Bewust Groen Verkiezingsprogramma GroenLinks Zuid-Holland

Bewust Groen Verkiezingsprogramma GroenLinks Zuid-Holland 2007 - 2011

Inhoudsopgave Voorwoord .................................................. 3 Visie ........................................................... 3 Verantwoording ............................................ 3 Duurzaam en veilig ...................................... Milieu ......................................................... Ecologie ..................................................... Veiligheid .....................................................

4 4 5 5

Ruimte ........................................................ Slim en duurzaam ruimtegebruik ...................... Ordeningsprincipes ....................................... Groene en rode contouren .............................. Landschap .................................................... Recreatie ..................................................... Water ..........................................................

6 6 6 7 8 8 9

Wonen en werken ........................................ Wonen ......................................................... Economie ..................................................... Toerisme ...................................................... Land- en glastuinbouw ....................................

9 10 10 11 11

Reizen en vervoer ........................................ Mobiliteit ..................................................... Openbaar vervoer ......................................... Fiets ............................................................ Autowegen ................................................... Vaarwegen ................................................... Goederenvervoer ..........................................

11 11 12 13 13 14 14

Samenleven ................................................. Jeugdzorg .................................................... Ondersteuning kleinere gemeenten .................. Armoedebeleid ............................................. Onderwijs .................................................... Diversiteit .................................................... Cultuur en media .......................................... Ouderenbeleid .............................................

15 15 15 16 16 17 17 17

Bestuur en financiën ..................................... Participatie van burgers .................................. Bestuurlijke structuur en samenwerking ............. Financiën .....................................................

18 18 18 19

2 Bewust Groen

Voorwoord De provincie Zuid-Holland staat komende jaren voor een aantal grote uitdagingen en ontwikkelingen: de verbetering van de jeugdzorg en van de kwaliteit van het water en de lucht, het beschermen en verbeteren van de ZuidHollandse natuur, en oplossingen vinden voor ruimtelijke ontwikkelingen en mobiliteit die ook rekening houden met natuur en milieu. Bovendien komt er een nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening. De provincie zal daarbij assertief en alert haar nieuwe instrumenten moeten inzetten om versnippering en verlies van open gebied tegen te gaan. De verkiezingen op 7 maart 2007 gaan dus echt ergens over. In dit verkiezingsprogramma kunt u lezen dat een stem op GroenLinks een stem is voor menswaardig beleid met oog voor natuur en milieu. Visie GroenLinks staat voor een samenleving die veel waarde hecht aan milieu en natuur. We scharen ons achter het concept duurzame ontwikkeling. Welzijn en welvaart nu mogen niet ten koste gaan van welzijn en welvaart voor toekomstige generaties. We willen het bestaande groen behouden en waar mogelijk uitbreiden: duinen verbreden, groengebieden opwaarderen en met elkaar verbinden. Daarvoor moeten naast de provincie ook particulieren en bedrijven duurzame ontwikkeling hoog in het vaandel hebben staan. De provincie kan daar de kaders voor stellen en gewenste ontwikkelingen stimuleren. GroenLinks heeft ook veel aandacht voor kwetsbare groepen. Met een intensief sociaal beleid kan de solidariteit tussen ‘sterkere’ en ‘zwakkere’ groepen worden bevorderd. Iedereen moet de kans krijgen zijn talenten te ontwikkelen.

openbaar vervoer gesneuveld en werkte de provincie nog slechts in beperkte mate gebiedsgericht. Toch hebben we ook vanuit de oppositie vaak het verschil kunnen maken. Een aantal voorbeelden: • Als geen ander hebben we ervoor gezorgd dat de jeugd zorg blijvend hoog op de agenda staat. Hoewel nog altijd te weinig en te traag kwam daar wel extra geld voor vrij. • In plaats van de Floriade werd dankzij GroenLinks natuur- en recreatiegroen gerealiseerd in de Sophiapolder. • We hebben bebouwing van een aantal waardevolle open gebieden tegen weten te houden, zoals de Westeindepolder bij Stompwijk, de Broekpolder bij Vlaardingen, en waardevolle graslanden in de Duin- en Bollenstreek. • We hebben bereikt dat in streekplannen een sociale paragraaf wordt opgenomen. • En we hebben ervoor gezorgd dat reizigers op de MerwedeLingeLijn en de RijnGouweLijn straks gratis hun fiets mogen meenemen in de trein. GroenLinks heeft de afgelopen jaren een groot aantal inventieve initiatieven gelanceerd die in veel gevallen door anderen zijn overgenomen. Enkele belangrijke initiatieven werden helaas door andere partijen afgewezen. Zij wilden niet afzien van bouwen in het Groene Hart (ter financiering van de RijnGouweLijn), stemden tegen ons idee voor tolheffing om sluipverkeer in Midden-Delfland tegen te gaan, en hielden vast aan nieuwe bedrijventerreinen ten koste van de herstructurering van bestaande. Er zijn voor GroenLinks dus nog genoeg strijdpunten voor de komende vier jaar. Om echt veranderingen teweeg te kunnen brengen hebben we de steun van u als kiezer hard nodig. We zullen die steun inzetten voor een menswaardig en natuurgetrouw Zuid-Holland.

Dit verkiezingsprogramma is door deze beginselen geïnspireerd: sociaal, solidair, milieubewust, duurzaam en progressief. Verantwoording Een slimme kiezer baseert zijn stem niet alleen op mooie plannen voor de toekomst, maar ook op concrete prestaties in het verleden. Van 1999 tot 2003 bestuurde GroenLinks samen met anderen de provincie. Sinds 2003 zitten we in de oppositie. Veel van wat we bereikt hadden is sindsdien door de huidige collegepartijen afgebroken. De laatste jaren is bijvoorbeeld makkelijker geknaagd aan de open ruimte, zijn proeven met gratis

3 Bewust Groen

Dit verkiezingsprogramma is op 28 oktober 2006 vastgesteld door de leden van GroenLinks Zuid-Holland. De programmacommissie schreef het concept en bestond uit: Michiel van Kruijsbergen (voorzitter) Yvonne van den Berg Oscar Dijkhoff Niek Roozenburg Kosta Skliris

Duurzaam en veilig Inwoners van Zuid-Holland hebben recht op een gezonde, veilige en prettige leefomgeving. Niet alleen de huidige generatie maar ook toekomstige. Dat vereist maatregelen voor een gezonde kwaliteit van de lucht, voor veilig zwemwater, en tegen de (gezondheids)risico’s van vervuilende bedrijvigheid, gevaarlijke transporten, overstromingen, en deelname aan het verkeer. Ook is een robuust ecologisch systeem nodig waar toekomstige generaties op kunnen voortborduren. Hierdoor is ZuidHolland beter bestand tegen bijvoorbeeld verandering van klimaat, bodem en/of waterkwaliteit. Milieu Milieueffecten zijn vaak pas merkbaar vele jaren na het gedrag dat ze heeft veroorzaakt. Ze kunnen zich bovendien vele honderden of zelfs duizenden kilometers verderop manifesteren. Zo vergroot het energiegebruik in de Verenigde Staten vandaag het risico van toekomstige overstromingen in Delft. Daarnaast heeft de uitstoot van fijn stof in de Rotterdamse haven gevolgen voor de luchtkwaliteit in Utrecht. Een gezond milieu vergt een wereldwijde aanpak en dat is ingewikkeld. Overheden lokaal en regionaal moeten daarin hun verantwoordelijkheid nemen. Het energiegebruik en de uitstoot van milieuschadelijke stoffen in Zuid-Holland moeten worden teruggedrongen. Actiepunten • De provincie stelt bij verlening van milieuvergunningen scherpe voorwaarden aan energiebesparing, grondstofgebruik, afval en uitstoot van schadelijke stoffen.

• De provincie zorgt voor voldoende capaciteit en kwaliteit voor een sluitende handhaving van afgegeven milieuvergunningen. • Bij verlening van een milieuvergunning worden de voorwaarden actief openbaar gemaakt aan omwonenden en belanghebbenden. Ze worden bovendien gepubliceerd op internet. Ook reeds geldende vergunningen en de daarin beschreven risico’s voor burgers zijn openbaar en staan op het internet. • De bestrijding van zogenaamde ‘diffuse bronnen’ van schadelijke stoffen en fijn stof (zoals bijvoorbeeld land bouw, verkeer, scheepvaart, huishoudens) krijgt prioriteit. • Waar snelwegen in de buurt liggen van woningen dringt de provincie bij het Rijk aan op handhaven of invoeren van 80 km zones ter verbetering van de luchtkwaliteit en ter vermindering van geluidsoverlast. • Toepassing van het principe van duurzame energie is uitgangspunt bij alle planvorming • De provincie geeft zelf het goede voorbeeld op het gebied van energiebesparing en het gebruik van duurzame energie. Bij plannen voor bijvoorbeeld bedrijven terreinen stelt de provincie hiervoor voorwaarden, openbaar vervoer wordt groen aanbesteed en het wagenpark van de provincie zelf wordt energiezuiniger. • GroenLinks is voor het uitbreiden van de winning van windenergie. Locaties in het Groene Hart zijn daarbij niet bij voorbaat uitgesloten maar worden wel extra kritisch beoordeeld. Het gebruik van restwarmte van de industrie wordt verder bevorderd door hierin te investeren en door wonen en werken met elkaar te verbinden. • De provincie pakt samen met de waterschappen riooloverstorten aan die ongecontroleerd viezigheid in de sloten laten lopen. In overleg met de waterschappen

wordt de landbouw aangesproken op het gebruik van bestrijdingsmiddelen die in het (bodem)water terecht komen en krijgt naleving van regels meer aandacht. • Vestiging van een kernenergiecentrale in Zuid-Holland is ongewenst. Ecologie GroenLinks vindt dat de mens onderdeel uitmaakt van de natuur, en er dus niet boven staat. Dat mensbeeld leidt tot andere keuzes en prioriteiten. De mens heeft meer dan enig andere soort de mogelijkheid om de wereld naar eigen inzicht in te richten. Daarbij moet steeds ook rekening worden gehouden met de gevolgen voor de planten en dieren waarmee de mens zijn leefomgeving deelt. Actiepunten • De provincie zorgt ervoor dat in 2013 de provinciale ecologische hoofdstructuur (PEHS) volledig is gerealiseerd. De achterstanden die de afgelopen jaren zijn opgelopen maken een extra impuls noodzakelijk. Daarbij worden naast Rijksmiddelen ook provinciale gelden ingezet. • Biodiversiteit wordt een integraal onderdeel van het groenbeleid en de communicatie en educatie daarover. Natuur, water, bermen, akkerranden en slootkaden worden door de provincie, of middels subsidies aan derden, zodanig beheerd dat het aantal verschillende soorten planten en dieren weer gaat toenemen. • De provincie is terughoudend met het verlenen van vrijstellingen van de Flora en faunawet. Per geval wordt bekeken of met een goed faunabeheerplan problemen kunnen worden opgelost. Alleen als dat aantoonbaar niet het geval is kan eventueel vrijstelling worden verleend om dieren af te schieten. • De provincie stopt met het afmaken van muskusratten waardoor ook nog allerlei beschermde diersoorten slachtoffer worden (bijvangsten). In plaats daarvan her stelt of vergoedt de provincie door muskusratten ver oorzaakte schade. Daarnaast voert de provincie een natuurlijk populatiebeheer. • De provincie voert een actief beleid om de kwaliteit van het water te verbeteren voor waterplanten, vissen en andere organismen die van het water afhankelijk zijn. Over vier jaar moet tenminste worden voldaan aan de Europese Kaderrichtlijn Water. • In veenweidegebieden wordt een bodemwaterpeil van maximaal 40 cm onder het maaiveld vastgesteld. Dit is in het belang van flora en fauna en beperkt verdere bodemdaling. Veiligheid GroenLinks maakt zich hard voor veiligheid door kritisch te kijken naar gevaarlijke industrie en transporten, verkeersveiligheid, en overstromingsgevaar. De verkeers-

5 Bewust Groen

aders (weg, spoor en water) in onze provincie worden zeer intensief benut en dan ook nog vaak voor het transport van gevaarlijke stoffen. Dit heeft als gevolg dat een groot aantal burgers worden blootgesteld aan onaanvaardbare gezondheids- en veiligheidsrisico’s. Op sommige plekken in de provincie is nieuwe ruimtelijke ontwikkeling niet mogelijk of in ieder geval aan forse beperkingen gebonden. De samenleving hecht steeds meer belang aan veiligheidsmaatregelen. Er is daarbij vaak een verschil tussen de beleving van veiligheid en de werkelijke risico’s. GroenLinks zoekt in het veiligheidsbeleid vooral naar objectieve gegevens en waakt voor beleid op basis van ongefundeerde angst. Absolute zekerheden bestaan niet. De overheid moet hierover open en eerlijk zijn. Actiepunten • Voor het vervoer van gevaarlijke stoffen stelt en handhaaft de provincie strenge voorwaarden. Gevaarlijk transporten worden zoveel mogelijk beperkt, zeker in stedelijk gebied. • Waar een aanpak aan de bron niet mogelijk is, werkt de provincie intensief samen met gemeenten in het realiseren van ruimtelijke projecten rond verkeersaders die de veiligheidsrisico’s voor burgers reduceren. • In crisissituaties is een heldere verdeling van verant woordelijkheden van groot belang. Als zich rampen of terrorisme voordoen ziet GroenLinks geen taak voor de provincie. Dan zijn het Rijk, de gemeenten en hulpdiensten aan zet. De provincie moet wel gemeenten aanspreken op (de actualiteit) van hun rampenbestrijdingsplan, en waar nodig gemeenten helpen deze te verbeteren. • Bij de inrichting van provinciale wegen heeft verkeers veiligheid prioriteit, vooral waar het gaat om kwetsbare verkeersdeelnemers zoals fietsers. • Bij ruimtelijke plannen wordt bij voorbaat rekening gehouden met de sociale veiligheid door donkere hoekjes, enge tunnels, en uitgestorven plekken te voorkomen. • De provincie bevordert de kwaliteit van het recreatiewater en inspecteert die alert, zodat recreanten in gezond water kunnen zwemmen. Waar nodig wordt een zwemverbod uitgevaardigd en worden recreanten gewaarschuwd.

Ruimte Slim en duurzaam ruimtegebruik De ruimte in Zuid-Holland wordt intensief gebruikt. De neiging bestaat om steeds meer groene ruimte op te offeren aan andere functies zoals wonen, werken en verkeer. GroenLinks vindt dat de grenzen hiervan inmiddels wel bereikt zijn. Door bevolkingsgroei en individualisering blijft er ook de komende jaren behoefte bestaan aan nieuwe ruimte. GroenLinks maakt zich daarbij hard voor een creatieve aanpak in plaats van het, veelal op basis van (korte termijn) financiële motieven, volbouwen van de open ruimte. Er is meer bestuurlijke moed nodig om tot een creatieve en duurzame aanpak te komen. Ruimte moet zo efficiënt mogelijk worden gebruikt door functies slim te combineren. Ondergronds bouwen van spoorlijnen, wegen en parkeerplaatsen is een dure maar noodzakelijke oplossing. Daarbij moet de veiligheid voldoende gewaarborgd worden. Ook minder voor de hand liggende stapelingen zijn mogelijk: wonen boven een waterberging, kassen boven een kantoorgebouw, overkluizen van wegen en spoorlijnen etc. Volgens Groenlinks hoeft stapeling niet te leiden tot een verslechtering van de woon- en werkomgeving. Een goed doordachte architectuur en meer investeren in de kwaliteit en het onderhoud van groen en water in en om de stad kunnen de kwaliteit verbeteren. Ook bedrijventerreinen moeten compact gebouwd worden. Wij vinden het ruimteverspilling wanneer ieder bedrijf een eigen gebouw heeft. Daarom moeten er meer bedrijfsverzamelgebouwen komen. Parkeerplaatsen bij bedrijventerreinen moeten ondergronds worden gebouwd. Door het stimuleren van thuiswerken kan de behoefte aan nieuwe bedrijfsruimte worden verminderd. De provincie moet stimuleren dat woningen en bedrijfslocaties op duurzame wijze worden gebouwd. Hierbij kan onder andere worden gedacht aan duurzame energie en het gebruik van verantwoorde bouwmaterialen. Actiepunten • De provincie hanteert vormen van intensief, meervoudig en duurzaam ruimtegebruik als primair toetsingscriterium bij het verlenen van subsidies en bij het

6 Bewust Groen

beoordelen van ruimtelijke plannen. Deze vorm van ruimtegebruik wordt door middel van projectsubsidies ook actief gestimuleerd. • De provincie ontwikkelt samenhangend ruimtelijk beleid dat ook daadwerkelijk wordt gerealiseerd, zowel door gemeenten als door projectontwikkelaars. • Gemeentelijke bestemmingsplannen moeten actueel zijn. De provincie spreekt gemeenten daar actief op aan. In het Groene Hart moet op dat gebied nog veel gebeuren. Ordeningsprincipes GroenLinks wil dat bij de ontwikkeling van een gebied allereerst gekeken wordt naar wat nodig is voor (de verbetering van) groen en water. Van daaruit kan bezien worden wat de mogelijkheden zijn voor infrastructuur en bebouwing. In de praktijk gaat dit vaak precies andersom en ‘winnen’ economisch ‘sterke’ functies zoals bebouwing en infrastructuur het van de ‘zwakke’ zoals natuur, water en cultuurhistorie. De grote verliezer is de burger, die het landschap ziet verrommelen en versnipperen.

GroenLinks is voorstander van geconcentreerd bouwen. Dat betekent dat er zoveel mogelijk binnenstedelijk wordt gebouwd zodat de ruimte rondom de stad open blijft. Bijkomend voordeel hiervan is dat wonen en werken dichtbij elkaar worden gesitueerd waardoor woon-werk kilometers kunnen worden beperkt. Ook wordt het hierdoor mogelijk om bijvoorbeeld restwarmte van industrie voor de verwarming van woningen te gebruiken. Het zogenaamde dun en duur wonen wordt door GroenLinks niet ondersteund. Komende jaren is er in de provincie behoefte aan meer sociale koop- en huurwoningen voor jongeren, starters en ouderen.

Een ander ordeningsprincipe dat regelmatig opduikt in plannen en nota's is het concentreren van bebouwing langs infrastructuur. Zulke lintbebouwing geeft weggebruikers het onrustige gevoel continu omringd te zijn door bebouwing. Daarnaast zijn deze linten onoverbrugbare barrières voor planten en dieren. GroenLinks zal zich hier stevig tegen blijven verzetten. Bij concentratie van functies rondom zogenaamde knooppunten zullen wij inzetten op intensief, meervoudig en duurzaam ruimtegebruik. Actiepunten • De provincie hanteert compact bouwen als uitgangspunt. Nieuwe bebouwing wordt binnen of direct grenzend aan de stad gerealiseerd. Waardevolle open, groene ruimte rondom de stad wordt zoveel mogelijk ontzien. • De provincie past de lagenbenadering toe bij ruimtelijke ontwikkelingen. • Lintbebouwing langs wegen, sporen en rivieren wordt tegengegaan. Waardevolle zichtlijnen en ecologische verbindingen worden beschermd door langs infrastructuur groene gebieden aan te wijzen. • Ruimtelijke ingrepen waarvoor (natuur)compensatie nodig is moeten in eerste instantie worden voorkomen. Als landschaps- of natuurwaarden toch dreigt te verdwijnen worden, vindt compensatie plaats door vergelijkbare landschaps- en natuurwaarden in de directe nabijheid te ontwikkelen. De compensatie is gerealiseerd op het moment dat de ingreep plaatsvindt. Groene en rode contouren Voor GroenLinks is de kwaliteit van het platteland een belangrijk punt. Er wordt nog steeds geknaagd aan de grenzen van bijvoorbeeld het Groene Hart. Die trend moet worden gekeerd. Daarom is het van groot belang duidelijke grenzen vast te stellen om gebieden waar nog mag worden gebouwd: de rode contouren. Evenzo komen de grenzen vast te liggen van de groene contouren waarbinnen, afgezien van landbouwactiviteiten, geen nieuwe woningbouw of economische activiteiten toegestaan zijn. GroenLinks vindt het belangrijk dat deze contouren een plek krijgen in de planvorm die het streekplan zal gaan vervangen als gevolg van de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening.

7 Bewust Groen

Natuurlijk moet er ook gewerkt worden aan de kwaliteit van deze groene (landelijke) en rode (stedelijke) gebieden. De open ruimte in de groene gebieden mag niet verder worden gefragmenteerd door steeds meer nieuwe wegen en spoorwegen. Vooral in waardevolle natuur- en cultuurlandschappen is dat belangrijk. Waar mogelijk moet wat in de afgelopen decennia is verdwenen weer worden hersteld. Dat kan onder andere door natuurontwikkeling en door sanering van ongewenste activiteiten. Binnen de rode contouren ligt er een enorme opgave om verouderde woonwijken en bedrijventerreinen op te knappen en de kwaliteit van de openbare ruimte te verbeteren. Actiepunten • De provincie trekt in haar ruimtelijke plannen op korte termijn strakke rode contouren en ruime groene contouren, die voor minimaal 15 jaar gelden. • De Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) valt in zijn geheel binnen de groene contouren, evenals natuurontwikkelingsgebieden, Agrarische gebieden met Natuur- en Landschappelijke waarden (ANL), de Habitat- en Vogelrichtlijngebieden en andere natuuren cultuurlandschappelijk belangrijke gebieden. Prioriteit ligt bij de Provinciale Ecologische Hoofdstructuur (PEHS) en het verbinden en vergroten van natuurgebieden. • Rode contouren omvatten het bestaande stedelijke gebied. Alleen wanneer een regio kan aantonen dat binnen het stedelijke gebied onvoldoende ruimte is voor onvermijdelijke nieuwe functies, kan een ruimere contour overwogen worden. • 'Rood voor groen' betekent niet dat er gebouwd wordt in het groen. Het betekent wel dat als er

gebouwd wordt de opbrengsten uit de grondexploitatie gebruikt worden om natuur en landschap te versterken en/of om compensatieprojecten uit te voeren. • Binnen de groene contouren handelt de provincie proactief om de natuur- en landschapsdoelen te bereiken. In deze gebieden mag niet gebouwd worden. • Voor gebieden binnen de groene contour worden de natuur- en landschappelijke waarden versterkt door een goede inrichting en een goed beheer. Hiervoor wordt bij het besluit tot aankoop voldoende geld gereserveerd. Landschap De verschillende Zuid-Hollandse landschappen bieden de inwoners ruimte en rust. Het platteland moet echter wel (be)leefbaar blijven en bereikbaar zijn voor recreanten. De cultuurhistorische waarde van landschappen krijgt te weinig aandacht. De provincie moet zich richten op het beschermen van waardevolle landschappen en op het herstel van het (open) landschap. Verspreid glas (kastuinbouw) moet worden opgeruimd en tegengegaan. Karakteristieke landschappen krijgen een beschermde status door ze een groene contour te geven. Het platteland wordt al eeuwen in stand gehouden door agrariërs, maar de huidige intensieve bedrijfsvoering heeft de kwaliteit ervan sterk aangetast. Door het wegvallen van agrarische bedrijven valt steeds meer open gebied ten prooi aan andere functies zoals woningbouw, perifere detailhandel en bedrijvenlocaties. Deze ontwikkeling moet worden gestopt. Een toekomstvaste rol van agrariërs als natuuren landschapsbeheerder moet flink versterkt worden. Actiepunten • Waardevolle natuur- en cultuurlandschappen krijgen een beschermde status in provinciale ruimtelijke plannen. Het behoud van karakteristieke bouwstijlen en historische lijnen en structuren in het landschap is een onderdeel van de landschapsstrategie. • Midden-Delfland en de Bollenstreek worden provinciale landschappen. De provincie bevordert krachtig dat de hele Hoeksche Waard een nationaal landschap wordt. • De ruimte-voor-ruimte-regeling moet gehandhaafd worden. Op grond hiervan kunnen bedrijfsgebouwen gesloopt worden om zo de kwaliteit van het open landschap te verbeteren. Als compensatie voor gesloopte bedrijfsgebouwen (stallen of kassen) kan binnen de rode contouren een bouwkavel van maxi-

8 Bewust Groen

maal dezelfde oppervlakte ontwikkeld worden. • Monumentale en karakteristieke vrijkomende agrarische gebouwen kunnen herbestemd worden voor bewoning of voor kleinschalige dienstverlening. Nieuwbouw is niet mogelijk, er mag geen extra gemotoriseerd verkeer aangetrokken worden en er mogen geen karakteristieke bijgebouwen worden gesloopt. Recreatie Mogelijkheden voor recreatie en sport zijn van belang om de stedelijke gebieden in de provincie leefbaar te houden. Mede om grote verkeersstromen te voorkomen verdienen evenementen en recreatiemogelijkheden in de nabijheid van de bevolkingscentra de voorkeur. De laatste jaren is de ontwikkeling van groene gebieden rondom de stad niet echt van de grond gekomen. In veel gevallen werden door een gebrek aan geld en bestuurlijke prioriteit potentiële recreatiegebieden opgeofferd aan nieuwe bebouwing. GroenLinks constateert dat de open groene ruimte in de provincie steeds schaarser wordt terwijl het aantal inwoners nog steeds toeneemt. Er is een grote behoefte om te recreëren in rustgevende gebieden in en om de stad. De komende jaren moet de provincie actief stimuleren dat het recreatieve karakter van Zuid-Holland wordt versterkt. Actiepunten • Rondom steden worden groene recreatiegebieden aangelegd en uitgebreid. Deze gebieden worden goed ontsloten voor langzaam verkeer en openbaar vervoer. • De toegankelijkheid van het landelijk gebied vanuit de stad voor wandelaar en fietsers wordt verbeterd met extra wandel- en fietspaden alsook routes. De provincie stelt een wandelpadenplan op waarin de ambities worden omschreven. • De provincie stimuleert dagrecreatie op agrarische bedrijven en recreatief medegebruik van het agrarisch landschap. • De provincie neemt niet meer deel aan de natuur- en recreatieschappen, maar gaat met hen een (resultaatgerichte) subsidierelatie aan, gebaseerd op het provinciale natuur- en recreatiebeleid.

• De provincie zorgt ervoor dat er goede handhaving plaatsvindt ten aanzien van recreatieparken. Het is niet wenselijk dat recreatiewoningen gebruikt worden voor permanente bewoning. • Recreatiemogelijkheden worden afgestemd op de behoeften van doelgroepen zoals ouderen, allochtonen en jongeren. Belemmeringen voor mensen met een functiebeperking en chronisch zieken om te recreëren worden zoveel mogelijk opgeheven. • Grootschalige evenementencentra voor intensieve recreatie en vrijetijdsbesteding worden alleen gerealiseerd in stedelijk gebied. Water Water zal de komende jaren een nog belangrijker positie gaan innemen binnen de ruimtelijke ordening. Door de klimaatverandering stijgt de zeespiegel en gaat het de komende jaren vaker en harder regenen. Voor de veiligheid is het belangrijk dat er voorzieningen worden getroffen om de kustveiligheid te garanderen en om het overtollige water op te vangen. Behalve dat de hoeveelheid water toeneemt, wordt het ook belangrijker dat de kwaliteit van het water gewaarborgd is. Nieuwe regelgeving zoals de Kaderrichtlijn Water moet ervoor zorgen dat het oppervlakte- en grondwater in Europa in 2015 op orde is. De provincie heeft een belangrijke rol om er de komende jaren

voor te zorgen dat Zuid-Holland voldoende beschermd wordt tegen overstroming en wateroverlast en dat er voldoende water is met een goede kwaliteit. Ecologische overgangen van land naar water als ook van rivier naar zee worden zoveel mogelijk hersteld. Natuurlijke zoet-zout overgangen horen daarbij. Actiepunten • De provincie zorgt dat er binnen ruimtelijke plannen voldoende rekening wordt gehouden met buffers voor waterberging. Ook speelt de provincie een actieve rol samen met andere betrokken overheidsinstanties bij het aanwijzen van overloopgebieden. Extra aandacht verdienen hierbij gebieden die historisch al een waterbergende functie hadden, zoals boezems en boezemlanden. • Door creatief ruimtegebruik probeert de provincie waterberging te combineren met andere functies zoals wonen, recreatie en natuur. Van belang is dat dit nergens ten koste gaat van de veiligheid van burgers. • De provincie faciliteert het Rijk en gemeenten bij de voortvarende aanpak van zwakke schakels in de kustverdediging. GroenLinks is tegen nieuwe woonlocaties dichtbij de kust en vindt dat duinranden bestemd moeten zijn als natuurgebied met mogelijkheden voor extensieve recreatie zoals wandelen en fietsen.

Wonen en werken GroenLinks vindt dat op een creatieve en vooruitstrevende manier invulling kan worden gegeven aan economisch ruimtelijke ordening. Daarbij staan de begrippen duurzaam, sociaal en vooruitstrevend centraal. Helaas wordt open ruimte nog te vaak beschouwd als ruimte voor verdere economische uitbreiding. Er wordt te veel ingezet op het behalen van korte-termijnwinst. Te vaak wordt ervan uitgegaan dat men koste wat kost moet groeien, indien het niet anders kan, dan maar ten koste van het groen. Gemeenten laten zich vaak leiden door korte termijn economische motieven. GroenLinks kijkt anders aan tegen open ruimte en groen. Groen en open, onbebouwde ruimte is al waardevol op zichzelf. De provincie moet deze ruimte beschermen.

9 Bewust Groen

De provincie moet toezien op een samenhangend beleid. Gemeenten moeten elkaar niet beconcurreren. Het is belangrijk dat de provincie de open, groene ruimte beschermt en daarvoor ten aanzien van derden op haar strepen gaat staan. Wonen Vanaf 2007 wordt de nieuwe Wet ruimtelijke ordening van kracht. De ruimtelijke bevoegdheden van de provincie veranderen. De provincie schetst voortaan in structuurvisies een algemeen beeld van de gewenste ontwikkelingen. Op basis daarvan worden meer concrete, gebiedsgerichte plannen ontwikkeld. Die omvatten bepalingen en regels die bindend zijn voor lagere overheden. Zo kan de provincie ook invloed uitoefenen op het ruimtelijke beleid dat door gemeenten wordt gevoerd. Actiepunten • Een percentage van minimaal 30% sociale woningbouw bij nieuwbouwprojecten geldt als uitgangspunt. De provincie dwingt dit percentage af om ervoor te zorgen dat aan de blijvend grote vraag naar sociale woningbouw kan worden voldaan. Ook ziet de provincie toe op een betere spreiding van sociale woningbouw over de verschillende gemeenten. • Bij herstructurering van woonwijken (ook bij hoogbouw) is het uitgangspunt dat er per saldo geen betaalbare woningen verloren gaan. • Er moeten meer woningen komen voor bepaalde doelgroepen. We denken dan vooral aan jongeren en aan senioren. Economie Voor GroenLinks staat duurzame werkgelegenheid voorop wanneer het over de economie gaat. Met andere woorden de onderdelen groen en sociaal spelen voor ons ook bij deze “harde” sector een belangrijke rol. We kiezen voor een toekomstgerichte economische ontwikke-

10 Bewust Groen

ling en zetten in op sectoren die ook op de lange termijn voor bedrijvigheid kunnen zorgen. Innovatie en creativiteit zijn daarbij belangrijke succesfactoren. We zien echter ook een markt voor ambachten en kleinschalige industriële productie. De provincie gebruikt voor haar economische beleid hoofdzakelijk ruimtelijke ordeningsinstrumenten. De provincie heeft slechts beperkt invloed op de economische ontwikkeling van Zuid-Holland. Internationale trends, Europees en nationaal beleid zijn van wezenlijk groter belang. Toch kan de provincie stimuleren en op kleine schaal ontwikkelingen sturen door op te treden als wegbereider en kwartiermaker voor andere overheden. Actiepunten • GroenLinks geeft prioriteit aan herstructurering en renovatie van oude bedrijventerreinen. Aanleg van nieuwe bedrijventerreinen vindt alleen plaats wanneer de “oude” bedrijventerreinen niet (meer) kunnen voldoen aan de vereisten. GroenLinks keert zich daarom bijvoorbeeld tegen de aanleg van nieuwe bedrijventerrein in de Hoeksche Waard en in het Groene Hart. • De provincie moet ter stimulering van de economie inzetten op meer en betere netwerkvorming en kennisverspreiding, niet alleen tussen bedrijven onderling maar ook tussen bedrijven en instellingen, zoals de TU Delft. Vooral het MKB kan hiervan profiteren. Innovatie wordt hierdoor bevorderd. • De provincie formuleert een visie op de zogenaamde “creatieve economie”. Deze visie beschrijft hoe de “creatieve klasse”, mensen die actief zijn in innovatieve en dynamische beroepen, in Zuid-Holland kan aarden en zich verder kan ontwikkelen. De visie kan door de provincie als leidraad gebruikt worden om het eigen beleid vorm te geven maar ook om samenwerking tussen gemeenten ten behoeve van de creatieve economie te stimuleren en te begeleiden. • De provincie stuurt door middel van haar ruimtelijk beleid de economische ontwikkeling. Er wordt ruimte gegeven aan bedrijven die duurzaam zijn en werkgelegenheid scheppen, in het bijzonder voor lager opgeleide groepen. We denken aan branches als de zorg, de vrijetijdseconomie, hoogwaardige dienstverlening, ambachten, licht-industriële productie, recycling of gespecialiseerde vervaardiging.

Toerisme Toerisme kan een belangrijkere rol spelen in de economische structuur van Zuid-Holland. We streven daarbij naar meer kwaliteit en minder massatoerisme. We streven ook naar toerisme in alle vier de jaargetijden en naar meer toerisme “in het groen”, zonder dat daarbij natuur en milieuwaarden verloren gaan. Actiepunten • GroenLinks wil het platteland aantrekkelijker maken voor toeristen. Boeren moeten door de provincie gestimuleerd worden op te treden als recreatieondernemer, bijvoorbeeld door kamers te verhuren, iets in de horeca te doen of door fietsen te verhuren. De provincie gaat hiervoor subsidies verstrekken. • GroenLinks zet ook in op congrestoerisme: toerisme dat gepaard gaat met nationale en internationale con gressen in de provincie. Daarvoor is het van belang dat de provincie er, in samenwerking met andere bestuurslagen, in slaagt congressen, symposia en andere bijeenkomsten naar Zuid-Holland te trekken. • Toerisme moet duurzaam zijn, ook met oog op de vervoerswijze die gekozen wordt. We pleiten voor een sterkere inzet op fiets-, OV- en wandeltoerisme. Land- en glastuinbouw Nederlandse boeren ondervinden steeds meer concurrentie van boeren binnen en buiten Europa. Steeds meer kleinere boeren kunnen in deze concurrentieslag niet mee. Schaalvergroting en de zogenaamde bio-industrie, met al haar gevolgen voor mens, dier en milieu, komen hieruit voort. Europese subsidies voor agrarische productie nemen steeds verder af. Gezien de internationale gevolgen van deze subsidies is dat terecht. Het zet echter wel de inkomens van Nederlandse boeren zodanig onder druk dat zij nieuwe inkomstenbronnen hard nodig hebben. Voor de provincie betekent dit dat een ander beleid nodig is om in Zuid-Holland nog op een verantwoorde manier te kunnen boeren. GroenLinks zet daarbij in op divers, kleinschalig, regionaal en biologisch maar verliest daarbij niet uit het oog dat sommige producten nu eenmaal niet in Nederland geproduceerd kunnen worden.

11 Bewust Groen

Actiepunten • GroenLinks geeft voorrang aan de biologische landbouw. We pleiten voor subsidies en informatie die er op zijn gericht bedrijven te helpen bij een toekomstvaste omschakeling naar een duurzame en biologische productie. • GroenLinks pleit voor een systeem waarbij regionale landbouwproducten voor een belangrijk deel regionaal worden afgezet. Zo worden Zuid-Hollandse boeren voorzien van een afzetmarkt en worden de negatieve milieugevolgen van vervoer op lange afstanden beperkt. De provincie stimuleert de samenwerking tussen kleinere en middelgrote bedrijven bij het creëren van afzetmarkten of distributielijnen in de regio. • Boeren moeten in toekomst ook andere inkomstenbronnen kunnen verkrijgen. GroenLinks pleit ervoor boeren een taak te geven in landschaps- en natuurbeheer, bijvoorbeeld bij weidevogelbescherming, slootkantenbeheer en onderhoud van landschapselementen met cultuurhistorische waarden. De provincie zorgt voor een redelijke financiële vergoeding hiervoor. Daarnaast kunnen boeren meer activiteiten ontplooien op het terrein van recreatie en educatie. • GroenLinks is kritisch over de gevolgen van de glastuinbouw voor het milieu. Glastuinbouw heeft bestaansrecht, maar mag niet worden uitgebreid. Door de inzet van moderne technologieën kan een deel van de negatieve milieugevolgen worden beperkt, zoals het energieverbruik en de lichtemissie. GroenLinks ziet de laatste tijd waardevolle innovaties voor een duurzame glastuinbouw en wil bevorderen dat die zeer snel de standaard worden in de hele sector.

Reizen en vervoer Mobiliteit GroenLinks kiest voor een vernieuwende aanpak op het gebied van reizen en vervoer. De fiets en het openbaar vervoer krijgen daarbij prioriteit. Verdere groei van automobiliteit vindt GroenLinks onwenselijk. De afgelopen decennia is vooral ingezet op meer asfalt. Dat heeft alleen maar geleid tot meer auto’s en meer files. De negatieve effecten daarvan op luchtkwaliteit en leefomgeving zijn aanzienlijk. Reizigers moeten zelf kunnen kiezen welk vervoermiddel ze gebruiken. Openbaar vervoer en fiets hebben als voordeel dat zij beter zijn voor milieu, leefbaarheid en de eigen gezondheid. Goede en toereikende alternatieven

voor de auto stimuleren dat reizigers dat vervoermiddel kiezen dat voor de maatschappij het meest wenselijk is. Mobiliteit is belangrijk voor de economie. Door mogelijkheden te bieden om dicht bij het werk te wonen kan de provincie er bij het maken van ruimtelijke plannen voor zorgen dat de vraag naar mobiliteit niet onnodig toeneemt. Ook vernieuwende toepassingen van het internet kunnen het aantal kilometers dat mensen voor hun werk reizen helpen beperken. De provincie stimuleert bedrijven om de vraag naar woon-werk mobiliteit waar mogelijk te beperken. Actiepunten • Via betere communicatie wordt het gebruik van fiets en openbaar vervoer gestimuleerd. Het gaat dan zowel over reclame als over actuele informatie over dienstregelingen, aansluitingen, werkzaamheden, omleidingen en vertragingen. De informatievoorziening voor ouderen en gehandicapten verdient daarbij extra aan dacht, evenals het stimuleren van fietsgebruik door jongeren en allochtonen. • Ook met de prijs kan de provincie de keuze beïnvloeden, bijvoorbeeld gratis of goedkoper openbaar vervoer en kilometerbeprijzing of tolheffing voor het autoverkeer. • De provincie stimuleert bij bedrijven actief projecten om werknemers meer per fiets of openbaar vervoer te laten reizen en zoveel als mogelijk te carpoolen. Het gaat dan om bijdragen voor aanschaf en onderhoud van fietsen, OV-abonnementen, en actieve informatievoorziening over de mogelijkheden om te carpoolen. Openbaar vervoer Goed openbaar vervoer is essentieel voor een leefbare samenleving, voor de economie en voor het milieu. Het is bovendien de enige mogelijkheid voor veel ouderen, gehandicapten en jongeren om zelfstandig te reizen. Het (financiële) draagvlak voor het openbaar vervoer moet worden vergroot door zoveel mogelijk reizigers in de trein en de bus te krijgen. In Zuid-Holland is het aantal per openbaar vervoer gereisde kilometers de laatste

12 Bewust Groen

jaren echter fors afgenomen. De reizigers vinden het openbaar vervoer kennelijk niet aantrekkelijk genoeg. Lage frequenties, slechte aansluitingen, werkzaamheden en vertragingen zijn daar debet aan. GroenLinks wil daarin verandering brengen. Als een bus- of treinlijn niet voldoende reizigers trekt is de huidige praktijk dat deze wordt opgeheven of minder frequent gaat rijden met als gevolg dat er vervolgens nog minder reizigers gebruik van maken. GroenLinks vindt dat een verkeerde aanpak en kiest juist voor opwaarderen in plaats van opheffen. Als te weinig reizigers gebruik maken van een bus- of treinlijn denkt GroenLinks als eerste aan maatregelen als betere dienstverlening, frequentere rijtijden, een lagere prijs en aangepast materieel (bijv. rolstoeltoegankelijkheid). Het openbaar vervoer is meer dan een optelsom van individuele lijnen. Het is een netwerk. Het aanschaffen van een OV-abonnement of het niet aanschaffen van een auto heeft voor een langere termijn gevolgen voor de reismogelijkheden. Ook de bereikbaarheid van minder druk bevolkte gebieden zal dus meewegen. Het opheffen van een lijn ondermijnt het draagvlak voor de rest van het netwerk. Die vicieuze cirkel moet worden doorbroken. Actiepunten • De provincie zorgt voor goed dekkend en frequent rijdend openbaar vervoer, ook in landelijk gebied. Op plekken waar het openbaar vervoer niet genoeg reizigers trekt moet de prijs omlaag en de dienstverlening omhoog. • De provincie stimuleert actief nieuwe openbaar vervoer concepten zoals de waterbus, openbaar vervoer op afroep en gratis openbaar vervoer. • De provinciale infrastructurele planvorming en investeringen verschuiven van automobiliteit naar openbaar vervoer. GroenLinks zet in op een verdubbeling van de investeringen in het openbaar vervoer (OV x 2). Te denken valt aan een spoorverbinding tussen Alphen en Leimuiden, Westlandrail (van Den Haag via Hoek van

•

•

•

•

•

Holland naar Vlaardingen), de Blauwe Tram (LeidenScheveningen), een ZoRo-spoorlijn (van Zoetermeer naar Rodenrijs), het doortrekken van de Zuidtangent naar Hillegom en Voorhout, en van de Rijngouwelijn langs de kust naar het noorden. Een goede, waar nodig ondergrondse, inpassing van deze lijnen in het landschap is daarbij van groot belang. Om uitstoot van milieuschadelijke stoffen terug te dringen gaan alle bussen op gas, op waterstof, of met roetfilters rijden. Bestaand materieel moet in elk geval voldoen aan de zogenaamde euro 4 norm. Voor nieuw materiaal geldt de euro 5 norm. Ter bevordering van de sociale veiligheid in het openbaar vervoer rijden trams en treinen met een conducteur. De provincie zorgt voor een goede toegankelijkheid van het openbaar vervoer voor reizigers die slecht ter been zijn, in een rolstoel zitten of een rollator gebruiken. In het landelijk gebied, waar het openbaar vervoer netwerk minder verdicht is, komen bij strategische haltes van (snel)buslijnen voldoende (fiets)parkeerplaatsen waar reizigers kunnen overstappen of opstappen op het openbaar vervoer. Één internationaal vliegveld is genoeg voor de randstad. Met de aanleg van de Hoge Snelheidstrein wordt de verbinding tussen Schiphol en het centrum van Rotterdam zodanig goed dat Rotterdam Airport kan worden gesloten en een andere invulling kan worden gegeven aan het gebied.

Fiets De fiets is een flexibel, goedkoop, toegankelijk, milieuvriendelijk en gezond vervoermiddel voor jong en oud. Als meer mensen voor korte afstanden de fiets kiezen in plaats van de auto zal de congestie op wegen in en rond de steden afnemen. Voor afstanden tot 10 kilometer is de fiets ideaal. De fiets heeft ook een belangrijke functie als (sportief) recreatief vervoermiddel. Veel mensen fietsen in hun vrije tijd graag door natuur of open gebied. Vooral de combinatie van fiets en openbaar vervoer verdient veel aandacht. Door het voor de reiziger makkelijk te maken de voordelen van fiets (deur tot deur) en openbaar vervoer (snel en ver) te combineren ontstaat een aantrekkelijk vervoersconcept dat daadwerkelijk met de auto kan concurreren.

13 Bewust Groen

Actiepunten • De fietspaden en -parkeerplaatsen uit het Fietsplan 2001 worden versneld aangelegd. In de loop van de komende statenperiode wordt een nieuw fietsplan opgesteld. • Er komt een goede en eenduidige bewegwijzering voor de fiets in heel Zuid-Holland met onderscheid tussen de recreatieve en de kortste route. • De fiets krijgt voorrang op alle rotondes binnen of vlak bij de bebouwde kom. • Bij ruimtelijke plannen worden geen nieuwe barrières gecreëerd voor fietsverkeer, zowel fysiek als qua (sociale) fietsveiligheid. Bestaande barrières worden weggenomen. Extra wachttijden voor fietsers bij verkeerslichten worden tegengegaan. • De provincie zorgt voor goede en veilige fietsparkeerplaatsen bij haltes van het openbaar vervoer. Dit is vooral ook van belang in landelijk gebied waar de afstand tussen halte en de woning van de reiziger vaak groter is. • Reizigers kunnen gratis hun fiets meenemen in metro’s, trams en treinen. Zo wordt openbaar vervoer van deur tot deur vervoer mogelijk gemaakt. Ook wordt bekeken waar en hoe het meenemen van de fiets in bussen mogelijk gemaakt kan worden. Autowegen In deze tijd van (terecht) strenge luchtkwaliteitseisen, klimaatproblemen door CO2-uitstoot, en schaarse ruimte in en rond de steden moet het autorijden pas op de plaats maken. Auto’s rijden veelal met slechts één bestuurder en zonder passagiers (bezettingsgraad gemiddeld minder dan 1,3). Dat is inefficiënt en brengt de economie dus schade toe. Het zou voor

de maatschappij veel kostenefficiënter zijn als er meer per openbaar vervoer gereisd wordt en als er per auto meer mensen meerijden. Om mensen uit de auto te krijgen moeten er natuurlijk wel goede alternatieven zijn. GroenLinks doet daarom vergaande voorstellen om het openbaar vervoer en fietsverkeer aantrekkelijker te maken. Voor mensen die toch met de auto reizen moet het aantrekkelijker worden aan de rand van het stedelijk gebied over te stappen op snelle en frequente openbaar vervoer verbindingen. De huidige aanpak van het ‘oplossen’ van files door steeds meer asfalt aan te leggen heeft in elk geval gefaald. Het heeft alleen maar geleid tot meer auto’s die bij het volgende knelpunt in meer en langere files staan. Met name in en rond de steden is dit een nijpend probleem. Het probleem is dat de toegangscapaciteit van de steden voor autoverkeer simpelweg niet genoeg is. Het aanleggen van nieuw asfalt lost dat niet op. Actiepunten • De provincie onderhoudt en beheert de weginfrastructuur efficiënt zodat er sprake is van wegen die veilig en functioneel zijn. • De provincie investeert niet in verdere uitbreiding van het wegennet. Een ontsluiting van een nieuwe wijk of bedrijventerrein kan daarop een uitzondering zijn, hoewel juist daar ook geldt dat het openbaar vervoer prioriteit moet krijgen. • De provincie zet zich ervoor in dat automobilisten per gereden kilometer gaan betalen in plaats van een vast bedrag per jaar. Het beprijzen van mobiliteit moet niet alleen gelden op snelwegen, maar ook op provinciale en gemeentelijke wegen. • De provincie treedt voortvarend op tegen sluipverkeer. Instrumenten daarbij zijn sluiperstol (een tolheffing die niet geldt voor bestemmingsverkeer) en volledige of gedeeltelijke afsluiting voor autoverkeer van sluiproutes tijdens de spits in één of beide richtingen. • Op strategische plekken aan de rand van stedelijk gebied komen transferia waar automobilisten kunnen overstappen op snel en frequent openbaar vervoer naar de steden. Zo worden congestie en parkeerproblemen in de steden tegengegaan. Deze transferia kunnen tevens dienen als overstapplaats van regionaal naar stedelijk openbaar vervoer. • In landelijk gebied komen meer parkeerplekken bij bushaltes waar reizigers kunnen overstappen van de auto naar het openbaar vervoer. • De provincie promoot en stimuleert carpoolen en zorgt ervoor dat er goede carpoolvoorzieningen zijn zoals carpoolpleinen en een internetsite waar je carpoolmaatjes kunt vinden.

14 Bewust Groen

Vaarwegen Zuid-Holland is een waterrijke provincie. Om het wegennet te ontlasten moeten de mogelijkheden die dat biedt voor verkeer en vervoer optimaal worden gebruikt. Ook het recreatieve verkeer, een belangrijke trekker voor het toerisme in Zuid-Holland verdient aandacht. Actiepunten • De waterbus tussen Dordrecht (en omstreken) en Rotterdam is een groot succes en wordt uitgebreid via Schiedam en Vlaardingen naar Maassluis. Op het traject Rotterdam via Delft naar Den Haag kan een - minder snelle - waterbus worden ingezet. De dienst heeft een meer recreatieve functie. • Alle (zee)schepen krijgen de mogelijkheid om in de havengebieden gebruik te maken van walstroom, zodat zij hun motoren kunnen uitschakelen. • De provincie investeert in infrastructurele projecten die de mogelijkheden van het goederenvervoer over water verbeteren. Goederenvervoer De provincie moet ervoor zorgen dat goederenvervoer zo milieuvriendelijk als mogelijk verloopt en zo min mogelijk bijdraagt aan files op de wegen. De meeste vracht wordt op dit moment in vrachtwagens vervoerd over de weg. Vrachtvervoer over water, over het spoor en door buizen onder de grond bieden mogelijkheden de druk op het wegennet te verkleinen en verdienen dus stimulering.

Actiepunten • Aan de rand van de steden komen op strategische plekken overslagplaatsen en distributiecentra. Vracht kan daar tijdelijk worden opgeslagen en overgeslagen op kleinere transportmiddelen. Grote vrachtwagens worden zo uit de stad geweerd en onafhankelijk gemaakt van de venstertijden van stedelijke centra die veelal samenvallen met de ochtendspits. Hierdoor kan ook onnodig transport naar het centrum van de steden worden voorkomen van (grote) producten die vervolgens weer de stad uit moeten naar de klant. • Het railnetwerk in Zuid-Holland komt ook beschikbaar voor goederenvervoer naar overslagplaatsen en distributiecentra. Dit mag uiteraard niet ten koste gaan van het personenvervoer en moet dus vooral ’s nachts plaatsvinden.

Samenleven Het is belangrijk dat de provincie meer dan voorheen inspeelt op ontwikkelingen als de sociaal-economische tweedeling, vergrijzing en de multiculturele samenleving. Deze ontwikkelingen zijn van invloed op de wijze waarop burgers deel kunnen nemen aan de samenleving. GroenLinks keert zich tegen de toenemende verharding die in Nederland plaatsvindt en waardoor onder het mom van eigen verantwoordelijkheid steeds meer mensen aan hun lot worden overgelaten. Ook de provincie heeft een taak in het bieden van kansen om volwaardig deel te nemen aan het maatschappelijk verkeer. Jeugdzorg De jeugdzorg is nog steeds een zorgenkind in Nederland, ook in Zuid-Holland. Met uitzondering van de stedelijke gebieden rondom Den Haag en Rotterdam is de provincie verantwoordelijk voor de jeugdzorg. GroenLinks vindt dat de inspanningen van de provincie gericht moeten zijn op een goed en op maat gesneden aanbod van voorzieningen. Wettelijke termijnen mogen niet overschreden worden en het aantal behandelplekken moet worden uitgebreid. De hulpverleningsketen wordt versterkt om de jeugd beter te bedienen en wachtlijsten te voorkomen. Daarbij worden nieuwe werkwijzen bevorderd door het instellen van ‘regelvrije pilots’. Actiepunten • De provincie bevordert de samenhang, samenwerking en nieuwe werkwijzen in de jeugdzorg met als doel de aanpak van wachtlijsten en de uitbreiding van een gedifferentieerd aanbod van opvangmogelijkheden. • Het is inhumaan en bovendien in strijd met de mensenrechten om kinderen die een behandeling nodig

15 Bewust Groen

hebben bij gebrek aan behandelplaatsen op te sluiten in een jeugdgevangenis. Als het Rijk niet voldoende middelen beschikbaar stelt om behandelplaatsen te realiseren moet de provincie haar verantwoordelijkheid nemen, ook financieel. Zeggenschap en cliëntenparticipatie in de zorg Voor het bevorderen van de kwaliteit in de zorg is cliëntenparticipatie en zeggenschap essentieel. Voor cliënten die langdurig zorgafhankelijk zijn is een goed georganiseerde en door professionals ondersteunde cliëntenparticipatie belangrijk voor het verbeteren van de woon- en leefsituatie en de positie in de samenleving van deze mensen. Het draagt er toe bij, dat mensen met een lichamelijke of verstandelijk handicap en mensen met een psychische beperking beter kunnen integreren in en participeren aan de maatschappij.Om dit te kunnen realiseren dient er tegenover de steeds groter wordende en regio-overschrijdende zorgaanbieders een stevige provinciale zorgvragers-organisatie te staan.Tegelijkertijd mag daarbij de binding met de verschillende doelgroepen op regionaal en lokaal niveau niet verloren gaan en is er extra aandacht voor de emancipatie van die doelgroepen die moeilijk voor zichzelf op kunnen komen. Actiepunten • GroenLinks ziet voordeel in het bundelen van krachten en de efficiëntie van één provinciale zorgvragersorganisatie als volwaardige gesprekspartner in de zorg. Dit mag echter niet ten koste gaan van de binding met de verschillende categorieën zorgvragers en de eigen herkenbaarheid in de regio. Ook dienen de voor specifieke doelgroepen aansprekende werkwijzen en aandacht voor specifieke belangen van de verschillende cliëntenbelangen-organisaties in stand te worden gehouden en waar nodig extra aandacht te krijgen. • De provincie toetst jaarlijks of alle categorale zorgvragersgroepen en regio’s ook daadwerkelijk vertegenwoordigd worden en er voldoende binding is met de achterban. • De verandering van regelgeving (nieuwe zorgverzekeringswet, de invoering van de WMO en daarmee samenhangende beperking van de AWBZ) mag niet ten koste gaan van de mogelijkheden, het gebruik en de laagdrempeligheid van de zorgvoorzieningen. Een goede informatievoorziening, hulp bij het indienen van klachten en invullen van formulieren, het in stand houden van de regeling Persoonsgebonden Budget (PGB) en keuzemogelijkheden in de zorg dienen door

• Er moet voldoende geld zijn om bovenstaande taken naar behoren uit te kunnen voeren. Dit kan door een WMO-fonds in te stellen. Gemeenten en tweede-lijnsinstellingen gebruiken dit fonds om van elkaar te leren over burgerparticipatie en om beter samen te werken (samenhang). • De provincie stimuleert dat de voorzieningen voor veiligheid en voor acute zorg bij rampen goed op elkaar aansluiten. Armoedebeleid GroenLinks wil ook de komende periode cliëntenraden en de Arme Kant van Zuid-Holland blijvend ondersteunen.

de provincie gesteund en gestimuleerd te worden. Evenals het signaleren van knelpunten en het aan de orde stellen van onnodige bureaucratie bij de uitvoering van nieuwe regelgeving. • Cliëntgerichte zorg en cliëntgestuurde zorgvernieuwende projecten dient de provincie te blijven ondersteunen. Ondersteuning kleinere gemeenten De provincie heeft een taak in de ondersteuning van kleinere gemeenten bij het creëren van een dekkend netwerk van voorzieningen, maar bijvoorbeeld ook bij het opdrachtgeverschap van gemeenten ten aanzien van de burgerparticipatie. De provincie zorgt dat er een goede mix van preventieve en curatieve voorzieningen is. Actiepunten • De provincie richt zich bij de ondersteuning van kleinere gemeenten met name op het meedoen, dat wil zeggen participatie door burgers. • Door de vergrijzing is de komende tien jaar een stijging van de vraag naar zorg en welzijnsvoorzieningen te verwachten van zo’n 20%. De provincie moet ervoor zorgen dat: > er geen grote verschillen ontstaan in het voorzieningen-niveau tussen verschillende gemeenten; > er een goede spreiding is van kennis (organisaties zoals het CMO en Tympaan ondersteunen onder meer kleine kernen en moeten de gevolgen van de vergrijzing voor doelgroepen in de gaten te houden); > gemeenten ondersteund worden bij het laten participeren van burgers en bij de verplichte verantwoording en informatievoorziening aan gemeenteraden en burgers; > er samenhang is tussen de verschillende prestatievelden waarvan de verantwoordelijkheid op verschillend schaalniveau ligt (lokaal, regionaal, centrumgemeente).

16 Bewust Groen

Daarnaast zal GroenLinks het initiatief nemen om een Armoedefonds in te stellen. Dit fonds is bedoeld om lokale initiatieven gericht op armoedebestrijding financieel te ondersteunen. Een echte aanpak van de groeiende armoede kan niet zonder financiële middelen. De provincie kan door de instelling van een dergelijk fonds laten zien zich medeverantwoordelijk te voelen voor de bestrijding van armoede. Specifiek moet aandacht worden besteed aan gemeenten die geen eigen beleid kunnen bekostigen. Actiepunten • Het instellen van een armoedefonds voor kleinere gemeenten die financieel niet in staat zijn effectief aan armoedebestrijding te werken. Onderwijs Het onderwijsbeleid is al jaren vooral gericht op het behalen van een diploma en/of een startkwalificatie. De kwaliteit van het onderwijs krijgt te weinig aandacht. Door schooluitval te bestrijden, de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt te verbeteren, en door de beschikbaarheid van stageplekken te bevorderen, kan de kwaliteit van het onderwijs worden vergroot. Actiepunten • De provincie start een offensief tegen laaggeletterdheid. Analfabetismebestrijding is noodzakelijk om mensen in staat te stellen mee te kunnen doen. • De relatie onderwijs-arbeidsmarkt wordt versterkt door het gezamenlijk vormgeven van leerwegen door onderwijs én bedrijfsleven. Dat vraagt dus een inspanning van beide zijden. De provincie helpt deze instanties om bij elkaar te komen. • De provincie zorgt ervoor dat er voldoende aanbod is voor tweedekansonderwijs en dat dit aanbod per regio voldoende is gespreid. • GroenLinks wil dat de vele initiatieven om te komen tot bemiddeling en bevordering van stageplekken worden gestroomlijnd zodat voor iedere leerling alle mogelijkheden open staan en het overzichtelijk blijft.

Diversiteit De provincie moet met een goed diversiteitsbeleid achterstanden bestrijden door mensen kansen te bieden om hun talenten te benutten. Op die manier draagt de provincie eraan bij dat er respect bestaat voor elkaar en dat uitsluiting wordt tegengegaan. Actiepunten • De provinciale kenniscentra moeten gemeenten in staat stellen een beleid te voeren dat gericht is op het verbinden en het overbruggen van verschillen tussen mensen, zodat iedereen in staat wordt gesteld aan de samenleving deel te nemen. • GroenLinks gaat met alle kracht racisme en discriminatie tegen om te voorkomen dat gediscrimineerde groepen zich buitengesloten voelen, zich afkeren van de samenleving en zich in een isolement terugtrekken. De provincie zorgt voor voldoende anti-discrimatiebureaus, in aantal maar ook voor wat betreft hun werkingsgebied. Discriminatie in het onderwijs (stageplekken) en op de arbeidsmarkt verdienen hierbij bijzondere aandacht. Cultuur en media Cultuur levert een grote bijdrage aan de kwaliteit van het bestaan. GroenLinks wil een zo divers mogelijk aanbod van activiteiten. Het organiseren van culturele activiteiten is ook een goede manier gebleken om mensen met verschillende achtergronden met elkaar te verbinden. Het daagt mensen uit na te denken en hun leven vorm te geven. Daarom mag het cultuurbeleid nooit gericht zijn op een selecte groep, het moet interessant zijn voor een grote groep mensen uit alle lagen van de bevolking. Actiepunten • GroenLinks wil kleinschalige initiatieven en creatief ondernemerschap in de kunst- en mediawereld stimuleren. • Jeugdculturen dienen alle ruimte te krijgen. Voor jongeren is het van belang dat zij zich kunnen vormen en uiten op hun eigen manier. Dit zal leiden tot vernieuwende projecten die de provincie van harte moet ondersteunen. • De provincie let er op dat er een goede spreiding is van culturele activiteiten in de gehele provincie, met aandacht dus voor de kleinere gemeenten.

17 Bewust Groen

• De provincie hanteert een subsidiesystematiek die zowel bestaande goedlopende, als innovatieve en kleinschalige projecten goed tot hun recht laat komen. • GroenLinks wil dat de vernieuwing van de (basis)bibliotheken voortvarend wordt opgepakt. Hiermee wordt het bibliotheekwerk in staat gesteld invulling te geven aan een toegankelijke, laagdrempelige voorziening die verder gaat dan boeken uitlenen. Er liggen kansen om educatieve en culturele activiteiten aan elkaar te verbinden. • Publieke regionale omroepen hebben een laagdrempelige, informatieve en educatieve functie voor stad en streek. Een goede financiering daarvan is belangrijk, te meer daar zij ook rampenzender zijn. • Zuid-Holland heeft een rijke culturele geschiedenis, met veel kenmerkende stads- en dorpsgezichten en cultuurhistorische landschappen die niet allemaal in even goede staat verkeren. De provincie heeft een belangrijke taak bij het beschermen van ons cultureel erfgoed. GroenLinks streeft naar behoud van monumenten en cultuurlandschappen door deze expliciet op te nemen in ruimtelijke plannen. Het rapporteren van archeologische vondsten moet verplicht zijn. Voor kleinere gemeenten wordt een regionale archeoloog aangesteld. Ouderenbeleid De senioren zijn een steeds groter wordende groep in de samenleving, dat betekent óók volop kansen, naast de extra zorgkosten die dit met zich meebrengt. Deze kansen kan de provincie op de volgende wijze inzetten: Actiepunten • de provincie gaat actieve participatie van (jonge) senioren stimuleren door het opzetten van een senior projectenbank, waarbij senioren kunnen kiezen voor een vrijwillige bijdrage aan de samenleving. • Het initiatief van de gemeente Rotterdam met het project “onbenutte kwaliteiten”wordt provinciebreed gestimuleerd en ingezet voor het reïntegreren van mensen die al te lang aan de kant hebben gestaan. • De bewoners van Zuid-Holland vergrijzen evenals die van Nederland. Dat leidt tot andere verhoudingen in de bevolking en extra eisen. GroenLinks vindt het gewenst dat er levensloopbestendig en flexibel wordt gebouwd.

Bestuur en financiën Participatie van burgers GroenLinks kiest voor een toegankelijk en transparant provinciaal bestuur dat actief burgers en maatschappelijke organisaties opzoekt om hen informatie te geven, om hen te betrekken bij belangrijke besluiten en om steeds opnieuw te bekijken wat zij nu eigenlijk van de provincie verwachten. Dat burgers zich door de aard van de bevoegdheden van de provincie soms wel eens wat minder betrokken voelen bij het provinciale beleid ontslaat de provincie geenszins van de taak om zich daar toch maximaal voor in te zetten. Zonder de betrokkenheid van burgers kan de provinciale democratie niet goed functioneren. Actiepunten • De provincie geeft burgers en maatschappelijke organisaties een duidelijke rol bij de vorming van (nieuw) beleid. Zowel invloed vooraf als inspraak achteraf. De provincie is niet bang voor kritiek maar gaat daar juist sportief mee om. • De provincie reageert snel en adequaat op verzoeken (om informatie, subsidies of vergunningen) en bezwaren van burgers. Agenda’s en verslagen van vergaderingen van het provinciebestuur worden actief gepubliceerd op internet, evenals besluiten, verordeningen en vergunningen. Betrokken burgers moeten snel en makkelijk voor hen relevante informatie kunnen vinden en inzicht krijgen in de standpunten die politici en politieke partijen hebben ingenomen. • GroenLinks wil de samenhang tussen verschillende beleidsvelden vergroten door een sterkere gebiedsgerichte werkwijze, niet alleen door ambtenaren, maar ook door bestuurders en volksvertegenwoordigers. Burgers krijgen zo een duidelijke ingang voor informatie en om hun regionale problemen aan de orde te stellen. • GroenLinks wil de burgers zo goed mogelijk laten participeren op het meest geschikte niveau en onderzoekt daarom de mogelijkheden rond regionale referenda. Bestuurlijke structuur en samenwerking Elke uitdaging waar de provincie voor staat kent zijn eigen schaalgrootte. Soms is dat het niveau van de randstad, soms van de regio, soms speelt iets alleen op gemeentelijk niveau, maar kunnen gemeenten wel van elkaar leren. De provincie moet zichzelf zo organiseren dat ze op die verschillende schaalgroottes kan inspelen

18 Bewust Groen

bij het nemen van besluiten en bij het betrekken van burgers en maatschappelijke organisaties. Waar dat nuttig is bevordert de provincie ook samenwerking tussen de gemeenten. Actiepunten • GroenLinks is voor samenwerking tussen gemeenten waar dit nuttig en noodzakelijk is, bijvoorbeeld in een zogenaamde WGR regeling (Wet gemeenschappelijke regelingen). Gemeenten hebben hierin het voortouw. De provincie faciliteert waar nodig en let daarbij op democratische legitimatie en een actieve rol voor gekozen volksvertegenwoordigers. • GroenLinks is tegen gedwongen gemeentelijke herindelingen Ook hier legt GroenLinks het initiatief bij de gemeenten zelf. De provincie heeft een faciliterende rol. • GroenLinks keert zich tegen WGR+ regelingen, waarbij provinciale bevoegdheden worden overgeheveld naar deze nieuwe bestuurslagen. WGR+ besturen hebben een gebrek aan democratische legitimatie, het beleid (bijv. verkeer en vervoer of ruimtelijke ordening) wordt er onnodig door versnipperd, en de burger weet niet meer wie nu eigenlijk waarvoor verantwoordelijk is. GroenLinks wil daarom de huidige WGR+ regelingen in Zuid-Holland (Stadsgewest Haaglanden en Stadsregio Rotterdam) opheffen en zeker geen nieuwe WGR+ regelingen instellen. • Reorganisaties kosten veel tijd, geld en aandacht. Die kunnen dan niet besteed worden aan zaken die voor de burger echt belangrijk zijn. Hoewel GroenLinks zeker niet tegen elke verandering is keert zij zich wel tegen grootscheepse en ingrijpende reorganisaties zoals het samenvoegen, opdelen of opheffen van provincies. • De taken van de waterschappen worden ondergebracht bij de provincie, omdat een democratische, inzichtelijke bestuurswijze ook voor deze overheidstaken van het grootste belang is. Zo worden de kosten en baten ook beter gecontroleerd en afgestemd op de provinciale taken m.b.t. waterkwaliteit en waterbeheer. • Voor samenwerking en overleg met andere randstadprovincies, grote steden, regio’s en het Rijk, kiest GroenLinks liever voor een WGR regeling dan voor ondemocratische structuren als het Bestuurlijk Platform Zuidvleugel of de Holland Acht. Regio Randstad, de huidige WGR regeling, functioneert echter slecht. Als Regio Randstad de handvatten voor verbetering uit het onderzoeksrapport Stagnatie of Transitie van Berenschot niet voortvarend oppakt zal GroenLinks aansturen op opheffing van Regio Randstad en komen andere samenwerkingsvormen in beeld. • De provincie voert een actief beleid om de integriteit van de eigen ambtenaren te bewaken en te bevorderen.

Financiën Het financieel beleid moet solide en transparant zijn en helder weergeven welke keuzes worden gemaakt, wat ervoor wordt gedaan om deze waar te maken en wat dat de provincie kost. Actiepunten • GroenLinks staat voor een sluitende begroting, dat wil zeggen een begroting waar alle uitgaven ook daadwerkelijk gedekt zijn door inkomsten. Doelstellingen worden in de begroting helder en meetbaar geformuleerd en aan een duidelijk tijdpad gekoppeld. De begroting moet verder overzichtelijk zijn, goed leesbaar, en voldoende informatie bevatten over de inkomsten, de uitgaven en de financiële positie van de provincie. • De provincie moet de inzet van middelen voor het realiseren van beleid zoveel mogelijk koppelen aan zogenaamde kengetallen. Zo wordt inzichtelijk gemaakt wat de provincie wil, doet en daadwerkelijk bereikt. • GroenLinks keert zich tegen het bij voorkeur koppelen van opbrengsten van de opcenten op de motorrijtuigenbelasting aan verkeer- en vervoersbeleid. De provincie dringt er bij het Rijk op aan om enerzijds de provinciale opcenten op de motorrijtuigenbelasting af

19 Bewust Groen

te schaffen onder gelijkwaardige verhoging van de landelijke motorrijtuigenbelasting, en anderzijds de provincie de mogelijkheid te geven om opcenten te heffen op de inkomstenbelasting onder gelijkwaardige verlaging van de landelijke inkomstenbelasting. Zo ontstaat een belastinggrondslag die beter recht doet aan de taken waar de provincie voor staat. • Reeds beschikbare middelen voor de provinciale ecologische hoofdstructuur, voor groen in en om de stad en voor herstructurering van versnipperde glastuinbouw mogen niet op de plank blijven liggen. De provincie moet er hard aan trekken om deze middelen zo snel mogelijk nuttig te besteden. • GroenLinks keert zich tegen de tendens om publieke taken (natuur, recreatie, infrastructuur, waterberging) te financieren met bouwplannen buiten de rode contour. Goede inhoudelijke afwegingen mogen niet worden overschaduwd door een provincie die zich als projectontwikkelaar gedraagt. Als er niet genoeg publiek geld is moeten niet telkens weilanden en natuurgebieden worden opgeofferd aan ‘kostendragende’ bouwplannen, maar moeten er keuzes worden gemaakt. Bij het ‘uitgeven’ van de (publieke) open ruimte betracht de provincie meer terughoudendheid dan bij het uitgeven van publiek geld.