provinsje fryslân provincie fryslân b
t
postbus 20120 8900 hm leeuwarden tweebaksmarkt 52 telefoon: (058) 292 59 25 telefax: (058) 292 51 25
wwsv.fryslan.nl provinciefryslan.nl www.twitter.com/provfryslan
Provinciale Staten van de provincie Fryslân Postbus 20120 8900 HM LEEUWARDEN
ÇI) .
Leeuwarden, 21 oktober 2013 Verzonden,
&..L0
24 OKT. 2013
Ons kenmerk Afdeling Behandeld door Uw kenmerk Bijlage(n)
: 01087449 : Wurkje foar Fryslân : J. Goos /(058) 292 53 98
[email protected]
Onderwerp
: Technische vraag onderbouwing werkgelegenheidscijfers WFF
: Notitie onderbouwing werkgelegenheidsdoelstellingen
Geachte Statenleden, Tijdens de informerende commissievergadering op 8 oktober 2013 heeft u gevraagd om een nadere onderbouwing van de werkgelegenheidsdoelstellingen zoals die zijn voorgesteld in de investeringsagenda Wurkje foar Fryslân. Bijgaand ontvangt u een notitie waarin deze onderbouwing is uitgewerkt. Namens het college n G
:
Qerqe Staten,
mr. drs. J.A. de Viti6s Portefeuillehouder Financiën
-
1 / 1
-
Ons kenmerk: 01087449
Buck Consultants International
Werkgelegen heidsetfecten Wurkje foar Fryslân
Inhoud
BIz.
1 2 3
Inleiding Tijdelijke werkgelegenheid Structurele werkgelegenheid
Uitgevoerd in opdracht van: Provincie Fryslân
Buck Consultants International Nijmegen, 24 oktober 2013
2 4
1
Inleiding
In de investeringsagenda Wurkje foar Fryslân is een werkgelegenheidstoename van 1 .600 tijdelijke arbeidsjaren tlm 2016 en van 2.500-5.000 structurele arbeidsplaatsen tlm 2020 als doelstelling opgenomen. Tijdens de informerende Statencommissievergadering van 8 oktober 2013 is om een on derbouwing van deze doelstelling gevraagd, die in deze notitie wordt gegeven. Allereerst maken we onderscheid tussen (tijdelijke) arbeidsjaren en (vaste) arbeidsplaat . Tijdelijke arbeid is de werkgelegenheid die ontstaat gedurende de uitvoering van een 1 sen project. Deze vorm van werkgelegenheid wordt doorgaans één op één gekoppeld aan een investeringsimpuls. Door geld te investeren ontstaat een activiteit (voorbereiding, bouw, exploitatie, etc.) welke uitgevoerd dient te worden (werkgelegenheid). Het tijdelijke karakter betekent dat de werkgelegenheid na uitvoering van het project weer komt te vervallen. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de uitvoering van eenmalige activiteiten (bijvoorbeeld de bouw van een faciliteit) en tijdelijke projecten (zoals het provinciale trainee programma). De tijde lijke werkgelegenheid wordt uitgedrukt in arbeidsjaren (fulltime equivalenten), waarbij het om meer werkzame personen kan gaan die parttime werken. Vaste of structurele arbeid is de werkgelegenheid die resteert na afloop van het program ma/project, nadat de initiële investeringsimpuls is afgerond. Het tijdelijke effect loopt af, waarna alleen de structurele verandering in de economie en het daarmee gemoeide blij vende werkgelegenheidseffect overblijft. Er is sprake van een groei van structurele werkge legenheid, indien meer niet-werkende werkzoekenden betaald aan het werk gaan. Dit is het geval bij: •
Extra economische activiteit (vergroten productiecapaciteit) Uitbreiding van huidige bedrijfsactiviteiten (opschaling & export); Ontwikkeling van nieuwe bedrijfsactiviteiten (start-up & innovatie); Aantrekken van bedrijvigheid van elders (acquisitie) • Betere aansluiting van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt o Vervulling van vacatures door (langdurig) werkzoekenden o o o
Daarnaast is sprake van een behoud van structurele werkgelegenheid, indien er door uit voering van het programma/project arbeid behouden blijft, die zonder deze impuls verloren zou gaan, maar onder betere economische omstandigheden wel levensvatbaar is. De structurele werkgelegenheid wordt uitgedrukt in arbeidsplaatsen (fulltime equivalenten), waarbij het om meerdere parttime werkenden kan gaan.
1
In de geprinte versie wordt per abuis tweemaal gesproken van arbeidsjaren.
Buck Consultants International
1
2
Tijdelijke werkgelegenheid
Wurkje foar Fryslân is bedoeld om in de huidige economische crisistijd de Nuon-reserve te laten werken voor Fryslân. Met het uitvoeren van een aantal quick win projecten ambieert de provincie om op korte termijn een substantiële impuls aan de werkgelegenheid te geven. Bij de Kadernota 2014 heeft de Staten een aantal besluiten genomen die vooruitlopen op de investeringsagenda en via moties en amendementen zelf quick wins voorgesteld om een direct effect op de Friese werkgelegenheid te realiseren. Van acht van deze projecten is door de projecttrekkers het werkgelegenheidseffect geschat (zie tabel 1)2. Tabel 1
Inschatting van werkgelegenheid in quick win projecten
Quick win (naam project)
Provinciale bijdrage (mln €)
Werkgelegenheid (arbeidsjaren)
Verbeteren binnenhaven Drachten Subsidieregeling Toerisme Natuurlijk Fryslân (STINAF2) Stagnerende projecten recreatie & toerisme Monumentenregeling
0,7
16
Kengetal (arbeidsjaren/mln. € provincie) 23
50
125
25
1 7
27
16
4,2
219
52
Investeringsagenda Heerenveen
15,0
198
13
Investeringsagenda Smallingerland
10,7
244
23
Verbetering energieprestatie bestaande woningen
1 1 85
600
51
5,0
180
36
1.609
30
Programma trainees Totaal
54,15
Bron: Provincie Fryslân, 2013
De aangeleverde werkgelegenheidseffecten worden als volgt toegelicht: • •
• •
2
Verbetering binnenhaven Drachten: totale investering van € 1,6 miljoen, met een werk gelegenheidseffect van 10 arbeidsjaren per geïnvesteerde miljoen euro. STINAF2: maximale subsidie van 40%, dus de provinciale inzet van € 5 miljoen moet leiden tot een totale investering van tenminste € 12,5 miljoen ad 10 arbeidsjaren per geinvesteerde miljoen euro. Stagnerende projecten recreatie & toerisme: totale investeringen van € 2,7 miljoen ad 10 arbeidsjaren per geïnvesteerde miljoen euro. Monumentenregeling: op basis van gegevens van het Nationaal Restauratiefonds wordt bij de restauratie van monumenten uitgegaan van een multiplier van 3,2 van de inzet van provinciale middelen, dus een totale investering van € 13,4 miljoen ad 16 arbeidsja ren per geïnvesteerde miljoen euro.
De aangeleverde werkgelegenheidseffecten zijn in deze notitie overgenomen en louter getoetst op plausibili teit, zonder ze in de praktijk samen met de projecttrekkers meer diepgaand te analyseren.
Buck Consultants International
2
•
•
•
•
Investeringsagenda Heerenveen: gezien de financiële positie van de gemeente wordt geen rekening gehouden met een multiplier en gaat het alleen om provinciale middelen ad 13 arbeidsjaren per geïnvesteerde miljoen euro. Investeringsagenda Smallingerland: uitgaande van een multiplier van 2,3 gaat het om een bedrag van € 24,6 miljoen aan totale investeringen ad 10 arbeidsjaren per miljoen geïnvesteerde euro. Verbetering energieprestatie bestaande woningen: op basis van gegevens van SEO/CE Delft wordt bij de verbetering van de energieprestatie van bestaande woningen uitge gaan van een multiplier van 4,5, dus een totale investering van € 55 miljoen euro ad 11 arbeidsjaren per geïnvesteerde miljoen euro. Programma trainees: dit programma wordt volledig door de provincie gefinancierd (geen multiplier) ad 36 arbeidsjaren per geïnvesteerde miljoen euro.
Het tijdelijke werkgelegenheidseffect van deze 8 projecten t/m 2016 wordt in totaal geschat op ruim 1 .600 arbeidsjaren. Daarnaast zijn er tijdens de behandeling van de Kadernota nog drie additionele projecten (Nieuw Thialf, Kredietbank en Digitaliseren cultureel erfgoed) opgenomen, waarvan het tijdelijke werkgelegenheidseffect niet op projectniveau is geschat. Bij Thialf gaat het om een aanzienlijk aantal arbeidsjaren (naar schatting enkele honderden), die afhankelijk van de bouwperiode deels voor en deels na 2016 worden gerealiseerd. Bij de Kredietbank gaat het om ondersteuning van zeer kleine bedrijven, met op korte termijn nog een beperkte werkge legenheid. Het digitaliseren van het cultureel erfgoed levert beperkte tijdelijke werkgelegen heid op. Om te komen tot een realistische inschatting van het tijdelijke werkgelegenheidseffect in de periode flm 2016 is kritisch gekeken naar de bottom-up aangeteverde inschatting op pro jectniveau. Naar onze mening dient de inschatting te worden genuanceerd voor twee ele menten, zijnde: •
•
Een soms te positieve inschatting door projecttrekkers: in sommige gevallen achten we het geschatte werkgelegenheidseffect aan de optimistische kant, omdat de multiplier en/of het aantal arbeidsjaren per geïnvesteerde miljoen euro tamelijk hoog worden in geschat. Zo is de multiplier sterk afhankelijk van het type maatregel en de bereidheid en mogelijkheid van de betrokken doelgroepen om zelf te investeren. Momenteel is de mo gelijkheid tot cofinanciering van investeringsprojecten bij veel bedrijven en gemeenten niet al te groot. De geschatte werkgelegenheidsgroei per 1 miljoen euro investering is sterk afhankelijk van de arbeidsintensiteit van de maatregelen, die gezien het uiteenlopende type maatregelen nogal uiteenloopt. Een soms langere doorlooptijd van de investeringen: de ervaring leert dat projecten vaak een langere voorbereiding vergen en niet altijd conform de planning worden uitge voerd; naar verwachting zal een deel van de projecten ook na 2016 nog doorlopen, ter wijl de werkgelegenheidseffecten in bovenstaand overzicht al wel volledig zijn meege nomen.
Hoewel door het ontbreken van schattingen van de werkgelegenheidseffecten van enkele projecten het totaal aantal arbeidsjaren in principe hoger zou moeten zijn, dient dit op basis van genoemde nuanceringen te worden gecorrigeerd. Onze inschatting is dat beide effec Buck Consultants International
3
ten elkaar min of meer opheffen, hetgeen leidt tot een te verwachten tijdelijke werkgelegen heidseffect van zo’ n 1.600 arbeidsjaren in de periode t/m 2016.
3
Structurele werkgelegenheid
In tegenstelling tot het tijdelijke werkgelegenheidseffect kan het structurele werkgelegen heidseffect niet één op één gekoppeld worden aan de investeringsimpuls. Immers, of spra ke is van een blijvend economisch effect is sterk afhankelijk van de aard van de activiteiten en het succes op langere termijn. Dit succes wordt mede beïnvloed door externe factoren als marktontwikkelingen, kostenfactoren (bijvoorbeeld van arbeid, kapitaal en grondstoffen) en concurrentie (vergelijk succes en neergang van o.a. BlackBerry en Nokia). Het structurele werkgelegenheidseffect is (top-down) bepaald op basis van de verwachte investeringsvolumes vanuit WFF en hierbij passende kengetallen voor werkgelegenheid per miljoen geïnvesteerde euro’s vanuit vergelijkend onderzoek. Uit evaluaties van vergelijkbare investeringsprogramma’s, maatschappelijke kosten-batenanalyses en arbeidsmarktstudies zijn kengetallen gedestilleerd voor een vijftal typen investeringen waarmee de productieca paciteit van de economie structureel groter wordt: 1. 2. 3. 4.
Innovatiestimulering/clusterontwikkeling (nieuwe bedrijfsactiviteiten) Bedrijfsfinanciering (uitbreiding huidige en nieuwe bedrijfsactiviteiten) Aansluiting vraag en aanbod op de arbeidsmarkt (lagere structurele werkloosheid) Kwaliteitsverbetering gebouwde omgeving (vnl. tijdelijk effect, deels behoud van werk gelegenheid) 5. Woningmarkt (idem)
Op basis van de kengetallen uit uiteenlopende studies hebben we met het oog op de Friese situatie per investeringscategorie een bandbreedte van werkgelegenheid per mil joen euro’s bepaald. We zij hierbij uitgegaan van de beoogde provinciale bijdrage, enerzijds omdat in de vergelijkende onderzoeken veelal ook wordt gerekend met een (al dan niet impliciet) multipliereffect door uitgelokte investeringen van derden, en anderzijds omdat het nog niet duidelijk is hoe groot de feitelijke multiplier (publiek-privaat uitgelokte investering) per investeringscategorie zal bedragen. —
-
Gezien de grote mate van onzekerheid bij het vooraf inschatten, maar ook het achteraf vaststellen van structurele werkgelegenheidseffecten (hoe langer de tijdsperiode des te minder zeker kan het effect aan de feitelijke investeringsimpuls worden toegekend) hebben we er voor gekozen om te werken met een ruime bandbreedte, met een minimaal en maxi maal te verwachten structureel werkgelegenheidseffect. Bij een deel van de maatregelen die in het kader van Wurkje foar Fryslân worden genomen, is niet of nauwelijks sprake van creatie van structurele banen (bijvoorbeeld bij de aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, of investeringen in de gebouwde omgeving).
Buck Consultants International
4
Tabel 2 geeft het te verwachten structurele werkgelegenheidseffect op basis van de kenge tallen afgeleid uit het vergelijkende onderzoek. Tabel 2
Geschatte structurele bruto werkgelegenheid WFF o.b. v. kentallen uit vergelijkend onderzoek
Innovatie/speerpunten Bedrijfsfinanciering Aansluiting arbeidsmarkt Kwaliteit gebouwde omge ving Woningmarkt
Provincie Bijdrage WFF (in mln. € ) 70 50 45
Kengetal (fte/mln. €) 20 15 0
Effect (in fte) 1.400 750 0
Kengetal (fte/mln. €) 40 30 5
Effect (in fte) 2.800 1.500 225
70 65
3 0
210 0 2.360
6 5
420 325 5.270
WFF totaal
Minimaal effect
300
Maximaal effect
Op basis van onze inschattingen waar allerlei aannames in zitten, gezien de verschillen in type maatregelen, sectoren, situatie op de arbeidsmarkt, etc. komen we tot een bandbreedte van structureel 2.500-5.000 behouden of gecreëerde arbeidsplaatsen. -
-
Het gaat om bruto arbeidsplaatsen, waarbij geen rekening is gehouden met verdringing (banen die ingenomen worden door mensen die al werk hadden) en weglekeffecten (werk nemers c.q. inputs van buiten de regio/Nederland). Het netto effect geeft aan dat de werk gelegenheid ook echt in Fryslân landt en wordt ingevuld door een Friese niet-werkende werkzoekende. Aangezien verdringing en weglekeffecten alleen via zeer gedetailleerde studies na verloop van tijd (bijvoorbeeld 5 jaar na dato) te meten zijn 3 en in de statistieken het totaal aantal gecreëerde of behouden arbeidsplaatsen wordt gemeten, kiezen we voor het weergeven van het bruto werkgelegenheidseffect. Daar komt nog bij dat de bruto-netto verhouding sterk afhankelijk is van het type maatregelen en de situatie op de arbeidsmarkt, en in uiteenlopende studies varieert van circa 20% tot soms wel 70% of hoger (EIB, 2013). Zelfs in tijden van laagconjunctuur zijn er gemiddeld twee banen nodig om één werkloze aan het werk te helpen (CE Delft, 2013). De toename van de structurele werkgelegenheid zal na correctie van bruto naar netto ef fect leiden tot een lagere werkloosheid in Fryslân. Dit heeft een positief maatschappelijk effect door een toename van de productie en een afname van de werkloosheidsuitkeringen Dit laatste werkt door in de gemeentelijke begrotingen, waardoor er middelen vrijkomen voor bijvoorbeeld verder stimulering van de werkgelegenheid. Dit zgn. tweede orde effect is niet specifiek berekend, maar wordt wel impliciet meegenomen in de verwachte omvang van de multiplier. -
-
Dit geldt ook voor bijvoorbeeld gebwik van uitkeringsmiddelen om mensen met een uitkering aan een baan te helpen, hetgeen bijdraagt aan een grotere multiplier van de provinciale investeringen, maar nauwelijks aan extra structurele werkgelegenheid. Buck Consultants International
5
