden schrijven. – Oplossing: mogelijk maken dat ze “tussen de regels notulen konden inzetten
41
Vroege informatiesystemen met taal (pre-OVIS) • Competitie met grafische interfaces – Windows Excel vs. LT – Oplossing: bij PC toegeven, op andere modi (telefoon) concentreren
• “Correcte” grammatica was basis – Wanneer komt de trein naar Zwolle, ah Meppen? – Oplossing: grammatic op echte gesprekken gebaseerd 42
Veel kansen voor leuke IK/CIW projecten: voorbeelden • Gespecialiseerde communicatiemiddelen voor samenwerkingen, bijzondere groepen • Bijzondere aandacht voor taal – Wat willen de gebruikers van het Drentse woordenboek? Wat kan men meer bieden dan woord-betekenis paren? 43
Dit praatje • Waarom horen informatie (I) & communicatie (C) samen? • De visies in Groningen: – CIW: taalkundig, organisatiegericht – IK: taalkundig, communicatiegericht
• Kijkje in de keuken bij Informatiekunde
44
