Inspiratie
De kunst van
papercutting Het blijft ons betoveren: papierknipkunst. En we zijn niet de enigen. De papercut-kunstenaars van nu zijn niet verbaasd over de aanhoudende populariteit van hun werk. ‘Het is zo heerlijk simpel. Het is alleen maar papier met stukjes eruit gesneden, en toch ontstaat er een nieuwe wereld.’
70 _
Live mindfully
Mooi hè? Dit kunstwerk van Geertje Aalders zit als poster in het Flow Naar buiten-boek. Nog tot eind mei in de winkel of online te bestellen via Flowmagazine.nl
_ 71
Z
e zeggen dat we prima in een papierloze wereld zouden kunnen leven. We zitten er al middenin eigenlijk: de krant op de iPad, zonder het geklepper van de brievenbus. Een plastic chipkaart in de trein, in plaats van een geel langwerpig kartonnetje. Maar papierkunstenaar Su Blackwell moet er niet aan denken. Ze doet er niet aan mee ook. Blackwell houdt het graag in haar handen. Een boek, een papier, een blaadje. Ze houdt van het ritselen en knisperen. “Het zit in mensen. Ik zie het al bij mijn negen maanden oude baby. Papier fascineert haar meer dan al dat plastic speelgoed.” Dat papier meer en meer verdrongen wordt, maakt het natuurlijke materiaal volgens Blackwell alleen maar specialer. Dus het verbaast haar niet dat papercutting art nu zo populair is. ‘Er is een renaissance onderweg in de papierknipkunst,’ staat er op het boek Papercutting (Chronicle Books). Het staat vol kunstenaars van deze tijd, die dagen of weken pielen op de vierkante millimeter en met een mes of schaar een sprookjesachtige wereld tevoorschijn toveren. De boeksculpturen van Su Blackwell, uitgesneden uit oude boeken. Passages uit de gedichten van Baudelaire en Voltaire, door de Japanse Hina Aoyama uitgeknipt in duizenden lijntjes. Een overhemd-papercut wapperend aan een waslijn van Matthew Sporzynski. Maar overal kom je papercut artists tegen, de geknipte theatertjes van Elly MacKay stonden laatst zelfs in het tijdschrift van Oprah en ook de knipkunst van Elsa Mora uit Californië komen we steeds vaker tegen. Onze eigen Nederlandse Geertje Aalders merkt het ook. Ze is net met zwangerschapsverlof. “Als je nog iets van me wilt, dan moet het voor die tijd,” had ze tegen haar opdrachtgevers gezegd. Gevolg: veertien opdrachten voor de laatste zes weken. “Veertien! En ik wilde niemand teleurstellen natuurlijk. De hele dag zat ik als een driftige kabouter te snijden, aan het eind van de dag kon ik mijn pink haast niet meer bewegen. Maar ze zijn mooi geworden, hoor!” Lekker simpel
Small brain, Rob Ryan
72 _
Live mindfully
‘Papercutting brengt ons weer in contact met onze behoefte om te ‘maken’, om onze handen te gebruiken en te ontsnappen aan de pixel-verbeelding van ons scherm-gedomineerde
I made it with my hands, zeefdruk van Rob Ryan
Sprookjesknipper Sprookjesschrijver Hans Christian Andersen was ook een fanatiek papercutter. Zijn schaar nam hij vaak mee naar vertelavonden, waar hij voor zijn publiek ging zitten knippen terwijl hij een sprookje vertelde. Veel moderne papierkunstenaars zijn door de sprookjes van Andersen beïnvloed. Uit: 'Papercutting'
Knipkunst kopen? ✻R ob Ryan heeft een winkel op de hippe Londense 'flower market': Ryantown, Columbia Road 126. En ook eentje op Etsy, onder de naam ‘Mister Rob’. Meer over Rob vind je op zijn site: Misterrob.co.uk. ✻S u Blackwell verkoopt kaarten, opschrijfboekjes en het pas verschenen boek 'The fairytale princess' via Sublackwell.co.uk. ✻V an Geertje Aalders vind je alles op Kameelvooralveel.nl. ✻H et boek 'If you hold a seed' en prints van Elly Mackay op: Ellymackay.wordpress.com ✻ Elsa Mora vind je op: Elsita.typepad.com
_ 73
leven,’ schrijft papierexpert Natalie Avella in de inleiding van Papercutting. En het is zo lekker simpel, zoals kunstenaar Rob Ryan zegt in het voorwoord. Geen verf, geen kwasten, geen water of olie of canvas. Alleen een stuk papier, een mes, een potlood en een gum. ‘So much less: less mess, less waste, less stuff.’ Alleen maar stukjes weghalen. ‘Eerst alle gaten in het midden van alle donuts op de wereld. Dan de kleine splintertjes tussen de in elkaar gehaakte vingers van verliefde stelletjes. Of misschien dat kleine eilandje van niksigheid tussen twee paar zoenende lippen. Dan de grote stukken die eigenlijk het hemeldak vormen.’ Tot er een nieuwe wereld ontstaat. Een wereld waarin Ryan graag zou willen zijn, omdat alles er aan elkaar vastzit, en alles dus met elkaar verbonden is. Ryan lacht veel door de telefoon. Vooral als hij over zichzelf vertelt en hoe mensen altijd verwachten een knappe, elegante man tegenover zich te krijgen “en dan in werkelijkheid een korte, dikke idioot aantreffen.” Zijn lach is weemoedig als hij over zijn werk praat. Over zijn papercut This was our place bijvoorbeeld, waarin de regen de gezichten ‘kietelt’ van een verliefd stelletje, liggend onder een boom. Of het werk In Rye met de tekst: ‘Herinner je je nog hoe we arm in arm door de smalle straatjes liepen? (…) Je zei: ‘Ik denk dat we hier wel gelukkig kunnen worden.’ Even vergetend dat we dat al waren.’ Complete gedichten snijdt Ryan uit papier. Herstel, láát hij uit papier snijden. “Ik hoop dat het je niet al te zeer teleurstelt, maar op hier en daar een gezicht of een hand na, laat ik het snijwerk aan mijn team over. Ik ben dit jaar vijftig geworden en mijn ogen zijn veel te slecht en mijn vingers te dik – als ik het zelf nog zou doen, zou ik maar twee werken per
Zeker ook zien ✻ Petercallesen.com ✻ Madebyjulene.com ✻ SarahTrumbauer.etsy.com ✻ Cindyferguson.com (ook sjablonen!)
74 _
Live mindfully
jaar kunnen maken.” Hij bedenkt wel alles zelf, natuurlijk. En hij tekent alles zelf. En het tekenen, daar gaat het volgens Rob om bij papercutting art. Dat moet heel precies. “Eenmaal uitgeknipt kun je het papier niet terugstoppen als het toch niet bevalt, dus alles moet vooraf uitgedacht. Ik kan drie dagen bezig zijn met tekenen, uitgummen, notities maken, opnieuw tekenen. Zo’n werk wordt dan in twee dagen uitgesneden. Laatst maakte ik iets van twee bij drie meter voor een tentoonstelling in Manchester. Daar teken ik bijna een maand aan.” Vrolijke berichten
Wat Rob Ryan mooi vindt aan gesneden papier, is dat het zo eenduidig is. “Mijn werk kwam erdoor in balans. Ik werk graag met beelden én woorden. In ander printwerk had een van de twee altijd meer nadruk. Met papercutting heb je dat probleem niet. Keuzes in kleur of perspectief hoef ik niet te maken, en dus kan ik me helemaal concentreren op wat ik het belangrijkst vind: de emotionele boodschap.” Wat is die boodschap? Voor Ryan antwoord geeft op die vraag, moet hij eerst even iets uitleggen: “Ik denk veel na. Ik ben een neuroot eersteklas, eigenlijk. Ik blijf maar denken. De boodschappen in mijn werk zijn allemaal positief en uplifting, en die maak ik dus eerlijk gezegd allemaal in de eerste plaats voor mezelf, haha! ‘Kom op Rob, het leven is gaaf! De wereld is toch een geweldige plek? Je leeft hier maar zeventig of tachtig jaar, geniet ervan, koester het.’” Het werk waarmee hij het meest boven zichzelf uit steeg, was er een over zichzelf en zijn vrouw, met wie hij al sinds zijn achttiende samen is. Een beeld van een straat, het regent, twee mensen schuilen in een portiek, houden elkaar vast. “Stilte en vredigheid in een beeld, daar houd ik van. Helaas heb ik het verscheurd toen we een keer ruzie hadden.” Snuffelen in oude boeken
Het was Ryan die Geertje Aalders inspireerde. “Ik kende de papierknipkunst natuurlijk wel - papierknippen bestaat al heel lang, in de zesde eeuw waren de Chinezen er al mee bezig. Maar door het werk van Ryan, en ook van Tord Boontje trouwens, ontdekte ik hoe sterk deze techniek is. Hoe kleine, frivole dingen heel krachtig worden als je ze uitknipt.”
TEKST PEGGY VAN DER LEE illustraties geertje aalders, rob ryan, elsa mora, su blackwell, elly mackay
‘Het was een ontdekking om te zien hoe kleine, frivole dingen heel krachtig worden als je ze uitknipt’
Illustratoren van deze tijd proberen een nieuwe wereld te creëren met hun papercuts. Su Blackwell doet dat op een wel heel bijzondere manier. Met haar papercuts tilt ze verhalen letterlijk uit boeken. “Oude boeken hebben prachtige illustraties, en zulk mooi papier. Ik wilde dat aan de buitenkant laten zien.” Blackwell gaat daarbij liefdevol en zorgvuldig te werk. Het begint met een bezoek aan de tweedehandsboekhandel. Ze heeft een paar adresjes in Londen. Urenlang drentelt ze daar tussen de kasten. “Ik wil die boeken voelen, ik wil bladeren, met mijn vingers langs de oude illustraties gaan. Elk boek dat ik uiteindelijk meeneem, is een boek dat iets in me losmaakt. Ik ga er opgewonden mee naar mijn studio.” Daar, in haar opgeruimde werkkamer, staan de oude boeken inmiddels rijen dik op planken aan de muur. Een boek dat omgetoverd wordt tot een boeksculptuur leest ze eerst helemaal. Vervolgens maakt ze tekeningen en sjablonen en kiest ze heel precies de pagina’s uit waarvan de papercuts gemaakt gaan worden: die moeten namelijk daadwerkelijk gaan over het detail dat ze verbeeldt. Dus op de papercut van Alice in Wonderland lees je op het tafelkleed terug hoe tijdens het theefeestje aan Alice wordt gevraagd of zij niet eens een verhaal kan vertellen – en Alice verlegen antwoordt dat ze bang is van niet. Zes weken is Blackwell gemiddeld met één project bezig. En stuk voor stuk heeft ze ze verkocht, alle 114 boeksculpturen die ze tot nu toe heeft gemaakt, plus advertentie-papercuts voor grote merken, tentoonstellingen en nog veel meer. Bang dat de klassieke techniek verdrongen wordt door nieuwe technologie, hoeven we niet te zijn. Blackwell deed voor een universiteit mee aan een proef met lasermachines. “Niks voor mij. Het is zo precies, je ziet meteen dat zulke papercuts door machines zijn gemaakt.” Ryan maakt wel af en toe gebruik van lasercutting. Om een gelimiteerde oplage van één werk te kunnen maken – die ook nog eens een beetje betaalbaar is. Maar voor de echte kunst: nee. Tekenen willen ze, gummen, knippen, snijden. En voelen.
Elsa Mora
Boeksculptuur van Su Blackwell
She brought back a gift of the season, Elly MacKay
Op de volgende pagina's tips en sjablonen om zelf aan de slag te gaan
_ 75
Word zelf knipkunstenaar Alle papierkunstenaars zijn autodidact, papercutting wordt doorgaans niet op kunstacademies gedoceerd. Dat kunnen we zelf dus ook! In het boek Papierknipkunst vind je heel veel tips en sjablonen voor de beginner. Hier alvast een aantal foto’s en tips uit het boek (plus wat advies van papercut artists zelf).
Elke soort volstaat, maar hoe dikker het papier is, hoe minder gedetailleerd je kunt werken. Papercutting artist Cindy Ferguson, tegenwoordig Cindy Bean, gebruikt het liefst origami-papier: “omdat het sterk is, maar dun genoeg voor mooie details.” Materiaal ✻ Een dun potlood voor het belang-
rijkste: het tekenwerk. Plus gum, en een flinke portie geduld. ✻ Een snijmat van zelfherstellende kunststof. ✻ Om te knippen kun je een borduurschaartje gebruiken, daar zit een scherpe punt aan, wat handig is voor lastige hoekjes. Su Blackwell snijdt liever alles en gebruikt daarvoor een chirurgenscalpel – gewoon te verkrijgen in de tekenvakhandel of handwerkzaak. Tip van Blackwell: “Gebruik alleen echt scherpe mesjes. Dat scheelt een hoop frustratie.” ✻ Plak eventueel afplakband om de greep van je mes, dan ligt-ie beter in de hand en is de greep zachter. Het snijden
Gebruik je uitsluitend een mesje, denk dan aan het volgende: ✻ Houd het mesje vast als een pen; in een hoek van ongeveer 45 graden met het papier. ✻ Trek het mesje altijd naar je toe of van links naar rechts, als je rechts bent (anders andersom). Duw het mesje nooit van je af. Druk niet te 76 _
Live mindfully
hard: je hoeft alleen maar door het papier te snijden. En houd je armen ontspannen, dan kun je vloeiender bewegen en dus strakker snijden. ✻ Snijd rechte randen altijd langs een metalen liniaal. Plastic of hout beschadigt door het mesje en zorgt vervolgens voor onregelmatige lijnen. ✻ Snijd je kromme lijnen of cirkels, draai dan het papier voorzichtig mee, zodat je met het mesje naar je toe kunt blijven snijden. ✻ Cindy Ferguson: “Snijd eerst de kleine stukjes in het midden uit. Als je dat niet doet, verlies je de vastigheid van het sjabloon en gaat het alle kanten op wiebelen. Werk dus van binnen naar buiten en van klein naar groot.” Bonus-tips ✻ Tip van Cindy Ferguson om te voor-
komen dat het papier scheurt: “Wees niet bang om je mes te vervangen. Ik gebruik vaak wel drie of vier mesjes bij kleinere projecten. Zodra het mes niet soepel door het papier gaat, is het tijd voor een nieuwe.” ✻ G eertje Aalders zorgt altijd voor een veiligheidsmarge. “Een bloemetje zit bijvoorbeeld aan vier punten vast, zodat het geen ramp is als ik een keer te ver doorsnijd. En als het echt nodig is, gebruik ik heel kleine stukjes crêpetape – dat je ook gebruikt om de plinten af te plakken als je gaat schilderen – om iets aan de achterkant vast te plakken.”
Sjabloon
Op deze en de volgende pagina vind je een sjabloon uit het boek Papierknipkunst. Je kunt het uitsnijden en gebruiken in bijvoorbeeld een lijstje. Of plak het met dubbelzijdig tape op een andere kleur papier, en snijd het samen uit. Je kunt het ook scannen, eventueel bewerken en printen op dikker papier. ✻ Zorg dat de vouwlijn altijd op een paar
Gevouwen vogel Dat kan natuurlijk ook: een symmetrisch ontwerp knippen of snijden, waarbij je het papier dubbelvouwt. Het sjabloon op deze pagina is daar een voorbeeld van. Eerst een paar tips: ✻ G ebruik lichtgewicht papier dat Fotografie en sjablonen © Quarto Publishing plc
Papier
makkelijk vouwt. ✻ Vouw het papier niet open voordat
je klaar bent met snijden. Dan blijft het resultaat een verrassing, en bovendien kan het papier dan niet verschuiven.
plaatsen intact blijft, anders valt je werk uit elkaar als je het openvouwt. Zo ga je te werk:
Vouw het papier dubbel met een mooie, rechte vouw. 1. S nijd of knip eerst de binnenste delen van het ontwerp weg. Begin met de delen langs de vouw, die zijn het belangrijkst. 2. Snijd of knip dan langs de buitenkant van het ontwerp. 3. S nijd de laatste kleine, lastige delen binnen het ontwerp weg. 4. Vouw je werk open. De vouw kun je eventueel verwijderen met een strijkijzer.
Boek om in te knippen
De werkbeschrijvingen en foto’s komen (deels) uit het boek Papierknipkunst. Complete gids voor het knippen van papier tot prachtige kunstwerkjes, wenskaarten en decoraties, door Emily Hogarth, € 12,95 uitgeverij Librero, Librero.nl.
Sla de pagina om voor nog een sjabloon
_ 77
78 _
Live mindfully
