Informatie voor Familieleden omtrent Psychose
InFoP 2
Inhoud
Introductie Module I: Wat is een psychose ? Module II: Psychose begrijpen ? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie ?
Module IV: Behandeling van psychose de rol van andere interventies ?
Behandeling van Psychose De rol van medicatie
InFoP InFoP 2 -module 3
Behandeling van psychose Uitbouwen van steunpunten : Medicatie Individueel Familie Omgeving Triade Samenwerking patië patiënt – familie – hulpverleners Langdurige zorg
Wat verwachten patienten van hun behandeling? (Gamian 2000) Een normaal leven hebben
Helder kunnen denken
Weinig neveneffecten hebben
Controle van wanen, hallucinaties e.a. Effect op negatieve en depressieve symptomen 0%
20%
40%
60%
80%
100%
Percentage patiënten (totaal 369)
Hoe werken de hersenen ?
Complex orgaan Gebieden
Banen
Zenuw vezels
Neurotransmitters
Prikkel overdracht
Hoe werkt medicatie in de hersenen ? Hersenen van mensen met schizofrene psychose werken anders Neurotransmitter = sleutel vb. onevenwicht dopamine
Receptor = slot Medicatie bezet het slot maar geeft geen signaal door
Hoe werken antipsychotica ? Dopaminehypothese Gemeenschappelijk werkingsmechanisme Amfetamine en psychose Alle antipsychotica blokkeren dopaminedopaminereceptoren Verband tussen therapeutisch effect en neveneffecten op spieren
Dopamine en Schizofrenie Mesocorticaal
Nigrostriataal (motoriek)
Hypoactiviteit Negatieve symptomens Cognitieve beperkingen
Mesolimbisch Tuberoinfundibulair (prolactine)
Hyperactiviteit: Positieve symptomen
Medicatie (werking) In onze hersenen : hersencellen Dendrieten (info naar de cel)
Axon (info van de cel weg)
Een boodschap / informatie wordt via elektrische activiteit doorgegeven
Dopamine receptoren
Synaptische spleet: info wordt via neurotransmitter (chemische boodschapper) doorgegeven
Bij schizofrenie : te actieve dopaminesysteem (x)
Te veel info wordt doorgestuurd : overactiviteit leidt tot ontstaan van positieve symptomen (info gebonden aan dopamine in de dopaminereceptoren)
Info gaat terug via elektrische activiteit verder
WAT DOEN ANTIPSYCHOTICA ? Deel van de Dopaminereceptoren blokkeren: ± 60 tot 70 % Minder dopamine activiteit = daling van positieve symptomen
Sleutel/slot metafoor
Sleutel/slot metafoor
PET-Scan beelden medicatie bezet dopamine receptoren
Controle persoon
Na toediening van een antipsychoticum
Waarom antipsychotica ? Behandeling van acute episoden Voorkomen van herval
Antipsychotica zijn anti-psychotisch, niet anti-schizofreen (de kwetsbaarheid blijft bestaan)
Behandeling van psychose Acute psychose Lijmen en spalken van de balk met medicatie
Kwetsbaarheid voor psychose
Medicatie is LIJM
Acute behandeling POSITIEVE SYMPTOMEN
ANGST DEPRESSIE COGNITIEVE SYMPTOMEN
BIJWERKINGEN
NEGATIEVE SYMPTOMEN
Onderhoudsbehandeling Blijvend controleren van symptomen Voorkomen van terugval Grote kans op herval na stoppen van medicatie Verbeteren niveau van functioneren
Waarom onderhoudsbehandeling ? Risico op herval Bij optimale behandeling
15%
Bij routine behandeling
50%
Na stop antipsychotica
80%
0
20
40
60
80
100
Waarom onderhoudsbehandeling? Risico’s van herval voor de patiënten Traumatische ervaring Na elke episode meer blijvende symptomen Verlies van werk Verlies van sociale contacten / vrienden Meer isolatie
Hoe kiest de arts de medicatie ? 1
Evenwaardig effect op positieve symptomen Symptomen en klachten van de patië patiënt Individuele respons Eerdere respons Voorkeur van de patië patiënt Therapietrouw van de patië patiënt
Hoe kiest de arts de medicatie ? 2
Bijwerkingen van het product Individuele gevoeligheid voor bijwerkingen Lokale gewoonten en vertrouwdheid Beschikbaarheid en kostprijs Toedieningsvorm pillen of druppels inspuitbaar kortwerkend of langwerkend
Hoe antipsychotica gebruiken richtlijnen1
Diagnose Vroege interventie Geleidelijke verhoging van dosis Gebruik laagste werkzame dosis Neem voldoende tijd om effect te beoordelen (4 tot 6 weken) bij correcte inname
Hoe antipsychotica gebruiken richtlijnen2 Dosis effect en dosis neveneffecten dicht bij elkaar Controleer en behandel neveneffecten Langdurig gebruik Goed opvolging en beoordeling van de medicatie door de arts
Hoe lang antipsychotica nemen? Na een psychose 3 tot 6 maanden Eerste episode schizofrene psychose 2 jaar Na meerdere episoden 5 jaar Levenslang ? 80% gevaar voor herval
Antipsychotica Oude & Nieuwe
Clopixol Dipiperon Etumine Fluanxol Haldol Impromen Orap …
Abilify Leponex Risperdal Serdolect Seroquel Solian Zyprexa …
Problemen met antipsychotica1 Bijwerkingen van oudere antipsychotica / neuroleptica Neveneffecten op spieren (EPS) Algemeen (bloeddruk, …) Secundaire negatieve symptomen Seksuele problemen Sufheid, problemen met aandacht en concentratie …
Problemen met antipsychotica2 Neveneffecten op de spieren (EPS) Beven Krampen Stijfheid Bewegingsarmoede Onwillekeurige bewegingen Bewegingsdrang
Nieuwe antipsychotica1 Gelijk of groter effect op positieve symptomen Groter effect op negatieve symptomen cognitieve symptomen affectieve symptomen
Werkzaam bij mensen die niet reageren op oudere antipsychotica Minder bijwerkingen
Nieuwe antipsychotica2 Minder bijwerkingen maar ook andere bijwerkingen Gewichtstoename Afwijkingen van suiker en vetten Seksuele problemen Bloedcellen Hart ...
Risicofactoren voor hart- en vaatziekte Niet te beï beïnvloeden
Te beï beïnvloeden
Familiale geschiedenis Leeftijd Geslacht Etniciteit
Roken Hoge bloeddruk Verhoogde cholesterol Obesitas Physieke inactiviteit Stress Verhoogde suiker in bloed
American Heart Association. Risk Factors and Coronary Heart Disease – AHA Scientific Position
Oorzaken van metabole stoornissen Ongezonde
Schizofrene Psychose
Antipsychotische
Levensstijl
en Erfelijke Factoren
Medicatie
Aanwezigheid en toename van het aantal risicofactoren
Onstaan van metabole ziekte (diabetes) en hart- en vaatziekten Risico op vervroegd overlijden
Nieuwe antipsychotica Problemen Werkzaamheid op lange termijn Is de therapietrouw beter ?
Duur Gevolgen voor patië patiënt en familie
Nog weinig depotpreparaten depotpreparaten op Belgische markt (Risperdal Consta)
Waarom nog oude antipsychotica gebruiken ? 40 jaar ervaring Sedatie in acute episodes Eerdere goede respons bij patië patiënt Depotpreparaten Goedkoop
Waarom stopt iemand de medicatie ? Bijwerkingen Bijwerkingen vaak aanwezig bij begin van behandeling, alvorens gunstige effecten duidelijk worden Ontevredenheid over behandeling Vergetelheid Te ingewikkelde schema's Geen nazorg
Waarom stopt iemand de medicatie ? Zich beter voelen “Psychologische problemen worden niet behandeld met medicatie” medicatie” Gebrek aan inzicht Ontkenning van ziekte Ontkennen van het positieve effect van medicatie
Hoe kan de familie helpen bij de behandeling ? Kennis over de rol van medicatie en mogelijke neveneffecten is noodzakelijk. Belangrijke bron van informatie over de werking van medicatie Motiveren en begeleiden van medicatie gebruik Herkennen van vroege tekens van herval
Wat moet de familie weten bij medicatie-afbouw ?
De familie moet geï geïnformeerd zijn Geleidelijke daling van de dosis Informatie over gevaar voor herval De patië patiënt moet door de arts van nabij worden gevolgd Opvolging van vroege tekens van herval Onmiddellijk antipsychotica in geval van nieuwe symptomen
Andere medicatie Anticholinergica (‘correctoren’ correctoren’, behandeling van spierneveneffecten)
Antidepressiva Benzodiazepines (‘kalmeermiddelen’ kalmeermiddelen’, voor angst, spanning of slaapproblemen)
Stemmingsstabilisatoren Somatische medicatie
Besluit Antipsychotica zijn essentieel maar ook onderdeel van een geï geïntegreerde benadering van de behandeling met : Individuele steun Steun van familie Informatie (Psycho(Psycho-educatie) Vaardigheidstraining Interventies op sociale domeinen, wonen en activiteit (Rehabilitatie)
InFoP InFoP 2 -module 3
Vragen ? Behandeling van psychose De rol van medicatie
