Horwath HTL Hotel Event 2013 De Kunst van Hotels
Programma • Opening door Karin van Gilst, Stedelijk Museum • Presentatie Ewout Hoogendoorn, Horwath HTL • Presentatie Bart Lukaszewicz, Houthoff Buruma • Presentatie Chen Moravsky, PPHE Hotel Group • Discussie • Borrel
2
De kunst van hotels
Motto Stedelijk Museum: “Het is democratisch om van een kleine kring van kenners een grote kring van kenners te maken.”
- Bertolt Brecht
3
De kunst van hotels • Overzicht vraag aanbod – Nederland en Amsterdam – Wereldwijd/ Europa • Situatie Nederland – Historie – 2013 • Prognoses – Wereldwijd – Nederland • Thema: De Kunst van Hotels
4
Aantal hotelkamers Nederland groeit • 92.338 hotelkamers in 2013
Aantal kamers drie-, vier- en vijfsterrenhotels Nederland (x 1.000) 100.000
• +5% t.o.v. 2012
90.000 80.000 70.000
• 2011-2012: +2,5%
60.000
• 2007-2012: +18%
50.000
40.000 30.000 20.000 10.000 0 2007
2008
2009
driesterren
2010 viersterren
2011 vijfsterren
Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering
5
2012
2013
Aantal overnachtingen Nederland groeit - sinds 2009 • 29,6 miljoen overnachtingen in 2012
Overnachtingen drie-, vier- en vijfsterrenhotels Nederland (x 1.000) 35000
30000
25000
• 2011-2012: +4,4%
20000
• 2007-2012: +11%
15000
10000
5000
0 2007
2008 driesterren
2009 viersterren
2010
2011
vijfsterren
Bron: CBS
6
2012
Aantal hotelkamers Amsterdam groeit sterk The Student Hotel
700
Ramada Apollo Amsterdam Centre
446
Roommate Hotel
285
• +1.480 in 2011
Hampton by Hilton
260
• +1.460 in 2012
Golden Tulip Amsterdam West
248
Meininger Amsterdam
232
Hyatt Andaz
122
Fletcher Tower Amsterdam
120
art’otel Amsterdam
105
Sir Albert Hotel
90
Brooklyn Hotel
83
Holiday Inn Express
80
Espresso Hotel
68
Theater hotel
39
Etc. etc. Bron: Bedrijfschap Horeca en Catering
7
• 20.500 hotelkamers in 2010
• 14,3% groei in 2 jaar • + 1.487 in 2013
En worden geabsorbeerd door de markt. Hotelresultaten Amsterdam & Schiphol
2012 vs. 2010:
110
• Occupancy +1,6 %-punt
100
• ARR +8,3% 90
• RevPAR +11% t.o.v. 2010
80
70
60
50
40 2009
2010 Bezetting
2011 ARR
RevPAR
Bron: CBS
8
2012
Hotelaanbod vergeleken
Stad Parijs Frankfurt Amsterdam München Barcelona Brussel Berlijn Londen Madrid Gemiddeld, ex A’dam
Inwoners stad Hotelkamers stad 2.113.000 81.139 665.000 19.172 780.000 21.920 1.367.000 28.944 1.673.000 32.447 958.000 15.730 3.432.000 52.275 7.557.000 114.645 3.213.000 41.593 2.622.250 48.243
9
Hotelkamers / 1.000 inwoners stad 38 29 Plaats 3 28 21 19 16 15 15 13 18
Hotelvraag vergeleken
Bron: STR
10
“Algehele sentiment neemt af” 60
• Schaal van -150 tot +150
50
• Pessimisme wereldwijd toegenomen
40
• Nederland pessimistischer dan gemiddeld
30 20 10
0 2011-I 2011-II 2012-I 2012-II 2013-I 2013-II
-10 -20 -30 Nederland
Europa
Wereld
11
Hotelvraag vergeleken Kamerbezetting in % Stad Parijs Londen Amsterdam Brussel Frankfurt Barcelona Madrid Berlijn
77 81 74 67 64 68 63 70
Bron: STR, Bewerking: Horwath HTL
12
2008-2012 Gemiddelde kamerprijs in € 210 151 131 109 112 117 93 85
Opbrengst per beschikbare kamer in € 163 122 Plaats 3 98 73 72 79 59 59
Sentiment hotelmarkt wereldwijd • Schaal van -150 tot +150
60
50
• Sterk optimisme in Rusland, ZuidAfrika, Ierland, VS
40
• Pessimisme in Italië, Frankrijk, China
30
20
10
China
Frankrijk
Italië
Nederland
Croatië
Brazilië
Oostenrijk
Noorwegen
België
VS
Ierland
Japan
Indonesië
-20
Zuid-Afrika
-10
Rusland
0
-30
-40
-50
13
2012: Bezettingsgraad en kamerprijs gedaald 120
€ 97
100
80
66,7% 60
€ 65
40
20
0
Kamerprijs in €
Bezettingsgraad in %
14
RevPAR in €
2013: Verwachtingen vooraf – markt • 37% verwachtte hogere bezetting, 27% lager
100% 90% 80%
37%
36%
40%
• 36% verwachtte hogere prijzen, 38% lager
70%
60% 50%
Increase
40%
Same
30%
Decrease
20% 10%
0%
15
• 40% verwachtte hogere omzet, 35% lager
2013: Resultaten eerste halfjaar – markt • 45% zag een hogere bezetting, 33% lager dan verwacht
100%
18%
90% 80%
24%
• 18% zag hogere prijzen, 62% lager dan verwacht
45%
70%
60% 50%
Increase
40%
Same
30%
Decrease
20% 10%
0%
16
• 24% zag een hogere omzet, 59% lager dan verwacht
Oorzaak: crisis! • 40% had meer last van de crisis dan verwacht • 20% had minder last van de crisis dan verwacht
17
2013: Verwachtingen 2e halfjaar – markt • 31% verwacht hogere bezetting, 34% lager
100%
19%
90% 80%
31%
27%
• 19% verwacht hogere prijzen, 49% lager
70%
60% 50%
Increase
40%
Same
30%
Decrease
20% 10%
0%
18
• 27% verwacht hogere omzet, 45% lager
“Er komen te veel nieuwe hotels” • Onzeker over Nederlandse economie, pessimistisch over wereldeconomie
100% 90% 80% 70%
56%
60% 50% 40% 30%
Positive
72%
None Negative
20% 10% 0%
19
• Optimistisch over lokaal toerisme (56% verwacht positieve invloed) • Pessimistisch over concurrentieuitbreiding (72% verwacht negatieve invloed)
20
Amsterdam: Bezettingsgraad 2013 hoger 90 85 80 75 70 65 60
YTD Juli 2013: +1,2%
55 50 45 40
2012
2013
Bron: STR, Bewerking: Horwath HTL
21
Maar: Kamerprijs 2013 lager 180
160
140
120
100
80
YTD Juli 2013: -1,9%
60
40
2012
2013
Bron: STR, Bewerking: Horwath HTL
22
Daardoor: RevPAR 2013 lager 160
140
120
100
80
YTD Juli 2013: -0,6% 60
40
2012
2013
Bron: STR, Bewerking: Horwath HTL
23
Toch: RevPAR-ontwikkeling verbetert 8% 6% 4% 2% 0% -2% -4% -6% -8% -10%
RevPAR ontw
Bron: STR, Bewerking: Horwath HTL
24
Ook voor Nederland als geheel? 4%
2%
0%
-2%
-4%
-6%
YTD Juli 2013: -3,9% -8%
-10%
RevPAR ontw
Bron: STR, Bewerking: Horwath HTL
25
Internationaal: RevPAR ontwikkeling YTD juli RevPAR Ontwikkeling 12
10,5
10
8
6,4
5,9
6 4 2
0
2,9
2,3 1,1 -1,3
-3,9
-0,6
-2 -4 -6
Bron: STR, Bewerking: Horwath HTL
26
2,5
Prognoses •
Wereldwijde economische groei 3-4% per jaar tot 2017 (EIU)
•
Europese economische groei 0-2% per jaar tot 2017 (EIU)
•
Wereldwijd toerisme groeit met 3,8% per jaar tot 2020 (UNWTO)
•
Europees toerisme groeit met 2,7% per jaar tot 2020 (UNWTO)
•
West-Europees toerisme groeit met 2,3% per jaar tot 2020 (UNWTO)
•
Amsterdams toerisme groeit met 2,7% per jaar tot 2020 (ATCB)
27
CPB verwacht langzaam herstel Prognoses economische groei: • -1,0% in 2012 • -0,5% in 2013
• +1,0% in 2014 • Gemiddeld 1,5% per jaar voor 2013-2017
28
Elders in Europa gaat het beter… 6,0
Verwachte economische groei 5,0
4,0
3,0 Nederland Duitsland 2,0
UK Oost-Europa EU-27
1,0
0,0 2013
2014
2015
2016
-1,0
-2,0
Bron: Economist Intelligence Unit
29
2017
Elders in de wereld gaat het nog beter! 6,0
Verwachte economische groei 5,0
4,0
3,0 Nederland VS
2,0
Azië Wereldwijd
1,0
0,0 2013
2014
2015
-1,0
-2,0
Bron: Economist Intelligence Unit
30
2016
2017
Zakelijk: Sterke clusters
Science Park Utrecht
31
Zakelijk: Sterke clusters Metropoolregio Amsterdam
32
Zakelijk: Sterke clusters Provincie Utrecht
33
Toeristisch: Sterke clusters
34
Simpele berekening waarde hotelkamer Situatie 2012: • 66,7% bezettingsgraad • € 97 gemiddelde kamerprijs
• 59/41 omzetverhouding (kamers/overig) Totale jaaromzet per kamer = € 40.000
35
Simpele berekening waarde hotelkamer
Stel: totale jaaromzet per kamer = € 40.000 Huur %
Huur per kamer in €
Waarde op basis van Yield 7%
8%
9%
20%
€ 8.000
€ 114.000
€ 100.000
€ 89.000
22%
€ 8.800
€ 125.000
€ 110.000
€ 98.000
25%
€ 10.000
€ 143.000
€ 125.000
€ 111.000
36
Ontwikkeling vastgoedwaarde hotels 160.000 140.000 120.000 100.000 2007 2007 Omzet
2008
2009
2008
2009
2010 2010
2011 2011
2012 2012
52.95
46.606
37.643
38.435
42.171
40.026
Huur
20%
20%
20%
20%
20%
20%
Yield
7,00%
7,50%
8,00%
7,75%
7,50%
7,50%
151.214
124.283
94.106
99.186
112.456
106.735
Waarde
37
Recente transacties Hotel
Locatie
Room Mate Aitana
# kamers
Datum
Waarde
Waarde per kamer
Amsterdam
283
Juli 2013
-
-
Ibis Den Haag
Den Haag
197
April 2013
15,5 miljoen
78.700
Novotel Rotterdam Brainpark
Rotterdam
202
April 2013
16,0 miljoen
79.200
Motel One
Amsterdam
315
December 2012
30,0 miljoen
95.200
MGallery The Convent
Amsterdam
148
Juli 2012
23,5 miljoen
158.800
American Hotel
Amsterdam
175
Maart 2012
58,5 miljoen
334.300
Holiday Inn Eindhoven
Eindhoven
206
Maart 2012
22,5 miljoen
109.200
SS Rotterdam
Rotterdam
254
2012
29,9 miljoen
117.700
Tulip Inn Amsterdam Centre
Amsterdam
93
2012
13,5 miljoen
145.200
Crowne Plaza Amsterdam
Amsterdam
207
September 2011
29,0 miljoen
140.000
Conservatorium Hotel
Amsterdam
129
2007-2011
157 miljoen
1.220.000
Bronnen: Jones Lang Lasalle, HVS, PropertyNL, Horwath HTL
38
Global Hotel Market Sentiment Survey downloaden?
www.HorwathHTL.nl/SentimentSurvey 39
