rootegast
Wie als gemeente verder wil, moet zich blijven ontwikkelen. Wie stilstaat, komt op achterstand. Daarom kijkt de gemeente Grootegast vooruit. Om zo te kunnen inspelen op trends en ontwikkelingen, waardoor w e niet voor verrassin gen komen te staan. Dit hebben w e samen met alle belanghebbende partijen in onze gemeente gedaan. Deze toekomstvisie 2015-2030 is ontwikkeld in opdracht van onze gemeenteraad. Als w e willen weten waar w e in deze periode heen willen, moeten w e nu keuzes maken. 'De bakens verzet' legt in tegenstelling tot de voorloper 'Kompas op 2015' meer de nadruk op de sociaal maat schappelijke samenhang, wat nodig is om voorzieningen en de kwaliteit van de omgeving in stand te houden. Om tot deze hernieuwde toekomstvisie te komen hebben w e geen adviesbureau ingeschakeld, maar als gemeente gedurende het hele proces zelf het voortouw genomen. Er is cijfermatig onderzoek uitgevoerd, interviews en workshops gehouden met belanghebbende partijen verdeeld over de thema's zorg, onderwijs, wonen, landschap, handel, industrie en economie, en w e hebben gesproken met een delegatie van de besturen van verenigingen van Dorpsbelangen. Op deze manier zijn de meningen en gedachten van bedrijven, instellingen en inwoners de basis van onze toekomstvisie. In een conceptversie hebben w e de eerste resultaten vastgelegd. Op basis hiervan hebben we een enquête onder inwoners van onze gemeente gehouden. De stellingen en reacties daarop vormden de basis voor een leuke en leerzame avond in het BaronTheater in Opende. Onder leiding van Geert Zijlstra en Gert Sennema, werden de belangrijkste stellingen en uitkomsten van de enquête besproken, met inwoners en andere belanghebbenden. Dit is niet voor niets een visie. Dat wil zeggen dat het erom gaat waar w e als gemeente op de lange termijn naar toe willen, juist met het besef dat tussentijds een gemeentelijke herindeling kan hebben plaatsgevonden. Met deze visie onder de arm, kunnen w e vol vertrouwen de toekomst tegemoet. Hoogachtend,
K.B. Dijkstra Burgemeester gemeente Grootegast
Hoofdstuk
Inleiding
De gemeente Grootegast: een sterke basis
Wonen en werken
Zorg, leefbaarheid en onderwijs
Landbouw, natuur, recreatie, duurzaamheid
Bestuur en dienstverlening
Vervolg
pagina
In deze toekomstvisie kunt u lezen wat de plannen op langere termijn zijn van de gemeente. In Grootegast wonen we, werken we, en besteden w e onze vrije tijd. Kortom: in Grootegast leven w e Het leven in Grootegast speelt zich af in mooie dorpen in een groene omgeving. De bewoners zijn betrokken bij hun leefomgeving en profiteren volop van een ideale mix: de rust van het platteland en stedelijke faciliteiten op een steenworp afstand. In Grootegast valt te genieten van veel culturele activiteiten als muziek, toneel en exposities. Bovendien behoort Grootegast al jarenlang tot een van de veiligste gemeenten van de provincie Groningen. De kwaliteit van de leefomgeving van onze gemeente is goed en dat willen w e graag zo houden. Net als in de rest van Nederland verandert de leeftijdsopbouw van de bevolking: de daling van het aantal jongeren zorgt voor een stijging van de gemiddelde leeftijd. Door deze vergrijzing vermindert eveneens de beroepsbevolking, waardoor een kleinere groep mensen voor het geld moet zorgen waarvan wij onze voorzieningen kunnen betalen.
Indeling van de toekomstvisie In het eerste hoofdstuk wordt uitgelegd waarom onze gemeente een sterke basis heeft voor een gezonde toekomst. In hoofdstuk 2 wordt aangegeven welke richting is gekozen ten aanzien van wonen en werken. Hoofdstuk 3 behandelt de onderwerpen zorg, leefbaarheid en onderwijs, waarna in hoofdstuk 4 landbouw, natuur, recreatie, duurzaamheid en mobiliteit aan bod komen. In hoofdstuk 5 wordt toegelicht waarom de gemeente steeds meer de rol van regievoerder op zich zal nemen. Aan het eind van ieder hoofdstuk staat een duidelijke opsomming van de doelstellingen die wij ons als gemeente hebben gesteld. Tot slot wordt aangegeven wanneer deze toekomtsvisie wordt geëvalueerd.
Om de gevolgen hiervan zo klein mogelijk te houden moet de overheid hierop inspelen. Vanuit Den Haag is besloten tot verhoging van de pensioenleeftijd, maar ook zal er op vele fronten worden bezuinigd. En dat ook nog eens in economisch moeilijke tijden. Gemeenten worden door deze omstandigheden uitgedaagd. Ook Grootegast vergrijst, maar in tegenstelling tot vele andere gemeenten is Grootegast geen krimpgemeente, het inwonertal zal in de toekomst ongeveer gelijk blijven
S iiim a iiii
i
Bevolkingsontwikkeling: wel vergrijzing, geen krimp De gemeente maakt nu keuzes waarvan de effecten over vele jaren pas zichtbaar zijn. Om dit goed te kunnen doen zijn bevolkingstrends en bevolkingsontwikkelingen essentieel. Daaruit blijkt dat onze gemeente de komende jaren licht groeit en de jaren daarna redelijk stabiel blijft in bevolkingsaantal. Op 1 januari 2013 telde onze gemeente 12.224 inwoners. Dit aantal wordt min of meer ook voorzien in 2027 Wel zal sprake zijn van ontgroening (daling van het aantal jongeren), waardoor de gemiddelde leeftijd gaat stijgen (vergrijzing). Opvallend is dat de leeftijdsopbouw in het dorp Grootegast redelijk jong is ten opzichte van omliggende dorpen.
Als binnen of buiten de gemeente de naam Grootegast valt, dan roept dat een aantal terugkerende associaties op. Al snel liggen woorden op tafel zoals 'mooi groen', 'prachtige omgeving', 'mooie dorpskern', 'goede culturele activiteiten', 'prettige verblijven', 'netjes', 'veilig' en 'betrokken bewoners'.
— -
Kortom: de gemeente Grootegast heeft een sterke basis en een herkenbaar profiel. Over het algemeen zijn de inwoners trots op deze kwalificaties, maar tonen ze dat op een bescheiden ingetogen wijze. Toch is er zeker sprake van zelfvertrouwen en ambitie, maar dan op een nuchtere 'Westerkwartierse' manier. Grootegast is geen krimpgemeente. Recente cijfers laten zien dat Grootegast in tegenstelling tot andere gemeen ten, haar inwonertal kan behouden. Voorwaarde daarbij is wel dat blijvend geïnvesteerd wordt in de kwaliteit van de leefomgeving. Kwaliteit is dan ook de belangrijkste pijler van onze toekomstvisie.
A 'n
k
Grootegast is een krachtige gemeente en staat er op veel fronten goed voor. We willen daarom behouden w at goed is en versterken wat beter kan.
In steekwoorden die sterke basis nog eens kort op een rij: Groen/Recreatie mooi groen buitengebied: natuur, fietspaden, landgoederen, mix van landbouw en recreatie, sport en toerisme. 1 veel sociale samenhang in levendige kernen; actieve verenigingen; noaberschap, geen krimpge meente. *
cultuurgericht, exposities, openluchttheater, muziek, toneel, landschap. Grootegast is al jaren een van de veiligste gemeenten van de provincie Groningen. platteland met stedelijke faciliteiten op korte reisafstand.
De vraag is hoe die sterke basis bij kan dragen aan een aantal voor de gemeente Grootegast vitale thema's, zoals wonen, voorzieningen, sociale samenhang en werk. Bij wonen gaat het vooral om de rust, de ruimte en het landschap. Qua voorzieningen treffen we nu in de hoofdkern Grootegast een goed basisniveau aan. Alles zal er op gericht moeten zijn dit niveau minimaal vast te houden. In de vitale dorpen van de gemeente is de sociale samenhang goed, zijn de inwoners betrokken en is er een actief verenigingsleven. Met recht kan dus worden gezegd dat de gemeente Grootegast een sterke basis heeft. 'Het goede behouden' is dan ook veel meer dan een kreet. Immers, er valt heel veel te behouden. Waarbij 'behouden' in deze snel veranderende samenleving veel actie veronderstelt. Om vooraan mee te willen doen in de regio, waar anderen ook ijverig bezig zijn om zich op de kaart te zetten, is het van belang de sterke kanten van de eigen gemeente te benutten. Dit vraagt om aandacht, alertheid, ambitie en visie. Maar ook het behouden van de eigen inwoners. Aantrekkelijk zijn voor mensen van 'buitenaf is altijd goed, maar in eerste instantie moet de koers op 'eigen' inwoners worden gericht.
Versterken waar w e goed in zijn H R u s t en ruimte Sociale cohesie H Verenigingsleven
Verbeteren minder goede punten H Zeggen waar w e goed in zijn
iSSk!
Wonen
Kleinschaligheid De gemeente Grootegast zal inzetten op kleinschalige industrie en niet op de vestiging van grootschalige bedrijven van buiten de regio. Dit doen we omdat op landelijk niveau een daling van de werkgelegenheid in deze sector zichtbaar wordt en omdat binnen het Westerkwartier is afgesproken dat dergelijke industrieën op de bedrijventerreinen langs de A7 worden gevestigd. Grootschaligheid op het gebied van recreatie en toerisme is wel mogelijk.
Het landelijke karakter van de gemeente Grootegast heeft een grote aantrekkingskracht. De rust en ruimte wordt door veel mensen als een belangrijke reden aangegeven om hier te blijven of te komen wonen. Omdat de bevolkingssamenstelling verandert, moet het woonbeleid afgestemd worden op de toenemende vergrijzing. Om leegstand te voorkomen zal niet ingezet worden op nieuwbouw, maar op modernisering en kwaliteitsverbetering van bestaande panden. Dat geldt onder andere voor de huidige levensloopgeschikte woningen. In deze woningen blijft het langer mogelijk om zelfstandig te wonen. Omdat ouderen aangeven graag in de buurt van voorzieningen te wonen zal eerder gekozen worden voor het levensloopbestendig maken van woningen in het dorp Grootegast dan in de kleinere dorpen in de gemeente.
Het 'Nieuwe Werken' In de periode 2015-2030 zal het 'Nieuwe Werken' een katalysator zijn van een stille revolutie. Door gebruik te maken van nieuwe technologieën en te experimen teren met nieuwe vormen van samenwerking, zullen onze inwoners in staat zijn onafhankelijk van plaats en tijd hun werk te verrichten De gemeente Grootegast zal het nieuwe werken stimuleren, door te zorgen voor een goede technologische infrastructuur (glasvezel), waarvan ook ZZP'ers kunnen profiteren.
De toekomstige aantrekkelijkheid voor de gemeente Grootegast zal door de bewoners vooral beoordeeld worden op de kwaliteit van de fysieke leefomgeving, de goede sociale samenhang, en de nabijheid en bereikbaarheid van voorzieningen. In plaats van uitbreiding en meer van hetzelfde zal ingezet worden op het kwalitatief verbeteren van de bebouwde omgevingen en infrastructuur.
Participatie In onze gemeente willen w e dat iedereen actief meedoet in de maatschappij, door betaald werk of vrijwilligerswerk te doen of door naar school te gaan. In de toekomst zal de gemeente een steeds grotere verantwoordelijkheid krijgen over werk en inkomen. De taak om inwoners die een beroep op een uitkering doen naar een vorm van werk te geleiden wordt door deze ontwikkeling nog groter. Tegelijkertijd nemen de financiële middelen daaivoor de komende jaren af. De gemeente gaat zich richten op een effectieve werkgeversbenadering om het bedrijfsleven te bewegen gebruik te maken van de diensten van mensen in een uitkeringspositie. Voor mensen die door hun beperking niet kunnen uitstromen is een beschutte werkomgeving noodzakelijk.
Ill II1 Werken Banen in de gemeente Grootegast: Industrie Landbouw Bouwsector Zakelijke dienstverlening
LL' ° /°
5,4%
■ Werkgelegenheid Het aantal banen in de gemeente Grootegast groeit ieder jaar licht. De meeste banen in onze gemeente worden nog altijd geboden door industrieel gelieerde bedrijven, gevolgd door landbouw, de bouwsector en veel minder door de zakelijke dienstverlening en de financiële bedrijvigheid. Recreatie en toerisme zijn sterk in opkomst en dit begint een belangrijke economische factor te worden. Al jaren zien w e groei in deze sector, ook qua werkgele genheid.
Behouden en verder ontwikkelen van het landelijk karakter. Inzetten op marktconforme woningbehoefte waarbij kwaliteit en duurzaamheid voorgaan op kwantiteit. Inzetten op het versterken van de recreatieve werk gelegenheid en kleinschalige bedrijvigheid waarbij verdergaande digitalisering wordt benut. Speciale aandacht schenken aan vergroting van de arbeidsparticipatie voor inwoners met afstand tot de arbeidsmarkt.
De gemeente wil een gezonde levensstijl bevorderen, zodat gezondheidsrisico's worden teruggedrongen. We willen een klimaat realiseren waarbij het voor burgers mogelijk is zo lang mogelijk en zo zelfstandig mogelijk te kunnen blijven wonen en meedoen in de lokale samenleving.
Betrokken burgers, sociale samenhang en inzet van vrijwilligers bepalen in belangrijke mate de leefbaarheid in de dorpen. Het uitgangspunt van de gemeente Grootegast is dat iedere inwoner meedoet in de samenleving. Als mensen dit niet meer geheel zelfstandig kunnen als gevolg van een beperking, doen zij als eerste een beroep op hun sociale netwerk. Als gevolg van verdergaande versobering van zorgvoorzieningen en sociale voorzieningen moet de burger in de eigen omgeving oplossingen zoeken. Door deze maatschappelijke ontwikkeling zal het beroep op steun uit de lokale samenleving toenemen.
Leefbaarheid Voor de leefbaarheid van een dorp is vooral de bereikbaarheid en aanwezigheid van een hechte gemeenschap bepalend, meer nog dan het voorzieningenniveau. Dorpsbewoners zijn bereid enige afstand af te leggen om voorzieningen te bereiken als die van hogere kwaliteit zijn.
Om hen in staat te stellen aan dit beroep te kunnen voldoen zal het ondersteunen van sociale netwerken, mantelzorg en vrijwilligerswerk in de toekomst blijvend aandacht krijgen. Temeer omdat er meer decentralisaties vanuit de rijksoverheid worden verwacht. Omdat de gemeente hierin de regierol heeft, is op dit punt ook een gemeentelijke visie noodzakelijk. Daarbij zal de gemeente burgers stimuleren gebruik te maken van het eigen sociale netwerk. Zo kan de steeds groter wordende druk op de gemeentelijke voorzieningen worden opgevangen.
Belangrijker voor de leefbaarheid is het behoud en versterken van de sociale cohesie. Daarbij kan gedacht worden aan het creëren van een sfeer waaruit de verbondenheid gevoeld wordt en een voorziening waar de dorpsbewoners elkaar kunnen ontmoeten. De gemeente heeft ten aanzien van leefbaarheid een faciliterende rol en kan dorpen daarbij steunen en hen in staat stellen de 'civil society', ofwel zorgzame samenleving, vorm te geven.
Onderwijs
Zorg De gevolgen van de vergrijzing en ontgroening zullen vooral In de zorg voelbaar zijn: meer zorgbehoevenden en minder mensen die de zorg kunnen verlenen. Het aantal ouderen zal tot 2040 toenemen. Hierdoor zullen meer inwoners een beroep doen op zorgvoor zieningen. Steeds meer ouderen willen zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen waardoor het nodig wordt de diensten en voorzieningen hierop af te stemmen. De gemeente neemt haar maatschappelijke verantwoorde lijkheid op het gebied van wonen met zorg door ruimte te bieden aan diverse woonvorm en voor verschillende doelgroepen.
Gezondheid Uit gezondheidsonderzoek blijkt dat in de regio Westerkwartier het gebruik van alcohol onverminderd hoog is, het gebruik van verdovende middelen stabiel is en het aantal personen dat rookt geleidelijk daalt. Een gezondheidsrisico dat steeds meer aandacht vraagt is overgewicht. Het aantal mensen met overgewicht is de afgelopen jaren toegenomen, 43 procent van de inwoners voldoet niet aan de beweegnorm van minimaal een half uur stevig bewegen per dag.
r
-
De kwaliteit van het onderwijs gaat boven een ondergrens qua leerlingenaantal, vooral omdat het leerlingaantal niets zegt over kwaliteit. Op basis van leerlingenprognoses zal een regionaal spreidingsplan van scholen (openbaar en bijzonder onderwijs) worden ontwikkeld. Hierbij zullen ook middelbare scholen worden betrokken. De gemeente is verantwoordelijk voor voldoende aanbod en spreiding van openbaar onderwijs, maar hecht ook aan het voortbestaan van bijzondere scholen met hun eigen identiteit. Uitgangspunt is in elk dorp tenminste één school.
iff Faciliteren van marktconforme zorg. Inzetten op het realiseren van voorzieningen, waarbij kwaliteit en duurzaamheid voorgaan op kwantiteit. De bereikbaarheid van de voorzieningen alsmede de stimulans van sociale samenhang zijn voorname punten van aandacht. Realiseren van een klimaat waarbij het voor burgers mogelijk is zo lang mogelijk en zo zelfstandig mogelijk te blijven w onen en meedoen in de lokale samen leving. In overleg met het basis- en voortgezet onderwijs komen tot spreiding van scholen. Bevorderen van een gezonde leefstijl.
SI
1
•LLlJ*-»V
Landbouw, natuur en recreatie Dankzij onder meer heide, weidevogelgebieden en coulissen is de natuur van onze gemeente erg veelzijdig. Dat willen w e graag in stand houden. Niet alleen omdat de veelzijdigheid uniek is voor de regio, maar ook omdat het een belangrijke vestigingsfactor en een publiekstrekker voor toeristen is. Recreatie en toerisme kunnen daarbij een belangrijke bijdrage leveren aan de economie van Grootegast. Voor agrariërs kan het een extra bron van inkomsten beteke nen. Landbouw, natuur en recreatie sluiten elkaar niet uit, maar gaan in onze gemeente juist hand in hand. Bovendien zal de ontwikkeling van meer recreatiemoge lijkheden niet ten koste gaan van de rust van de inwoners, omdat juist die rust zowel voor inwoners als voor bezoekers aantrekkelijk is. De gemeente wil investeren in de samenwerking tussen kleinschalige landbouw, natuur en recreatie. Zij zullen elkaar de ruimte moeten geven. Vanwege de teruglopen de overheidsfinanciën zal de indeling van ons landschap en het beheer en/an vooral gezamenlijk tot stand moeten komen. In een 'gebiedscorporatie' kunnen eigenaren binnen een gebied hun krachten bundelen.
Duurzaamheid Het bevorderen van een duurzame samenleving is erg belangrijk met het oog op de dalende voorraad grondstof fen. De gemeente Grootegast wil daarin een voorbeeld functie vervullen. Daarnaast willen w e bedrijven en particulieren stimuleren om groen te worden en een faciliterende rol op ons nemen. Maar w e hoeven op het gebied van duurzaamheid niet voorop te lopen. We laten ons inspireren door initiatieven die zich hebben bewezen, zodat w e als gemeente in 2030 via kleine stapjes een groene sprong hebben gemaakt.
M obiliteit De snelle busverbinding met de stad Groningen moet gewaarborgd blijven. Met het openbaar vervoer moet het mogelijk zijn binnen een half uur in Groningen te zijn. De gemeente streeft naar een optimale bereikbaarheid van de voorzieningen.
Ontwikkeling landschappelijke kwaliteit via samen werking tussen natuur-, recreatie- en agrarische sector Particulier beheer stimuleren De dag- en verblijfsrecreatie bevorderen Streven naar verduurzaming gemeentelijke gebouwen en voertuigen De bereikbaarheid van voorzieningen bevorderen Duurzame mobiliteit stimuleren
'De bakens verzet' geeft aan waar w e als gemeente naar toe willen in de periode 2015-2030. Maar gedurende die vijftien jaar zal de tijd niet stilstaan. Daarom zal na vijf jaar een tussenbalans worden opgemaakt. Dit betekent dat voor 1 januari 2018 een evaluatie van deze toekomstvisie zal plaatsvinden.
Een goede samenwerking tussen de verschillende gemeenten in de regio is erg belangrijk om daadkrachtig te kunnen besturen. De gemeente zal steeds meer de rol van regievoerder gaan vervullen. De overheid zal zich meer richten op het stimuleren en faciliteren van initiatieven van de bevolking. Maar het blijft belangrijk om een overkoepelende rol te vervullen voor de verschillende dorpen. Dit kan de gemeente bijvoorbeeld doen door dorpsverenigingen te stimuleren een dorpsvisie op te stellen, waarmee de sociale samenhang in het dorp wordt gestimuleerd. Niet alleen het resultaat van een visie is belangrijk, maar ook het proces. Daarbij kan de gemeente een faciliterende rol op zich nemen.
r
Deze rol van regisseur past goed bij een gemeentelijke organisatie, want de gemeente heeft als geen andere organisatie een overkoepelende blik op ontwikkelingen in de regio. Daarom verwacht de rijksoverheid van gemeenten dat zij de regierol op zich nemen bij de decentralisatie van wetgeving. Dit moet leiden tot een gemeentelijke organisatie die als spin in een web fungeert voor de thema's zorg, wonen en inkomen. We zijn op vele beleidsgebieden al gewend aan deze verantwoordelijkheid. Deze ontwikkeling betekent echter wel dat samenwerken nodig is en, vanuit het rijk, soms zelfs verplicht wordt gesteld. Een ander gevolg is dat de gemeentelijke organisatie steeds meer verandert van uitvoerder naar regievoerder. De gemeente Grootegast pakt deze rol graag op.
Maatschappelijke betrokkenheid van de inwoners vergroten Bestuurskracht vergroten Regiefunctie van de gemeente vergroten
ara Hl SH Ti m ii
] — —l iM
mm M l
Co ofon: Tekst 8. fotografie Gemeente Grootegast Oplage Gemeente Grootegast Hoofdstraat 97 9861 AC Grootegast Te l.: 14 0594 Fax : (0594) 61 40 29 Email:
[email protected] @GemGrootegast
