provinsje fryslân provincie fryslân b. Provinciale Staten van de Provincie Fryslân Postbus HM LEEUWARDEN

provinsje fryslân provincie fryslân b postbus 20120 8900 hm leeuwarden tweebaksmarkt 52 telefoon: (058) 292 59 25 telefax: (058) 292 51 25 www.fryslan.nl

Provinciale Staten van de Provincie Fryslân Postbus 20120 8900 HM LEEUWARDEN

[email protected] www.twitter.com/provfryslan

.—

Leeuwarden, 27 november 2014 Verzonden,

27

.

2014

01166606 Kennis en Ekonomy T.S. Hazenberg / (058) 292 56 57 of [email protected] nvt 4

Ons kenmerk Afdeling Behandeld door Uw kenmerk Bijlage(n)

: : : : :

Onderwerp

: jaarplannen 2014 clusterorganisaties

Geachte Statenleden, Hierbij sturen wij u ter kennisgeving de jaarplannen 2014 van respectievelijk Energy Valley, Water Alliance, Greenlincs en Healthy Ageing Network Northern Netherlands. Het betreft hier de organisaties die binnen de prioritaire economische speerpunten Energie, Watertechnolo gie, Agrifood / BioBased Economy en Healthy Ageing een belangrijke makel- en schakelrol vervullen tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid. Deze jaarplannen zijn in de loop van 2014 successievelijk beschikbaar gekomen. Zo gold voor een aantal bijvoorbeeld dat er nog specifieke afspraken per provincie geformuleerd moesten worden. Wij sturen u deze jaarplannen nu nog toe zodat u de jaarverslagen van de betreffende organisaties beter kunt duiden. Wij zullen u namelijk voortaan ook de jaarverslagen van genoemde organisaties toesturen. Op deze manier geven wij ook invulling aan motie 728: ‘De behelle resultaten en effekten yn Fryslân fan de klusterorganisaasjes didlik ynsichtlik meitsje te litten en alle jierren te rapportearjen nei PS; Dat by de ynrjochting fan de klusterorganisaasjes dêr’t Fryslân oan meibetellet soarge wurdt foar in festiging en/of eigen loket yn Fryslân, mei projektverwervers/oansprekpunten dy’t kon takten hawwe mei it bedriuwslibben en oare relevante partijen yn us provinsje’

1 /2

-

Ons kenmerk: 01166606

provinsj e fryslân provincie fryslân b Bij de invulling van de jaarplannen 2015 zullen we rekening houden met uw wens voor een eigen vestiging/loket per cluster in onze provincie, voor zover hiervan nog geen sprake is. Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Hoogachtend, Gedepi

Staten van Fryslân,

0

Berg, secretaris

-2/2-

Ons kenmerk: 01166606

EflEP

Actieplan 2014

December 2013

Strategisch Partners Energy VaIIey 2014

provincieDrenthe

provinsje fryslân provincie Fryslân b

Gemeente Assen

1 gisl

Den Helder

,

Provincie

groningen

Gemeente Emmen

Noord-Holland

/Gemeente

jronin gen

All !vlAAR

auiander

aLlero

(ØMCN

Eneco

enrç.,mfImm.o

*

GasTerra

NAM

Trn

øJ

Ii TAQA Hanzebogeschooi Groninger UnirrsirvofÂpphcd &ieitces

GRONINGEN SEAPORTS

NHL

HOGESCHOOL

E

pwc

>

Stenden hogeschool

/

/

Energy Academy [urope

university of groningen

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord

4

1. Stichting Energy VaIIey

5

2. Bio Energy & Gas

10

3. Modern Power Systems & Grids

16

4. Knowledge & Internationalisation

21

5. Communicatie

26

6. Kosten- en urenbegroting 2014

30

3

VOORWOORD

Voor u ligt het Energy Valley Actieplan 2014. Hierin is de operationele inzet van de stichting Energy Valley voor komend jaar vastgelegd. Zoals met onze Raad van Toezicht en het Bestuurlijk Overleg Noord-Nederland overeengekomen bouwt het actieplan inhoudelijk voort op de strategische keuzes, prioritering en taakstelling zoals eerder vastgesteld in het Strategieplan Energy Valley 4 (2012-2015). Hierbij is mede op basis van de recente Midterm Review

/ Evaluatie Energy VaIley 2012-2013

aangegeven welke inzet, formatie en middelen per programmaonderdeel verwacht mag worden.

Stichting Energy ValIey

1. STICHTING ENERGY VALLEY De stichting Energy Valley geeft uitvoering aan het Strategieplan Energy Valley 4, waarin focus, scope en budget voor 2012-2015 is vastgelegd. Dit strategieplan is medio 2011 vastgesteld door de Raad van Toezicht en het Bestuurlijk Overleg Noord-Nederland. Hoofddoel is de uitbouw van bedrijvigheid en kennis in Drenthe, Fryslân, Groningen en Noord-Holland Noord op de transitiethema’s:

>Bio Energy & Gas -

-

Groene Gasrotonde: uitbouw ontwikkelkracht gascluster en inzet van gas als transitiebrandstof BioBased Energy: benutting biologische (rest-)materiaal voor duurzame energie en bio-grondstof

>Modern Power Systems & Grids -

-

Power Production & Balancing: uitbouw (EU) schakelfunctie voor offshore windenergie Slimme Decentrale Energie: geï-itegreerde energiesystemen in woon- en werkgebieden

De focus is in het Strategieplan Energy Valley 4 nader onderbouwd. De thema’s zijn ook prioriteit voor de Topsector Energie en het Nationale Energieakkoord, en vormen de basis voor de Noordelijke Energie Agenda SWITCH. De nadruk ligt niet zozeer op maximale duurzame energieproductie of C0 2 reductie, maar vooral op synergie tussen duurzaamheid, bedrijvigheid, kennis en innovatie om de energiesector te binden en werkgelegenheid te behouden en creëren. De thema’s zijn onderverdeeld in een aantal programmalijnen met onderliggende projecten (zie figuur). De ontwikkelfase varieert per programmalijn, wat (mede)bepalend is voor de Energy Valley inzet

Power-to-Gas

Offshore Wind

(Bio-)LNG

Energieopslag

Groen Gas

—

Bioraffinage

(Rest)warmte / ETP

5

Decentrale Energiesystemen

Om de regiostructuur op de transitiethema’s uit te bouwen wordt tevens ingezet op uitbouw van het profiel en het (kennis)fundament door:

>Organisation & Communication -

-

Profilering: branding en positionering door zichtbaar maken van ontwikkelingen/kansen Community Building: informeren en involveren van bedrijven, kennisinstellingen en overheden

Knowledge & Intern ationalisation -

-

Onderzoek & Onderwijs: uitbouw en bundeling energiekennis Internationale Samenwerking: uitbouw Europese (kennis)positie en benutting EU-fondsen

Dit is ondersteunend en doorsnijdend aan de inhoudelijke transitiethema’s (zie figuur).

Organisation & Communication Knowledge & Internationalisation

>Kern taken Nadruk ligt op het stimuleren van energie-investeringen en -projecten. Energy Valley investeert niet zelf, maar is procesbegeleider voor nieuwe marktmodellen en energieconcepten. Hiervoor wordt ondersteuning geboden bij coalitievorming en belangenbehartiging, alsmede financieel en technischinhoudelijke projectadvies. Om energie-activiteiten te ondersteunen en aan te trekken wordt parallel ingezet op de positionering van het Noorden als energieregio. De Energy Valley taken zijn primair gericht op bedrijfsleven, overheden en kennisinstellingen (triple helix).

>Actiepian 2014 Op basis van het Strategieplan Energy Valley 4 wordt jaarlijks een operationele actieplan opgesteld met een uitwerking naar thema- en programmalijn. Aan de hand van de evaluatie 201220131 is met de Raad van Toezicht en Bestuurlijke Overleg Noord-Nederland overeengekomen vast te houden aan de strategische focus, rol en werkwijze, en de inzet in het Actieplan 2014 nader te specificeren door per thema- en programmalijn aan te geven welke inzet verwacht mag worden en hoeveel formatie en middelen hiervoor beschikbaar is.

1

Mldterm Review

/ Evaluatie Energy Valley 2012-2013, oktober 2013

>Green Deal! Topsector Energie De stichting Energy Valley is medeondertekenaar van de Green Deal Noord-Nederland, alsmede van de Green Deal LNG Rijn & Wadden en Green Gas Green Deal. Tevens is een stevige positie ingenomen in de nationale Topsector Energie door belangen, partijen en projecten goed te positioneren bij de TKI Gas, Smart Grids, Offshore Wind, BioBased Economy en Deltatechnologie. Recent zijn ook 3 regioprojecten opgenomen in de Versnellingsagenda van de Topsector Energie. De inzet op de Green Deals en Topsector Energie maakt integraal onderdeel uit van dit actieplan.

>Nationaal Energieakkoord / Noordelijke Energie Agenda SWITCH Het Nationaal Energieakkoord is een belangrijk kader. Het is van belang dat de Energy Valley thema’s hier goed op aansluiten. Daarnaast heeft het akkoord betrekking op andere relevante dossiers zoals de uitrol van duurzame energie en besparing. Dit valt buiten de scope van Energy Valley. Om als regio gericht aan de slag te gaan met het akkoord wordt gewerkt aan een samenhangende aanpak in een Noordelijke Energie Agenda SWITCH. De stichting fungeert als publiek-privaat platform en procesbegeleider om belangen en partijen te bundelen. Uiteraard met de directe achterban en overige belanghebbenden. Om dit verder uit te werken is een werkbudget van €30.000 gereserveerd.

Het SWITCH-proces is in volle gang. De uitkomst hiervan zal in de loop van 2014 duidelijk worden. Zoals overeengekomen richt dit actieplan zich op de inhoudelijke focus van het Strategieplan Energy Valley 4.

Dit heeft overlap met SWITCH. Zeker als het gaat om de beoogde innovatiethema’s.

Hiermee is de inzet van de stichting Energy Valley voor 2014 zoveel mogelijk gesynchroniseerd. Andere SWITCH-onderdelen, buiten de huidige scope, zijn niet in dit actieplan opgenomen. In 2014 zal op basis van het vervolgproces met de publieke en private partners moeten worden bepaald hoe uitvoering wordt gegeven aan SWITCH en welke rol Stichting Energy Valley hierin vervuld.

> Verslaglegging/Rapportage

Afgelopen periode was het inhoudelijk verslag gentegreerd in het actieplan. Dit wordt gescheiden. Begin 2014 zal in een separaat verslag worden gedaan van de resultaten en gepleegde inzet in 2013. Dit wordt gecombineerd met de financiële jaarcijfers, zodat het kan dienen als verantwoording voor subsidievaststelling 2013. Voor het financiële verslag is een werkbudget van €5.000 gereserveerd.

>Energy Valley Monitor Om de structurele effecten inzichtelijk te maken wordt jaarlijks de Energy Valley Monitor opgesteld met de relevante energetische en economische kerngetallen voor Noord-Nederland. Dit gaat verder dan de stichting Energy Valley en geeft een overzicht van de ontwikkeling als energieregio op basis van objectieve databases (CBS, LISA, Klimaatmonitor, e.d.). Begin 2014 zal een nieuwe versie van de monitor worden gepubliceerd. Voor de 2015 editie is een werkbudget van €15.000 gereserveerd. 7

>Uitvoeringsorganisatie De huidige basisbezetting bedraagt 20,4 fte gefinancierd uit de Energy Valley 4 begroting. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van tijdelijke formatie, gefinancierd uit projecten. In dit actieplan is de werkinzet per thema- en programmaonderdeel gespecificeerd, inclusief beschikbare basisformatie. Om flexibiliteit te behouden is een deel (2,2 fte) van de basisformatie vrijgehouden voor niet gespecificeerde (indirecte) werkzaamheden (intern overleg, project/uren-administratie, e.d.) en overige werkzaamheden (aanvullende

/ onvoorziene

ontwikkelingen) binnen de bestaande focus.

>Raad van Toezicht Statutair wordt verantwoording afgelegd aan de Raad van Toezicht, die zowel de financiën als de strategische inzet bewaakt. De Raad komt minstens 3 keer per jaar bijeen, waarbij in ieder geval in het begin van het jaar het financiële en inhoudelijke jaarverslag en aan het eind van het jaar het actieplan voor het jaar erop ter goedkeuring wordt voorgelegd. De leden hebben op persoonlijke titel zitting in de Raad van Toezicht en zijn afkomstig uit bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid.

>Bestuurlijk Overleg Noord-Nederland Afstemming met provincies en gemeenten vindt plaats via het Bestuurlijk Overleg Noord-Nederland, waarbij aan het begin van het jaar het verslag van vorig jaar en aan het eind van het jaar het actieplan wordt voorgelegd. De subsidie is afhankelijk van goedkeuring hiervan. In 2014/2015 zal tevens een infosessie voor Raden en Staten worden ingepland. De publieke partners laten onderzoek doen naar de organisatiestructuur en hun positionering ten opzichte van Energy VaIley. De uitkomsten hiervan zijn niet bekend en derhalve niet meegenomen in dit actieplan.

>Taskforces Om de betrokkenheid, verantwoordelijkheid en trekkracht uit overheid en bedrijfsleven te vergroten is in de Noordelijke Energie Agenda SWITCH voorgesteld op de 4 kernthema’s een taskforce vorm te geven. Op dit moment is sprake van 2 taskforces: de Taskforce Groen Gas en de Taskforce LNG. Het BONN zal begin 2014 een verder standpunt innemen over de bestuurlijke rol en betrokkenheid. Aansluitend zal de vormgeving van de taskforce, de bestuurlijke positie, verdere samenstelling en taakstelling met het BONN worden afgestemd.

>Ambtelijke Energieoverleg Iedere 6 weken vindt afstemming plaats met de publieke partners via een ambtelijk overleg. Hierbij wordt ook de Green Deal Noord-Nederland, alsmede andere energiedossiers besproken. Voorstel is de structuur te wijzigen en een apart deel in te richten om de voortgang van Energy Valley te bespreken. De stichting zal hierbij zorgen voor terugkoppeling van de gepleegde inzet, aan de hand van het actieplan. De opzet en frequentie zal met het ambtelijk overleg worden bepaald. 8

ENERGY VALLEY 4- ORGANISATIE 2014 -

-

-

-

-

1,8 fte directie (sturing en bedrijfsvoering) en 1 fte directiesecretariaat Personeel: €1.800.000 begroot , waaronder: 2 o

€495.000 voor Team Organisation & Communication, mcl. directie

o

€435.000 voor Team Bio Energy & Gas

o

€435.000 voor Team Modern Power Systems & Grids

o

€435.000 voor Team Knowledge & Internationalisation

Operationele kosten: €600.000 begroot , waaronder: 3 o

€135.000 voor huisvesting

o

€200.000 voor reis, verblijf en overige onkosten (telefoon, lunches e.d.)

o

€150.000 voor administratie (uitvoering en controle)

o

€115.000 voor overige kantoorkosten (ICT, printen, e.d.)

Strategisch werkbudget: €100.000 begroot voor o.m. strategieplannen en rapportages 4 w.o.: o

Uitbouw rapportagesystemen uren/projectadministratie (€15.000 werkbudget)

o

Inhoudelijke Jaarverslag 2013 (€5.000 werkbudget);

o

Update (economische) Energy Valley monitor; eind 2014 (€15.000 werkbudget)

o

Procesbegeleiding Noordelijke Energie Agenda (€30.000 werkbudget)

Afstemming publieke en private partners w.o.: o

Raad van Toezicht, (voorlopige) data: 3/3, 2/6, 8/9, 1/12

o

Financiële Commissie, (voorlopige) data: 27/2, 22/5, 4/9, 27/11

o

Bestuurlijk Overleg Noord-Nederland, data nader te bepalen door secretariaat BONN

o

Ambtelijk Overleg, opzet en frequentie voor 2014 gezamenlijk te bepalen

o

Update Staten en Raden (per provincie), data nader te bepalen door provincies

2

Dit betreft totale personeelsiasten (brutoloon, mci. sociale lasten, pensioen, ed.). De salarissen zijn conform salaris/functiehuis Stichting Energy Valley wat ruimschoots binnen bandbreedte Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen publieke en semipublieke sector valt (voorheen Balkenende-norm). Het budget ligt €250.000 hoger dan begroot in Strategieplan Energy Valley 4. Deels omdat meer formatie is aangesteld en deels omdat personeelslasten hoger liggen. De meerkosten worden gedekt uit extra financiering en hebben geen invloed op de overheidssubsidie. De kantoorkosten liggen €175.000 hoger dan begroot in Strategieplan Energy Valley 4. Deels door meer variabele kosten (printen, telefoon, reis/verblijf, e.d.) en deels door meer adrninistratiekosten vanwege afwijkende subsidievoorwaarden. De meerkosten worden gedekt uit extra (private) financiering. In het Strategieplan Energy ValIey 4 is jaarlijks €300.000 gereserveerd voor de post ‘communicatie’, hiervan is €100.000 gereserveerd voor strategieplannen en -rapportages die mede worden benut voor de positionering, verantwoording en (intern/externe) communicatie. 9

2. Bio ENERGY & GAS In 2014 is €200.000 werkbudget en 4,55 fte (mcl. 1 fte secretariaat) beschikbaar voor Bio Energy & gereserveerd voor indirecte werkzaamheden (zoals / Vrije ruimte 5 teamoverleg, uren-administratie, e.d.) en onvoorziene / overige werkzaamheden (binnen de focus). Gas. Hierbij is 0,6 fte als algemeen

De gespecificeerd inzet, formatie en werkbudget per programmalijn is onderstaand toegelicht.

>Groen Gas / Biogas

0,8 fte en €30.000 werkbudget

Afgelopen jaren is Energy Valley actief betrokken geweest bij de opbouw van het Groen Gas

/ Biogas

cluster, waarbij een stevige basis is opgebouwd met een goede (publiek-private) organisatiegraad, actief bedrijfsnetwerk, grotere (productie)projecten en kennisprogramma’s. De ontwikkeling bevindt zich in de groeifase met uitdagingen op het vlak van grondstof(beheer), financiering, technologie, maatschappelijke inbedding, e.d. Energy Valley richt zich op innovaties en optimalisatie van de waardeketen om de business case te verbeteren en tot opschaling te komen door:

-

Energy Valley voert met provincie Drenthe het secretariaat van de Taskforce Groen Gas NoordNederland. Gezien de uitdagingen voor verdere opschaling is het gewenst met de taskforce een (hernieuwde) taakstelling vast te stellen en daar de inzet voor 2014 op af te stemmen.

-

Energy Valley is co-host

/ lid programmacie van de European Biogas Association (EBA) Congres

Hiervoor wordt een garantie afgegeven voor deelname van >100 bezoekers (€30.000). Energy Valley zal

tevens

een

side-event

in

Alkmaar organiseren

om

de

ontwikkeling van

biomassavergassing extra kracht bij te zetten (financiering uit EZ-bijdrage).

-

Energy Valley is penvoerder van het project Groen Gas Noord-Nederland en heeft een coördinerende rol om met de deelnemende bedrijven (hubs) de tussen- en eindrapportages op te stellen en een eindcongres (onderdeel

/ gefinancierd uit het project) te organiseren.

1n hoofdstuk 6is een totaaloverzicht gegeven van het werkbudget en de formatie per thema/programma. 5 10

Energy VaIley is procesbegeleider voor het project Biogasplant of the Future dat is opgenomen als Versnellingsproject Topsector Energie. Met Drenthe wordt ondersteuning geboden om met EZ

/

Rijk tot versnelling te komen. Energy VaIley levert inhoudelijke expertise om met

ontwikkelaars tot goede vraagafbakening en afspraken te komen.

Energy Valley voert de coördinatie om tot een Regionaal Substraatcentrum te komen. De provincies en Rijk hebben in de Green Deal Noord-Nederland hiervoor financiering toegezegd. Energy VaIley zal met de uitvoerende ondernemer een projectvoorstel (business case) uitwerken om de middelen in 2014 beschikbaar te krijgen en een begin te maken met de realisatie.

Energy Valley biedt blijvend ondersteuning aan lopende en nieuwe projectopties (TKI, SDE, e.d.) voor kostenreductie en opbrengstverhoging van biogas

/

groen gas productie (zie bijlage 1).

Verder zal de Groen Gas medewerker deels gedetacheerd (0,2 fte) blijven bij stichting Groen Gas NL om een goede verbinding met de landelijke ontwikkelingen te borgen.

>SmaII-Scale ING

fte en €70.000 werkbuc

Energy Valley zet sinds 2012 actief in op de introductie van Liquefied Natural Gas (LNG) als schoon, betrouwbaar en stil alternatief voor zwaar transport en scheepvaart. Dit biedt ook kansen voor (scheeps)bouw en BioLNG. Hiervoor is de basis gelegd met (publiek-private) organisatiekracht, kennisopbouw, positionering, EU-contacten en (innovatie)projecten. Energy VaIIey richt zich in 2014 op uitbouw van de organisatiegraad en projecten om tot verdere groei te komen door:

-

Energy Valley voert met provincie Groningen secretariaat van de Taskforce LNG Noord-Nederland, met het Masterplan LNG Energy Valley als leidraad voor de inzet, strategische positionering en afstemming. Hierbij wordt ook verbinding gelegd met de Duitse zusterorganisatie LNG-Initiatieve Nordwest om samen op te trekken met Nedersaksen voor een LNG-netwerk in de Waddenzee.

-

Energy VaIIey heeft zitting in het DB van het Nationaal LNG Platform om tot passende (wettelijke) kaders te komen en aan te haken bij de 50/50/500 ambities van de Launching Customer Coalition (onderdeel Green Deal LNG Rijn & Wadden). Hiervoor wordt €30.000 bijgedragen aan het nationale LNG Platform, met afspraken over regionale return (inzet kennis en mankracht).

11

-

Energy ValIey is procesbegeleider voor het project LNG Waddenzee dat is opgenomen als Versnellingsproject Topsector Energie. Met provincies Fryslân, Groningen en Noord-Holland zal afspraken worden gemaakt met EZ

/

Rijk om tot versnelde uitrol te komen. Energy Valley levert

inhoudelijk expertise voor vraagafbakening en verbinding naar markt (infra en schepen).

-

Energy Valley heeft hoogleraar Jacques Dam tijdelijk aangesteld voor het opstellen van een LNG STW onderzoek- en onderwijsprogramma. Per 1 januari 2014 zal hij parttime (0,4 fte) in diensttreden bij de HG en zal de aanstelling bij Energy Valley zal voor het eerste halfjaar worden gecontinueerd (0,6 fte) en worden afgebouwd naar 0,2 fte. Dit wordt gefinancierd uit het LNG werkbudget (€20.000) en lopende projecten zoals het TKI gas project ModeLiNG en ENSEA.

-

Energy Valley zal o.m. NHL, HG, Maritieme Academie Willem Barendsz samenbrengen om de kennispositie op vlak van maritiem en LNG uit te bouwen. Inzet is te komen tot een Green Shipping Centre, aangehaakt bij de Energy Academy Europe en Energy College. Tevens zal met NGO’s en GGD expertise worden opgebouwd rond LNG en lucht, milieu en gezondheid.

-

Energy Valley biedt ondersteuning aan lopende en nieuwe onderzoek en pilot/demo-projecten (o.m. TKI Gas, Waddenfonds, EU-fondsen) om Small-Scale LNG aan de regio te binden (bijlage 2).

Power to Gas

Met Power-to-Gas (P2G) kan toenemende inflexibele energie uit zon en wind worden opgeslagen en gebalanceerd. Dit biedt goede kansen om (hoogwaardige) kennis en technologie ontwikkeling aan te binden en de sterke positie als gas- en balanceringsregio uit te bouwen. P2G is een relatief nieuwe ontwikkeling, die zich in de introductiefase bevindt. Energy VaIIey is in 2014 gericht op het versterken van de (publiek-private) organisatiegraad en (innovatie)projecten door:

-

Energy Valley zal de publiek-private belangen met betrekking tot P2G bundelen om tot verdere positionering en implementatie te komen. Hiervoor zal een Roadmap

/ Masterplan

P2G worden

opgesteld om de ontwikkelkansen gestructureerd in kaart te brengen, met specifieke aandacht voor betrokkenheid van het (high-tech) MKB (reservering €20.000).

12

Energy Valley neemt deel in de Stuurgroep P2G onder hoofdlijn Flexibilisering Energiesysteem Systeemfunctie Gas van de TKI Gas

/ Topsector

/

Energie en de Joint Industry Propositie P2G van

TKI Gas en Wind Offshore. Hiermee kunnen de regiobelangen voor P2G worden behartigd en zal de EU-samenwerking worden uitgebouwd om te leren van ervaringen elders (m.n. Duitsland).

Energy Valley is procesbegeleider voor de Demo Power-to-Gas

/

HADES dat is opgenomen als

Versnellingsproject Topsector Energie. Met provincie Groningen zal afspraken worden gemaakt met EZ

/

Rijk om tot versnelde uitrol hiervan te komen. Energy Valley levert hiervoor de

inhoudelijke expertise en (bedrijfs)contacten om tot vraagafbakening en afspraken te komen.

Energy VaIley zal met TNO en TKI Gas de voorbereidingen treffen voor een CO -bufferproject 2 (Horizon2ü2o) om waterstof te binden met CO 2 voor productie van methaan in Eemsdelta (reservering €7.500). Energy Valley tevens deel in het nationale onderzoeksproject CATOZ om P2G concepten zoals HADES en de CO -buffer te toetsen op technische en economisch aspecten. 2

Energy Valley neemt deel in innovatieprojecten HyPlasma en Hyplasmall voor P2G concepten die met DIFFER (Dutch Institute for Future Energy Research) zijn ingediend bij TKI Gas. Daarnaast zal Energy Valley zal met EAE

/ EnTranCe

inzetten op meer TKI Gas-demo’s zoals brandstofcellen

en Power-to-Product concepten voor de koppeling van zuurstof/waterstof aan (thermo-) chemische processen, zoals ethyleen-productie (om. vlamboog- en plasmareacties).

>BioBased F

, & Chemistry

0,95 fte en €35.000 werkbudget

Energy Valley is afgelopen jaren actief betrokken geweest bij diverse toepassings- en kennisprojecten op het vlak van bio-energie. Verwachting is dat met de opkomst van andere duurzame bronnen de rol van bio-energie op termijn zal afnemen en waardevolle bio-componenten anders worden ingezet. Door bio-raffinage kan biomassa worden benut als voedsel/veevoer of in farma, en reststoffen voor energie of platformchemicaliën. Via torrefactie, pyrolyse en vergassing wordt biomassa voorbewerkt. Nu veelal nog voor energie (m.n. elektriciteit), waarbij ook toepassingen hoger in de waardeketen (zoals bioLNG, syngas, waterstof en aromaten) mogelijk zijn. Daarnaast biedt aquatische biomassa een alternatieve voor energie en andere toepassingen. Energy Valley is in 2014 gericht op een goede dwarsverbinding vanuit de bio-energie naar andere processen te leggen door:

13

Energy ValIey zal een Roadmap

/

Masterplan BioBased Energy & Chemistry opstellen om de

dwarsverbanden en multidisciplinaire aanpak te bevorderen. Nadruk zal liggen op verbinding van bio-energie met markten zoals Chemie, maar bijv. ook tussen kweek en oogsten van aquatische biomassa op industriële schaal en bio-platform chemicaliën, alsmede bio-raffinage concepten om de kosten van bio-energieproductie om te zetten in opbrengsten (reservering €10.000).

Energy Valley neemt deel in het project Eemsdelta Green om biomassaconversie op het snijviak van energie en chemie onder semi-industriële condities te beproeven (zoals torrefactie, biobenzeen, biotolueen en bioxyleen). Energy Valley maakt onderdeel uit van het projectteam om bedrijfscontacten en projecten in te brengen. Energy Valley maakt tevens deel uit van de projectgroep Green Gas Grid Deifziji voor uitwerking van een business case om syngas, CC of H2 te transporteren en distribueren en zo producenten en met afnemers met elkaar te verbinden.

Energy Valley zal ondersteuning bieden aan TorrGas en ECN voor de realisatie van demo’s voor productie van Bio Syngas

/

BioSNG. Hierbij zal een verbinding worden gelegd naar andere

thermochemische processen en mogelijk grootschalige productie van Bi0LNG. Energy Valley heeft tevens een coördinerende rol bij de uitwerking van een Nationale Biomassavergassing Centrum Alkmaar. Hierbij zal met betrokken partijen een plan van aanpak worden opgesteld voor de gefaseerde opbouw,

md.

koppeling aan lectoraat vergassingstechnologie IN Holland.

Energy ValIey voert het secretariaat van de Dutch Torrefaction Association en is member van de International Biomass Torrefaction Council om kennis te bundelen en uit te bouwen. Tevens zal een verbinding worden gelegd tussen de BBE-projecten en Van Hall, BioBRUG en Stenden.

—

Energy VaIley biedt blijvend ondersteuning aan lopende en nieuwe projecten zoals Woodspirit, Proefboerdeij Algen

/ Eendenkroos Eemshaven,

14

Bi0BTX, Zeewierteelt op Zee, Sugar BV, e.a.

ENERGY VALLEY 4- BIO ENERGY & GAS 2014 -

4,55 fte basisformatie (w.o. 1 fte secretariaat en 0,6 fte Vrije ruimte) en €200.000 werkbudget 6

>Groen Gas / Biogas -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Co-host EBA Congres Noord-Holland

-

-

-

-

-

Inhoudelijke procesbegeleider EZversnellingsproject Biogas Plant of the Future (i.sm. Drenthe) Coördinator Green Deal Noord project Regionaal Substraatcentrum Blijvende ondersteuning regionale (innovatie)projecten (zie bijlage 1) —

0,8fte/€70.000

Secretariaat TF Small-Scale LNG Noord (met Pr. Groningen), connectie LNG-Initiatieve Nordwest Zitting DB Nationaal LNG Platform voor wettelijke kaders en Launching Customer (€30.000) Inhoudelijke procesbegeleider EZ versnellingsproject LNG Waddenzee (i.s.m. provincies) Tijdelijke aanstelling LNG hoogleraar (0,4 fte) voor LNG-onderzoeksprojecten (€30.000) Kennisbundeling voor Green Shipping Centre, alsmede kennis over lucht, milieu en gezondheid Blijvende ondersteuning regionale (innovatie)projecten (zie bijlage 2) —

0,3 fte / €45.000

Bundelen van sleutelspelers voor P2G en opstellen Masterplan P2G (€20.000) Deelname in Stuurgroep P2G en Joint Industry Proposition P2G TKI Gas Inhoudelijke procesbegeleider EZ versnellingsproject Demo Power-to-Gas (met Pr. Groningen) Uitwerking C0 -bufferproject Eemsdelta (7.500) en aanhaking Green Gas Grid Delfzijl 2 Deelname in nationale onderzoeksproject CATO2 voor validatie P2G-concepten Deelname in HyPlasma en HyPlasma2 (DIFFER) en inzet kleine P2G-Demo’s (EAE

>B!oBased Energy & Chemistry -

-

-

-

-

-

-

/ Organisatie side-event bio-vergassing Alkmaar (€30.000)

Penvoerder / coördinator Koers Noord project Groen Gas Noord-Nederland

>Power-to-Gas -

0,9 fte / €30.000

Secretariaat Taskforce Groen Gas Noord-Nederland (samen met Drenthe)

>SmaiI-Scale LNG -

—

—

/ EnTranCe)

0,95 1 €35.000

Opstellen Masterplan BBE & Chemistry voor samenhangende aanpak (€10.000) Deelname in Eemsdelta Green voor testen biomassaconversie-technologieën Blijvende ondersteuning aan realisatie vergassers TorrGas en ECN (Milena/Olga) Deelname in projectteam voor realisatie Green Gas Grid Deifzijl Coördinatie uitwerking projectvoorstel Nationaal Biomassaverassing Centrum Alkmaar Secretariaat DTA en Supporting Member IBTC voor kennisbundeling bedrijven Blijvende ondersteuning lopende regionale (innovatie)projecten BBE & Chemistry

6

In het Strategieplan Energy VaIley 4 is €600.000 gereserveerd voor ‘Studies en Externe Opdrachten’. Dit is verdeeld als werkbudget voor de 3 themalijnen (€200.000 per themalijn), waarbij de geraamde kosten per prograrnmaonderdeel nader gespecificeerd zijn. Daarnaast is per werkbudget 10% (€20.000) gereserveerd voor ‘overig/onvoorzien’ om eventueel bijkomende kosten op te vangen, In hoofdstuk 6 is de totaalbegroting, mci. kosten per thema/programmalijn weergegeven. 15

3. MODERN POWER SYSTEMS

& GRID5

In 2014 is €200.000 werkbudget en 4,9 fte (mcl. 1 fte secretariaat) beschikbaar voor Modern Power Systems & Grids. Hierbij is 0,6 fte als algemeen onvoorziene

7 voor indirecte en / vrije ruimte gereserveerd

/ overige werkzaamheden (binnen de focus). De gespecificeerd inzet, formatie en

werkbudget per programmalijn is onderstaand toegelicht.

1 fte en €50.000 werkbudget

>Decentrale Opwekking

8 van duurzame energie is een forse pijler onder het nationale Energieakkoord. Decentrale opwekking De uitrol van decentrale initiatieven is echter geen kerntaak van Energy Valley. Energy Valley beschikt niet over de capaciteit om actieve ondersteuning te bieden aan diverse (particuliere) initiatieven en projecten. Wel wordt een ondersteunende rol vervuld bij de ontwikkeling en uitwerking van (markt)concepten met marktkansen voor het Noorden, met focus op:

>Energie uit Water (0,4fte)

-

Energy Valley levert de projectleider (0,4 fte) voor het projectteam Duurzame Afsluitdijk. Dit maakt onderdeel uit van het project de Nieuwe Afsluitdijk (www.denieuweafsluitdiik) onder aansturing van het samenwerkingsverband van de aanpalende provincies en gemeenten.

-

Energy Valley verzorgd de communicatie en (EU) netwerkvorming voor het project Energizing 9 (www.energizingdeltas.com). Deze inzet (0,6 fte) wordt gefinancierd uit het project. Deltas

>Zonne-Energie (0,2 / €10.000)

-

Energy Valley levert technische en financiële kennis (0,1 fte) voor uitroiplannen en -concepten in Fryslân en Noord-Holland (via afstemmingsoverleg te delen met andere overheden)

-

Energy Valley biedt ondersteuning voor realisatie van de voorbeeldprojecten ZonPV Thialf en Zonnepark Ameland (0,1 fte) door inbreng van technische en financiële kennis bij projectteams.

7 1 n hoofdstuk 6 is een totaaloverzicht gegeven van het werkbudget en de formatie per thema/programma. ‘direct aanwijsbaar gekoppeld aan klanten/afnemers, met vermogensgrootte < 10 MWe. Project loopt t/m december 2014, gefinancierd uit EFRO west-programma (totaalbudget €2,9 miljoen), Leadpartner: Tidal Test centre 16

>Cleun Tech & MKB (0,4 fte / €40.000) Energy Valley zal een CleanTech programma opzetten met (kennis)partners, om knowhow en faciliteiten beschikbaar te maken voor doorontwikkeling van nieuwe product-markt-combinatie:

-

-

Met NOM zal een strategie worden opgesteld voor acquisitie

/ facilitering CleanTech sector.

Energy Valley zal 2 tot 3 sessies organiseren met kennis- en bedrijfspartners voor het definiëren van nieuwe product-markt-combinatie

/ projectopties uit het MKB. Energy Valley biedt

ondersteuning voor tenminste een business proposals voor a) zonnecellen, b) verrijking van Silicium en c) Smart Grids.

>Decentrale Systeemil

lfteen€20.C

Opkomende decentralisatie vraagt om slimme lokale oplossingen voor infra, opslag en optimalisatie van energiestromen in woonwijken en op industrieterreinen. Specifiek onderdeel zijn warmtenetten. Energy Valley richt hierbij op de (pre-concurrentiele) voorfase om met initiatiefnemers kansen in kaart te brengen. De uitwerking van business analyse, consultaties, Organisatie en projectfinanciering valt buiten de scope. Daarnaast brengt Energy Valley expertise en organiserend vermogen in voor business development en nieuwe decentrale concepten. De inzet in 2014 is gericht op:

>Warmtenetten (0,6 fte)

-

Energy Valley zal een handboek opstellen voor warmte-infrastructuur in de gebouwde omgeving (casus Emmen). Tevens zal kennis over warmtenetten worden ingebed in het FIexiHEAT project van de HG om te borgen dat er robuuste kennisopbouw rondom dit thema plaatsvindt.

-

Energy Valley zal een model en aanpak ontwikkelen om warmteprojecten te certificeren analoog aan de certificering van groen gas en duurzame elektriciteit. Dit vindt plaats door gezamenlijke inspanning rondom het warmtenet met de gemeente Hoogezand, provincie Groningen en KNN.

-

Energy Valley zal een inventarisatie (quick-scan) uitvoeren naar mogelijke warmtenetten in de gemeenten Groningen, Heerhugowaard, Schagen, Oldambt, Assen en Heerenveen.

17

-

Energy Valley zal een verkenning uitvoeren naar de mogelijkheden voor een publiek-private ontwikkelorganisatie om vragende partijen te ondersteunen om nut en noodzaak, kans van slagen, alsmede financieringskansen voor een warmtenet in kaart te brengen. Op basis van de verkenning zal worden bepaald welke opties hiervoor zijn en hoe dit verder vorm te geven.

>Decentrale Pilots/Demo’s (0,4 fte / €20.000)

-

Energy Valley biedt (blijvende) ondersteuning voor het projecten MeppelEnergie, iBalance en Datacollectie door als adviseur expertise beschikbaar stellen voor de realisatiefase.

-

Energy Valley zal ondersteuning bieden aan het uitwerken van 3 business proposal voor a) energievoorziening datacentres, b) systeemintegratie met biogas en c) smart grid. Daarnaast zal met (de netbedrijven een voorstel worden opstellen voor een pilot/demo voor de technischeconomische afweging tussen gelijkspanning en wisselspanning.

‘Noordzee-En en

0,7 fte en €55.000

‘

Wind op Zee biedt kansen voor de Noordelijke regio en vooral de havens. Energy Valley zet sinds 2012 actief in op uitbouw van de regiopositie door bundeling van bedrijfspartners, positionering en kennisuitbouw. Het Nationale Energieakkoord zet in op forse uitbouw van Wind op Zee. De realisatie hiervan is afhankelijk van Rijksinzet. Het is zaak als regio hier goed positie in te nemen en proactief de belangen en mogelijkheden naar voren te schuiven. Energy Valley heeft hierbij een coördinerende rol om krachten te bundelen met regionale overheden, bedrijfsleven en kennisinstellingen voor:

-

Energy Valley zal een voorstel uitwerken voor een publiek-private taskforce om (lobby)krachten te bundelen. De invulling en taakstelling, alsmede rol van Energy Valley, zal in overleg met het BONN worden bepaald. Doel is een gesynchroniseerde inzet voor clustering windparken, faciliterend vergunningenbeleid, test/proefvelden, kabelcorridor en uitbouw van opleidingen.

-

Energy Valley zal met de havenbedrijven, NOM en NHN een acquisitieplan opstellen voor fabrikanten van windturbines, civiele infra, elektrische infra, O&M partijen. Dit om tot goede afstemming te komen tussen havens van Den Helder (mcl. connectie Amsterdam

/

IJmuiden),

Harlingen, Eemshaven en Delfzijl, alsmede afstemming met de Energy Board Noord-Holland; 18

Energy VaIley is als inhoudelijke coördinator betrokken bij NNOW. Inzet is dit bedrijfsnetwerk uit te bouwen naar <100 leden (nu 60). Hiervoor zal in ieder geval 2 tot 3 ‘supply chain meetings’ worden georganiseerd om het regionale bedrijfsleven te betrekken bij TIER 1.

Energy Valley zal de mogelijkheden voor een Energie-Eiland onderzoeken om de ontwikkeling van een E-hub, opslag en andere energieopties mogelijk te combineren.

0,6 fte en €55.000 wer’

Met het Nationale Energiekoord zal het aandeel duurzaam energie, en daarmee de grilligheid en mogelijke onbalans op het elektriciteitsnet (op termijn) toenemen. De inbedding van duurzame energie vraagt derhalve om meer mogelijkheden voor balancering en opslag. Dit biedt kansen voor de noordelijke regio om nieuwe kennis en technologie te ontwikkelen, en een sleutelpositie in te nemen voor een stabiele energievoorziening. In deze programmalijn ligt de nadruk op grootschalige opties. Dit is een nieuw ontwikkelthema, waarbij de inzet in 2014 gericht is op:

-

Energy Valley zal een benchmark uitvoeren naar verschillende opslag en -balanceringsopties en (technisch,

economisch,

ecologisch,

sociaal-maatschappelijk,

juridisch,

beleidsmatig

en

bedrijfsmatig) de verhouding hiervan ten opzichte van elkaar (gereed 2e kwartaal 2014).

-

Energy Valley zal de regionale projectopties, sleutelspelers, kennis(instituten), beleid en (subsidie)programma’s in kaart brengen om tot een verdere strategiebepaling te komen. Hierbij zal ook een connecties worden gemaakt met de ontwikkeling van wind op zee en mogelijkheden van een energie-eiland (zie vorige programmalijn).

-

Energy ValIey zal op basis van de bovengenoemde stappen bepalen welke rol in kan

/

dient te

worden genomen en welke taken en rollen door andere partijen worden opgepakt. Dit zal worden vastgelegd in separaat werk/koersdocument.

-

Energy Valley zal in ieder geval een business cases uitwerken voor inzet van (stilgezette) grootschalige WKK als betaalbaar alternatief voor energie-intensieve industrie en/of industriële projecten. Hierbij kan de actuele ontwikkelingen rondom Aldel als testcase worden benut.

19

ENERGY VALLEY 4- MODERN POWER SYSTEMS & GRIDS 2014 -

4,9 fte formatie (wo. 1 fte secretariaat en 0,6 fte Vrije ruimte) en €200.000 werkbudget’°

>Decentrale Opwekking / Clean Tech —1 fte / €50.000 -

-

-

Energie uit Water (0,4 fte) o

Projectleider Duurzame Energie voor projectgroep Nieuwe Afsluitdijk (0,4 fte)

o

Communicatie/Disseminatie EFRO-west project Energizing Deltas (gefinancierd uit project)

Zon ne-energie (0,2 fte

/ €10.000)

o

Ondersteuning voorbeeldprojecten Z0nPV Thialf en Zonnepark Ameland (0,1 fte)

o

Technisch/financiële ondersteuning ZonPV-plannen Fryslân en Noord-Holland (0,1 fte)

Opzetten CleanTech-programma (0,4 fte / €40.000), met o.m. o

Acquisitieplan voor CleanTech sector met de NOM

o

Organisatie 2-3 sessies kennispartners en bedrijfsclusters voor decentrale PMC

o

Ondersteuning business proposals ZonPV start-up, Sillicium-verrijking en Smart Grids

>Decentrale Systeemintegratie —1 fte/€20.000 -

-

Warmtenetten (0,6 fte) o

Quick-scans Groningen, Heerhugowaard, Schagen, Oldambt, Assen en Heerenveen

o

Opstellen handboek Warmtenetten en inbreng warmtenet-kennis bij FIexiHEAT

o

Uitwerking model certificering groen warmte (i.s.m. KNN, Hoogezand en Pr. Groningen)

o

Uitwerking voorstel voor PPS-uitvoeringsorganisatie realisatie warmtenetten

Decentrale Pilots/Demo’s (0,4 fte o

Ondersteuning bij lopende innovatieprojecten iBalance, MeppelEnergie en Datacollectie

o

Ondersteuning business proposals Datacentre, Systeemintegratie Biogas en Smart Grids

o

Uitwerken business proposol voor gelijk-wisselstroom met netwerkbedrijf

>Offshore Wind/Noordzee-Energie -

-

-

-

-

-

-

—

0,7 / €55.000

Voorstel voor TF Wind-Op-Zee voor clustering, vergunningen, testpark, kabelcorridor en kennis Opstellen acquisitieplan Havens, alsmede afstemming inzet met Energy Board Noord-Holland Inhoudelijke coordinatie NNOW met Organisatie van 2-3 supply chain meetings Verkenning opties Energie-Eiland voor E-hub in combi met andere energie-optie

>Grootschalige Systeemintegratie -

/ €20.000)

—

0,6 fte / €55.000

Opstellen benchmark naar verschillende opslag- en balanceringssystemen Inventarisatie regio-opties voor opslag en balancering Opstellen koersdocument voor rolbepaling Uitwerking business case voor inzet WKK-installaties voor lokale energievoorziening

Win het Strategieplan Energy VaIIey 415 €600.000 gereserveerd voor studies en externe opdrachten. Dit is verdeeld als werkbudget voor de 3 themalijnen (€200.000 per themalijn), waarbij de geraamde kosten per programmaonderdeel nader zijn gespecificeerd. Daarnaast is per werkbudget 10% (€20.000) gereserveerd voor ‘overig/onvoorzien’ om eventueel bijkomende kosten op te vangen. In hoofdstuk 6 is de totaalbegroting, mci. kosten per thema/prograrnmalijn weergegeven. 20

4. KNOWLEDGE & INTERNATIONALISATION In 2014 is €200.000 werkbudget en 4,8 fte basisformatie (mci. 0,6 fte secretariaat) beschikbaar voor Knowledge & Internationalisation. Hierbij is 1 fte als algemeen / vrije ruimte gereserveerd ’ voor 1 indirecte en onvoorziene / overige werkzaamheden (binnen

de focus). De gespecificeerd inzet,

formatie en werkbudget per programmalijn is onderstaand toegelicht.

>Energïeonderzoek- & Onderwijs 1 1 1

1,6 fte en €35.000 werkbuc

Uitbouw van energieonderzoek en -onderwijs is een taak van de kennisinstellingen. Energy Valley heeft een ondersteunende rol en is mede-initiatiefnemer/partner in een aantal kennisprogramma’s:

>Energy Academy Europe 0,8 fte / €25.000 -

De rol bij de organisatorische opbouw en onderzoek- en onderwijsagenda van de Energy Academy Europe (EAE) zal worden afgebouwd. Dit is een taak voor de EAE zelf. Energy Valley blijft wel zitting houden in de stuurgroep en zal daarnaast inzetten op:

•

Betrokkenheid regionale kennisinstituten: om tot goede regionale kennisverbinding te komen zal het aanbod bij de opleidingscentra NHL, Van HalI-Larenstein, Stenden en InHolland en onderzoekscentra ECN, TNO en KEMA in kaart worden gebracht en 2-4 werksessie worden georganiseerd voor synchronisatie met de EAE. Hiervoor is 0,2 fte en €10.000 beschikbaar.

-

Verbinding bedriifscluster en kennisvalorisatie: met EAE wordt een plan van aanpak opgesteld voor de verbinding van regiokennis naar de markt, alsmede valorisatie van kennis in nieuwe marktkansen. Hiervoor is 0,2 fte en €15.000 beschikbaar. Tevens wordt een medewerker (0,4 fte) vrijgesteld om het lectoraat Energie & Management in te vullen. De verantwoordelijkheid en aansturing hiervan ligt bij de HG.

>Energy College 0,4fte/€10.000 -

De invulling van de Hotspots is de verantwoordelijkheid van de mbo-instellingen. Energy Valley biedt ondersteuning in de communicatie en stelt een procesbegeleider beschikbaar voor afstemming tussen de ROC’s en AOC’s. In 2014 is 0,4 fte en €10.000 werkbudget beschikbaar voor: In hoofdstuk 615 een totaaloverzicht gegeven van het werkbudget en de formatie per thema/programma. 21

-

Begeleiding, verbinding en uitbouw Hotspots: afstemming tussen directies

/

bestuur van de ROC’s

en AOC’s voor een gezamenlijke inzet en afspraken over a) samenhang en samenwerking tussen de hotspots, b) uitbouw nieuwe hotspots (mcl. taak, rol en thema verdeling) en c) positionering

/

financiering hotspots uit het Techniek Pact

-

Aanhaking Noord-Holland Noord: met de Energy Board zullen mbo-instellingen en marktpartijen in Noord-Holland nader worden betrokken bij de Energy College. Hiervoor zullen de regionale partijen en mogelijkheden in kaart worden gebracht om te bepalen welke Hotspots gerealiseerd kunnen worden en hoe dit te organiseren (verantwoordelijkheden, financiering, e.d.).

-

Versterking organisatiekracht Energy College: om tot opschaling te komen is meer gezamenlijk organisatiekracht voor zakelijke contacten/contracting, marketing (werving markt/scholieren) en onderwijsvormen is gewenst. Met de Energy College partners zal een voorstel worden uitwerkt, met een evenredige inbreng van partners, eventueel gesteund uit het Techniek Pact en/of EFRO

-

Betrekken bedriifscluster: om het bedrijfsnetwerk uit te bouwen zal het bedrijfsnetwerk (o.m. Energy Valley Platform) actief worden gekoppeld middels een actieve programmering met 2 tot 4 werksessies met de bedrijven en ROC’s/AOC’s. De samenwerking met de marktpartijen blijft de verantwoordelijkheid van de mbo-instellingen.

>Energy Challenge 0,4 fte un kind bijdrage -

In 2013-2014 worden Energy Challenges opgezet in de Energy Valley regio. Dit gebeurt zelfstandig met eigen projectteams en financiering, ondersteund door Stichting Energy Challenge (concept- en kwaliteitsbewaking, contracting, marketing, administratie, accreditatie, e.d.) Energy Valley heeft zitting in de Raad van Toezicht en stelt een medewerker (0,4 fte) beschikbaar voor overkoepelende werkzaamheden. Daarnaast wordt werk/vergaderruimte beschikbaar gesteld voor de regioteams.

>

EU-Projecten

/ Positionerinp

1,6 fte en €115.000 werkbuc

Om de regiopositie te versterken en aanspraak te maken op EU-fondsen wordt ingezet op project samenwerking met Noord-Duitsland en andere Noordzee landen. Inzet is 2 tot 4 nieuwe EU onderzoek- of ontwikkelprojecten voor te bereiden voor nieuwe calls in 2014/2015. De projectkeuze is afhankelijk van EU-opties en coalitievorming. Focus ligt op verkenning van lopende opties: 22

>Duurzaam / Groen Gas €40.000 werkbudget -

-

Interreg 5A LNG & Scheepsvaart: het thema LNG in scheepvaart, kan worden uitgebouwd tot een Interreg 5A. Inzet is een follow-up op het bestaande maritim-project en -coalitie met focus op verder onderzoek en implementatie van LNG in (binnen)scheepvaart.

-

Interreg 5A LNG & Wegtransport: verkenning opzet interregionaal (projecten)programma voor LNG en wegtransport. Hiervoor zal begin 2014 een workshop worden georganiseerd met potentiele partners uit Energieagentur NRW.

-

Interreg 5A Groen Gas & Bio-energie: vanuit het bestaande majeure Interreg-project Groen Gas zal worden gekeken naar vervolgprojecten, vooral gericht op nieuwe

toepassingen als

energiedrager, maar ook in andere toepassingen (hoger in de waardeketen). -

Interreg B Biogas-to-Move: provincies Groningen en Drenthe zijn betrokken bij een Interreg B aanvraag voor inzet van biogas

/

groen gas in mobiliteit. Dit sluit onder meer aan bij

ontwikkeling van bioLNG. Energy Valley zal hiervoor inhoudelijke (groen gas) expertise, alsmede Europees netwerk en kennis leveren. -

Interreg 4B Power to Gas: de voorgenomen Demo Power-to-Gas kan wellicht aansluiting vinden bij het bestaande Interreg 4B project Hytrec, met Aberdeen als leadpartner.

-

TEN-T: In December 2013 zal een cail openen voor het TEN-T programma dat mogelijkheden biedt voor een LNG-infrastructuur project in de Europese Waddenzee-regio.

>Decentrale Systeemintegratie -

/ Smart Grids

-

€40.000 werkbudget

Horizon2O2O: herindiening van bestaand projectplan voor datacontrole gericht op ontwikkelen van diensten op het elektriciteitsnet (prosumer-concepten). Partners

EFZN, KPN, EnTranCe,

Scottish Enterprise, DSO. -

Interreg 5A

/ KIC

Inno-Energy Biogas for Fuel Cel/s: ontwikkeling en testen van een prototype

voor toepassing van

biogas

in

brandstofcellen

gelieerd

aan

grote

biomassastromen

(cruiseschepen, dierentuinen, restaurants). -

Interreg SA

/ KIC Inno-Energy Energy Management System

in Yachts & Vessels: ontwikkelen van

een Energiemanagement controlesysteem in schepen. -

Interreg 5A SME & Incubators: de provincies zijn bezig met opzet van een vouchersysteem voor grensoverschrijdende MKB energieprojecten. Hiervoor zijn Green Deal Noord middelen beschikbaar die kunnen worden benut als opstart voor een Interreg 5A voorstel.

-

Interreg B Smart Grids/SME’s Networks: eerder ingediend EEI projectvoorstel CENCES voor een MKB-platform rond Smart Grids wellicht te gebruiken om met het EVNSR consortium in te dienen bij het Interreg B programma.

23

>Overige project-opties €20.000 werkbudget -

Naast de bovengenoemde opties zijn er andere project-opties die ondersteuning behoeven. Voor de ondersteuning hiervan zal capaciteit Vrij worden gehouden (vrije ruimte) en is €20.000 gereserveerd.

>EU-positionering €15.000 werkbudget -

In 2014 start de nieuwe EU-structuurperiode (2014-2020). Het is daarbij van belang om de centrale regiothema’s (vizier) en kansen in Noord-Nederland onder de aandacht te brengen. Dit gebeurt onder meer door deelname in EU-klankbordgroepen en -consultaties. Voor relevante projecten en ontwikkelingen worden lobbyfiches opgesteld voor een gesynchroniseerde lobby. Daarnaast zullen in 2014 diverse activiteiten worden georganiseerd zoals: -

-

-

-

-

-

-

-

Organisatie MKB-sessie Interreg A/B in Assen Presentatie(s) tijdens European Energy Week Brussel Organisatie Infosessie Kamerleden

/ Ministeries

Project gerelateerde bijeenkomsten voor ENSEA en Symposium Energizing Deltas Mede-organisatie Energy Convention Groningen 2014 met presentaties ENSEA, E-dijken, e.d. Organisatie van workshop tijdens Grantsweek UMCG

/ Hanze /

RUG

Presentatie(s) tijdens Niedersaechsische Energietage, Interreg A / B Conferenties, e.d. 3 bijeenkomsten North Sea Commission Working Group Energy & Climate Change

>European North Sea Er

‘Alliance -I .,

()

% European North Sea Energy Alliance

Energy Valley is leadpartner van European North Sea Energy Alliance (ENSEA). Met dit project wordt met Rogaland (N), Emsachse/Nord-West Niedersachsen (D) en Schotland (UK) een energiestrategie voor de Noordzee-regio opgesteld als basis voor vraag-gestuurd onderzoek en samenwerking. Dit wordt mede benut om samen nieuwe (onderzoeks)projecten te verkennen voor EU-programma’s.

ENSEA loopt van oktober 2012 t/m september 2015 en wordt gefinancierd uit KP7 (totaalbudget €2,9 miljoen). Energy Valley verzorgd de projectcoördinatie, communicatie/disseminatie en organiseert de Noord-Nederlandse input vanuit de regionale kennisinstellingen (o.a. HG, RUG, ECN, Imsa, Stenden). De Energy Valley inzet (2,4 fte) en inzet van de kennisinstellingen wordt gefinancierd uit het project. Daarnaast is een werkbudget van €30.000 gereserveerd om mogelijke regionale follow up projecten uit te werken tot een nieuwe projectvoorstel. Dit valt niet onder het ENSEA-project.

24

ENERGY VALLEY 4- KNOWLEDGE & INTERNATIONALISATION 2014 -

4,8 fte formatie (0,6 fte secretariaat en 1 fte algemeen/vrije ruimte) en €200.000 werkbudget’ 2

>Energy Academy Europe (0,8fte / €25.000) -

-

-

-

-

Opstellen kenniskaart NHL, Van Hall, Stenden, InHolland, ECN, KEMA en TNO (0,2 fte / €10.000) En Organisatie 2 tot 4 werksessies voor afstemming regionale kennisinstituten en EAE Opstellen kansenkaart bedrijfscluster/projecten en EAE (0,2 fte / €15.000) En Organisatie 3-5 themasessies tussen EAE en bedrijfsleven Beschikbaar stellen medewerker (0,4 fte) als Lector Energie & Management

>Energy College (0,4 fte / €10.000) -

-

-

-

> -

-

Coördinatie afstemmingsoverleg directies

/ bestuur ROC’s en AOC’s

Opstellen PvA voor aanhaking Noord-Hollandse mbo en bedrijfsleven met Energy Board; Uitwerking voorstel voor gezamenlijke organisatiekracht en -model Energy College Organisatie 2 tot 4 werksessie om Energy College partners te introduceren bij markt Energy Challenges (0,4 fte un kind bijdrage) Projectmedewerker overkoepelende activiteiten Stichting Energy Challenge (0,4 fte) Beschikbaarheid van vergader/werkplek voor uitvoeringsteams

>EU-projecten/positionering (1,6fte / €115.000) -

-

-

-

Voorbereiding

/ uitwerking 2-4 EU-projecten voor Duurzaam Gas en Smart Grids (€80.000)

Ondersteuning overige EU-projectopties en/of her-indiening eerdere voorstellen (€20.000) Deelname EU-consultaties en commissies, alsmede opstellen lobby-fiches Organisatie bijeenkomsten EU-positionering/betrekken bedrijven EU-programma’s (€15.000)

>European North Sea Energy Alliance (inzet gefinancierd uit project) -

-

-

Projectcoördinatie en communicatie/disseminatietaken Organisatie input vanuit noordelijke kennisinstellingen Reservering €30.000 voor mogelijke uitwerking nieuw projectvoorstel uit ENSEA

j

In het Strategieplan Energy Valley 4 is €600.000 gereserveerd voor studies en externe opdrachten. Dit is verdeeld als werkbudget voor de 3 themalijnen l€200.000 per themalijn), waarbij de geraamde kosten per programmaonderdeel nader zijn gespecificeerd. Daarnaast is per werkbudget 10% (€20.000) gereserveerd voor ‘overig/onvoorzien’ om eventueel bijkomende kosten op te vangen. In hoofdstuk 6 is de totaalbegroting, mci. kosten per thema/programmalijn weergegeven. 25

5. COMMUNICATION In 2014 is €200.000 werkbudget en 3,35 fte basisformatie beschikbaar voor communicatie. Hierbij is , voor projectcommunicatie en overige indirecte en 13 1 fte als algemeen communicatie gereserveerd onvoorziene

/ overige werkzaamheden (binnen de focus). De gespecificeerd inzet, formatie en

werkbudget per programmalijn is onderstaand toegelicht.

1,2 fte en €100.000 werkbuc

>Community BuildinrjEvents

1

i—

Om tot nieuwe ontwikkelingen en investeringen te komen is het van belang (markt)partijen actief te betrekken. Om het Energy Valley Platform te vergroten wordt ingezet op meer interactie tussen en met leden. Inzet is het platform uit te bouwen naar >200 directe leden (nu 175) door Online Community, Interactieve Platformsessies, verbinding Energy Academy/College, ledenvoordeel en acquisitie (0,2 fte). Energy Valley is ook betrokken bij de business clubs New Energy Business Community (Smart Grids)

en

Northern

Netherlands

Offshore Wind.

De taakverdeling en

programmering, alsmede de relatie tot het platform zal in 2014 nader worden vastgelegd. Energy Valley biedt organisatorische steun (o,3 fte) aan de Energy Valley Topclub en AZ Green Team (met Energy Board).

>Energy Events (0,7 fte / €100.000) Energy ValIey zal 8-10 themasessies organiseren voor het informeren en involveren van partijen. Daarnaast worden tenminste 5 grotere (netwerk)events georganiseerd, evenwichtig verspreidt over de regio. De Organisatie gebeurt deels vanuit de inhoudelijke projectmedewerkers (content), veelal in samenwerking met andere partners om de slagkracht en reikwijdte te vergroten. Dit wordt ondersteund door communicatie (0,7 fte) voor de logistieke Organisatie. In totaal is een werkbudget van €100.000 beschikbaar voor events. De detailbegroting, alsmede planning, programmering en rol/taak verdeling per event zal begin 2014 verder worden uitgewerkt. De (voorlopige) planning is: -

Energy VaIIey Nieuwjaarsreceptie (9jan. 2014, Groningen): gericht op het bijeenbrengen van het brede netwerk voor informeel contact.

-

Interreg MKB-Congres (februari 2014, Drenthe): informeren en involveren van MKB bij energieopties in komende Interreg B-programma, i.s.m. provincies en gemeenten (nog vorm te geven).

13

In hoofdstuk 61s een totaaloverzicht gegeven van het werkbudget en de formatie per thema/programma. 26

Energy Valley Solar Day (juli 2014, Fryslân): informeel netwerk-event tijdens de Dong Solar Challenge voor brede relaties (nog vorm te geven); European Biogas Convention (30 september t/m 2 oktober 2014, Noord-Holland): biogas-congres met EBA, met side-event biomassavergassing in Alkmaar georganiseerd door Energy Valley. Energy Convention (november 2014, Groningen): jaarlijkse internationale energiecongres van Energy Academy, met Energy Valley als co-host.

>Positioner,

1,3 fte en €100.000 werkbudget

resurce -.-‘

-

Energy Challenges gaan weer los met zestig deelnemende scholen -,---

Om de ontwikkeling van energie-activiteiten te ondersteunen zet Energy Valley in op actieve (regio)promotie. De inhoud staat hierbij centraal, waarbij wordt gecommuniceerd vanuit concrete ontwikkelingen via:

-

Beurzen & Congressen: Energy Valley is geregeld spreker op (inter)nationale congressen en beurzen. Dit inzet hierop maakt onderdeel uit van de basistaken (vrije ruimte). In 2014 zal een congresagenda worden opgesteld en bijgehouden. Tevens zal €20.000 werkbudget gereserveerd voor beursdeelname (materiaal, standhuur, e.d.).

-

Resource & Drukwerk: Energy Valley publiceert 4 keer per jaar de Resource (oplage 5.000). Dit wordt opgesteld in eigen beheer (0,3 fte). Voor de Resource (opmaak/verzending) is €25.000 werkbudget gereserveerd en €25.000 voor overige drukwerk en (thema-)brochures.

-

Website /Social Media: In 2014 wordt de nieuwe website operationeel, met meer opties voor interactie (o.a. projectenkaart, Iedenprofielen en plaatsen van berichten en evenementen). Voor beheer en onderhoud is een werkbudget van €25.000 gereserveerd, onder meer voor een webmaster (0,4 fte). Via nieuwsverspreiding wordt ingezet op uitbouw van het aantal volgers op Twitter naar >2.000.

-

Perspubliciteit: Organisatie van 2 persexcursies en verzorging van >25 persberichten. Dit gebeurt in eigen beheer (0,1 fte), in samenspraak met overige betrokken (project-)partners. Voor (landelijke) verspreiding wordt gebruik gemaakt van een ANP-account (werkbudget €5.000).

27

Maatschappelijke betrokkenheid

/ Mediapartners: via slimme allianties wordt ingezet op meer

maatschappelijke betrokkenheid door energietransitie op een toegankelijke wijze onder de aandacht te brengen. In 2014 is 0,1 fte beschikbaar voor: o

Dong Solar Challenge: Energy Valley heeft zitting in het bestuur van de Dong Solar Challenge (3e editie 2014 van 28 juni t/m 5 juli) en zal tijdens de race een netwerk-event organiseren om bedrijfsleven te verbinden.

o

Energy Valley Topclub: Energy Valley heeft zitting in het bestuur voor maatschappelijke projecten Clean Campagne, Energy Challenges, Groene Energieborg2o2o en EnTranCe.

o

Green Team AZ Alkmaar: Energy Valley biedt inhoudelijke ondersteuning via de medewerker Energy Board, alsmede organisatorische ondersteuning vanuit communicatie.

o

Energy Challenges: Energy Valley is betrokken bij de opzet en uitrol via zitting in het bestuur en organisatorische ondersteuning van de Stichting Energy Challenges.

o

Noordelijke Dagblad Combinatie: Energy Valley heeft een samenwerking met het NDC voor een periodieke groen special. Hiervoor wordt met Linda Steg (RuG/EAE), Bouwe de Boer (gemeente Leeuwarden) en VNO NCW/MKB Noord zitting genomen in de programmaraad om content te leveren. Voorlopige topics zijn: Arbeidsmarkt & Onderwijs (januari), Duurzaamheid, & Burger-participatie (maart/april), Bedrijfsleven (juni/juli), Onderzoek & Innovatie (september/oktober).

>Projectcommunicate Energy Valley biedt communicatie-steun bij diverse projecten. Dit gebeurt deels op ad hoc basis (opstellen persbericht, communicatieplan en/of de Organisatie van een (project)bijeenkomst). Dit valt onder de formatie voor algemene communicatie. Daarnaast wordt structurele communicatieondersteuning geboden voor de Energy College (0,2 fte). Tevens wordt een rol vervuld in de communicatie van de projecten ENSEA en Energizing Deltas, dit wordt uit het project gefinancierd.

>

Strategisch Communicatie-overleg

Om tot goede communicatie-afstemming te komen heeft Energy Valley periodieke overleg (0,1 fte) met de communicatiemedewerkers van de publieke partners, private partners en regionale clusterorganisaties. De overleggen zijn er op gericht de communicatie-inzet zoveel mogelijk te synchroniseren, en waar mogelijk/wenselijk gezamenlijk op te trekken bij berichtgeving en events.

28

ENERGY VALLEY 4- COMMUNICATIE 2014 -

3,35 fte formatie (0,85 fte Vrije ruimte) en €200.000 werkbudget

>Community Building/Events 1,2 fte / €100.000 -

-

-

-

Uitbouw Energy Valley Platform naar >200 leden door versterking ledenpakket (0,2 fte) Herpositionering NNOW en NEBC en support Energy Valley Topclub en AZ Green Team (0,3 fte) (Mede-)organisatie van 8-10 themasessie en 5 grote netwerk-events (0,7 fte / €100.000): o

Energy Valley Nieuwjaarsreceptie —januari

o

lnterreg MKB Congres

o

Energy Valley Solar Day

o

EBA-congres / side-event Bio-vergassing

o

Energy Convention 2014— november / Groningen

—

februari -

juli

/ Groningen

/ Drenthe

/ Fryslân —

september-oktober / Noord-Holland

>Promotie/Positionering —1,3 fte / €100.000 -

-

-

Deelname aan beurzen en lezingen (€20.000) Publicatie 4 edities newsletter Resource (0,3 fte

/ 25.000) en overig drukwerk (€25.000)

Upgrade Energy Valley Website (€25.000 voor beheer en onderhoud, w.o. 0,4 fte webmaster)

-

Organisatie van 2 persexcursies en verzorgen >25 persberichten (0,1 fte / €5.000)

-

Vergroten maatschappelijke betrokkenheid via slimme allianties / mediapartners (0,1 fte)

-

-

Projectcommunicatie (0,2 fte) voor Energy College en verdere ondersteuning uit vrije ruimte Periodiek strategisch communicatieoverleg publiek en private partners (0,1 fte)

29

6. Kosten- en Urenbegroting Energy VaIIey 2014 >KOSTEN 2014 Personeel Communication & Organisation Bio Energy & Gas Modern Power Systems & Grids Knowledge & Internationalisation Operationele Kosten Huisvesting Onkosten Administratie (uitvoering, systeem, controles, e.d.) Overig (printen, ICT, Telefoon, e.d) : Communicatie Events Drukwerk (Resource, Brochures, e.d.) Website (webmaster en onderhoud) Publiciteit (beurzen, ANP, e.d.) Strategiestudies Bio Energy&Gas -GroenGas BioLNG -P2G -BBE Overig/Algemeen Modern Power Systems & Grids Decentrale Opwek/CleanTech Decentrale Systeemintegratie Offshore Wind Grootschalige Systeemintegratie Overig/Algemeen Knowledge & Internationalisation - E-ducatie EU-projecten/Positionering -ENSEA Overig/Algemeen ENRGYVAttV -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

€ 1 800 000 € 495.000 € 435.000 €435.000 € 435.000 € 600.000 € 135.000 € 200.000 € 150.000 € 115.000 € 300.000 € 100.000 € 50.000 € 25.000 € 25.000 € 100.000 €200000 €30.000 € 70.000 €45.000 €35.000 € 20.000 € 200 000 € 50.000 € 20.000 € 55.000 € 55.000 € 20.000 € 200 000 € 35.000 € 115.000 €30.000 € 20.000 €3300000

-

-

€ 150.000 € 32.000 € 18.000 €200.000

ENSEA E-dijken GGNL OVERIGE PROJECTENIS

€ 3.500.000

TOTAAL 14

In het Strategiepian Energy Valley 4 bedroeg de initiële jaarbegroting €2.875.000. De personeelskosten vallen €250.000 hoger uit door aanstelling van meer formatie en hogere lasten. De operationele kosten vallen €175.000 hoger uit door meer variabele kosten (printen, telefoon, reis/verblijf, ed.) en meer administratiekosten vanwege afwijkende subsidievoorwaarden. De meerkosten worden gedekt uit extra financiering en hebben geen invloed op de overheidssubsidie. De overige kosten zijn conform strategieplan. Zoals overeengekomen in het Strategieplan Energy Vafley 4 wordt in deze projectperiode ook deels ingezet op uitvoering van strategieprojecten (met name voor uitbouw EU-positie). De kosten hiervoor worden gedekt Uit de projecten zelf.

30

>INKOMSTENBEGROTING 2013 Subsidie 16 Prov. Drenthe Prov. Fryslân Prov. Groningen Prov. Noord-Holland Gem. Assen Gem. Alkmaar Gem. Den Helder Gem. Emmen Gem. Groningen Gem. Leeuwarden

€ 1.875.000 € 393.750 € 393.750 € 393.750 € 393.750 € 50.000 € 50.000 € 50.000 € 50.000 € 50.000 € 50.000

4’’

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

17 financiering

Ovenge Gasunie -GasTerra -NAM -TAQA Groningen Seaports Alliander -Attero Eneco -EBN -PWC Bi0MCN -RUG -HG -NHL -Stenden -EnergyCollege EV Platform Overige private partijen’ 8

jZZi

€ 1 425 000 PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM PM

-

-

-

-

-

-

-

ENERGY VALLEY 4

‘

€ 3.300.000

ENSEA E-dijken GGNL

€ 150.000 € 32.000 € 18.000

OVERIGE PROJECTEN

€ 200.000

TOTAAL

€ 3.500.000

16

Op basis van het Strategieplan Energy Valley 4 is de subsidie uit provincies en gemeenten gemaximeerd op €1.875.000 per jaar onder de voorwaarden dat hier minimaal 33% financiering tegenover staat, Op basis van de huidige begroting bedraagt de overige financiering ruim 43%, waarmee wordt voldaan aan de subsidievoorwaarden. ‘ De financiering per bedrijfs- en kennispartners is contractueel vastgelegd, aan de hand waarvan de Stichting Energy Valley uitvoering geeft aan het Strategieplan Energy Valley 4 en de onderliggende jaarlijkse actieplannen. In de financieringscontracten zijn geen afwijkende of exclusieve werkafspraken gemaakt. Merendeel van de financiering 170%) is op basis van een vast contract tot en met 2015 en een deel (30%l op basis van een jaarcontract met optie voor verlenging. De bijdrage per private partner worden beschouwd als lbedrijfs)gevoelige informatie en zijn derhalve niet afzonderlijk weergegeven. ‘ Dit betreft partijen waarmee de contractbesprekingen nog gaande zijn ten tijden van het opstellen van dit actieplan. 31

/ Strategie

/ Vrije Ruimte

/

TOTAAL

EN SEA

E-dij ken

Groen Gas NL

ENERGY

Algemeen Communicatie Community Building / Events Promotie / Kennisdisseminatie

EU-projecten/’positionering

E-ducatie

KI Secretariaat

KI Algemeen! Vrije Ruimte

Grootschalige Systeemintegratie

Offshore Wind

Decentrale Systeemintegratie

Decentrale Opwek

CleanTech

/ Vrije Ruimte

MPS Secretariaat

MPS Algemeen

1

1

.6

1

1

1

1

0000

11

0,3

Bio Based Energy

0,3

0,2

--

u

-

Power-to-Gas

1

--

‘-

-D D

SmalI-Scale LNG

0,2

0,6

0,2

Z

E ji)

ro

0,2

0

0,6 0,4

--

•

>

aj

Groen Gas

BEG Secretariaat

BEG Algemeen

Directiesecretariaat

Bedrijfsvoering

Directie

>FORMATIE 2014 (in fte’s)

0.75

0,2

-

>

Ci)

1

0,95

0,20

0,2

0,8 0,95

0,6

0,2

--

-

Ci)

Q

0,8

0,6

0.2

--

(1)

=

0,4

0,8

00

0,4

0,4

--

Ci)

E

,“

0,4 1

1

32

0,4

0,4

CC)

E

0

1

0,4

0,4

0,2

--

-

-

—

>

00

1

1

--

g

rn

0

E

C

E

0,4

0

0,4

0,4

-

Ci)

-o

‘z

0,6

--

0.2

--

5

0,4

--

,

3

-

0,2

--

.6

-

—j

0,1

--

Ci)

Q 0

0,2

--

C

-

Z

0

Ci)

(1)

0

--

0,4

--

c

-

--

-o

bi)

C

--

3

-Q

1

0,6

0

0,6

1

0,6

0,6

0,4

0,2

0,4

0,4

0,8

0,2

1

0,2

0,8

0,2

1

0,2

0,2

1

0,4

1

0,4

1

0,5

1

028O,6O,60,60,60,51

*00

1

0,1

0,3

0,4

0,4

0,7

0,4 0,2

0,8

0,4

0,95

0,1

1,2 1,3 20,4

1:

0,9

1

23,6

3,2

2,4

0,6

0,2

0,85 0,8

1,6

0,6 1,6

1

0,6

0,7

1

1

0,2

00

0,40,9

0,2 0,25

0,6

0,2

1

0,95

0,2

0,3

0,8

0.2

--

0

CI)

:‘

0,1

0,2

(1)

Ci)

CI)

0,9

0,6

--

-

Ci)

0,1

--

-

-

-

BIJLAGE 1

Actuele Biogas / Groen Gas projecten

>Vergistingsproces -

Vergister JansenWijhe (Kielwindeweer): TKI-aanvraag voor ontwatering (mcl. zuivering en recirculatie) om substraat deels te vervangen door dikke fractie.

-

Vergister 2.0: met Groen Gas Nl zal validatiestudie worden gedaan naar opkomende technologie aanbieders die claimen organische stof bijna geheel om te kunnen zetten

-

NPG Groningen: ondersteuning bij het vinden van een nieuwe (vergunbare) locatie voor groot mest covergistingsproject (48 MNm 3 groen gas eq./jaar)

>Opwaardering & Invoeding -

BioNOF: zoeken nieuwe projecteigenaar (Essent is uitgestapt) en inventarisatie animo onder decentrale biogasproducenten om in 2014 hernieuwde SDE-aanvraag in te dienen

-

Groen Gas Hub Omrin: vormgeving alternatief beschikte Koers Noord subsidie voor investering (3 M€) in opwaardering en invoeding, alsmede uitwerken plan voor een groen gas tankstation.

-

Flexigas Koers Noord: Energy Valley is lid van projectcommissie voor onderzoek naar efficiënte biogasketens, project wordt in 2014 afgerond (mcl. eindcongres), mogelijk Flexigas 2.0 voorstel.

-

Stokman Bio gas: uitwerking business case (SDE-beschikking) voor veehouder die in Zuidwest Friesland biogas wil produceren en leveren aan drie nabijgelegen afnemers

-

RWZI Scheemda: uitwerking quick-scan, business case en consortiumvorming voor mogelijke levering van biogas aan nieuw te bouwen ziekenhuis

-

Electrochaea: ondersteuning/consortiumvorming TKI-project voor conversie van waterstof en koolstofdioxide in een biologische matrix naar methaan.

-

Bio-Electric: ondersteuning/consortiumvorming TKI-project om overproductie klemnschalige vergisters bij meikveebedrijven te verwaarden.

-

Combinaties met aardgasinfrastructuur: uitwerking optie (met NAM) om infrastructuur voor aardgaswinning te benutten voor evacuatie van groen gas, mcl. mogelijke pilot.

>Output -

Biogas Agriport: zoeken van meefinancierende partijen voor realisatie van pilotproject om naast groen gas ook C0 2 af te zetten bij tuinders, SDE+ en Waddenfonds subsidie reeds beschikt.

-

Verwaarding Mineralen: inventarisatie naar scheidingstechnologieën om mineralen uit digestaat te verwaarden, en op basis daarvan mogelijke TKI-aanvraag en consortium vormgeven.

-

BioLNG GOS: Bi0LNG productie op ETP Midden-Drenthe, alsmede contact met Amerikaanse patenthouder om energie uit drukval gasnet te gebruiken voor LNG-productie (TKI-optie). 33

BIJLAGE 2

-

Actuele Smail-Scale ING projecten

Dinalog: deelname in dit project (TKI Logistiek) gericht op design van LNG netwerken in en om de Noordzee, met RUG en meerdere noordelijke en (inter)nationaal opererende ondernemingen.

-

ModeLiNG TKI Gas: gericht op monitoring van motorgedrag, brandstofgebruik en emissie van LNG in scheepsvaart met Peters Shipyards, Interstream Barging, Cryonorm, HG, TUe en NHL

-

Lectoraat LNG: te combineren met kennispotenties en maritieme competenties van HG en NHL, mede gericht kennis- en opleidingsprogramma’s op MBO, HBO en WO via EAE en Energy College

-

STW LNG: met TKI Gas en EAE opzetten van fundamenteel kennisprogramma voor LNG kwaliteit en vergroening en LNG opslagsystemen.

-

WattenStart Interreg: met Mariko inventariseren van opties voor LNG-veerboten in de Waddenzee, alsmede havengebonden activiteiten (baggerboten, onderhoudskosten, vissers).

-

MariTiM: mede-uitvoering van Nederlands-Duits Interreg project om maritieme en energiesector samen te laten werken om kennis en projecten met sterke MKB deelname te bevorderen.

-

TEN-T LNG: voorbereiding aanvraag voor LNG-infrastructuur (weg, water, spoor) in Europese Waddenzee-regio. Presentatie eerste project outline in Tonder (DK) in februari.

-

Interreg Zwaar Wegtransport en Binnenvaart: voorbereiding van aanvraag met Energieagentur NRW en LNG Initiatieve Nordwest.

-

Doiphin: voorbereiding van Joint Industry project voor LNG bunkerboot/ponton voor KIC Inno Energy, Waddenfonds en/of TKI aanvragen

-

LNG tankstations: o.b.v. implementatieplan BioLNG zwaar wegtransport verkennen van opties in o.m. Alkmaar, Leeuwarden, Drachten, Heerenveen, Groningen, Veendam, Coevorden en Pesse.

-

LNG Scheepsbouw: ondersteunen van de scheepbouwsector in de ombouw en nieuwbouw van LNG aangedreven schepen voor binnenvaart en short sea shipping.

-

Demo Treinen op LNG/BioLNG: met provincies Groningen, Fryslân en Arriva verkennen van opties om het spoortransport niet te elektrificeren maar in te zetten op LNG (optie TKI Gas)

-

LNG Dredge: MKB MIT project gericht op het ontwerpen en mogelijk in opdracht nemen van een LNG aangedreven baggerschip

-

B10LNG productie: met Groen Gas NL en Nationaal LNG Platform verbinding leggen naar grootschalige groen gas productie (Hubs) bij o.m. Wijster, Oude Haske, Coevorden etc.

34

Samenvatting Jaarplan 2014 Water Alliance. De Water Alliance als watertechnologie clusterorganisatie en haar rol in de stimulering van economische vitaliteit Binnen de Nederlandse watertechnologiesector liggen volop groeimogelijkheden en exportkansen voor het bedrijfsleven. De Water Alliance helpt innovatieve MKB bedrijven om van hun kennis succesvolle business te maken! Dat doen we door middel van actief te helpen bij het vermarkten van ideeën, bij het koppelen van vraag en aanbod. We zijn actief met matchmaking (bijeenkomsten, beurzen, symposia) en het bieden van ondersteuning op het gebied van marketing, PR en lobby. Als samenwerkingsverband tussen overheden, kennisinstellingen en bedrijfsleven heeft de Water Alliance verder de taak de clustervorming, profilering, branding en valorisatie van de activiteiten op de WaterCampus en de bijbehorende eco-innovatie structuur te verzorgen en stimuleren. De Water Alliance is gevestigd op de WaterCampus Leeuwarden. Behalve de aangesloten leden uit het bedrijfsleven zijn anno 2014 organisaties als de drie Noordelijke provincies, de gemeenten Leeuwarden en Sûdwest Fryslân, KvK Noord, een aantal drinkwaterbedrijven en waterschappen en de NOM als participant actief betrokken bij de activiteiten van de Water Alliance.

WATER CAWPUS 1Lwuden

Business

Educatian

[

zvetsus J

Eaterahhianc

allianc? De Water Alliance richt zich op het stimuleren van de bedrijvigheid en werkgelegenheid van innovatieve en duurzame watertechnologie. De Water Alliance vormt en promoot een innovatieketen voor watertechnologie, onder het motto “Van Idee naar Business”. Hiermee worden ontwikkelingen versneld en concrete business gerealiseerd. Van de eerste ideeën, research & development, een Waterapplicatiecentrum, gespecialiseerde demo-sites en launching customers tot succesvolle export in de vorm van commerciële internationale projecten. Samen vormen we de Europese Water Technology Hub, met als fysieke kern de WaterCampus Leeuwarden.

Water Technology Innovation Chain From idea to market!

e

Research

II.

wateraiiiance

Taken Water Alliance • • • •

•

Uitbouw impact, omvang en reputatie van WaterCampus Leeuwarden vanuit business perspectief. WaterCampus loket en netwerkfunctie voor de mkb watertechnologiesector (steeds meer nationale rol). Aanjagen en faciliteren van demonstratieprojecten en demosites in proeftuin Noord Nederland. Internationale business development en branding voor en van de aangesloten bedrijven en organisaties. Voortdurend op zoek naar mogelijke concrete business cases in binnenen buitenland, met doel om mkb bedrijfsleven te laten aanhaken (Waterplein concept) Makelen en schakelen tussen bedrijven, kennisinstellingen en overheden Makelen en schakelen ook ivm de toenemende in-en uitgaande missies, altijd met de focus op business ontwikkeling, exportbevordering, connecties leggen tussen aangesloten NL bedrijfsleven en buitenlandse partijen

Stimulering en concentratie van Entrepreneurship Bij het succesvol vermarkten is het voor een individuele innoverende entrepreneur van belang dat hij of zij snel en doelgericht toegang krijgt tot aanvullende know-how, faciliteiten, potentiële technologiepartners en bovenal potentiële launching customers in binnen en buitenland. Het samenbrengen en concentreren van deze ingrediënten in een fysieke kern zoals de WaterCampus versnelt dit proces. Water Alliance speelt daarbij een actieve verbindende rol naar het Nederlandse watertechnologisch MKB bedrijfsleven. Het MKB en in het bijzonder technostarters zijn onmisbare schakels in de innovatieketen. Zij zorgen samen met de “launching customers” en “early adaptors” vanuit de markt voor de verdere ontwikkeling, valorisatie en marktacceptatie. Op de WaterCampus worden deze veelal kleinere MKB ondernemers en start-ups dan ook op verschillende wijzen gestimuleerd. In de periode 2004 t/m

2013 zijn als gevolg daarvan vele tientallen bedrijven ontstaan, gehuisvest en/of geholpen vanuit de WaterCampus (>50% van alle nieuwe watertechnologiebedrijven in Nederland over die periode). Daarnaast wordt veel waarde toegekend aan het clusteren van bedrijvigheid, omdat vanuit de fysieke nabijheid van elkaar, samenwerking vaak een logisch gevolg is.

De Business activiteiten op de WaterCampus worden door alle WaterCampus organisaties op hun terrein gestimuleerd, ieder vanuit haar aandachtsgebied, Research, Education en Business ontwikkeling, o.a. •

•

•

•

Het aanbieden en faciliteren van een incubator/bedrijfsverzamelgebouw in Business & Science center Johannes de Doper: deze voormalige Johannes de Doperkerk op de WaterCampus biedt anno 2013/2014 plaats aan een 18 tal bedrijven en organisaties (ca. 60 arbeidsplaatsen). Eind 2014 begin 2015 wordt een tweede iconisch verzamelgebouw van 7.000 m 2 geopend als uitbreiding van de huidige WaterCampus, waarin kennis en bedrijvigheid in toenemende mate samen huisvesting vinden. Bij aanvang is dit in elk geval de nieuwe huisvesting van Wetsus, waarbij in de eerste bouwfase ook plaats is voor vestiging van bedrijven. Het bieden van hulp in de startfase van een bedrijf door oa: o Aanbieding en ondersteuning met flexibele huisvesting, bedrijfskundig advies en intensieve coaching (financieel/organisatorisch), o.a. ook in samenwerking met NOM en lnqubator Leeuwarden. o Matchmaking en marketing (het in contact brengen van de starter met eindgebruikers, partners, kennisinstellingen, overheden, patentburo’s etc) o Het bieden van een innovatief klimaat (zie innovatieketen hierboven) en een sterk internationaal netwerk. o Het kanaliseren van hulp door bedrijven gericht te verbinden via hetWaterCampus MKB loket aan relevante externe instanties als KvK, RVO, NOM etc. o Het bieden van hulp bij het creëren van bijvoorbeeld joint ventures Het bieden van toegang tot durfkapitaal (seed en preseed). Zo is er het Bison fonds voor preseed kapitaal en coaching. In 2013 zijn er uit dit fonds weer nieuwe financiele impulsen gegeven aan een aantal jonge starters vanuit de WaterCampus. Ook wordt o.a. gewerkt om een loket en een dedicated internationaal fonds op te zetten dat vanuit Leeuwarden geopereerd wordt. Verder zijn er via de NOM, en het Fryslân Fernhjt stimuleringsfonds ondersteunende financierings mogelijkheden. Er wordt ook actief contact gezocht en onderhouden met diverse investerings organisaties. Vanuit WaterCampus worden verschillende business education programma’s aangeboden. In 2014 start er een MBA master programma op de WaterCampus. Een aantal masterciasses wordt in 2014 al uitgevoerd. In 2014 vindt er weer een nieuwe WaterCampus Business Challenge plaats, waar jonge starters een weeklang een intensief coachingsprogramma volgens door ervaren ondernemers. Men werkt hierbij gedurende die week aan het uitwerken van een eigen business plan. ,

Voor het vergroten van de kritische massa van bedrijven op de WaterCampus wordt een actief acquisitie programma uitgevoerd ism o.a. de NOM. Zij zet zich nadrukkelijk proactief in op de internationale acquisitie, onder andere door samenwerking met het NFIA. Nederlandse bedrijven die zich op de WaterCampus willen vestigen worden reactief ondersteund. Het gaat immers in eerste instantie om additionele activiteit en niet zozeer om het verplaatsen van activiteit binnen de landsgrenzen. De meest kansrijke internationale acquisities hebben betrekking op investeringen van

innovatieve watertechnologie bedrijven buiten Europa die actief willen worden op de Europese markt. De toegang tot het Europese netwerk van kennis, business partners en business opportunities trekt hen naar de WaterCampus. Uit recente activiteiten lopen momenteel al veelbelovende trajecten met internationale spelers.

PROGRAMMA’S 2014

1.

Fact-finding WaterCampus & informatiebileenkomsten

Fact-finding trips naar de WaterCampus ondersteunen met name de branding van de WaterCampus als fysieke kern van European Water Technology Hub. Bij verzoek tot fact-finding trips naar de WaterCampus zullen we ons eerst afvragen wat het doel is? Branding, Business, Lobby? Als het doel in eerste instantie business is, dan richten we ons op 5 internationale inkomende missies. Gaat het meer om de branding en/of lobby dan bereiken we dit door ca. 15 trips op jaarbasis te hosten.

II.

Deelname aan handelsmissies en beursbezoeken met focus op PMC’s. Bij zowel uitgaande handelsmissies als beursbezoeken maken we onze keuzes vooral op basis van de interesse van onze leden. Missie alleen vraag gestuurd vanuit onze leden. Doelstelling: 2 buitenlandse handelsmissies

III.

Themasessie WaterCampus gekoppeld aan WaterCampus Business Café

•

Generen van nationale en regionale bekendheid voor de WaterCampus Leeuwarden

•

Gemiddeld 40 bezoekers, vnl zakelijk

• contacten opdoen/ netwerken Doelstelling voor 2014 is 4 WaterCampus Business Cafés. IV.

Events

In 2014 staan de volgende events op het programma

V.

•

WaterCampus Business Challenge.

•

WaterCampus en WaterCoalitieNL op de Aqua Nederland vakbeurs

•

Wereld Waterdag Leeuwarden

•

WaterLink event

•

Water Alliance ledenbijeenkomst WIS Award

WIS staat voor de “Water Alliance Innovation Stimulation Award”. Een jaarlijks terugkerende stimuleringsprijs waarbij de Water Alliance podium biedt aan MKB ‘ers in de watertechnologiesector die nieuwe innovatieve producten op de markt lanceren. VI.

Ondersteunen uitbouw proeftuin en demosites dmv brand ing

Uitgangspunt is dat er structureel aandacht wordt gegeven aan de branding van deze faciliteiten. Daarnaast wordt er regelmatig overleg gevoerd met belanghebbende partijen t.b.v. de uitvoering van activiteiten rondom de demosites. Doelstelling: 2 activiteiten op demosites VII.

Beurzen & congressen

Om een als WaterCampus een prominente plaats in de waterwereld te krijgen is het van belang om ons te laten zien & horen. Dit doen we o.a. door ons regelmatig, nationaal en internationaal te laten zien op belangrijke beurzen en tijdens symposia en congressen. Boodschap: “voor innovatieve

watertechnologie producten moet je in Nederland zijn, de Europese Water Technologie Hub, met fysieke kern de WaterCampus in Leeuwarden.” Doelstellingen: •

In 2014 actief exposeren (bezetting met 2-3 personen) op 5 internationale beurzen.

•

In 2014 minimaal exposeren (uitingen in Holland paviljoen; geen bezetting stand) op 3 internationale beurzen.

VIII.

Gezamelijke activiteiten WaterCoalitieNL

WaterCoalitieNL is de landelijke samenwerking tussen Water Alliance, NWP, AquaNL en VLM. In 2014 wordt de volgende stap gezet naar twee gezamenlijke, jaarlijks terugkerende, nationale activiteiten namelijk. De Aqua Nederland vakbeurs en het daarbij behorende Symposium. Water Alliance is als WaterCoalitieNL partner volledig betrokken bij de branding en communicatie. IX.

Communicatie

Ter ondersteuning van de branding, business en lobby activiteiten van de Water Alliance zijn de gekozen voor zowel schriftelijke communicatie middelen essentieel. We hebben communicatiemiddelen als digitale, beeldend en interactief. • • • • • • • •

Persberichten en artikelen Website Magazine WaterProof Social media Nieuwsbrief On-line database WaterWiki Port Folio voor beurzen Film

X. Lobby Omschrijving lobby-activiteiten Via de gemeente Leeuwarden en de Provincie Fryslân werkt er gedetacheerd bij de Water Alliance een “EU-projectverwerver”. Deze persoon heeft de volgende taken: •

Naamsbekendheid European Water Technology Hub vergroten;

•

Onderhouden van contacten met Europese Commissie;

•

Adviseren over mogelijkheden binnen Europese structuurfondsen, Europese Innovatiesites voor de leden van Water Alliance;

•

Vertegenwoordigen van de WaterCampus in relevante andere (water)netwerken in Brussel;

•

Ondersteuning van de Water Alliance in Brussel, tevens zoeken naar kansen en mogelijkheden voor het Water Application Centre (WAC), Center of Expertise Water Technology (CEW) en WaterCampus;

Vanuit de Water alliance houden we ons daarnaast verder met o.a. de volgende lobby activiteiten bezig • Samenwerking Noordelijke overheden en clusterorganisaties • Topsector water en landelijke organisaties

Xl. Strategie In 2014 zullen in het kader van Wurkje foar Fryslân 2 plannen worden opgesteld, die van groot belang zijn voor de continuïteit van de Water Alliance en intensivering van de acquisitie van businesscases in het buitenland. Businessplan Water Alliance 2016-2020 -

-

Internationaal Waterplein 2.0

n greer cs Agri Food & Bïobased Econamy Northerri NcthcrLrids

Actieplan 2014 april 2014

Q. giLincs

AGRIFOOD& 88E

AgrFood & Biobased Economy Nnrthorn Netherlands

INHOUDSOPGAVE

Voorwoord

3

1.

Greenlincs

4

2.

Agrifood

7

3.

Biobased Economy

11

4.

Clusterversterking

14

5.

Communicatie & Organisatie

17

6.

Kosten- en Urenbegroting Greenlincs 2014

19

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1 Pagina 2

van 19

u. g reenlincs

AGRIF000 &

Ariood & Biobased Econamy Nnrthern Neihedands

Voorwoord Voor u ligt het Greenlincs Actieplan

2014. Dit document BBE, ten behoeve NV NOM.

clusterorganisatie agrifood en netwerk Drenthe, Frysln en Groningen en de

is het eerste actieplan van Greenlincs, de van de financiers, te weten de provincies

de operationele inzet van Greenlincs voor 2014 vastgelegd. Het actieplan bouwt inhoudelijk voort op de strategische keuzes, prioritering en taakstelling zoals eerder vastgesteld in de Agrifood en Biobased Economy Noord-Nederland Strategiepian 2012-2016 en uitgewerkt in het projectplan 2013 en 2014. In het Actieplan is

G ree nl ncs

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 3 van 19

giL

nc

AGRIF000 & BBE

AgriFood & Biobased Economy Northern N’’

1. Greenlincs De clusterorganisatie voor agrifood en netwerk BBE is sinds 1 januari 2013 (informeel) van start gegaan. Het team heeft de eerste helft van 2013 gewerkt aan het opzetten en verder ontwikkelen van business development activiteiten op het gebied van agro, food en biobased economy. In de tweede helft van 2013 zijn een aantal leads omgezet naar innovatieve samenwerkingsprojecten. Daarnaast is de clusterorganisatie geformaliseerd en begin 2014 gelanceerd onder de naam Greenlincs. Programmalijnen Greenlincs heeft vier programmalijnen gedefinieerd. Deze vormen de hoofdlijnen van de strategie, dienen als leidraad voor het werk en daarmee voor de rapportage. Hoofddoel is het genereren van kennis en uitbouw van bedrijvigheid in de provincies Drenthe, Fryslân en Groningen op de onderstaande (deel)thema’s. Agrifoed • Meikveehouderij: precies produceren, waardevermeerdering • Akkerbouw: precies produceren, verwaarding hoofdgewas en kleine en nieuwe teelten • Glastuinbouw: planteninhoudstoffen • Food: precies produceren en waardevermeerdering Met dit thema probeert Greenlincs duurzame economisch concurrerende ketens te stimuleren, om zo een internationaal toonaangevende positie te verwerven in het optimaliseren van het gebruik van natuurlijke hulpbronnen (mineralen, bodem, water) en het verwaarden van gewassen. Biobased Economy • Bouwen met eiwitten en koolhydraten • Groene bouwblokken voor chemie • Nieuwe toepassingen van vezels en biopolymeren • Duurzame processen en integratie van ketens • Bio-energie Met dit thema verbindt Greenlincs de agro en chemie- en materialensector om samen met andere regio’s in Nederland en Europa waaronder Noord-Duitsland in Europa een onderscheidende positie te krijgen op het gebied van duurzaam (her)gebruik van groene grondstoffen —

—

Deze inhoudelijke programmalijnen worden in het strategieplan Agrifood en Biobased Economy Noord-Nederland Strategieplan 2012-2016 nader onderbouwd. Om de regiostructuur op de thema’s uit te bouwen wordt tevens ingezet op twee ondersteunende, doorsnijdende programmalijnen. Clusterversteri.cinq

• • • • •

Kennis & innovatie/kassa Human capital Intern ationalisering & export Financiering Infrastructuur & faciliteiten

Communicatie & Organisatie • Profilering: branding en positionering door zichtbaar maken van ontwikkelingen/kansen • Community Building: informeren en involveren van bedrijven, kennisinstellingen en overheden

Greenlincs Actieplan 2014

1

11 april 2014

1

Pagina 4 van 19

greerLincs AgriFood & Biobased Economy N,rthcrn Nelherlai’çlg

Onderstaand figuur maakt duidelijk hoe de inhoudelijke en ondersteunende programmalijnen zich tot elkaar verhouden.

[_clusterversterking

Kerntaken De activiteiten van Greenlincs zijn gericht op het stimuleren van investeringen en projecten en het sneller naar de markt krijgen van innovaties. Greenlincs speelt een initiërende, ontwikkelende en verbindende rol in een groot aantal projecten. Het cluster is daarmee hét gezicht van de Noordelijke agrifood-sector en biobased economy en fungeert als spil in het netwerk van bedrijven en kennisinstellingen. Daarnaast zoekt Greenlincs nadrukkelijk de samenwerking met de andere Noordelijke clusterorganisaties en de verbinding met de RIS3 en de landelijke topsectoren, met name de Topsector Agri&Food. Greenlincs is betrokken bij een veelheid aan activiteiten. In combinatie met de compacte bezetting is het een uitdaging om de gestelde concrete doelen te halen en tegelijkertijd de gewenste rol van spelverdeler, aanjager en vraagbaak in te vullen. Actieplan

Greenlincs zal jaarlijks een operationeel actieplan opstellen waarin per programmalijn wordt vastgesteld: • aan welke actielijnen wordt gewerkt; • welke taken de clusterorganisatie dat jaar op zich neemt; • hoeveel capaciteit en budget in dat jaar voor de programmalijn wordt begroot; • hoe deze capaciteit en budget over de actielijnen zijn verdeeld; • algemene activiteiten en kosten worden ook in het actieplan gemeld. De programmalijnen zijn in beginsel gelijk aan het strategisch plan. Indien deze wijzigen wordt dit in het actieplan toegelicht. De actielijnen maken concreet welke onderwerpen dat jaar prioriteit krijgen. De verdeling van capaciteit en budget is niet in beton gegoten, maar vormt wel de basis waarop de realisatie wordt geregistreerd en wordt gemonitord. Afwijkingen zijn dus mogelijk, maar worden zichtbaar. Noordelijke AgroAqenda

De sector agrifood is belangrijk voor Noord Nederland. De veranderingen in het Europese gemeenschappelijke landbouw beleid (GLB) heeft grote invloed op de opbrengsten in de landbouw. Om die opbrengsten te verhogen is de AgroAgenda Noord-Nederland door de Noord Nederlandse partners, bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en overheden opgesteld als gemeenschappelijke innovatieagenda voor de agrifood en biobased sectoren in Noord-Nederland. In 2014 zal de daadwerkelijke ontwikkeling van projecten gaan gebeuren na alle voorbereidingen in 2013 en de aftrapbijeenkomst op 24januari 2014. Greenlincs mag gezien worden als de aanjager van deze agenda. Greenlincs Actieplan 2014

l

11 april 2014

1

Pagina 5 van 19

greentincs AgriFood & Biobaoed Economy Nnrthern Ncthe lands

Topsector /4gri&Food

Plannen van de Topsector Agri&Food vormen een belangrijk kader voor activiteiten van de Noordelijke agro-industrie. Het is van belang dat de Greenlincs thema’s hier goed op aansluiten. In 2013 heeft Greenlincs een lobby opgezet met als doel een interregionale makelaar in te zetten, zodat de verbinding tussen de diverse partijen duidelijk zichtbaar is. Dit betreft vooral de koppeling tussen bedrijfsleven (Innexus) en de Noordelijke clusterorganisaties. Llitvoerincjsorçyanisatie

De huidige basisbezetting bedraagt 3,3 fte en wordt gefinancierd uit de Greenlincs begroting. In dit actieplan is de werkinzet per thema en programmaonderdeel gespecificeerd, inclusief beschikbare basisfo rm atje. Inhoudelijke stuurgroep Momenteel kent Greenlincs een inhoudelijke stuurgroep. In 2014 moet de structuur worden omgevormd tot Organisatie met een (informele) Raad van Toezicht en een platform voor afstemming over de inhoudelijke koers.

Greenlincs

—

PERSONEEL & OPERATIONALISATIE 2014

0,8 FTE Personeel Personeel programmalijnen Operationele kosten Huisvesting Reis, verblijf en overige onkosten Administratie Overige kantoorkosten (ICT, printen, e.d.) Strategisch werkbudget Strategieplannen en rapportages Procesbegeleiding Noordelijke AgroAgenda Afstemming publieke en private partners: RaadvanToezicht Update Staten en Raden (per provincie) -

-

-

-

-

-

-

-

-

Greenlincs Actieplan 2014

t

11 april 2014

Pagina 6 van 19

greeiiLincs

AGRIFOOD& 88E

AgriFood & Biobased Economy Northe, n Nethcrtards

2. Agrifood De Noordelijke agrifood-sector kent een aantal productieketens met een sterke internationale positie, zoals de zuivel- en aardappelzetmeelketens, maar ook de teelt en verwerking van andere grote akkerbouwgewassen (suikerbieten, granen, pootaardappelen). Agrifood is traditioneel een belangrijke pijler van de Noordelijke economie. Qua omvang in arbeidsplaatsen en aantal bedrijven is het de grootste werkgever van Noord-Nederland. Daarnaast beslaat de Noord-Nederlandse landbouw 70% van de grondoppervlakte in de drie provincies. De ‘horizontale’ focus van de verschillende Noordelijke agrifood-sectoren richt zich met name op het verhogen van de efficiëntie en kwaliteit en het beter beschermen van bodem en gewassen. Meikveehouderij De Noordelijke melkveehouderij-sector is voor het behoud van het waardevolle Noordelijke cultuurlandschap van cruciaal belang. Voor de sector is het verhogen van de opbrengst noodzakelijk om te kunnen overleven, zeker gezien de ingrijpende hervorming van het GLB en de toenemende internationale concurrentie. De ambitie van Noord-Nederland is om internationaal toonaangevend te zijn op het gebied van zuivel en Europees toonaangevend bij het optimaliseren van de melkveehouderijproductie en —verwerking. Dit leidt tot acties die mede invulling geven aan de Agro Agenda. • Greenlincs heeft een strategische rol bij het consortiumoverleg project Smart Dairy Farming. Momenteel wordt ingezet op het ontwikkelen van een vervolgproject in 2014. .

Eendrachtige samenwerking met Dairy Chain.

.

Greenlincs participeert in het Noordelijk Nutriënten overleg, ontstaan rond Veendam. De bedoeling is om dit overleg op te schalen in samenwerking met de Water Alliance. Greenlincs stimuleert NMF (Natuur- en Milieufederatie) en melkveehouderij tot een projectmatige aanpak van de inzet van de kringloopwijzer als managementtool.

.

Mede organisator

Medecoördinator Lidoverleg

Initiator

Akkerbouw

De Noordelijke akkerbouw-sector zet in op hogere toegevoegde waarde van agrarische producten, kostenbesparing, duurzame productie en nieuwe alternatieve gewassen met hogere marges. Daarnaast is ziektebestrijding in de vorm van bemonstering en inspectie van belang voor deze sector. Vanzelfsprekend zijn een gezonde bodem en gezonde gewassen essentieel voor een hoge opbrengst en kwaliteit van de Noordelijke agro-industrie. • Greenlincs verkent de kansen voor uniforme data uitwisseling met als doel ‘meer met minder’ in het veld. Een nieuwe generatie database, met standaard een Geomodule, voor managementinformatiesystemen is een vervolgstap. Gerelateerd hieraan neemt Greenlincs zitting in de stuurgroep bij project Iikakker_gericht_op_preciezer_produceren. . Greenlincs begeleidt een project met o.a. Koopmans Meel en Hoogland om te komen te komen tot streekproducten op basis van regionale teelt van bak tarwe. Het project wordt gefinancierd door Provincies Fryslân en Groningen en heeft een totale waarde van € 890k. • Greenlincs verkent samen met DunAgro en Hempflax nieuwe toepassingen van hennepvezel. .

.

Greenlincs Actieplan 2014

1

11 april 2014

1 Pagina 7 van

19

AanJager

Lid overleg Begeleider

AanJager

Q.

greentincs AgrFoad & Biobased Economy Northei n Nolhc,Iar Cs

. .

.

• •

Greenlincs is actief betrokken bij de Landbouw Innovatie Agenda Veenkoloniën. Momenteel wordt KANON1 afgerond en wordt het vervolg geconcretiseerd. Greenlincs neemt deel in stuurgroep G2G project Agro, specifiek aardappelen, met Leningrad Oblast. Begeleiding programma opzet bodem & water. AVEBE: kwartaalgesprekken over R&D, investeringsplannen en regionale samenwerking. Cosun/Suikerunie: in gesprek over R&D, opleidingen en de verbinding met de regio.

Lid overleg AanJager Lid overleg Coördinator Adviseur Adviseur

Glastuinbouw Glastuinbouw is een relatief kleine keten in Noord-Nederland. Deze keten focust zich op innovatiegebied met name op planteninhoudsstoffen en toepassing van slimme sensoren. •

Greenlincs neemt deel aan het projecten overleg in Zuidoost-Drenthe inzake de Biobased Economy waar onder andere gesproken wordt over het ontwikkelen van business cases op planteninhoudsstoffen in de glastuinbouw.

Lid overleg Adviseur

Food Binnen de Noordelijke agrosector gaat het meer en meer om het maximaliseren van de waarde uit alles wat geproduceerd wordt. Meer toegevoegde waarde speelt daarbij een belangrijke rol. In het kader van ‘gezonde voeding’ werkt Greenlincs veel samen met HANNN (clusterorganisatie voor Healthy Ageing). Daarnaast is Greenlincs betrokken geweest bij de Strategische Agenda voor de Foodsector in Noord-Nederland en de uitvoering van projecten, met ook hier de focus op precies produceren en waardevermeerdering. Greenlincs voert het project Food Future uit, een majeur Interreg-project dat technologische innovaties ondersteunt in de voedingsmiddelensector in de Nederlands-Duitse grensregio. Het project heeft subsidie instrumenten en budget om evenementen te organiseren die innovatie bevorderen. Het project liep tot eind 2014, maar er is inmiddels verlenging aangevraagd tot eind juni 2015 voor de afhandeling van de administratieve lasten. In het afgelopen half jaar zijn er een groot aantal projecten gestart in de Noordelijke regio, waarvan beschikt. bijna alle aanvragen ook al zijn Naast het ondersteunen van bedrijven bij het aanvragen, uitvoeren en afsluiten van subsidie instrumenten heeft het projectteam het afgelopen half jaar twee activiteiten georganiseerd: Zomerborrel Food Future en een trendtour naar de Anuga food beurs in Keulen. • Het komende projectjaar is het laatste jaar voor de deelnemende bedrijven om projectactiviteiten uit te voeren. In februari 2014 zal het laatste expert panel plaatsvinden om het overgebleven projectbudget te alloceren. Er zullen komend jaar daarom nog enkele nieuwe projecten van start gaan binnen onze regio. Dit betekent dat wat betreft het projectmanagement de focus verschuift van het acquireren van nieuwe projectideeën naar het aanjagen van de uitvoering en declaratie van de lopende projecten. • Het vormgeven van een vervolgproject krijgt aandacht zodra er meer duidelijkheid is over het nieuwe Interreg programma. Momenteel wordt gekeken naar geschikte consortium partners langs de Nederlands-Duitse grens van Nieuweschans tot Venlo. • Greenlincs is betrokken bij het project Biologische Chips. Samen met Nutravit en

•

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 8 van 19

Uitvoerder

Coördinator

Aanfager

Aanjager

Lincs

AGRIFOOL) & BBE

AgriFood & Biobased Economy N’»rthrn n Npth’r lands

Organic is een aanvraag ingediend bij de MKB-Valorisatiepakket bij de Topsector Agri&Food. Deze is niet gegund in verband met budgettaire beperkingen. Volgende stap is naar de provincies in 2014. (Cake-Art en Multinational) als • Greenlincs heeft twee projecten haalbaarheidsstudie bij MKB valorisatie van de Topsectoren. Niet gegund om budgettaire redenen. Dit project is vervolgens gefinancierd door de provincie Fryslân en komt in uitvoering. . De investeringsaanvraag Vitablend is Vitasquaere gaan heten. Deze wordt momenteel door NOM Finance en Greenlincs behandeld. • In 2014 zal de personele invulling voor Business Development in de voedingsmiddelensector opnieuw gestalte krijgen. Het liefst in eendrachtige samenwerking met het desbetreffende MKB. Er zal contact worden gezocht met partners van Greenlincs: Innexus en HANNN. • Bosatlas van het Voedsel: drie provincies en netwerkpartners zijn inmiddels geënthousiasmeerd om dit project gezamenlijk op te pakken (i.s.m. NOM-FDI).

Coördinator

Expert Organisator

—_____

Initiator

Overige activiteiten Niet alle activiteiten zijn specifiek voor bepaalde deelthema’s, veel Greenlincs activiteiten beslaan de gehele programmalijn. Waaronder: .

Vertalen van de vragen van bedrijven naar projecten en programma’s en het op inhoud verbinden van partijen die hier een rol in spelen.

Adviseur

.

Daadwerkelijk verbinden van / afstemmen met partijen in de regio in het licht van het benoemde doel en de gekozen focus. Aanjagen en stimuleren van projecten en programma’s en deze financierbaar maken. Verbinden regionaal MKB met Nationale en EU-agenda (o.a. TKI agrifood).

Initiator

.

.

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 9 van 19

Aanfager Coördinator

Qo.

geiLincs

AGRIFOOD& 88E

AgriFood & Biobased Ecoriomy Nn,Ihei Netbci L,.rds

Greenlincs Agrifood 2014 -

1,2 FTE Meikveehouderj Deelname in consortiumoverleg Smart Dairy Farming Deelname in Noordelijk Nutriënten Overleg In 2014 vervolg projecten Dairy Chain en Duurzame Melkveehouderij Akkerbouw Kansenverkenning uniforme data uitwisseling Zitting in stuurgroep project Iikakker Inhoudelijke procesbegeleider streekproducten / regionale teelt van bak tarwe Verkennen nieuwe toepassingen hennepvezel (met DunAgro en Hempflax) Zitting stuurgroep G2G project Agro Overlegpartner AVEBE en Cosun/Suikerunie Glastuinbouw Deelname in projecten overleg ZO-Drenthe inzake Biobased Economy, o.a. over ontwikkeling business cases op het gebied van planteninhoudsstoffen Food Uitvoering Interreg-project Food Future: Uitwerking project Biologische Chips: bekijken financieringskansen bij provincies Begeleiden uitvoering van projecten Cake-art en Multinational Investeringsaanvraag Vitasquaere Verbinden partijen voor Bosatlas van het Voedsel & coördinatie inhoudelijke invulling Invulling business development food i.s.m. partnerorganisatie -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Greenlincs Actieplan 2014

1

11 april 2014

1

Pagina 10 van 19

greerLincs AgriFood & Biobased Economy Nrtl,err No[’ei Ird

3. Biobased Economy Noord-Nederland heeft een sterke uitgangspositie op het gebied van de biobased economy met van oudsher sterke sectoren als agrifood en energie. Die positie wordt versterkt door de combinatie met innovatieve chemiebedrijven die in de regio gevestigd zijn. Bouwen met koolhydraten en eiwitten Binnen de Noordelijke agrosector gaat het meer en meer om het maximaliseren van de waarde uit alles wat geproduceerd wordt. Het verwaarden van koolhydraten en eiwitten tot bijvoorbeeld gezonde, duurzame voeding is op dat vlak een van de meest hoogwaardige toepassingen en vergroot het economisch rendement. • Greenlincs heeft deelgenomen aan een vooroverleg met ABC Kroos, Algaecom, VHL en Proleaf over mogelijke andere toepassing van eiwitten. Daarnaast heeft Greenlincs dit project voor de provincie Drenthe beoordeeld.

Aanjager, expert

Greenlincs heeft een verkennend onderzoek in gang gezet op het gebied van spinnen met eiwitten (i.s.m. Stenden en API). • Greenlincs is stuurgroep-voorzitter bij het project Grassa. • Greenlincs is regelmatig in gesprek met CCC (over aansluiting MKB) en is daarnaast betrokken bij vormgeving toekomstige structuur CCC.

Initiator

.

Voorzitter Adviseur

Groene bouwbiokken voor chemie Een van de belangrijkste Noordelijke ambities is het verbinden van de agrosector met de sector chemie. Het Noorden wil een onderscheidende positie verkrijgen op het gebied van duurzaam (her)gebruik van groene grondstoffen. Groene bouwblokken voor de chemie zijn net als voedsel(producten) hoogwaardige toepassingen van biostromen en herbergen potentieel hoge rendementen. Greenlincs heeft het project met Philips, Cosun, RUG en AMIBM, API en Astron over biopolymeren uit bietenpulp in gang gezet. Totale omvang is € 1.824.000 en het project is gehonoreerd in de SNN tender.

AanJager

Greenlincs ondersteunt het project Glycerine-to-Glycol (G2G) van Chemcom (i.s.m._provincie_Groningen)._Initiële_investering_van_€_400.000. . Greenlincs geeft ondersteuning aan KNN en Anoxkaldnes voor de opzet van een productiefabriek voor het halen van PHA uit afvalwater. • Greenlincs heeft met het Value Centre van het Dutch Polymer Institute (DPI-VC), de nationale valorisatieorganisatie van de TKI Chemie, de (financiële) afspraak gemaakt over de gezamenlijke inzet van specialisten op het gebied van toepassing van groene grondstoffen in Noord-Nederland. Voor continuering in 2014 en daarna_worden_afspraken_gemaakt. • Greenlincs neemt deel in projectgroep en stuurgroep van EemsdeltaGreen.

Adviseur

.

•

Greenlincs Actieplan 2014

1

11 april 2014

1

Pagina 11 van 19

Aanfager Coördinator

Lid overleg

(). gre?E1LIncs

AgriFood & Biobased Economy N’,rll,orn NeNj

Nieuwe toepassingen van vezels en biopolymeren Vezels en biopolymeren zijn net als de groene bouwblokken en voedingsproducten hoogwaardige toepassingen van biostromen. Ook deze actielijn draagt bij aan de positionering van NoordNederland als onderscheidende regio met een focus op (her)gebruik van groene grondstoffen. Greenlincs verzorgt de netwerkvorming aan Nederlandse zijde binnen het Interreg project Agrobiopolymeren. Het project bestaat uit tien subprojecten waarin zowel Duitse als Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen werken aan De nieuwe producten van bioplastics en andere biobased producten. netwerkbijeenkomsten worden goed bezocht door de Nederlandse projectpartners. De Duitse partners zijn lastiger naar de netwerkbijeenkomsten te trekken. In het afgelopen halfjaar zijn de twee evenementen georganiseerd (Opening tentoonstelling Biobased en bezoek Suiker Unie Vierverlaten), wordt met enige regelmaat een nieuwsbrief geschreven en wordt er gewerkt aan een website. Greenlincs heeft de lead om een vervolg vorm te geven. . Greenlincs beoordeelt een project gericht op afbreekbaar folie voor lelieteelt. . Greenlincs is betrokken bij opzet Noordelijke grasvezelketen (i.s.m. Huhtamaki, SmurfitKappa_en_Newfoss). • Greenlincs is betrokken bij de afstemming van projectactiviteiten rondom GreenPAC in Emmen. . Greenlincs is betrokken bij project Beets to Bio Polymers. •

—

Coördinator Initiator

Adviseur Aanfager Adviseur

-_________

Adviseur

Duurzame processen en integratie van ketens Integratie van ketens is essentieel voor de biobased economy. Ketenintegratie levert voordelen op in de vorm van energie- en grondstofbesparing, lagere transportkosten en vermindering van de hoeveelheid afval. De focus op bevordering van duurzame processen en ketenintegratie versterkt het duurzame karakter van Noord-Nederland. •

Greenlincs heeft i.s.m. EDR een ronde tafel / businesslunch georganiseerd met het management van 10 bedrijven die concrete projectplannen hebben op basis van hernieuwbare grondstoffen in de Eemsdelta. De rol van Greenlincs is gericht op synergie tussen projecten.

Medeorganisator Initiator

Bio-energie De overgang naar een koolstofarme economie is een belangrijke maatschappelijke uitdaging. Het Noorden zet in op energiebesparing en wil haar sterke positie in opwekking van groene bio-energie, op basis van agrarische vergisters, behouden. Bio-energie heeft een relatief lage toegevoegde waarde, maar (grootschalige) omzetting van biomassa naar bio-energie (waaronder Bio-LNG) biedt economische kansen. Het lokaal produceren van groene energie versterkt bovendien het duurzame karakter van de regio. •

Greenlincs is betrokken bij het icoonproject Bio-LNG uit de AgroAgenda, de innovatieagenda voor Agrifood & biobased in Noord-Nederland. Dit project is gericht op het verwaarden van rundermest.

Mede organisator

•

Greenlincs is betrokken bij het Dutch Biorefinery Cluster, o.a. bij Horizon 2020 programmavoorbereiding en de voortgang van project BioCAB.

Mede coördinator

Greenlincs Actieplan 2014

1

11 april 2014

1

Pagina 12 van 19

g hLIncs AgriFood & Biobased Economy

Algemeen Niet alle activiteiten zijn specifiek voor bepaalde deelthema’s, veel Greenlincs activiteiten beslaan de gehele programmalijn. Waaronder: Vertalen van de vragen van bedrijven naar projecten en programma’s en het op inhoud verbinden van partijen die hier een rol in spelen.

Adviseur

• Verbinden van / afstemmen met partijen in de regio, in het licht van het benoemde doel en de gekozen focus. Waaronder het verbinden Noordelijke (water/bio-energie, clusterorganisaties rond cross-over projecten sensortechnologie en food etc.). . Aanjagen en stimuleren van projecten / programma’s en deze financierbaar maken. . Verbinden regionale MKB met Nationale agenda (TKI’s Smart Polymeric Materials, Process Technology, Biobased Economy, Nieuwe Chemische Innovaties)_en_EU_agenda_(Biobased_Industries).

Aanfager

.

Greenlincs

—

AanJager Coördinator

Biobased Economy 2014

0,9 FTE

Bouwen met koolhydraten en eiwitten Deelname aan vooroverleg over andere toepassingen van eiwitten. Verkennend onderzoek in gang gezet op het gebied van spinnen met eiwitten (i.s.m. Stenden en API) In gesprek over toekomstige structuur CCC Groene bouwbiokken voor chemie Initiator project biopolymeren uit bietenpulp (i.s.m. Philips, Cosun, RUG, API en Astron) Uitwerking project G2G van Chemcom (i.s.m. Provincie Groningen) Procesbegeleider KNN en Anoxkaldness bij opzetten van productiefabriek voor PHA uit afvalwater Zitting in project- en stuurgroep EemsdeltaGreen Nieuwe toepassingen van vezels en biopolymeren Procesbegeleider Interreg project Agrobiopolymeren: netwerken, verbinden en vormgeven vervolgproject Beoordeling project afbreekbaar folie voor lelieteelt Procesbegeleider bij opzet Noordelijke grasvezelketen Betrokken bij projectactiviteiten rondom Green-PAC en het project Beets to Polymers Duurzame processen en integratie van ketens Organisator business lunch voor bedrijven gericht op hernieuwbare grondstoffen (i.s.m. EDR) Bio-energie Ondersteunend bij AgroAgenda-project Bio-LNG gericht op het verwaarden van rundermest Betrokken bij Dutch Biorefinery Cluster (Horizon 2020 aanvraag, project Bi0CAB) -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 13 van 19

greentincs AgriFood & Biobased Economy Nnrthern Nethe; ard

4. Clusterversterking Naast de inhoudelijke programmalijnen kent dit actieplan ook ondersteunende programmalijnen die nodig zijn om de activiteiten van Greenlincs op een goede manier te realiseren. De programmalijn Clusterversterking is één van deze ondersteunende programmalijnen en is opgedeeld in verschillende actielijnen.

Kennis & innovatie/kassa Greenlincs wil via publiek-private samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen nieuwe kennis generen en omzetten in commerciële toepassingen. Hierbij wordt voortgebouwd op lopende projecten die in samenhang worden aangepakt, aangevuld met nieuwe projecten. Dit gebeurt enerzijds binnen de verschillende agrifood-ketens en anderzijds op het snijvlak tussen agrifood en andere sectoren/clusters. Nadruk bij de uitvoering ligt op het breed bereiken van het MKB. • . .

•

Greenlincs bevordert coalitievorming en projectontwikkeling (bij bijv. ‘smart dairy farming’ en ‘Biocab NPK’). Greenlincs verkent en structureert financieringsopties. Greenlincs werkt samen met VHL, Stenden en RUG aan de haalbaarheid van één MKB /bedrijfsloket. Greenlincs participeert in het Noordelijk Clusteroverleg, waarin regelmatig met de andere clusterorganisaties wordt gesproken over ontwikkeling van gezamenlijke projecten en activiteiten.

AanJager Initiator Adviseur Mede organisator Medeorganisator

Human Capital Human capital is ook in de noordelijke agro-industrie een belangrijk thema. Er zijn geschoolde werknemers nodig die zijn gemotiveerd voor werk in de primaire productie of verwerkende industrie. Daarnaast is er behoefte aan hooggeschoolde talenten die het innovatieproces blijven voeden. Noord-Nederland stimuleert initiatieven op het gebied van human capital. .

Greenlincs signaleert structurele knelpunten in arbeidstekorten (zowel kwantitatieve als kwalitatieve) en koppelt deze terug naar opleidingen en bemiddelingsinstanties.

Initiator

.

Greenlincs stimuleert wederzijdse samenwerking bedrijfsleven en onderwijsinstellingen_in concrete_gevallen. Greenlincs stimuleert, zo nodig, nieuwe (bijv. multidisciplinaire) opleidingen/bijscholing_met_nadruk_op_productietechnologie. Vanuit Greenlincs zijn de contacten met Cosun en RWE / Essent gelegd over een gezamenlijke roadmap van Cosun en AVEBE in relatie tot activiteiten bij de RUG. Het doel is een stevigere, structurele verbinding van deze bedrijven met de Noord-Nederlandse kennisinstellingen op het gebied van onderzoek en opleidingen. Greenlincs is betrokken geweest bij het opzetten van Bi0BRUG. Nauwe samenwerking Dairy Chain.

Initiator

• •

• .

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 14 van 19

Initiator Adviseur

Aanfager Medecoördinator

greenLincs AgriFood & Biobased Economy N,rlhei n Neherlands

it tnci i t Ii u nq & export Het Noordelijke MKB heeft een beperkte focus op export- en groeimarkten. Initiatieven zijn sterk intern gericht waardoor kansen voor internationale samenwerking en EU-steun weinig worden benut.

.

Greenlincs attendeert MKB’ers op groeikansen in buitenlandse markten (via Ondernemersplein).

Initiator Adviseur

.

Greenlincs zorgt voor matchmaking met andere bedrijven, instellingen en regio’s gericht_op_grensoverschrijdende_projecten.

Aanfager

Financiering

In het Noorden is het voor veel bedrijven lastig om financiering te vinden. Er is onvoldoende kapitaal en/of garanties beschikbaar om te komen van idee naar concept naar pilot bedrijf naar opschaling. Daarnaast kent het Noorden relatief weinig informal investors. •

Greenlincs verkent en structureert (project)financieringsopties.

.

Greenlincs onderhoudt relaties met mogelijke financiers (zoalsNOM NV).

Initiator Adviseur Coördinator

Infrastructuur & faciliteiten

Voor Noordelijke bedrijven zijn de proeftuin-mogelijkheden beperkt. Kennis, middelen en ondersteuning voor deze vaak dure stap ontbreken, met name bij het MKB. Het realiseren en gebruiken van gezamenlijke infrastructuur (zoals glasvezel voor precisielandbouw) komt daardoor maar moeilijk van de grond. • Greenlincs bevordert het tot stand komen van pilotfaciliteiten op gebied van food processing, bioraffinage, planteninhoudstoffen en polymeren (door bijv. toegangsdrempel voor huidige lab- en pilotinstallaties te verlagen)

Initiator

• Greenlincs zoekt aansluiting bij EU-initiatieven op dit gebied (bijv. Food Future, Agrobiopolymeren). • Greenlincs onderzoekt samen met Hanzehogeschool en de RUG de haalbaarheid van een applicatiecentrum op het gebied van food en biobased ingrediënten (Zernike Advanced Process facility). Onderwijs en onderzoek komen hier samen. Gekeken wordt naar_een_(logische)_koppeling_met_Entrance_(energie).

Initiator Ontwikkelaar

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 15 van 19

Adviseur

Q. greeiLincs

AgriFood & Blobased Economy Nnrthe! n Nelher lands

Greenlincs

—

Clusterversterking 2014

0,2 FTE Kennis & Innovatie/kassa

Bevorderen coalitievorming en projectontwikkeling Opzetten bedrijfsloket Verkennen en structuren financieringsopties Human Capita! Signaleren structurele knelpunten in arbeidstekorten en terugkoppelen naar opleidingen en bemiddelingsinstanties Stimuleren wederzijdse samenleving bedrijfsleven en onderwijsinstellingen in concrete gevallen Stimuleren opzet van nieuwe opleidingen met nadruk op productietechnologie Samenwerking met Cosun en RWE / Essent voor stevigere, structurele verbinding van deze bedrijven met de Noord-Nederlandse kennisinstellingen op het gebied van onderzoek en opleidingen Intern ationalisering & export MKB’ers attenderen op groeikansen in buitenlandse markten Zorgen voor matchmaking met andere bedrijven, instellingen en regio’s gericht op grensoverschrijdende projecten Financiering Verkennen en structureren financieringsopties Onderhouden relaties met mogelijke financiers Infrastructuur & faciliteiten Bevorderen totstandkoming van pilotfaciliteiten op gebied van foodprocessing, bioraffinage, planteninhoudstoffen en polymeren Aansluiting zoeken bij EU-initiatieven op het gebied van realisatie/toegankelijk maken van proeftuin-faciliteiten -

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 16 van 19

(o.

g

[ILIflCS

AGRIFGOD& 88E

A9riFood & Bobased Economy Nnrthern N,tter

5. Communicatie & Organisatie Communicatie en het neerzetten van een gedegen Organisatie Zijfl essentiële thema’s voor het recentelijk opgerichte Greenlincs. Om dé spil in het Noordelijke agronetwerk te worden wil Greenlincs haar zichtbaarheid en naamsbekendheid vergroten en daarnaast haar basisorganisatie versterken. De eerste stap is al gezet: om de herkenbaarheid van Greenlincs te vergroten is er een naam, met een logo, website, huisstijl ontwikkeld. Deze is sinds 1 januari 2014 in gebruik.

Community Bui!ding Om nieuwe ontwikkelingen en investeringen te initiëren is het van belang om (markt)partijen actief bij de Organisatie te betrekken. .

Greenlincs kent nog geen betalende bedrijven, maar overweegt om in 2014 bedrijfslidmaatschappen te introduceren. Deze aanpak wordt het komende

Uitvoerder

jaar verder uitgewerkt en geïntroduceerd bij de relevante Noordelijke actoren. Het opzetten van een online community, het organiseren van interactieve platformsessies en verbindingen zoeken met kennisinstellingen zijn_mogelijke_opties_om_partijen_te werven voor een_bedrijfslidmaatschap.

Events Greenlincs zal in 2014 een aantal themasessies organiseren voor het informeren en involveren van partijen. Daarnaast wordt tenminste één groot (netwerk)event georganiseerd. .

De voorbereidingen voor de 5e (lustrum) editie van de Biobased Dagen zijn inmiddels gestart. In 2014 wordt een drietal BBE borrels georganiseerd in de

Uitvoerder

verschillende provincies in samenwerking met verschillende partners. De eerste borrel is op 4 maart in Leeuwarden. De vierde borrel zal samenvallen met de biobased dagen in oktober 2014.

Positionerinq & promotie Om de ontwikkeling van agrifood en biobased economy activiteiten te ondersteunen zet Greenlincs in op actieve (regio)promotie. De inhoud staat hierbij centraal, waarbij wordt gecommuniceerd vanuit concrete ontwikkelingen.

.

Congressen en bijeenkomsten: Greenlincs is geregeld spreker op regionale congressen en bijeenkomsten. In 2014 zal een congresagenda worden opgesteld en bijgehouden.

Spreker Coördinator

•

Resource & Drukwerk: Greenlincs publiceert onder meer brochuremateriaal.

Uitvoerder

.

Website

/

Social Media: Sinds 1 januari 2014 is de nieuwe Greenlincs website

Uitvoerder

operationeel. Voor beheer en onderhoud is een werkbudget gereserveerd. Daarnaast wil Greenlincs social media benutten_voor_promotie. .

Perspubliciteit: Greenlincs zal jaarlijks persberichten naar buiten brengen.

•

Projectcommunicatie: projecten.

Dit

Greenlincs

biedt

deels

ad

gebeurt

op

communicatie-steun hoc

basis

(opstellen

bij

Uitvoerder diverse

persbericht,

communicatieplan en/of de Organisatie van een (project)bijeenkomst).

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 17 van 19

Adviseur Mede uitvoerder

Q. greenLincs

AgriFood & Biobased Economy Northern Nelt ciIard

Greenlincs

—

Communicatie & Organisatie 2014

0,2 FTE Community Building

Afweging introduceren bedrijfslidmaatschappen Events Organisatie Biobased Dagen Positionering & promotie Bijwonen en spreken op congressen en bijeenkomsten Publiceren brochures Operationeel houden website Benutten social media Versturen persberichten Projecten ondersteunen bij hun communicatie -

-

-

-

-

-

-

-

Greenlincs Actieplan 2014

11 aprH 2014

Pagina 18 van 19

grrLincs

AGRIFOOD & REE

A9riFaod & Biobased Economy Nnrthern Nethe,IanrJs

6. Kosten- en Urenbegroting Greenlincs 2014 lndicaUe budgetverdeling 2014 Personeel Operationele kosten

500.000

GREENLINCS

€ € € € € € €

500.000

Food Future OVERIGE PROJECTEN

€ €

40.000 40 000

InkcsLegroting 2014 Subsidie Prov. Drenthe Prov. Fryslân Prov. Groningen

€ 500.000

-

-

-

GREENLINCS

€ 500000

Food Future

€ 40.000

OVERIGE PROJECTEN

€40 000

Greenlincs Actieplan 2014

11 april 2014

1

Pagina 19 van 19

Healthy Ageing Network Northern Nethertands eegion o Knowledge and t3aveopmant

Healthy Ageing Network Northern Netherlands Regio-plan provincie Fryslân 2014

Dit Regio-plan is een nadere uitwerking van de activiteiten van het Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) in Fryslân op basis van de financieringsaanvraag van december 2013. Na een periode waarin het netwerk is opgebouwd, zal HANNN de komende jaren meer resultaatgericht werken met een speciale focus op: • Business- en projectontwikkeling • De maatschappelijke agenda • Branding en internationalisering • Bundeling van resources door werkafspraken met partners en afstemming/integratie van programma’s. Dit moet in Fryslân in 2014 leiden tot: •

• • •

Uitwerking van tenminste 6 concrete, substantiële project ideeën samen met bedrijven, zorgaanbieders, kennisinstellingen, gemeenten en/of corporaties, waarvan minimaal 3 leiden tot businesscases offinancieringsaanvragen (met een totale omzet van tenminste 1,5 miljoen euro). Deelname van minimaal 20 Friese MKB-bedrijven per jaar aan business- en projectontwikkeling; Een groeiend aantal betalende leden, met een hoger aandeel van private financiering voor HANNN activiteiten. Ontwikkeling van tenminste 1 proeftuin per jaar

De leden van het HANNN netwerk zijn onder te verdelen in 5 domeinen: Food, Care & Cure, Medical Technology, Life Sciences en Healthy Lifestyle. Voor de activiteiten in Fryslân zal het zwaartepunt liggen op Food, Medische Technologie & Gaming en crossovers met onder andere Healthy Lifestyle en gezondheidseconomie. Maar vanzelfsprekend zullen op elk terrein waar kansen liggen, Friese partijen betrokken worden. Food In de vorige periode is de HANNN Food & Nutrition roadmap ‘Food for Healthy Ageing’ (2013) ontwikkeld. Deze agenda moet Noord-Nederlandse foodbedrijven in staat stellen cross-sectorale samenwerkingsverbanden aan gaan met bedrijven en kennisinstellingen in de andere sectoren op het gebied van ‘Food for Healthy Ageing’.

1

‘Food for Healthy Ageing’ •E•’• —

foodtechnologie

processi ng

sensortechnol

fysiologie

logistiek

diagnostiek

nutrition

bereiding

iotechnologie

4 Lj%ing Fdçd

ProtØt Natih’s

a)

1

0

__

l6od Stje

nsg

—

Deze roadmap is opgesteld op basis van themasessies met foodbedrijven en kennisinstellingen, waarbij enerzijds gekeken is naar nieuwe trends en lopende ontwikkelingen en anderzijds naar eigen behoeften. Hier zijn 3 thema’s uit gekomen: 1. 2.

3.

Living Food Lab demonstreren van preventief effect van voedsel & voedselpatroon op gezondheid. Protect Nature’s Health Andere technologieën en hulpstoffen die zich richten op het verkrijgen, versterken en aanwenden van natuurlijke gezondheid uit voedsel dat lekker is en gemakkelijk geconsumeerd kan worden. Food Style Sensoring Intelligente sensoren en technologieën die het mogelijk maken om data te verzamelen en om te zetten in voor keten en consument toegankelijke informatie waarop processen en gedrag kunnen worden aangepast. —

-

-

In mei 2014 worden vervolgsessies georganiseerd om met onder andere de bij Innexus en FoodCircle betrokken bedrijven en de Noord-Nederlandse kennisinstellingen —Voor Fryslân in het bijzonder Van Hall Larenstein en UCF om de meest kansrijke projecten te benoemen die onder voornoemde thema’s vallen. Deze projecten worden vervolgens met mankracht ondersteund vanuit het HANNN aanjaagbudget, om zo hij het Food for Health symposium op 26 november 2014 een aantal mooie concrete showcases te kunnen presenteren. —

Cross overs Dat de combinatie Gaming, medische technologie en Health succesvol kan zijn, heeft de samenwerking tussen Grendel Games, Limis en het UMCG bewezen toen de laparoscopie-game Underground er eind vorig jaar met twee Dutch Game Awards vandoor ging. De grootste uitdaging voor HANNN is om in het komende jaar vergelijkbare slimme combinaties te scouten, de relevante partijen bij elkaar te brengen, de meest kansrijke projecten aan te jagen en tenslotte de successen te vieren.

•

•

Op 25 april organiseert HANNN in Fryslân een cross-over meeting waarvoor per HANNN domein (Food, Care & Cure, Medical Technology, Life Sciences en Healthy Lifestyle) 15 sleutelfiguren worden uitgenodigd uit heel Noord-Nederland om die dag actief te zoeken naar samenwerkingsmogelijkheden. De gekozen werkvorm staat garant voor het definiëren van kansrijke project-ideeën. Aan het eind van de sessie worden concrete afspraken gemaakt over welke partijen meewerken aan het vervolg van welk idee, waarbij het HANNN ook deze vervolgtrajecten faciliteert. HANNN participeert in het nieuwe gaming-platform van NDC Media om de NoordNederlandse gaming-industrie landelijk op de kaart te zetten. HANNN wil hierbij actief zoeken naar matches tussen behoeften vanuit ons netwerk (bijvoorbeeld van MCL, UMCG, partners van ZIF) en het aanbod van NHL, Game Academy, Gameship en het cluster van gamingbedrijven in en rond Leeuwarden. Daarnaast wordt samen met het UCF gekeken naar de mogelijkheid van projectontwikkeling vanuit de eerste twee tranches van diens promotieprojecten op het vlak van medische technologie, serious gaming en gezondheid. Tijdens de tweede powersessie georganiseerd door het SNN in het kader van de Regionale Innovatie Strategie voor Smart Specialisation (RIS3) is het idee ontstaan om activiteiten op het terrein van Healthy Lifestyle verder uit te werken onder de noemer Lifestyle Economics. Aan tafel zaten onder andere vertegenwoordigers van Limis, IBM Research, SER Noord en de gemeente Ooststellingwerf. HANNN organiseert met alle aanwezigen een vervolgbijeenkomst in april om een investeringsagenda te formuleren dat is opgebouwd op basis van de volgende punten: o Wat zijn de maatschappelijke en economische belangen in Noord-Nederland op het vlak van Healthy Lifestyle o Welke bestaande activiteiten (binnen Food, Care & Cure, Medical Technology en Life Sciences) kunnen als bouwblokken fungeren van het aanbod dat hoort bij

•

•

•

bovenstaande behoeften. Hierbij willen we nadrukkelijk de combinatie bewegen en lifestyle van Sportstad Heerenveen en initiatieven op het terrein van zorgtoerisme in Sidwest-Fryslân betrekken. o Bestaan hier witte vlekken en zo ja, wat voor product, dienst of concept zou hiervoor ontwikkeld kunnen worden. Het bundelen van activiteiten onder de noemer Lifestyle Economics zorgt er enerzijds voor dat cross overs ontstaan op basis van maatschappelijke vraagstukken en anderzijds dat deze activiteiten meer in termen van economische en maatschappelijke waarden worden geformuleerd. Dit sluit aan bij de maatschappelijke agenda van HANNN dat beoogt mede invulling geven aan nieuwe rol van gemeenten, corporaties en gemeenschap in zorg en preventie door kennisinbreng, organisatie, stimuleren van pilots en ontwikkelen van verdienmodellen. Zo ontstaat een concreet aanbod van producten, diensten en concepten die een antwoord geven op deze maatschappelijke vragen. Het is van belang de activiteiten van HANNN aan te laten sluiten bij de Uitvoeringsagenda Zorgeconomie van de provincie Fryslân. Als participant van de stakeholderbijeenkomst op 20 maart 2014 willen wij graag ondersteunen bij het scouten, bijeen brengen en ontwikkelen van projecten in het kader van deze uitvoeringsagenda. HANNN is onderdeel van het Noord-Nederlandse clusteroverleg (Energy ValIey, Sensor Universe, Water Alliance en Greenlincs). In dit overleg is het benoemen van mogelijke cross-overs tussen deze sectoren een vast agendapunt. In de afgelopen periode heeft HANNN twee maandelijkse business borrels georganiseerd in de provincie Fryslân. Dit zal worden voortgezet in het komende jaar. Om vraag en aanbod binnen het netwerk beter te matchen, zal elke borrel een eigen thema hebben met korte pitches van netwerkleden. In de pichtes wordt een concrete vraag of behoefte aan de orde gesteld, of wordt een aanbod gedaan.

Internationalisering Noord-Nederland is door de Europese Commissie erkend als voorbeeldregio voor het European Innovation Partnership on Active and Healthy Ageing. Dit heeft onder andere tot gevolg dat andere Europese consortia zich melden voor samenwerking binnen Europese programma’s. • HANNN brengt deze partijen actief in contact met de relevante netwerkleden in Fryslân. • HANNN ondersteunt Friese initiatieven richting vorming van consortia door binnen het eigen Europese netwerk te zoeken naar relevante partners en als host op te treden voor bijeenkomsten voor noordelijke partners. Dit jaar staan binnen HANNN al 2 Friese Interreg initiatieven op het programma, en naar verwachting zullen er meer volgen. • HANNN identificeert kansrijke Europese calls en zal haar leden daar niet alleen over informeren, maar ook actief de vorming van consortia stimuleren en ondersteunen, zodat er meer Europese gelden verworven worden.