GROENLINKS. GroenLinks GRONINGEN STAD VERKIEZINGSPROGRAMMA

GRONINGEN STAD VERKIEZINGSPROGRAMMA 2014-2018

GROENLINKS

GRONINGEN STAD VERKIEZINGSPROGRAMMA 2014-2018

OF LATEN WE HET ZO?

GroenLinks GRONINGEN STAD VERKIEZINGSPROGRAMMA 2014 - 2018

1

KANDIDATENLIJST

VOORWOORD

1 MATTIAS GIJSBERTSEN 2 KRIS VAN DER VEEN 3 BENNI LEEMHUIS 4 GLIMINA CHAKOR 5 MARTIJN VAN DER GLAS 6 PETRA BROUWER 7 FEMKE FOLKERTS 8 ARJEN NOLLES 9 EVA VRIEZE-LIU 10 RUTGER WESSELS 11 MICHA BOON

12 GIJS VAN DER KROEF

Groningen, december © JEROEN VAN 2013 KOOTEN

13 NIENKE HOMAN 14 PETRA KNIP

Beste lezer,

15 HARRIE MIEDEMA

2014 is voor Groningen een belangrijk verkiezingsjaar. Groningers worden geconfronteerd

16 DJOKE HENDRIKS

met veel problemen op het gebied van financiën, werk en zorg. Tegelijkertijd gaat het in

17 SAKE HOLKEMA

de stadspolitiek veel te veel over cijfers en veel te weinig over mensen.

18 DREWES DE HAAN

GroenLinks kiest voor een andere politiek. Wij willen denken vanuit de wensen en belan-

19 JAN VAN DEN BERG

gen van mensen. We zien een brede beweging van onderop om veel dingen anders aan te pakken: persoonlijker, kleinschaliger, groener en met meer oog voor elkaar.

20 WOUTER SAMWEL 21 PETER TIMMERMAN

GroenLinksers zijn onderdeel van die beweging en willen ook in de politiek die groene, sociale en progressieve koers ondersteunen.

22 MARGIEN BOUMA

GroenLinks laat al elke dag zien dat het anders kan. Met eerlijke politiek dichtbij

23 SIEBREN HUITEMA

mensen. Een aantal van onze resultaten vindt u in dit programma.

24 JELTJE MEULENBROEK

Ik hoop van harte op uw steun en op uw stem op 19 maart. Ik sla dan heel graag de

25 BEA MOOLENAAR

handen ineen met u en met andere mensen in de stad om de broodnodige verandering te brengen.

26 SASKJA TREU

Samen maken we het verschil!

27 ANNE-LIES VAN DER BAAN 28 HANS-PAUL KLIJNSMA

Hartelijke groet,

29 WIEBE VAN DER PLOEG 30 ANNIE POSTMA

Mattias T. Gijsbertsen De nummers 1 t/m 6 van de kandidatenlijst GroenLinks Groningen stad met vbnb en vlnr: Kris van der Veen, Benni Leemhuis, Martijn van der Glas, Petra Brouwer, Mattias Gijsbertsen en Glimina Chakor /

© ANNET EVELEENS

INHOUD

GroenLinks... Of laten we het zo?

INLEIDING: GROENLINKS... OF LATEN WE HET ZO? Meedoen in een sociale stad Wonen in een groene stad Leven in een open stad

1

Een stad in beweging

WONEN IN EEN GROENE STAD

17

Een stad om in te wonen Zorg voor wie het nodig heeft Goed onderwijs voor jong en oud Ruimte en kansen voor jongeren

elkaar omkijken en zichzelf kunnen zijn. Dat is een toekomst

5 7 7 7 9 10 11 12 13 14 15

MEEDOEN IN EEN SOCIALE STAD Werk maken van werk

2

GroenLinks werkt aan een toekomst waarin mensen naar waarin niemand aan de kant komt te staan en iedereen hulp krijgt als dat nodig is. Die toekomst is schoon, groen en duurzaam. Zo waarborgen we ook het welzijn van volgende generaties. In dit programma laten we zien wat onze ideeën daarover zijn. We weten dat we tegen de achtergrond van de huidige crisis niet alles zullen kunnen realiseren. De overheid heeft steeds minder geld om de sociale effecten van de crisis te verzachten. Toch is dat hard nodig. In plaats van passief bij de pakken neer te gaan zitten, grijpt GroenLinks alle kansen aan voor betere zorg, meer werk en schone energie. Veel mensen in de stad hebben vergelijkbare idealen. Ze vergroenen hun omgeving en werken enthousiast aan een milieuvriendelijke samenleving. Ze helpen mensen die zorg nodig hebben in deze moeilijke tijd. Ze brengen mensen met elkaar in contact. Denk aan de vele groene

Plezierig leven in een groene en aangename stad

COLOFON

en consumptie Ruim baan voor milieuvriendelijk vervoer Een respectvolle omgang met dieren

GroenLinks afdeling stad Groningen

Grote Markt 1

[email protected] www.groenlinksstad.nl

Power, buurtzorgorganisaties en andere ‘doe-het-zelvers’. Zij vinden vaak wél oplossingen waar de overheid of anderen die niet vonden.

19 20 22

GroenLinks heeft grote waardering voor al die actieve en betrokken stadjers. We willen samen met hen werken aan een duurzame en open samenleving, waarin iedereen gelijke kansen krijgt. Daarbij hoort niet een

Op lokaal niveau bijdragen aan een

GroenLinks raadsfractie

tel: 050 - 313 07 48

18

Investeren in duurzame productie

Uitgave:

9712 HN Groningen

ondernemers, lokale energiecoöperaties als Grunneger

3

leefbare wereld

23

LEVEN IN EEN OPEN STAD

25 26 27

Een gemeente van en voor ons allemaal Diversiteit maakt het verschil

gemeente die particuliere initiatieven met verstikkende regelgeving frustreert. We zien een overheid voor ons die actief ruimte schept voor creatieve oplossingen van onderop, maar die ook haar eigen verantwoordelijkheden volledig blijft nakomen. Als GroenLinks staan we voor een gemeente die er écht is als dat nodig is en die mensen nooit laat vallen. Zo werken we samen aan

Een culturele topstad met ruimte voor Vormgeving: Petra Knip Foto omslag: Annie Postma Illustraties: Menah Drukwerk: NetzoDruk Groningen ..........................................

nieuw talent Groningen en de wereld

een duurzame en sociale toekomst.

28 28

OF LATEN WE HET ZO?

...............................................................

© ANNIE POSTMA


5

Speerpunten 1 2 3 4 5 6 7 8 9

6

Meedoen in een

We grijpen de nieuwe taken van de gemeente aan om persoonlijke zorg op maat te gaan leveren op wijkniveau, met zo min mogelijk bureaucratie en één duidelijk aanspreekpunt per gezin. .............................................................................................

sociale stad

De hoge werkloosheid baart GroenLinks grote zorgen. Er zijn meer banen nodig! Daarom willen we de stad niet kapot bezuinigen. Waar mogelijk blijven we investeren, bijvoorbeeld in de banenmotor van de duurzame sector. Toch zijn bezuinigingen

Veel kinderen groeien op in armoede. Groenlinks wil de financiële barrières wegnemen voor kinderen en jongeren om mee te doen op school of de sportvereniging. .............................................................................................

helaas niet te vermijden. Om te garanderen dat niemand in de steek wordt gelaten willen we dat de gemeente anders gaat werken. GroenLinks wil af van de grote bureaucratie in de zorg en kiest voor persoonlijke en kleinschalige zorg op maat.

We bezuinigen de stad niet kapot, maar blijven investeren in de sterke kanten van de stad, zoals duurzaamheid en toerisme. Dit levert veel banen op. .............................................................................................

Wonen in een

groene stad

Groenlinks wil veel sterker inzetten op groene energie . Dat is belangrijk voor onze leefomgeving, voor het klimaat en zeker ook voor de werkgelegenheid. We moeten doeltreffend gebruik maken van zonne-energie, aardwarmte, energie uit biomassa, warmtekoude opslag en windenergie. .............................................................................................

GroenLinks heeft de afgelopen jaren veel bereikt voor groen,

Groenlinks wil meer plek scheppen in de stad voor fietsers en voetgangers , voor groen en speelruimte. Daarom willen wij het parkeren zoveel mogelijk organiseren in parkeergarages of op eigen erf en niet op straat. Op de diepenring maken we een wandelboulevard langs het water. .............................................................................................

en stimuleert de milieuvriendelijke energieopwekking. Dit

ecologie en duurzaamheid. Groningen is op weg energieneutraal te worden. De gemeente faciliteert duurzame vormen van vervoer zoals het fietsverkeer, maakt op innovatieve manieren bestaande en nieuwe gebouwen energiezuiniger soort investeringen leveren de stad nu al duizenden banen op. In de huidige recessie mag het milieu niet het kind van de rekening worden. Groen werkt.

Leven in een

Het huidige openbaar vervoer is, zeker op de lange termijn, ontoereikend. Er rijden nu feitelijk al te veel bussen over de grote markt. Groenlinks streeft naar beter openbaar vervoer door een geïntegreerd plan met vrije busbanen en het slimmer gebruiken van het treinspoor door de stad. .............................................................................................

Groningen kent als universiteitsstad een rijk cultureel leven en ontspannen verhoudingen. Dat past bij de samenleving die GroenLinks voor ogen staat. Een samenleving waarin mensen zichzelf kunnen zijn, betrokkenheid tonen bij elkaar en hun omgeving en waarin initiatief

De aanpak van de overheid moet veel persoonlijker en flexibeler worden en aansluiten bij de behoeften en activiteiten van de mensen. Daarvoor is een grote mentaliteits- en organisatieverandering bij de gemeente nodig. .............................................................................................

wordt gewaardeerd. Een samenleving waarin alle ruimte is voor creativiteit, maar niet voor discriminatie, uitsluiting en geweld. Daarbij past een gemeente die meedenkt over de initiatieven van inwoners zelf en deze zoveel

Het is belangrijk dat groningen zich kan blijven ontwikkelen als bruisende jonge stad die aantrekkelijk is voor jongeren en studenten . Groenlinks wil breed inzetten op jongerencultuur. In Het Groninger Forum dienen jongereninitiatieven bijvoorbeeld een centrale plaats te krijgen. .............................................................................................

mogelijk ruimte geeft en faciliteert. Zo willen wij vorm geven aan een verdraagzame stad waarin mensen zich veilig en ontspannen voelen. En aan een bruisende stad met een bloeiende culturele sector waar de stadjers plezier aan beleven, die veel bezoekers trekt en die bedrijven verleidt zich hier te vestigen.

Een sprankelend cultureel leven is cruciaal voor de stad. We geven prioriteit aan het ondersteunen van onze culturele topsectoren Groningen Letterenstad en Groningen Popstad.

GroenLinks GRONINGEN GRONINGEN STAD STAD VERKIEZINGSPROGRAMMA VERKIEZINGSPROGRAMMA 2014 2014 -- 2018 2018

open stad

© ANNIE POSTMA


7

1 Speerpunten sociaal

Meedoen in een sociale stad GroenLinks wil dat iedereen zich op zijn eigen manier volledig kan ontwikkelen. Dat lukt niet altijd. Mensen die om wat voor reden dan ook in de knel raken laten we niet vallen. We willen dat niemand in een isolement belandt of in armoede leeft. Daarom stimuleren we dat iedereen kan deelnemen aan de

We grijpen de nieuwe taken van de gemeente aan om persoonlijke zorg op maat te gaan leveren op wijkniveau, met

samenleving. We ondersteunen mensen bij het vinden van betaald werk of een andere maatschappelijke bezigheid. We willen dat voor iedereen een fatsoenlijk inkomen, uitstekend onderwijs, mogelijkheden voor sport en bewegen en goede zorg bereikbaar zijn.

zo min mogelijk bureaucratie en één duidelijk aanspreekpunt per gezin. .....................................................

De huidige crisis grijpt diep in het persoonlijk leven in. Veel mensen zijn hun baan kwijt geraakt of kennen mensen die dat is overkomen. Tegelijkertijd stijgen de kosten van de zorg voor ouders en kinderen en wordt steeds meer eigen inzet

Veel kinderen groeien op in armoede. GroenLinks wil de financiële barrières wegnemen voor kinderen en jongeren om mee te doen op school of de sportvereniging. ..........................................................

We bezuinigen de stad niet kapot, maar blijven investeren in de sterke kanten van de stad, zoals duurzaamheid en toerisme. Dit levert veel banen op.

van mensen verwacht. Ook heeft de gemeente minder geld te besteden. Toch zijn er ook kansen. De gemeente krijgt meer te zeggen over zorg, jeugd en werk. Dat geeft de mogelijkheid voor een persoonlijker aanpak op die gebieden. GroenLinks staat voor een kleinschaliger en minder bureaucratische werkwijze. We willen een overheid die dichter bij de mensen staat en die ruimte laat voor de eigen professionele afweging van sociaal werkers. Veel mensen zijn nauw betrokken bij hun eigen omgeving en nemen daarin ook initiatieven. Buurtbewoners wisselen bijvoorbeeld onderlinge diensten uit, leggen samen een tuin aan en maken goedkope maaltijden voor elkaar. Zo ontstaat een solidaire samenleving. GroenLinks juicht dat toe en wil daarin ondersteunend en faciliterend zijn.

‘GroenLinks juicht een solidaire samenleving toe en wil daarin ondersteunend en faciliterend zijn.’

8


© MVC JASMIJN


9

Werk maken van werk

Door bijstandsgerechtigden te stimuleren vrijwil-

GroenLinks heeft oog voor de positie van kleine, zelf-

ligerswerk te doen, is een dubbele maatschappelijke

standige ondernemers, alsook die van werknemers.

Werk verschaft mensen sociale contacten, waarde-

winst mogelijk. De uitkeringsgerechtigden verkrijgen

volle ervaringen en financiële onafhankelijkheid.

waardevolle contacten en werkervaring, hetgeen

Alleen al daarom vinden wij het belangrijk dat de

onder de huidige economische omstandigheden extra

gemeente alle uitkeringsgerechtigden blijft stimule-

belangrijk is, terwijl de samenleving voordeel heeft

ren regulier werk te krijgen. Voor mensen die daarop

van hun bijdrage. Als vrijwilligers een uitkering van de

(nog) geen kans maken, zorgt zij voor voldoende

sociale dienst hebben, dient te worden bekeken of een

aanbod van scholing, re-integratiebanen, werk-leerplekken, stageplaatsen en vrijwilligerswerk. Wij beogen hiermee een stad waarin

gedeeltelijke ontheffing van de arbeidsverplichting passend is.

iedereen zich deel voelt van de samenleving.

Nu al vraagt de gemeente Groningen bij opdrachten

SUCCESSEN sociaal

Re-integratieplekken zijn bedoeld om mensen zonder

sociale bijdrage in de vorm van stages, leer/werkplek-

werk naar een baan te leiden. Dankzij deze plekken

ken en banen. Wij zijn voor een uitbreiding van deze

kunnen mensen met behoud van uitkering werkerva-

vorm van social return. Zo bepleiten we het maken

ring opdoen. We willen echter niet dat betrokkenen

van structurele afspraken met werkgevers over het

langdurig onder het minimumloon aan het werk blij-

aannemen van langdurig werklozen.

ven, zonder zicht op een reguliere baan. Daarom wil-

GroenLinks heeft laaggeletterdheid in Groningen op de kaart gezet. Zo’n

grote moeite met lezen en schrijven.

sprake moet zijn van een basispakket aan betaalbare en toegankelijke voorzieningen. We kunnen

.....................................................

hierbij denken aan welzijns-, sport-, onderwijs-, en

zorg zoveel mogelijk vervangen door subsidierelaties

Ook in crisistijd heeft GroenLinks

uitzicht op een betaalde baan te laten meedoen aan

waarin het maatschappelijk resultaat centraal staat. Waar dergelijke subsidierelaties wettelijk niet

altijd sociale regelingen beschermd en

de samenleving. Het onderscheid tussen re-integra-

zijn toegestaan, maken we de aanbestedingsprocedu-

waar mogelijk uitgebreid. Voorbeelden

tietrajecten en participatiebanen moet altijd duidelijk

res in elk geval zo eenvoudig mogelijk. Lokale instellin-

blijven.

gen en bedrijven krijgen bij de gemeentelijke aanbe-

willen dat de mensen die onder het zogeheten 200

ondersteuning. GroenLinks bepleit een verruiming van

Banenplan vallen hun baan ook na 1 januari 2015

de mogelijkheden. Wij zien een gemeente voor ons

behouden.

die starters en zzp’ers actief ondersteunt, onder meer via advisering door het bedrijvenloket, door het

In onze stad zijn veel mensen actief als vrijwilliger of

verlenen van microkredieten, of door het aanbieden

als mantelzorger. GroenLinks heeft grote waardering

van goedkope of leegstaande bedrijfsruimtes en het

voor hun belangeloze inzet. Wij willen een goede ondersteuning voor vrijwilligers en voor mantelzorgers, bijvoorbeeld in de vorm van respijtzorg,

creëren van ondernemingsbroedplaatsen.

ontmoetingsmogelijkheden, kinderopvang en collec-

plekken de enige plaats waar zij goed en veilig kunnen

tieve verzekeringen.

werken. Bij de hervorming van de sociale werkvoorzie-

10


zorgvoorzieningen, huishoudelijke hulp, maaltijd-

van onze resultaten op dat gebied zijn de Stadjerspas en de witgoedregeling, die mensen met een uitkering in staat stelt kapot witgoed te vervangen. .....................................................

Vorig jaar startte op initiatief van GroenLinks het jongerenproject Backbone050, in de Vinkenborgh in Vinkhuizen. Daar kunnen jongeren op hun eigen ma-

Voor sommige mensen zijn beschutte sociale werk-

leerschool.

betere voor- en vroegschoolse educatie.

anders. Deze banen zijn bedoeld om mensen zonder

hebben nu vaak geen recht op financiële en andere

bijvoorbeeld net afgestudeerde studenten een goede

GroenLinks heeft als uitgangspunt dat in elke wijk

re-integratietraject. Voor participatiebanen geldt iets

Zzp’ers komen steeds vaker in de problemen, maar

deze oudere werknemers optimaal ingezet en krijgen

terug te dringen, bijvoorbeeld door

op de terreinen van onderwijs, welzijn, re-integratie en

een gesubsidieerde baan hebben, in deze econo-

ren als coach voor jongere werknemers. Zo worden

Een stad om in te wonen

Als het aan GroenLinks ligt worden aanbestedingen

misch zware tijd niet op straat komen te staan. Wij

stagetrajecten. Bij zulke trajecten kunnen oudere, ervaren werknemers hun laatste arbeidsjaren funge-

acties ondernomen om dat aantal

toestaan voor een korte periode in het kader van een

stedingen zo veel mogelijk voorrang.

het aantal koopzondagen.

Op initiatief van GroenLinks zijn

len we werken met behoud van uitkering alleen

GroenLinks maakt zich er sterk voor dat mensen die

schappij. We zijn daarom tegen een uitbreiding van

GroenLinks is voorstander van zogeheten coach-

17.500 mensen in de stad hebben zeer en aanbestedingen van de uitvoerende bedrijven een

Daarnaast is GroenLinks niet voor een 24/7 maat-

nier bezig zijn met muziek, urban sports en andere vormen van jongerencultuur.

voorzieningen, een buurtconciërge en een gemeentelijk informatiepunt ofwel STIP. Dankzij dergelijke voorzieningen kunnen ouderen, zieken en gehandicapten vaker en langer in hun eigen huis blijven wonen. GroenLinks juicht toe dat mensen zelf gezamenlijk woningen bouwen. Dit bouwen van onderop leidt tot meer diversiteit in de woningvoorraad, houdt de bijna stilgevallen bouw op gang en versterkt de onderlinge band tussen bewoners. Een woning is om in te wonen, niet om mee te speculeren. Deze oude wijsheid geldt voor GroenLinks nog steeds. Dit te meer nu door de crisis de woningbouw is ingestort, terwijl de behoefte aan woonruimte in onze stad nog steeds groot is. Als woningen of andere gebouwen langdurig leeg staan, kunnen ze volgens ons vaak beter voor bewoning worden gebruikt. Daarom pleit GroenLinks voor een lage prioritering in onze gemeente voor de handhaving van het kraakverbod.

ning moeten daarom hoe dan ook voldoende be-

Dat stimuleert eigenaren ook sneller iets zinvols met

schermde werkplaatsen blijven bestaan.

hun pand te doen.


11

GroenLinks hecht aan nauw overleg tussen de ge-

vaak hoger is. Bij dit alles kunnen wijkagenten een

Nu de gemeente nieuwe taken krijgt op het gebied

den van huiselijk geweld tegen vrouwen, mannen,

meente en de woningbouwcorporaties. Goede afspra-

belangrijke rol spelen. GroenLinks vindt dat al het

van participatie en (jeugd)zorg willen we dat elk ge-

kinderen en ouderen. Zij werkt daarbij nauw samen

ken moeten ervoor zorgen dat bijvoorbeeld ouderen,

mogelijke moet worden gedaan voor zo kort moge-

zin één aanspreekpunt krijgt in de hulpverlening.

met de politie en welzijnsinstellingen. In alle situa-

jongeren, starters en mensen met een laag inkomen

lijke aanrijtijden van de hulpdiensten.

Dat betekent dat hulpverleners een brede kennis en

ties moet een deskundige hulpverlener voor kinderen

sneller een passende en betaalbare woning

Verloedering en vernieling leiden tot gevoelens van

een ruime blik moeten hebben. Daarom is overleg

aanwezig zijn. Extra aandacht gaat uit naar eergere-

krijgen. Ook energiebesparing moet een belangrijk

onbehagen en onveiligheid: ze tasten het woongenot

nodig met de onderwijsinstellingen voor beroepson-

lateerd geweld.

punt zijn in de afspraken.

aan. We moeten er dus voor zorgen dat alle buurten

derwijs over het vormgeven van nieuwe opleidingen

in onze stad schoon en heel blijven. Door buurtbe-

en beroepen die ontstaan na de drie decentralisaties

Mensenhandel behoort tot de grootste veiligheids-

De achterblijvende ontwikkeling van nieuwbouwwijk

woners in staat te stellen problemen makkelijker te

(“medewerker sociaal team”).

problemen van Nederland en van onze stad. Daarom

Meerstad als gevolg van de crisis stelt de gemeente

melden, kan de gemeente sneller optreden. Het dum-

voor een groot financieel probleem. Om dat het hoofd

pen van afval wordt wat GroenLinks betreft zonder

Eenzaamheid komt bij veel Stadjers voor. We willen

vrouwenhandel, en moderne slavernij wat Groen-

te bieden, worden de plannen voor Meerstad nu deels

pardon beboet.

in onze stad meer aandacht voor dit ernstige pro-

Links betreft een gemeentelijke prioriteit.

bleem en stimuleren daarom de maatschappelijke

aangepast. Voor GroenLinks blijft belangrijk dat de nieuwe wijk duurzaam en groen wordt ingericht en dat er ruimte blijft voor sociale woningbouw, aange-

blijft de bestrijding van mensenhandel, meestal

Zorg voor wie het nodig heeft

zien de behoefte aan groenstedelijk wonen onvermin-

GroenLinks vindt het belangrijk dat het beleid rond

derd groot is.

zorg, welzijn, wonen en armoede goed aansluit bij de

instellingen en het onderwijs daarmee aan de slag te gaan. Ouderen verdienen hierbij bijzondere aandacht.

Goed onderwijs voor jong en oud

wensen en behoeften van de betrokkenen. Daarom

Mensen met een beperking of een chronisch of psychosociaal probleem geven we de zorg en

Door het ontwikkelen van speciale woon-zorg-

hechten wij aan nauwe samenwerking met de be-

ondersteuning die passend is om aan de samenleving

heerst werkloosheid, anderzijds zijn er onvervulde

te kunnen blijven meedoen of thuis te blijven wonen.

vacatures. Wij beogen een convenant tussen de

De overgang van het onderwijs naar de arbeidsmarkt is voor GroenLinks een aandachtspunt: enerzijds

zones kunnen ouderen langer zelfstandig blijven.

woners en de cliëntorganisaties bij de ontwikke-

GroenLinks pleit voor de inrichting van dergelijke

ling en uitvoering van dit beleid. Het WMO-platform

gebieden, waar goede ouderenwoningen, zorg en

speelt hierbij een belangrijke rol. We zorgen er verder

andere vormen van dienstverlening geconcentreerd

voor dat de Sociale Dienst is vertegenwoordigd in de

Het is belangrijk dat er voldoende maatschappelijke opvang is voor mensen die in een onaccepta-

Als de RUG, Hanzehogeschool en ROC’s hun afgestudeerden goed naar werk begeleiden, kan de ge-

aanwezig zijn.

sociale teams die in elke wijk gaan werken.

bele woonsituatie leven of dakloos dreigen te raken.

meente bijvoorbeeld stages met behoud van uitkering

GroenLinks wil dat er scherp op wordt toegezien dat

toestaan. Het Ondernemerstrefpunt kan ook een rol

onderwijsinstellingen, werkgevers en de gemeente.

Het is van belang dat mensen prettig in hun eigen

Nu steeds meer mensen rond de armoedegrens zit-

er altijd woonplekken beschikbaar zijn waar mensen

spelen bij het bereiken van een goede match tussen

straat en buurt wonen. Er geldt nu een norm dat er

ten, is een verdere uitbreiding van het armoede-

tijdelijk kunnen worden opgevangen.

vraag en aanbod.

maximaal 15% studentenpanden per straat mogen

beleid nodig. Onze speciale aandacht gaat daarbij

zijn. Dit vinden wij een discutabel instrument, omdat

uit naar de positie van kinderen. Zeker in deze

We streven naar een uitbreiding van het aanbod van

We blijven investeren in Groningen als City of Talent.

mensen vrij moeten zijn om te kiezen waar zij willen

economisch en financieel moeilijke tijden moeten

de Stadjerspas, waarmee minima en mantelzorgers

Het Akkoord van Groningen tussen Rijksuniversiteit,

wonen. We blijven daarom op zoek naar een alter-

wachtlijsten bij de schuldhulpverlening worden voor-

voor een klein bedrag kunnen deelnemen aan cul-

Hanzehogeschool, UMCG en Gemeente Groningen

natief met meer maatwerk. Het kwalitatieve tekort

komen. Dat vraagt om extra investeren in preventief

turele, sportieve en andere activiteiten. Een digitale

is van grote betekenis voor onze kenniseconomie.

aan jongerenwoningen willen we terugbrengen door

budgetbeheer, budgetcoaching en nazorg.

Stadjerspas of webshop kan een alternatief zijn voor

Energie en Healthy Ageing blijven de belangrijkste

grootschalige nieuwbouw van studentenwoningen en de ombouw van leegstaande panden.

de huidige vorm.

speerpunten van dit samenwerkingsverband.

De regels zijn er voor de mensen en niet andersom. We willen daarom dat de Sociale Dienst uitke-

De openbare ruimte is van ons allemaal, dus in

In de nieuwe Vensterschool draait het om onderwijs

Iedereen moet in Groningen veilig kunnen leven en

ringsaanvragen niet alleen beoordeelt op basis van

principe moet iedereen er terechtkunnen. GroenLinks

en kinderopvang. Zo ontstaat een plek waar kinderen

wonen. Daarom willen we dat de gemeente samen

de wettelijke richtlijnen, maar ook door rekening te

wil dat gemeentelijke gebouwen, trottoirs, winkels

de hele dag terechtkunnen. Het biedt ouders tijd voor

met bewoners, politie, welzijnsinstellingen en on-

houden met de specifieke situatie van de cliënt. Een

en overige voorzieningen fysiek goed toegankelijk

werk of andere activiteiten. GroenLinks wil dat elke

dernemers voor iedere wijk een veiligheidsplan

dergelijke pragmatische souplesse tonen we ook door

zijn. Hetzelfde geldt voor het openbaar vervoer en de

basisschool een Vensterschool is, of samenwerkt

maakt. In zo’n plan worden onveilige situaties ge-

niet-uitkeringsgerechtigden met een laag inkomen

deeltaxivoorzieningen.

met scholen in de wijk.

signaleerd en oplossingen aangedragen. We beplei-

gebruik te laten maken van de gemeentelijke sociale

ten een sterke inzet op brand- en inbraakpreventie,

voorzieningen en zonodig van re-integratiemogelijk-

Geweld achter de voordeur is een maatschappe-

Wij verlangen voor de schoolgaande kinderen in

vooral ook voor studentenwoningen, waar het risico

heden.

lijk probleem. De gemeente blijft actief in het bestrij-

onze stad kwalitatief hoogwaardige onderwijs-

12



13

huisvesting. Daarnaast hechten wij aan duurzaam

reserveren voor speelplekken, in het bijzonder na-

Alcoholmisbruik onder jongeren is vanwege de scha-

bouwen. Om deze combinatie van doelen optimaal te

tuurspeelplaatsen.

delijke gevolgen op korte en lange termijn een ernstig

kunnen verwezenlijken, gaan we niet langer uit van

maatschappelijk probleem. De gemeente Groningen

de landelijke VNG-modelverordening voor onderwijs-

Nu de gemeente door het decentralisatiebeleid van

is een voorloper in Nederland met het voeren van

huisvesting, maar ontwikkelen we een eigen, flexibe-

het Rijk verantwoordelijk wordt voor de jeugdzorg,

preventief alcoholbeleid voor jongeren. Wij plei-

ler model.

moeten we er nog scherper op toezien dat iedere

ten sterk voor voortzetting en verdere uitbreiding van

jongere tijdig de juiste hulp krijgt. Dat kan door te

dit preventiebeleid. Hierbij moeten ook de opvoeders

De gemeente Groningen is succesvol in het bestrij-

zorgen voor een nauwe samenwerking tussen alle be-

een belangrijke rol krijgen. GroenLinks wil dat in

den van schoolverzuim en voortijdig schoolverla-

trokken experts en instanties zoals scholen, buurtor-

onze stad streng wordt toegezien op de handhaving

ten. GroenLinks vindt dat de inzet daarop onvermin-

ganisaties, maatschappelijk werk en sportverenigin-

van de leeftijdsgrens voor de verkoop van alcohol aan

derd hoog moet blijven. We steunen de vele projecten

gen. Met een hechte samenwerking op lokaal niveau

minderjarigen.

die hieraan bijdragen, zoals het Ondernemerstref-

komen kinderen met ernstige problemen sneller

punt, de VMBO-carrousel, Campus Diep en het Tra-

in beeld. Zwaardere hulp dan nodig is onwenselijk,

Groningen heeft in economisch en cultureel opzicht

ject voor de Toekomst.

maar de beschikbaarheid van voldoende specialisti-

veel aan haar studerende inwoners te danken. De

sche hulp behoort te zijn gewaarborgd.

interactie tussen studenten en stadjers is echter

Een veilige schoolomgeving is cruciaal voor de

niet altijd makkelijk. Wij hechten aan projecten die

persoonlijke ontwikkeling van jongeren. Daarom wil-

Een kind mag nooit als gevolg van armoede buitenge-

de goede verstandhouding bevorderen, zoals het

len we pesten en uitsluiting op scholen bestrijden en

sloten raken. Dat geldt ook in onze stad, waar één op

initiatief waarbij corporaties studenten in ruil voor

Presentatie initiatiefvoorstel voor jongeren eind 2011 met vlnr raadslid Kris van der

eenzaamheid onder scholieren voorkomen.

de zeven kinderen in armoede opgroeit. Daarom

vrijwilligerswerk in de wijk woonruimte aanbieden.

Veen, burgemeester Rehwinkel en Sherlock Telgt. © ANNIE POSTMA

staan wij voor een gemeentelijk armoedebeleid

..........................................................

De Rijksoverheid is van plan om de jeugdzorg vanaf

waarin bijzondere aandacht is voor het wegnemen

2015 helemaal onder te brengen bij de gemeenten. Bij

van financiële barrières voor kinderen en jongeren

het herinrichten van de jeugdzorg moet nadrukke-

om mee te doen op school of de sportvereniging. Dit

GroenLinks vindt het belangrijk dat iedereen regel-

lijk aandacht zijn voor de relatie met het onderwijs.

kan bijvoorbeeld met behulp van de Stadjerspas, de

matig op een gezonde manier in beweging kan zijn.

Volgens ons kan het schoolmaatschappelijk werk

tegemoetkoming ouderbijdrage schoolfonds (TOS),

Wij hechten aan breed toegankelijke sportmo-

de gezochte schakel vormen tussen de sociale teams

het Jeugdsportfonds en de Stichting Leergeld.

gelijkheden en willen dat de gemeente zorgt voor

Een stad in beweging

goede accommodaties, zoals sporthallen, speelvelden

en het onderwijs. Het is belangrijk dat jongeren eigen plekken en

en zwembaden. Topsportevenementen verdienen

Als je kunt lezen en schrijven maakt dit het leven

gelegenheden hebben om onder elkaar bezig te zijn

volgens ons alleen een gemeentelijke bijdrage als zij

veel eenvoudiger. GroenLinks wil het aantal laag-

met muziek, urban sports en andere vormen van

de breedtesport aantoonbaar stimuleren.

geletterden in de stad omlaag brengen. Speciale

jongerencultuur. Daarnaast kan in de programme-

aandacht gaat daarbij uit naar de voor- en vroeg-

ring van het Groninger Forum de jongerencultuur een

Wij vinden dat in zowel het primair als voortgezet

schoolse educatie (VVE) en de alfabetisering van in-

centrale plek krijgen. Jongeren en studenten worden

onderwijs sprake moet zijn van goed en veel bewe-

burgeraars en allochtonen zonder kwalificatieniveau.

wat ons betreft een speerpunt van het Groninger Fo-

gingsonderwijs, gegeven door vakleerkrachten: jong

rum. Daarbij kan samengewerkt worden met andere

geleerd is immers dikwijls oud gedaan. Op basis van

projecten voor jongeren, zoals Urban House, Jimmy’s

ons ideaal van ‘elke dag gym’ verschaffen we de

en Backbone050.

scholen uitstekende sportfaciliteiten, zoals gymlo-

Ruimte en kansen voor jongeren Het is ontzettend belangrijk dat kinderen plezierig en

kalen. Wij geloven verder dat het via een project als

veilig buiten kunnen spelen. Daarom wil GroenLinks

Ook een bruisend uitgaansleven is onderdeel van

B-Slim of de sporthopper mogelijk is vanuit het on-

dat er in onze stad voldoende buitenspeelruimte

de aantrekkingskracht van Groningen, met name

derwijs een brug te slaan naar allerlei buitenschoolse

wordt gecreëerd. Dat kan door handig gebruik te

voor nieuwe studenten, die belangrijk zijn voor de

bewegingsprojecten, sporten en sportverenigingen.

maken van de bestaande ruimte, bijvoorbeeld door

Groningse economie en de sfeer in de stad. Groen-

het openstellen van schoolpleinen. Bij de aanleg of

Links wil daarom niet tornen aan de vrije sluitingstij-

We gaan het buiten spelen en sporten aantrekke-

herinrichting van woonwijken gaan we veel ruimte

den van de horeca.

lijker maken. Dat kan door de openbare ruimte auto

14


luwer te maken, door faciliteiten zoals outdoorgyms, speeltoestellen en skeelerrondjes aan te brengen en door schoolpleinen ook na schooltijd open te stellen. Ook willen we laten onderzoeken of het mogelijk is sportcomplexen intensiever en anders te gaan gebruiken. Uitzonderlijk getalenteerde jonge sporters moeten hun talenten verder kunnen ontwikkelen. Daartoe zijn er onder meer de Regionale Talentcentra (RTC’s). Wij willen dat onze stad dergelijke faciliteiten voor

talentontwikkeling ondersteunt. De Topsport Talentschool heeft hierbij onze speciale aandacht. Voor kinderen en volwassenen met een beperking zijn sport en beweging misschien nog wel belangrijker dan voor alle andere inwoners. Wij bepleiten dat de gemeente zich voor deze groep extra inspant, bijvoorbeeld door het organiseren of subsidiëren van toernooien of het instellen van een zogeheten combinatiefunctionaris voor sport in het speciaal onderwijs.


15

2

Wonen in een groene stad

Speerpunten GROEN

GroenLinks maakt zich er sterk voor dat mensen kunnen leven en opgroeien in een groene en gezonde leefomgeving. Om dat ook in de toekomst mogelijk te maken, is het noodzakelijk onze samenleving te vergroenen en verduurzamen. Veel mensen doen dat gelukkig al. Ze vergroenen de buurt,

GroenLinks wil veel sterker inzetten op groene energie. Dat is belangrijk voor onze leefomgeving, voor het klimaat en zeker ook voor de werkgelegenheid. We moeten doeltreffend gebruik maken van zonne-energie, aardwarmte, energie uit biomassa, warmte-koude opslag en windenergie. .....................................................

GroenLinks wil meer plek scheppen in de stad voor fietsers en voetgangers, voor groen en speelruimte. Daarom willen wij het parkeren zoveel mogelijk organiseren in parkeergarages of op eigen erf en niet op straat. Op de diepenring maken we een wandelboulevard langs het water. ..........................................................

Het huidige openbaar vervoer is, zeker op de lange termijn, ontoereikend. Er

‘Volgens GroenLinks is

rijden nu feitelijk al te veel bussen over de

ongebruikte grond

Grote Markt. GroenLinks streeft naar beter

uitstekend bruikbaar

van de auto. GroenLinks wil dat het makkelijker wordt om zulke duurzame keuzes te maken. Dat kan bijvoorbeeld met subsidies voor duurzame energie, via minder starre regelgeving, of door de aanleg van veilige fietspaden. GroenLinks wil de overgang teweegbrengen naar duurzame, hernieuwbare energiebronnen zoals zon, wind, aardwarmte en biobrandstoffen. Daarvoor moet de gemeente het goede voorbeeld geven en investeren in energiebesparing en het gebruik van schone energie. In een groene en duurzame stad moet je ruim baan geven aan milieuvriendelijk vervoer. We willen dat het veel aantrekkelijker wordt om de bus en de trein te nemen of op de fiets te gaan. Dat maakt de stad beter bereikbaar en zorgt ook voor schonere lucht. GroenLinks zet zich in voor een schone en veilige leefomgeving met veel ruimte voor fietsers en voetgangers en met een groene inrichting. Parken in de stad en bomen en perken in woonstraten verhogen het woongenot. Ruime aaneengesloten groengebieden zorgen bovendien voor een grotere verscheidenheid aan planten en dieren. Wij willen dat er bij alle bouwprojecten in de stad aandacht komt voor groen en duurzaamheid. Een voorbeeld is de vernieuwing van de Zuidelijke Ringweg. Dankzij GroenLinks verdwijnt de weg deels onder de grond en ontstaat ruimte voor een nieuw park, het Zuiderplantsoen. GroenLinks zet alles op alles om het verkeer in de stadsstraten te minimaliseren, de geluidsoverlast zoveel mogelijk terug te dringen en de luchtkwaliteit te verbeteren.

openbaar vervoer door een geïntegreerd plan met vrije busbanen en het slimmer gebruiken

voor tijdelijke natuur.’

van het treinspoor door de stad.

16

© ANNIE POSTMA


schaffen zonnepanelen aan of kiezen voor de fiets in plaats


17

Plezierig leven in een groene en aangename stad

markten en pleinen. We pleiten ervoor dat de Nieuwe Markt bij het Groninger Forum een groene invulling

Investeren in duurzame productie en consumptie

krijgt.

SUCCESSEN

om wil GroenLinks dat er in iedere wijk voldoende

Compacte bouw tussen de bestaande bebouwing is

GROEN

bomen, struiken en natuurlijke open ruimtes zijn. We

een goede manier om het waardevolle landelijke ge-

geleverd. GroenLinks wil de komende jaren blijven in-

streven naar extra vergroening in de buurt overal

bied rondom de stad te ontzien. We willen bovendien

vesteren in allerlei vormen van duurzame energie en

waar dat kan. In buurten met een hoge bebouwings-

via actief beleid leegstand van bestaande bedrijfsge-

dichtheid bieden groene daken en geveltuinen moge-

bouwen tegengaan. Door aan gebouwen een nieuwe

lijk uitkomst. We subsidiëren de aanleg daarvan.

bestemming te geven zal nieuwbouw vaak niet nodig

Een groene omgeving verhoogt het woongenot. Daar-

zijn en blijft groen behouden. We vinden het belangrijk dat de kinderen in onze stad al vroeg spelenderwijs de natuur leren kennen.

Groningen is een bloeiende stad met een stijgend

Daarom vinden wij natuur- en duurzaamheidseducatie op school van grote waarde. Dit doel vraagt

inwonertal. Dat maakt een voortdurende verbetering

ook om meer schooltuintjes, groene schoolpleinen en

nodig. GroenLinks zet zich daarbij in voor behoud

natuurspeelplaatsen, waar kinderen veilig buiten in

van aanwezige bomen, planten en natuur. Als

het groen kunnen spelen.

toch groen verdwijnt, willen we dat in de directe om-

van de infrastructuur, zoals wegen en spoorwegen,

geving minimaal dezelfde hoeveelheid nieuw groen Een groen centrum is een visitekaartje voor de stad.

wordt aangeplant en liefst meer.

De afgelopen jaren heeft GroenLinks zich met succes sterk gemaakt voor het planten van meer bomen in

Dankzij verbindingen tussen groengebieden

de binnenstad. Ook nu zien we nog goede moge-

kunnen dieren zoals eekhoorns of egels zich al tame-

lijkheden voor het aanbrengen van extra groen op

lijk goed door grote delen van de stad bewegen. Wij pleiten voor een versterking van die verbindingen en een oplossing van de knelpunten. De stedelijke groengebieden en waterpartijen moeten liefst zoveel mogelijk op elkaar aansluiten.

Dankzij GroenLinks wordt de Zuidelijke Ringweg voor een deel ondergronds aangelegd en op drie plaatsen overkapt. Zo herstellen we het Sterrebos, ontstaat het nieuwe Zuiderplantsoen en maken we nieuwe verbindingen tussen wijken. .....................................................

De afgelopen jaren hebben investeringen in duur-

zaamheid in onze stad maar liefst 5000 banen op-

technologie. Zo wordt een van de sterke kanten van onze gemeente maximaal benut voor de ontwikkeling van de economie en werkgelegenheid. ICT, Healthy Ageing en toerisme zijn andere krachtige sectoren in onze stad, die we verder willen uitbouwen. Met het oog op een energieneutrale toekomst is het belangrijk dat bedrijven hun productie verduurza-

men. We moedigen winkeliers aan hun koelingen af te dekken en hun deuren niet permanent open te laten staan. GroenLinks wil dat de gemeente zorgt voor

Groningen wil energieneutraal zijn in 2035. Deze hoge ambitie is het resultaat

een betere handhaving van de wettelijke verplichting voor bedrijven om alle duurzame investeringen te doen die zich in vijf jaar terugverdienen.

van de inspanningen van GroenLinks en heeft geleid tot allerlei activiteiten voor energiebesparing en de opwekking van schone energie. ..........................................................

Als producten dichtbij worden gemaakt, scheelt dat onnodig energieverbruik voor transport. Daarom is het verheugend dat al veel mensen in onze stad zich bezighouden met biologische stadslandbouw en vergelijkbare initiatieven. GroenLinks draagt al deze groene initiatieven van onderop een warm hart toe en wil ze verder stimuleren. We streven er bijvoor-

Voor velen van ons is het afsteken van vuurwerk bij Oud en Nieuw een leuk vermaak. Het leidt echter elk jaar weer tot gewonden, doodsbange huisdieren en extreme pieken in de luchtvervuiling. Daarom pleit GroenLinks voor een beperking op het afsteken van vuurwerk door particulieren.

GroenLinks heeft jarenlang gestreden voor het principe van groencompensatie: als bomen en struiken moeten verdwijnen, dienen ze elders weer terug te komen. Inmiddels is dit een uitgangspunt in het

De gemeente bezit grote oppervlaktes ongebruikte

grond, denk bijvoorbeeld aan het voormalige Suiker-

gemeentelijk beleid.

beeld naar dat er in Groningen speciale markten voor streekproducten komen. Zo krijgt de consument een directere band met zijn voedsel en de producenten ervan. Afval kan dikwijls goed worden gebruikt voor het maken van nieuwe producten of voor energieopwekking. GroenLinks is groot voorstander van zulke vormen van hergebruik. Wij wensen dat de stad gaat samen-

unieterrein. Volgens ons is deze grond uitstekend

werken met de agrarische bedrijven uit de omgeving,

bruikbaar voor tijdelijke natuur, of voor allerlei activi-

om uit hun organische afval energie op te wekken.

teiten en festiviteiten die de aantrekkelijkheid van Groen dak op vestiging Werkmancollege in het centrum.

© ANNIE POSTMA

..........................................................

18


de stad verder verhogen. Een open houding van de

Wat ons betreft zet Groningen veel sterker in op

gemeente voor initiatieven van onderop is hierbij

schone energie. We moeten doeltreffend gebruik

gewenst.

gaan maken van zonne-energie, aardwarmte, energie


19

Wat iemand eet behoort tot zijn of haar persoonlijke

door de binnenstad moet, is nu feitelijk al te groot.

greerde vervoerspas waarmee bewoners een fiets

levenssfeer. Tegelijk kleven aan de productie van

GroenLinks wil het verblijfsklimaat in de binnenstad

of auto kunnen huren en waarmee zij tevens kunnen

sommige soorten voedsel grote bezwaren. Zo vergt de

verbeteren door het aantal bussen op de Grote Markt

reizen in het openbaar vervoer.

productie van vlees erg veel grondstoffen en energie,

te verminderen. Tegelijk verhogen we de kwaliteit van

dit nog afgezien van het teweeggebrachte dierenleed.

het busvervoer door vrije busbanen aan te leggen. Bo-

De grote werkgevers van de stad, zoals RUG, UMCG,

GroenLinks pleit ervoor dat Groningen, als stad met

vendien pleiten we er sterk voor dat met spoed wordt

Hanzehogeschool en Martiniziekenhuis en de vele

de duurzaamheid hoog in het vaandel, haar inwoners

gewerkt aan een nieuwe integrale toekomstvisie voor

werkgevers in de binnenstad moeten goed bereikbaar

gaat voorlichten over het belang van minder vlees-

beter openbaar vervoer in Groningen.

blijven. We kunnen daarbij niet alleen leunen op

consumptie.

autobereikbaarheid vanwege de beperkte ruimte en Het stationsgebied is hét openbaar vervoersknoop-

negatieve milieugevolgen. De gemeente stimuleert

Duurzaamheid is niet alleen een zaak van produ-

punt van de stad en provincie Groningen. Dagelijks

dat werkgevers er voor zorgen dat hun werknemers

centen en consumenten. De overheid moet zelf ook

reizen 86.000 mensen met het openbaar vervoer van

met fiets en OV naar het werk reizen of gebruik

het goede voorbeeld geven. Daarom willen we dat de

en naar de stad. Vanwege de aanstaande doorkop-

maken van P&R-terreinen aan de rand van de stad.

gemeente voortaan uitsluitend gebruik maakt van

peling van de verschillende spoorverbindingen en de

Cruciaal is dat deze werkgevers goed met het open-

fairtrade en duurzaam geproduceerde grondstoffen, zoals bijvoorbeeld FSC-hout. We moedigen

door ons zeer toegejuichte beoogde aanleg van een

baar vervoer bereikbaar zijn, ook onderling, zoals

fietstunnel onder het spoor door, is een herinrichting van het stationsgebied nodig. De kwaliteit

Zernike en het UMCG.

ook andere grote instellingen zoals RUG en UMCG aan op deze manier om te gaan met hun inkoop.

van het openbaar vervoer en de toegankelijkheid en

In een bewoners- en kindvriendelijke stad staan de

veiligheid voor voetgangers en fietsers zijn zaken die

straten niet vol geparkeerde auto’s. Daarom

hierbij de hoogste prioriteit verdienen. Tevens willen

pleiten wij voor een eigentijds parkeerbeleid. Waar

wij dat bij de herinrichting het historische stationsge-

het blik op de weg problemen voor de omwonenden

bouw zijn oude, centrale plaats terugkrijgt.

veroorzaakt, introduceren we het betaald parkeren;

Ruim baan voor milieuvriendelijk vervoer Het fietsverkeer krijgt als milieu- en omgevingsvrien-

Dwars-actie voor nachttrein campagne 2012

© ANNIE POSTMA

..........................................................

in en rond de binnenstad gaan de prijzen voor het

delijk vervoersmiddel voorrang van GroenLinks. De

De trein is van groot belang voor de bereikbaarheid

langs de straat parkeren omhoog. Door de aanleg van

bestaande stedelijke hoofdfietsroutes maken we

van de stad vanuit de omringende plaatsen. Volgens

het liefst ondergrondse parkeergarages in de wijken,

breder en we leggen nieuwe snelfietspaden aan,

ons is het spoor ook goed bruikbaar voor het vervoer

kunnen parkeerplaatsen langs de weg verdwijnen. Zo

onder andere tussen Groningen CS en Zernike. We

binnen de stad. Vanuit die gedachte willen we dat

geven we de straten aan de buurtbewoners terug.

zorgen ervoor dat de fietsroutes vanuit de omringen-

er twee nieuwe treinstations bijkomen: één in

de dorpen beter op die in de stad aansluiten.

Hoogkerk en één bij de kruising van het spoor met

Dankzij het autoluwe karakter heeft Groningen een

het Reitdiep en de Friesestraatweg. GroenLinks is

bezoekersvriendelijk stadscentrum met veel ruimte

Op sommige plaatsen in de stad is het moeilijk een

voorstander van een verdubbeling van het spoor naar

voor recreëren en winkelen. Wij willen ook de Had-

goede fietsenstalling te vinden. Dat is lastig voor

Groningen-Noord, omdat Station Noord daardoor

uit biomassa, en warmte-koude opslag. GroenLinks

fietsers, maar ook vervelend voor voetgangers en

een belangrijk OV-knooppunt kan worden en omdat

dingestraat en de Pelsterstraat een meer bij fietsers en voetgangers passende herinrichting geven.

pleit voor een geconcentreerde plaatsing van hoge,

winkeliers. Daarom streven we naar meer gratis, bewaakte fietsparkeerplekken bij het hoofdstation

dit station, vanwege de nabijheid van Zernike en

Dat is goed mogelijk als de Haddingestraatgarage

krachtige windmolens op de Groningse bedrijventer-

het UMCG, de reizigersdruk op het Hoofdstation kan

voortaan alleen nog maar beschikbaar wordt gesteld

reinen. Zo kunnen we als stad voor een belangrijk

en in de binnenstad, vooral bij de Vismarkt.

verminderen.

voor gebruik door omwonenden. Bovendien willen wij

deel onze eigen energie opwekken.

de doorgaande wegen over de noordelijke en oosteHet is wenselijk dat er in het centrum meer ruimte

GroenLinks heeft het ideaal van een groene stad met

lijke Diepenring versmallen tot één rijbaan aan beide

GroenLinks stelt de veiligheid van bewoners boven

voor voetgangers komt, met name op zaterdag.

weinig auto’s. Tegelijk beseffen we goed dat veel men-

zijden, zonder parkeergelegenheid. Dat schept ruimte

economisch gewin en wil daarom dat het risico op

Daarbij moet er wel voor worden gezorgd dat de bin-

sen soms een auto nodig hebben. Om te zorgen dat

voor een lommerrijke boulevard met volop gelegen-

aardbevingen wordt verkleind door de gaswinning

nenstad via de Grote Markt doorfietsbaar blijft.

deze mensen niet allemaal zelf een auto hoeven aan

heid voor wandelen, fietsen en allerlei activiteiten

te schaffen pleiten wij voor de ontwikkeling van een

langs het water.

in Groningen fors terug te schroeven. De gemeente dient zich hiervoor hard te maken in Den Haag. Overi-

Het huidige openbaar vervoersysteem in onze stad

duurzaam vervoersconcept. We zoeken aansluiting

gens is GroenLinks tegen de winning van schaliegas.

is op termijn niet houdbaar. Het aantal bussen dat

bij initiatieven voor het invoeren van een geïnte-

20



21

Gezien het belang van schone lucht voor de gezond-

In 2013 is de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage aan

heid streven we ernaar vervuilende auto’s uit de

vliegveld Eelde afgebouwd. De gemeente is ech-

binnenstad te weren. De bevoorrading van winkels

ter nog wel aandeelhouder. Wat GroenLinks betreft

en bedrijven in het centrum willen we zo efficiënt

blijft het uitgangspunt dat Groningen niet financieel

Nu investeren in duurzame energie is investeren in de

mogelijk laten uitvoeren door milieuvriendelijke

bijdraagt aan vliegveld Eelde.

toekomst. GroenLinks wil dat er in Groningen zo snel

Op lokaal niveau bijdragen aan een leefbare wereld mogelijk uitsluitend energieneutraal wordt gebouwd.

voertuigen in beperkte venstertijden. Op termijn

Een respectvolle omgang met dieren

We gaan alle daken van de gemeentelijke gebouwen

palen. Tevens stimuleren we het gebruik van schone

GroenLinks pleit voor het ecologisch beheer van

terug naar nieuwe energiebesparende projecten.

elektrische scooters en auto’s in de stad, om zo de

parken en oevers. Dat verschaft vogels goede nestge-

uitstoot van fijnstof terug te dringen. De groeiende

legenheden en de overige dieren voldoende schuil-

We gaan het voor iedereen makkelijker maken duur-

overlast van scooters pakken we aan door strengere

plaatsen. Met faunapassages, waarschuwingsborden

zaam te leven. Daartoe verbeteren we de informa-

handhaving.

en andere verkeersmaatregelen maken we de ver-

tievoorziening en geven we onze stadsbewoners de

plaatsingen van de dieren door onze stad veiliger.

mogelijkheid om tegen een aantrekkelijke rente een

willen wij alleen voertuigen toelaten die rijden op schone brandstof. We voorzien daarom alle benzinestations in de stad van groengas of elektrische laad-

verduurzamen met zonnepanelen of groene daken. De opbrengsten van deze energiebesparing vloeien

duurzaamheidslening af te sluiten, bijvoorbeeld

De aanleg en capaciteitsverhoging van autowegen heeft beslist niet onze prioriteit, maar nu de Zuide-

Wij willen dat de dieren in onze stad voldoende

voor de aanschaf van een zonneboiler. GroenLinks wil

lijke Ringweg wordt aangepakt zet GroenLinks alles

leefruimte hebben en dat zij hun natuurlijke gedrag

verder dat de gemeente bijdraagt aan energiebespa-

op alles om het verkeer in de stadsstraten te mini-

kunnen vertonen. Als dit gedrag, bijvoorbeeld dat van

rende maatregelen en groene energieopwekking in

maliseren, de geluidsoverlast zoveel mogelijk terug

duiven, steenmarters of ganzen, overlast veroorzaakt,

sociale huurwoningen.

te dringen en de luchtkwaliteit te verbeteren. Het is

kiezen we voor diervriendelijke oplossingen. Ook al lijkt in Nederland het tegendeel soms waar,

aan GroenLinks te danken dat de weg deels onder de grond verdwijnt, het Sterrebos kan worden hersteld en wijken weer met elkaar worden verbonden.

We vinden het inzetten van dieren voor louter ver-

toch is schoon water een schaars goed. Daarom zor-

maak ongepast en ontmoedigen dus het gebruik van

gen we voor goede informatievoorziening, met handi-

dieren bij evenementen. Waar het gebruik van

ge tips voor zuinig watergebruik. Het plaatsen van

dieren een opvoedende waarde heeft, staat Groen-

Stadsimker Bart van Egteren bij het LeRoy huis in Lewenborg

Links voor een pragmatische benadering. We willen

..........................................................

© PETRA KNIP

meer aandacht voor het dierenwelzijn op kinderboer-

een regenton is zo’n suggestie. Dat scheelt over de hele stad genomen in droge periodes veel water voor besproeiing. Als er meer oppervlaktewater is en we

derijen. Voorkomen dient te worden dat volwassen

Regelmatig raken dieren gewond of sterven zij door

bewoners ervan kunnen weerhouden hun tuinen te

dieren moeten worden afgemaakt omdat er te veel

visdraad en vishaken die worden achtergelaten door

betegelen, kan het overtollige regenwater makkelijker

jonge dieren zijn gefokt.

hengelaars. GroenLinks wil daarom dat de gemeente

in de bodem trekken. Zo sparen we het rioolstelsel.

Als dieren voor voedseldoeleinden worden gehou-

gels.

intensiever toezicht houdt op naleving van de visreden, moet dat op een respectvolle manier gebeuren.

Om deze nodeloze energieverspilling tegen te gaan,

GroenLinks is tegen de intensieve veehouderij

Bijen zijn van groot belang voor de bestuiving van

plaatsen we slimme straatverlichting met sen-

en de bouw van mega koeienstallen. Een basiseis bij

vele planten en hebben daarom indirect een rol van

soren, die slechts gaat schijnen als er iemand in de

het gebruik van dieren voor consumptie is dat zij snel

ongeveer 30% in de keten van al het menselijk voed-

buurt is. Op plaatsen waar permanente verlichting

en professioneel worden gedood en niet onnodig lang

sel. Het gaat echter niet goed met de bijen in Ne-

noodzakelijk is voor de veiligheid, dimmen we het

hoeven te lijden. Daarom pleiten wij voor een verbod

derland en daarbuiten. Groene daken en ecologisch

licht tot een aanvaardbaar minimum en vervangen

in onze stad op het verkopen van levende dieren voor

beheer helpen kruiden en bloemen een handje en zijn

we de ouderwetse lampen door veel zuiniger ledlam-

consumptie, zoals nog levende kreeften, krabben en

daarom van belang voor de bij. Daarnaast plaatsen

pen.

palingen.

we bijenkasten en zaaien we bloemenmengsels. Ook

© PETRA KNIP

gebruiken we in onze stad geen bestrijdingsmiddelen

..........................................................

die schadelijk zijn voor bijen of andere dieren.

22


Lichtvervuiling is schadelijk voor allerlei nachtdieren.


23

3

‘GroenLinks wil dat mensen zichzelf kunnen zijn en dat zij zich veilig voelen.’

Speerpunten

Leven in een open stad GroenLinks beoogt een open en creatieve samenleving waarin initiatief wordt gewaardeerd en gestimuleerd. Kunst, cultuur

OPEN

en de kennisinstellingen dragen bij aan zo’n samenleving. Ze bevorderen voortdurende vernieuwing en een cultuur van openheid in de stad. Kunst en wetenschap verrijken ons leven

De aanpak van de overheid moet veel persoonlijker en flexibeler worden en aansluiten bij de behoeften en activiteiten van de mensen. Daarvoor is een grote mentaliteits- en organisatieverandering bij de gemeente nodig. .....................................................

en stellen vragen bij wat we denken zeker te weten. Een bloeiende culturele en creatieve sector maakt Groningen aantrekkelijk om in te wonen, te studeren en te ondernemen en zorgt voor extra inkomsten door cultuurtoerisme. Ook op ander vlak is initiatief waardevol. De betrokkenheid van mensen bij hun leefomgeving levert veel energie op in wijken en buurten. GroenLinks wil dat de overheid aansluit bij waar mensen mee bezig zijn. De gemeente moet flexibeler worden, meedenken en zoveel mogelijk ruimte geven voor initiatieven. Dat vraagt een grote verandering bij de gemeentelijke organisatie. GroenLinks wil zich ervoor inspannen om stadhuis en stad weer dichter bij elkaar te

Het is belangrijk dat Groningen zich kan blijven ontwikkelen als bruisende jonge stad die aantrekkelijk is voor jongeren en studenten. GroenLinks wil breed inzetten op jongerencultuur. In het Groninger Forum dienen jongereninitiatieven bijvoorbeeld een centrale plaats te krijgen. ..........................................................

Een sprankelend cultureel leven is cruciaal voor de stad. We geven prioriteit aan het

brengen. Het is financieel onontkoombaar dat de gemeente minder kan doen. Activiteiten van stadjers zelf kunnen helpen om de effecten hiervan te verzachten. Voorop staat dat de gemeente het welzijn van haar burgers zeker stelt. Het is belangrijk dat mensen zichzelf kunnen zijn en zich veilig voelen. De veiligheid wordt het best gewaarborgd door op tijd problemen te signaleren en in te grijpen. Het bestrijden van criminaliteit begint met preventie en voorlichting. Gelukkig is Groningen een van de veiligste steden van Nederland. Om dat zo te houden, blijven we scherp op het tegengaan van bijvoorbeeld discriminatie, uitgaansgeweld, huiselijk geweld en kindermishandeling. GroenLinks wil extra inzet op de bestrijding van mensenhandel binnen en buiten de prostitutie.

ondersteunen van onze culturele topsectoren Groningen Letterenstad en Groningen Popstad.

24


© ANNIE POSTMA


25

mer onderzoeken. We pleiten ervoor dat de Raad, het

Een gemeente van en voor ons allemaal

SUCCESSEn

Te vaak sluiten politiek en overheid niet meer aan

OPEN

bij waar mensen zelf mee bezig zijn en behoefte

College en de ambtelijke organisaties iedere raadsperiode in elk geval één keer hun integriteit laten doorlichten.

aan hebben. Burgers lopen vast in starre regels en

GroenLinks vindt dat de gemeente het goede voor-

bureaucratie. GroenLinks spant zich in voor een grote

beeld moet geven als sociale werkgever. De huidige

De buurttuin Tuin in de Stad leek

mentaliteits- en organisatieverandering bij de gemeente. De aanpak van de overheid moet veel

slachtoffer te worden van de starre

persoonlijker en flexibeler worden en aansluiten bij

gemeentelijke regelgeving. De

de behoeftes en activiteiten van de mensen.

initiatiefnemers moesten vertrekken,

Het is financieel onontkoombaar dat de gemeente

terwijl er nog geen nieuwe gebruiker

minder zelf gaat doen. Voor GroenLinks betekent dat niet dat de gemeente zomaar alles uit handen laat

was voor hun grond. GroenLinks heeft

vallen, maar vooral dat zij een andere rol krijgt. De

dit weten te voorkomen. Het is een

gemeente wordt minder vaak bedenker en uitvoerder, maar vaker verbinder en regisseur. Burgers en organisaties kunnen de expertise van de gemeente goed gebruiken.

voorbeeld van de manier waarop wij Fotomanifestatie ‘Noorderlicht’ op het Suiker Unie terrein.

© ARJEN NOLLES

..........................................................

Vaak leiden initiatieven van onderop tot schitterende resultaten. Goede voorbeelden zijn het groene

werken aan de verandering van de overheid. .....................................................

project Tuin in de Stad aan de Friesestraatweg en het Infoversum op het Ciboga-terrein. Wij willen dat de gemeente actief op zoek gaat naar zulke plannen van de stadjers zelf en dat zij de initiatiefnemers helpt bij het verwezenlijken van hun ideeën. Dan ontstaat een werkelijk creatieve wisselwerking tussen stad-

jers en hun lokale overheid.

vroeg politiek betrokken raken. De gemeentepolitiek biedt hiertoe goede mogelijkheden. Wij willen initiatieven zoals de kindergemeenteraad en de politiekmaatschappelijke stage voortzetten en tegelijk blijven zoeken naar andere goede manieren om de

politieke betrokkenheid van de Groningse jongeren te stimuleren.

Transparantie en integriteit zijn noodzakelijke voorwaarden voor het vertrouwen van de burgers in Tuin in de Stad.

© PETRA KNIP

..........................................................

26


hun overheid. Daarom laten we de effectiviteit en efficiëntie van het gevoerde beleid door de Rekenka-

ren. Wij willen zoveel mogelijk rust in de organisatie behouden. GroenLinks wil gedwongen ontslagen voorkomen. Onze stadsbewoners hebben recht op een goede en

begrijpelijke gemeentelijke informatievoorziening. Dat geldt ook voor laaggeletterden. Iedereen moet eenvoudig kunnen achterhalen welke ontwikkelingen spelen en welke kosten daaraan zijn verbonden. Ook behoort voor betrokkenen altijd helder te zijn welke mogelijkheden de gemeente hen biedt, bijvoorbeeld op het vlak van toeslagen, uitkeringen en kwijtscheldingen. Deze informatievoorziening kan deels digitaal gebeuren, maar volgens ons blijft een klantvriendelijke, mondelinge uitleg ook altijd belangrijk.

Jarenlange aandacht van GroenLinks voor het eens zo kale CiBoGaterrein in het Ebbingekwartier heeft bijgedragen aan de nieuwe creatieve ontwikkelingen die daar nu zo succesvol gaande zijn.

GroenLinks denkt dat het goed is als jongeren al

reorganisaties vragen veel van gemeenteambtena-

..........................................................

Mensenhandel behoort tot de grootste veiligheidsproblemen van Nederland en van onze stad. Door hier voortdurend

Handhaving van de openbare orde begint met pre-

ventie. In andere hoofdstukken van dit programma zijn dan ook veel preventieve maatregelen opgenomen, bijvoorbeeld wat betreft huiselijk geweld en alcoholmisbruik. Cameratoezicht, gebiedsontzeggingen en samenscholingsverboden worden alleen onder strenge voorwaarden toegepast en alleen in situaties waarin niets anders helpt. GroenLinks is tegen preventief fouilleren en het gebruik van mosquito’s. Dat laatste zijn apparaatjes die een zeer hoge toon produceren, waar alleen jongeren last van hebben. Meestal zijn andere maatregelen denkbaar bij het handhaven of herstellen van de openbare orde.

aandacht voor te vragen heeft GroenLinks bewerkstelligd dat dit schrijnende probleem meer prioriteit heeft gekregen binnen het veiligheidsbeleid.

GroenLinks wil de wietteelt legaliseren, reguleren en controleren. Het geeft de mogelijkheid om de kwaliteit van de wiet te bewaken, voorkomt brandgevaarlijke illegale wietplantages en haalt de wiet uit het criminele circuit. Dat is dus goed voor de volksge-


27

zondheid, veiligheid en bestrijding van criminaliteit.

Wij vinden het belangrijk dat onze jeugd al op jonge

leegstaande panden in gebruik te geven of leningen

Vergelijkbaar als voor de verkoop van alcohol, verlan-

leeftijd een tolerante houding aanleert. Daartoe ont-

of subsidies te verstrekken voor verbouwingen. Door

gen wij er streng toezicht op dat aan minderjarigen

wikkelen we educatieprojecten voor scholen over

ervoor te zorgen dat er altijd voldoende tijdelijke en

geen wiet en hasj wordt verkocht.

zaken als seksuele diversiteit, pesten, discriminatie

permanente ateliers beschikbaar zijn, kan Groningen

en mensenrechten.

zich verder ontwikkelen als broedplaats van nieuw

Het Rijk en de provincie sturen momenteel aan op

talent.

grotere gemeenten in het licht van het groeiende

Een culturele topstad met ruimte voor nieuw talent

takenpakket van lokale overheden en hebben de verwachting dat dit efficiënter en dus goedkoper zal zijn.

GroenLinks maakt zich hard voor het Groninger Forum als culturele hotspot, waar creatieve koplopers

Groningen staat open voor een gemeentelijke her-

Wij geven prioriteit aan het ondersteunen van onze

een kans krijgen en waar elke stadjer iets van zijn

indeling als Haren, Ten Boer en Slochteren daarvoor

culturele topsectoren, Groningen Letterenstad

of haar gading vindt. Als van het Forum een sterke

kiezen. Een ongedeeld Meerstad is daarbij van belang.

en Groningen Popstad. Zo bouwen we onze sterke

culturele dynamiek uitgaat, maakt dat de nieuwe

kanten nog verder uit. GroenLinks maakt zich tevens

Oostwand van de Grote Markt extra aantrekkelijk

sterk voor de continuering van het succesvolle beleid

voor investeerders.

Diversiteit maakt het verschil

ten aanzien van kunst in de openbare ruimte.

GroenLinks beoogt een evenredige vertegenwoordiging van vrouwen, minderheidsgroepen, alloch-

Jongeren hebben de toekomst. Inzetten op de jonge-

en het Drents museum in nauw overleg met elkaar

tonen en mensen met een beperking. Dit geldt voor

rencultuur is dus een keus met de blik vooruit. Wij

enkele succesvolle dubbeltentoonstellingen georgani-

topfuncties in de gemeentelijke organisatie alsook

bepleiten meer aandacht voor cultuureducatie en het

seerd. Wij geloven in culturele samenwerking in

voor het minstens zo belangrijke vrijwilligerswerk in

instellen van een Jeugdcultuurfonds.

het Noorden. Daarom bepleiten wij dat Groningen

De afgelopen jaren hebben het Groninger museum

zich aansluit bij de activiteiten die in Noord-Neder-

bijvoorbeeld sporten buurtorganisaties. GroenLinks beoogt een spoedige evaluatie van de

land gaan plaatsvinden in het kader van Leeuwarden

Ter versterking van de maatschappelijke positie van

huidige systematiek voor culturele subsidies,

als Culturele Hoofdstad.

allochtone vrouwen gebruiken we een ketenbena-

met de indeling in kernvoorzieningen, specifieke

dering. Deze verloopt van taallessen thuis via taal-

voorzieningen en een aparte categorie voor bijvoor-

lessen buitenshuis naar arbeidsmarktoriëntatie en

beeld festivals. Volgens ons werkt deze categorisering

uiteindelijk betaalde arbeid of vrijwilligerswerk.

nu als een belemmerend keurslijf voor de culturele instellingen en de Kunstraad.

We beschouwen zelforganisaties van minderhe-

den als waardevolle partners bij het vormgeven van het minderhedenbeleid. Hetzelfde geldt voor vrou-

© ANNIE POSTMA

..........................................................

Het is onwenselijk als werknemers in de culturele sector meer tijd bezig zijn met allerlei bureaucrati-

wenorganisaties als Jasmijn en De Boei en organi-

oplossing van de vaak schrijnende problematiek rond

sche procedures dan met hun eigenlijke creatieve

saties op het gebied van seksuele diversiteit als de

het kinderpardon en de naturalisatie van pardonners.

werk. Daarom gaan we de gemeentelijke subsi-

Discriminatie en anonieme haatuitingen zijn voor

mogelijk gelijk trekken met die van de provinciale en

dieprocedures en de bijbehorende termijnen zoveel

Stichting LGBT en het COC. Daarom willen we dat de gemeente deze organisaties blijft ondersteunen.

ons onacceptabel. Cafés en discotheken die discrimi-

landelijke overheid. Dat zal leiden tot een verlaging

Mensen in moeilijkheden laten we niet in de kou

neren aan de deur worden dus hard aangepakt, in het

van de administratieve lasten van de gesubsidieerde

staan. Zolang er door gaten in de vreemdelingenwet

uiterste geval met sluiting. Beledigende of discrimi-

instellingen.

en het asielbeleid vluchtelingen op straat terecht-

nerende graffiti wordt meteen verwijderd. Wij pleiten

komen, blijft de gemeente noodopvang bieden.

ervoor dat de gemeente het Discriminatie Meldpunt

Culturele initiatieven staan of vallen dikwijls met

De kwetsbare groep van minderjarige asielzoekers

Groningen financieel blijft ondersteunen. Behalve

een goede huisvesting. Momenteel kampen veel

(AMV’s) verdient daarbij extra aandacht. GroenLinks

voor de juridische afhandeling van klachten is dit

culturele instellingen in onze stad met huisvestings-

wil dat Groningen bij de regering blijft aandringen

meldpunt ook uitermate geschikt voor het geven van

problemen. Dat moet veranderen. GroenLinks wil dat

Jaarlijks poëziefestival ‘Dichters in de Prinsentuin’.

op een humaan vluchtelingenbeleid en op een snelle

voorlichting.

de gemeente die instellingen helpt, door bijvoorbeeld

..........................................................

28


© ARJEN NOLLES


29

Groningen en de wereld

Initiatieven van burgers en instellingen die bijdragen aan mondiale of Europese bewustwording

Voor GroenLinks betekent internationalisering meer

verdienen gemeentelijke ondersteuning. Voorbeelden

dan alleen het aangaan van economische contac-

zijn het Vredesinformatie Centrum en de Stichting

ten in het buitenland. Mondiale bewustwording

Gered Gereedschap. De gemeente Groningen neemt

is minstens even belangrijk. Daarom gaan we het

verder deel aan Earth Day (22 april), de Dag van Eu-

gemeentelijke budget voor internationale samenwer-

ropa (9 mei) en de Dag van de Rechten van de Mens

king terugbrengen op het peil van voor de bezuinigin-

(10 december).

gen in 2013 en daarna jaarlijks indexeren. Als het aan ons ligt, breidt de gemeente haar activiteiten op het

Internationale economische samenwerking

gebied van Fair Trade verder uit. Tevens bevordert zij

zoeken we in eerste instantie in het noordoosten, met

de kernwaarden van eerlijke handel en duurzaam-

Duitsland en het Oostzee- of Baltische gebied. Dit sa-

heid onder haar inwoners en ondernemers.

menwerkingsverband staat bekend als de Noordelijke Ontwikkelingsas.

Groningen heeft een groot aantal stedenbanden. Vooral onze twee zustersteden San Carlos in Nicara-

De gemeente zoekt actief naar manieren om vooral

gua en Moermansk in Rusland liggen ons na aan het

projecten in het sociale domein meer te laten profite-

hart. Juist ook in tijden van gespannen verhoudingen

ren van de Europese fondsen en instellingen.

is het belangrijk dat culturele uitwisseling mogelijk blijft. Wij willen dat de gemeente facilitaire en finan-

Groningen onderhoudt contacten over de hele wereld.

ciële steun blijft verlenen aan de twee betrokken ste-

GroenLinks is van oordeel dat bij die internationale

denbandstichtingen. Groningen onderhoudt ook een

contacten altijd aandacht moet zijn voor de positie

band met de Palestijnse stad Jabalya. GroenLinks wil,

van minderheden, de heersende arbeidsomstandighe-

als de huidige projecten in deze stad zijn afgerond,

den en voor de mensenrechten in het algemeen.

contacten blijven onderhouden met de plaatselijke bevolking, met als uiteindelijk streven het vestigen van een derde stabiele stedenband.

© ANNIE POSTMA

..........................................................................................................................

30


Foto: Arjen Nolles

GROENLINKS. GroenLinks GRONINGEN STAD VERKIEZINGSPROGRAMMA

Recommend Documents