Heden en verleden van het land van Bergh JAARVERSLAG 2014 OVERZICHT VAN ACTIVITEITEN DIE IN 2014 HEBBEN PLAATSGEVONDEN Het jaar 2014 werd zoals te doen gebruikelijk gestart met de nieuwjaarsreceptie en wel op zaterdag 1 februari in de kelder van Kasteel Huis Bergh. Vele tientallen leden werden op de traditionele klanken van de midwinterhoorn verwelkomd. Onder het genot van een drankje hebben de leden tot in de late middag gebruik gemaakt om elkaar bij te praten. Op zaterdag 1 februari stond de Algemene Ledenvergadering op het programma. Deze werd evenals het vorig jaar gehouden in Zalencentrum De Gracht. De opkomst was naar verwachting en er ontstond uiteindelijk een positieve en vooral actieve vergadering met veel inbreng door de diverse leden. In de vergadering werd Peter Brücker met algemene instemming benoemd tot penningmeester van de vereniging. Peter komt in de plaats van Marcel Dijkman die in 2013 zijn functie ter beschikking stelde. Daarnaast werd ook Otto Smits unaniem gekozen als nieuw lid van het bestuur, en wel als plaatsvervanger voor Edwin Zweers die, na 20 jaar lid te zijn geweest van het bestuur, zijn functie ondanks dat hij niet aftredend is volgens rooster, ter beschikking heeft gesteld. De bestuursleden mevrouw Ruth Esselink-Mijnen en de heren Frits Frauenfelder en Ben Bisseling waren aftredend volgens rooster. Deze bestuursleden hebben zich ter beschikking gesteld voor een volgende bestuursperiode. De heer Edwin Zweers – niet aftredend volgens rooster - stelde zijn functie als bestuurslid ter beschikking. Het voorstel van het bestuur om Otto Smits in zijn plaats te benoemen, werd aangenomen. Hoewel al een jaar dienstbaar als financieel administrateur bij de HKB werd Peter Brücker als bestuurslid in de functie van penningmeester benoemd. Het bestuur heeft in 2014 totaal 11 maal vergaderd. Tien van deze vergaderingen vonden plaats in ons eigen Heemkundehuus Stadsplein 70 ’s-Heerenberg en éénmaal in hotel Heitkamp omdat het een kennismakingsbezoek betrof met het bestuur van de Stichting Cultuurhistorisch Erfgoed ’s-Heerenberg en Bergh. Het ledenaantal per 31 december 2014 bedraagt 975. Dat zijn er helaas 10 minder dan op 31 december van het vorige jaar. Op zaterdag 10 mei 2014 werd de eerste editie van de HKB dag georganiseerd. Deze vond plaats in het Barghse Huus in ’s-Heerenberg waar, verspreid over twee verdiepingen, de diverse werkgroepen hun activiteiten konden presenteren aan de vele belangstellenden. In de verschillende lokalen vonden presentaties plaats door de werkgroepen Archeologie, Foto en Film, de veldwerkgroepen, de dialectgroep en stamboomonderzoek ofwel genealogie. Ook de leden van de midwinterhoornblazers lieten de kunst van het maken van een hoorn zien. In de middag kon worden genoten van een muzikaal intermezzo verzorgd door Ben Simmes achter de piano en Pauline Jansen op dwarsfluit. Beiden mochten na hun optreden een warm applaus van de vele belangstellenden in ontvangst nemen. De afsluiting van deze eerste HKB dag vond plaats in de theaterzaal van het Barghse Huus waar Prof. Dr. Herman Pleij, bekend van radio en TV, een prachtige lezing hield met als onderwerp ´De Blauwe Schuyt´.
1
Heden en verleden van het land van Bergh Voor een uitverkochte theaterzaal vertelde hij met veel passie over onze cultuurhistorie vanaf de Middeleeuwen tot aan de huidige tijd. Nadat Herman Pleij de nodige vragen vanuit de zaal had beantwoord kon deze eerste editie worden afgesloten en kon er worden teruggezien op een zeer geslaagde eerste HKB dag, bezocht door meer dan 300 personen. Het bestuur heeft met betrekking tot de organisatie van de eerste HKB dag vanuit de diverse werkgroepen diversen verbeterpunten ontvangen die zij uiteraard bij organisatie van een volgende editie zal meenemen. Op zondag 31 augustus heeft de Heemkundekring Bergh, inmiddels ook traditioneel, deelgenomen aan de activiteiten tijdens het Mechteld ten Ham Weekeinde. Wij presenteerden ons met diverse lokale archeologische vondsten en met de hoornblazers die bij menigeen veel interesses opwekten en soms aanleiding waren voor lange gesprekken. In 2006 werd op initiatief van de Heemkundekring Bergh, daarbij ondersteund door de Oudheidkundige Vereniging Didam en gedragen door de gemeente, de monumentenprijs in het leven geroepen. Volgens vastgestelde criteria, opgesteld door de monumentencommissie van de gemeente Montferland kunnen voor de prijs jaarlijks door de HKB en OVD een drietal objecten of personen worden genomineerd. De monumentenprijs 2014 is uiteindelijk gewonnen door de pastorie van de Zeddamse Protestantse Gemeente als zijnde het meest gewaardeerde pand. De prijs werd op 14 september 2014 in het Imminkhuis in Zeddam uitgereikt door burgemeester Ina LeppinkSchuitema aan dominee Frans Gijzel. Naast de monumentenprijs werd ook de winnaar van de Henk Swaagstra Erepalm bekend gemaakt. Deze prijs is genoemd naar het voormalige lid van de monumentencommissie die o p 21 september 2011 na een noodlottig ongeluk overleed.Dit jaar viel deze prijs te beurt aan ons erelid John Thoben. John is landelijk bekend als het gaat om regionale en lokale geschiedschrijving en door uiteraard zijn stichting voor Genealogie tussen Rijn en IJssel. Laatstgenoemde stichting heeft de logische verbinding met de HKB dit jaar bevestigd door de statuten zodanig aan te passen dat de benoeming van 2 bestuursleden vanuit de HKB is geregeld. Op zaterdag 15 november organiseerde de Heemkundekring Bergh een stadswandeling door het centrum van de stad ’s-Heerenberg. Hieraan is door 20 personen deelgenomen. Het is en blijft ook voor de inwoners van Bergh een interessante wandeling. Op zondag 30 november was de Heemkundekring Bergh met een aantal archeologische vondsten vertegenwoordigd op de druk bezochte open kennismakingsdag met de Stichting Cultureel Erfgoed ’s-Heerenberg en Bergh welke stichting een door de HKB ondersteund voornemen heeft om in 2015 een stadsmuseum in te richten in het Johannes van Esserenhuis in ’s-Heerenberg. JAARVERSLAG 2014 VAN DE REDACTIE VAN OLD NI-JS Voor de redactie was 2014 het jaar van veel veranderingen. In personele zin kwamen Rob Vister en Antoon Berentsen volop meedraaien in de redactie, hebben we het over mogelijke vernieuwingen gehad maar bovenal hebben we plotseling afscheid moeten nemen van Alex Kersten. In Alex verloor de redactie een zeer betrouwbaar en positief kritisch redactielid. Hij heeft de laatste jaren vooral de dialectverhalen voor zijn rekening genomen. We zullen hem missen. De redactie heeft in 2014 drie keer Old Ni-js uitgebracht waarvan het decembernummer uiteraard een bijzondere voorbereiding kostte. Het ' oude " Gouden Handen nummer moest op de kop en de oude drukproef moest weer boven water worden gehaald. Uiteindelijk is het een mooie uitgave geworden die ook nieuwste geschiedenis van Gouden Handen beschrijft.
2
Heden en verleden van het land van Bergh JAARVERSLAG 2014 VAN DE ARCHEOLOGISCHE WERKGROEP HEEMKUNDEKRING BERGH Het is een rustig archeologisch jaar geweest voor de archeologische werkgroep, voornamelijk doordat er weinig bouwkundige activiteiten in het Berghse gebied plaatsvonden en deze meestal beperkt bleven tot ‘s-Heerenberg. In het voorjaar werden bij werkzaamheden aan de ’s-Gravenwal middeleeuwse funderingen en een gedeelte van de oude stadsmuur blootgelegd en in kaart gebracht door RAAP. In Beek werden opgravingen van eind 2013 aan de Eltenseweg afgerond , waarbij o.a. resten van ringgraven, een Gasselterboerderij en oude karresporen werden aangetroffen. De detectiespecialisten van onze werkgroep zijn het hele jaar door actief geweest en hebben daarbij prachtige fibulae en oude munten gevonden, waarvan de oudste uit 1499. Het bericht dat een busje was weggezakt in de bestrating van de Kellenstraat in ’s-Heerenberg deed alle archeologische belletjes rinkelen, omdat wij in 2013 in die omgeving uitgebreide opgravingen verricht hadden. Er bleek inderdaad een gave middeleeuwse waterput onder de bestrating te schuilen, die wij wel konden blootleggen en in kaart brengen, maar helaas niet mochten uitgraven. Wij hebben waar mogelijk publiciteit gezocht en gekregen over onze vondsten en werkzaamheden, o.a. in het Westerheem en het verenigingsblad Old Ni’js. Ook presentaties bij historische evenementen en voor omwonenden bij graafwerkzaamheden (Kellenstraat) en rondleidingen bij de restanten van bunkers en loopgraven uit de 1e Wereldoorlog hebben voor de nodige publiciteit gezorgd. Het klapstuk van het jaar was voor ons de beschikbaarstelling aan onze vereniging van een zeer grote verzameling archeologische vondsten uit de nalatenschap van een gerenommeerde amateurarcheoloog, de heer J.Heijnst uit Beek, die in 1992 overleden is. De meer dan 13.000 vondsten zijn zeer gedetailleerd beschreven op vindplaats- en datum. Het grootste gedeelte van de vondsten is in het Montferlandse gebied gevonden en stamt uit de Merovingische en Karolingische tijd. Het selecteren en registreren van de vondsten zal nog enige tijd vragen, waarbij wij gelukkig gesteund worden door professionele krachten. JAARVERSLAG VAN DE DIALECTWERKGROEP De dialectwerkgroep is ontstaan als initiatief van Toon Hebing en Antoon Berentsen vanuit een schoolreunie in Zeddam in 2013. Na twee inventariserende bijeenkomsten met dialect-geinteresseerden werd op 21 maart 2014 de werkgroep opgericht. Zij heeft vervolgens aansluiting gezocht bij de HKB en een vliegende start gemaakt door zich op 10 mei al met een gevarieerd programma te presenteren op de Heemkundedag in het Barghse Huus. De groep bestaat per 1.1.2015 uit 10 leden, afkomstig uit de kerkdorpen Azewijn, 's-Heerenberg, Stokkum en Zeddam. Leidraad van de groep is de overweging dat de taal van een streek een centraal bestanddeel is van de eigenheid van die streek. Zij richt zich dan ook op het hoor- en zichtbaar houden van het Berghs als onderdeel van het Nederfrankische dialect van de Liemers. Dat doet zij door het verzamelen en via diverse media publiceren van verhalen, via het aanbieden van dialect-lespakketten aan lagere scholen, via muziek en via lezingen. JAARVERSLAG 2014 VAN DE FOTO EN FILMGROEP VAN DE HEEMKUNDEKRING BERGH De Foto- en Filmgroep is in 2014 getroffen door het overlijden van Cis van der Meijden. Zij was de meest trouwe bezoeker van onze maandagavondbijeenkomsten. Door haar bekendheid met vele personen in het Berghse was zij voor de groep een belangrijke bron van informatie. Wij zullen haar initiatieven en ideeën node missen.
3
Heden en verleden van het land van Bergh In de loop van het jaar zijn foto- en video-opnamen bij bijna 30 evenementen gemaakt, zoals tijdens het bezoek van oud-vlieger en instructeur Owen Moore, aan de basisschool in Beek ter herdenking van de vliegtuigcrash in Loerbeek op 12 maart 1942. Een complete videoregistratie werd verzorgd van de theaterproductie Azem aan de Laak. De 11-dorpen-en-1-stadtoer heeft vele leuke beelden opgeleverd. Ook de plaatsing en onthulling van de luisterkei aan de Liberationroute in Zeddam is uitvoerig in beeld gebracht. Deze kei zal op 1 april 2015 centraal staan tijdens de Bevrijdingsroute 1944-1945. Met beide aangeschafte videocamera’s en de inmiddels in gebruik genomen laptop kan de FF-groep technisch voorlopig vooruit. JAARVERSLAGEN 2014 VAN DE DIVERSE VELDWERKGROEPEN De veldwerkgroep Stokkum Het afgelopen jaar zijn er door de VWG Stokkum totaal 8 zogenaamde foto herkenavonden georganiseerd. Vier daarvan vonden plaats bij de familie Wittenhorst . Verdere vier van deze avonden vonden plaats in het Heemkundehuus en wel rond de foto’s van Theet Geurts. Daarnaast was de veldwerkgroep uiteraard vertegenwoordigd op de eerder genoemde Heemkundedag. Ook in 2014 zijn er weer vele foto’s gescand bij diverse inwoners van Stokkum en veilig en centraal opgeslagen in onze bestanden. In december organiseerden wij in het Jeugdgebouw een tentoonstelling over de Stokkumse geschiedenis. Daar mag met veel succes op worden teruggekeken. Veel dia’s die in het bezit zijn van pastoor Nollen zijn gescand en opgeslagen in onze bestanden. Verder is er veel aandacht besteed aan het plusminus 2 jaar durend project om van alle inwoners van Stokkum een stamboom te maken. Een even zolang lopend project is het digitaliseren van alle documentatie die beschikbaar werd gesteld door de bond ABTB. De veldwerkgroep Beek In het weekend van 29 en 30 november 2014 werd in de zalen van De Averhof in Beek een foto-expositie georganiseerd waar de veldwerkgroep 300-400 enthousiaste bezoekers mocht verwelkomen. In mei heeft ook de VWG Beek uiteraard haar bijdrage d.m.v. vele foto’s geleverd aan de HKB dag. Verder zijn er ook dit jaar weer vele foto’s gescand die uiteraard weer veilig zijn opgeslagen in onze eigen bestanden. De veldwerkgroep Zeddam, Vinkwijk, Vethuizen De VWG heeft zich in 2014 bezig gehouden met het zoeken naar mogelijkheden om al datgene wat zoals wordt verzameld, ook bij het publiek te brengen. Daarvoor hebben zij een cursus ontvangen van Gert Willem Römer bij de VWG in Zeddam. Door de samenwerking met de archiefgroep van het Sint Oswaldusgilde heeft de VWG in De Rosmolen een drukbezochte expositie over verleden en heden van Zeddam georganiseerd. Verder is er tijdens de diverse VWG bijeenkomsten kritisch gekeken naar de voorstellen van de informatiegroep en zijn daarbij aanbevelingen aangedragen.
4
Heden en verleden van het land van Bergh JAARVERSLAG 2014 INFORMATIEWERKGROEP De informatiewerkgroep is in 2014 in het leven geroepen. Deze werkgroep bestaat uit telkens één vertegenwoordiger uit de diverse werkgroepen waarbij een bestuurslid fungeert als voorzitter van de groep. De bedoeling van de informatiewerkgroep is om een snellere en duidelijkere communicatie te hebben met het bestuur van de Heemkundekring Bergh. Inmiddels hebben er 5 bijeenkomsten plaatsgevonden. Onder andere is het zogenaamde inname proces beschreven en goedgekeurd door het bestuur. Het daarvoor opgestelde formulier is samengesteld en inmiddels in gebruik genomen. TENSLOTTE Het Heemkundehuus aan het Stadsplein 70 ’s-Heerenberg zullen we waarschijnlijk in 2015 verlaten en gaan we onze intrek nemen in het historische deel van ons voormalige gemeentehuis aan de Hofstraat in ’s-Heerenberg. “De besprekingen zijn in een vergevorderd stadium” bevestigde burgemeester mevrouw Ina Leppink-Schuitema onlangs in een vergadering van de gemeente Montferland. Het bestuur wil graag weer haar grote dank uitspreken aan onze sponsoren en andere weldoeners, maar niet in de laatste plaats aan de vele vrijwilligers die ook het jaar 2014 weer tot een succes hebben gemaakt! Het bestuur wenst u allen een bijzonder en gezond 2015 toe! Aldus vastgesteld in de ledenvergadering van 7 februari 2015.
Gerard Booms, vice-voorzitter
Frits Frauenfelder, secretaris
5
