GRAFIMEDIA & TECHNIEK

N ET TE R N I .N L OP OK VKI E M O K N KIJ W.F WW

Drupa 2012 bepaalt trends P02

Een gehoorapparaat uit de printer P07

GRAFIMEDIA & TECHNIEK Jaargang 4 / Editie 03 / 4/7/2012 / Een uitgave van FNV KIEM / Gratis voor leden van FNV KIEM / Lid worden? www.fnvkiem.nl

“Grafischeencreatieveindustrie vermengenzichsteedsmeer”

Sinds halverwege 2008 hebben er in de grafische sector veel reorganisaties plaatsgevonden. Bestuurder Grafische Sector Bernard van Iren blikt terug en kijkt vooruit in de grafische sector. Van Iren: “De crisis begon en de overcapaciteit en de digitalisering maakten dat de grafische sector enorm moest gaan reorganiseren. Dat heeft sinds 2008 tot en met 2010 in alle heftigheid plaatsgevonden en heeft heel veel op www.fnv kiem.nl

mensen hun baan gekost. Op dit moment zijn bedrijven uit-gereorganiseerd en kunnen ze het niet met nóg minder mensen doen. Met de mensen die ze nog hadden, hebben ze het niet gered en ze vallen nu alsnog om. In het aantal faillissementen zien we een stijging, in het aantal reorganisaties een daling.”

Op de koffie bij...

persoonlijke coach. Na korte tussenstapjes als taxichauffeur, brandwacht en verschillend uitzendwerk, ben ik weer teruggekomen bij C3. Zij boden me toen een opleiding tot nabewerker aan en daar ben ik nu al een paar maanden mee bezig.” De nadruk van Nauta’s werk in de nabewerking ligt op vouwen. Nauta volgt de opleiding tot nabewerker in Veenendaal: “Dat betekent wel dat ik door de week in Veenendaal ben en in het weekend thuis in Groningen. Begin oktober heb

MEER

NaaM: Jan Nauta FuNCTIE: drukker LEEFTIJD: 59 DRINKT ZIJN KOFFIE: zwart

Het bedrijf waar Jan Nauta drukker en nabewerker was sloot eind 2010 haar deuren. Na contact met FNV KIEM ging hij via C3werkt! een vanwerk-naar-werk-traject in: “Na het faillissement en twee maanden uitkering, kwam ik

in gesprek met één van de vakbondsadviseurs van FNV KIEM. Hij adviseerde me contact te zoeken met C3werkt!, het mobiliteits centrum dat grafici ondersteunt bij het vinden van een nieuwe baan. Dat contact verliep in het begin niet zo makkelijk, maar via de stand op de Grafische Beurs in Gorinchem kwam ik opnieuw in contact met C3 en uiteindelijk kreeg ik een

PERSEN NAAR HET OOSTEN

FUNCTIE VERVAAGT

Tegelijkertijd gaat de techniek in de grafische industrie snel vooruit. Van Iren: “Het gaat zo hard dat een product waar men vier jaar geleden nog een halve dag werk aan had, nu slechts 2 uur productietijd heeft. En we zien dat de overcapaciteit toeneemt. Vanuit faillissementen gaan veel persen naar Polen en Hongarije. Daar wordt volop geproduceerd. Maar een land als Hongarije heeft een overcapaciteit van 40% en daar gaan nog steeds machines naartoe. Terwijl ze produceren tegen tarieven waar wij nooit op kunnen concurreren.”

“Dat heeft tot gevolg dat de functie van drukker steeds meer vervaagt naar procesoperator,” vervolgt Van Iren. “Daarbij zien we allerlei andere, nieuwe functies om die functie van procesoperator heen. Niet alleen de grafisch vormgever, maar ook de webvormgever, de fotograaf en het reclamebureau. De grafische industrie verlegt zich steeds verder naar de creatieve industrie. Ze vermengen steeds meer.”

TOEKOMST

De rest van dit jaar en volgend jaar ziet Van Iren de vermenging van de grafische beroepen en functies TOTAALPRODUCT AANBIEDEN in een versneld tempo verder gaan: “Dat is de enige kans op De grafische industrie verandert overleven en dit zal de komende volgens de bestuurder steeds twee jaar in nog veel heftigere meer van wie is het snelst, naar mate plaatsvinden. Dat hoeft niet wie is het slimst: “Grafische per se negatief te zijn. Het geeft bedrijven moeten het niet meer alleen zoeken in de geprinte versie. ook kansen, maar vraagt wel om flexibiliteit. Als bestuurder krijg Je moet nu meer partner van je ik steeds vaker te maken met klanten worden. Je afvragen hoe mensen die een functie hebben je een toegevoegde waarde kunt die niet meer past in het jasje van hebben. Meedenken in wat de de cao Grafische Industrie. reclameboodschap moet zijn. Daarom zijn we nu bezig met de Je ziet al heel veel grafische beComfortabele arbeidsovereendrijven die naast drukwerk ook komst. Een arbeidsovereenkomst fotografie en vormgeving doen. waarin iedereen die werkzaam is Zo hebben drukkerijen soms acht in de creatieve industrie – en dat disciplines in huis, waarmee ze zijn zo’n 250.000 werknemers èn een totaalproduct aan de klant zp’ers – zich thuis voelt.” aanbieden.”

ik examen en ik hoop eind dit jaar al in mijn nieuwe functie aan het werk te kunnen.” “Ik heb heel veel steun aan FNV KIEM en in het bijzonder aan de vakbondsadviseur gehad. Ik heb goede contacten met het bestuur van de afdeling, ook via Twitter en andere social media. Zo kom je ergens binnen. Ik denk zeker wel dat ik, mede via Twitter, een baan zal vinden. Vorige week nog was ik bij een drukkerij die me als zp’er wilde hebben. Ik ben niet bang dat ik niets vind, maar je moet er wel voor knokken!”

PAGINA 2 Jaargang 4 / Editie 03 / 4/7/2012 / Een uitgave van FNV KIEM / Gratis voor leden van FNV KIEM

AKKOORD OVER CAO KARTONNAGE & FLEXIBELE VERPAKKINGEN

Drupa 2012 bepaalttrendsvoorde druk-enprintindustrie

FNV KIEM en CNV Vakmensen hebben met de werkgevers in de sector kartonnage en flexibele verpakkingen overeenstemming weten te bereiken over een nieuwe tweejarige cao, die loopt van 1 juli 2012 tot 1 juli 2014.

LOONSVERHOGING Verspreid over deze periode wordt stapsgewijs een aantal loonsverhogingen doorgevoerd. Alles bij elkaar leidt dat een totale structurele salarisverhoging van 5%. Daarnaast ontvangen de medewerkers in de sector twee eenmalige bruto-uitkeringen van samen 375 euro.

POSITIEF ADVIES Frans de Haan, bestuurder van FNV KIEM vindt het een heel behoorlijk resultaat: “Hier kunnen we prima mee leven. We hebben het hier immers over een sector die economisch onzekere tijden doormaakt. Het akkoord is een mooi evenwicht tussen het bedrijfseconomische belang en de marktconforme salariswens van

de werknemers.” FNV KIEM legt het akkoord dan ook met positief advies voor aan de leden. De salarisontwikkeling wordt deels bekostigd uit het vrijvallende deel van VUT-premie en spaarloonbijdrage en zal gefaseerd worden doorgevoerd. Op 1 juli 2012 gaan de salarissen met 2,75% omhoog en vanaf januari 2013 driemaal halfjaarlijks met 0,75%. Twee eenmalige bruto uitkeringen zullen plaatsvinden in december 2012 (€ 300 bruto) en december 2013 (€ 75 bruto). De cao geldt voor ongeveer 5.000 medewerkers in de sector kartonnage en flexibele verpakkingen.

Begin mei stond het Duitse Düsseldorf twee weken lang in het teken van druk, inkt en pers. De drupa (afkorting van DRUk en PApier) is de grootste beurs ter wereld op het gebied van drukmedia. De drupa geldt ook wel als belangrijkste beurs binnen de grafische industrie. Om de 3 tot 5 jaar vindt de beurs plaats in Düsseldorf. En hoewel het overgrote deel van de beurs ingericht was voor digitale printtechnieken, drukpersen en aanverwante toestellen, was er ook een aantal hallen dat helemaal in het teken stond van software en de ontwikkeling daarvan. Ook dit jaar waren alle groten der aarde op het gebied van druk vertegenwoordigd, waaronder Xerox, Heidelberg, Océ, Agfa, Ricoh, HP en Canon.

Wie bij het binnenkomen van de enorme hallen de draad al kwijt was, kon deelnemen aan verschillende georganiseerde rondleidingen, waarvan een aantal ook in het Nederlands verzorgd werden. Met 1850 stands die door meer dan 300.000 bezoekers bezocht werden was de drupa wederom een succes.

BEDRIJF FAILLIET OF REORGANISATIE AANGEKONDIGD?

FNVKIEMMovesYou! Even leek –begin 2012- het tij te zijn gekeerd voor wat betreft het aantal reorganisaties en faillissementen in de grafische sector. Er zijn echter nog steeds met regelmaat drukkerijen die werknemers de wacht moeten aanzeggen vanwege slechte bedrijfsresultaten. Wat kan FNV KIEM in zo’n geval voor jou als werknemer betekenen?

FNV KI MOVEESM YOU

“Een reorganisatie of faillissement kan enorm veel werkstress en emotionele stress met zich meebrengen,” vertelt Angela Bottenberg van FNV KIEM. “Dat is één van de redenen waarom we FNV KIEM Moves You! zijn gestart. FNV KIEM heeft als vakbond onder meer tot doel om het (nieuwe) werk van leden bereikbaar te maken door zelf in beweging te komen. In de themabijeenkomsten die wij met dit project in bedrijven organiseren ligt de nadruk op wat je kunt bereiken op het werk, wat je mogelijkheden zijn en op welke manier je de toekomst positief kunt zien.”

EERSTE AANZET “Werknemers die te maken krijgen met een faillissement of reorganisatie hebben vaak behoefte aan deskundig en onafhankelijk advies. Dat geven wij ze in de vorm van FNV KIEM Moves You!,” vervolgt Angela. “Scholing en opleidingen worden steeds belangrijker, dat geeft je ook kansen op het gebied van zelfontwikkeling en je eigen employability. In de workshops die we in bedrijven geven, reiken we mensen mogelijkheden aan waarmee ze zelf beweging kunnen geven aan hun loopbaan. Zo is de miniworkshop ‘Ken je kwaliteiten’ een vast onderdeel van de thema-

bijeenkomst. Het leert je zicht te krijgen op je eigen kwaliteiten en geeft tips over hoe je die kwaliteiten zo goed mogelijk in kunt zetten. Het is een soort eerste aanzet in je eigen en persoonlijke verandering om zelf beweging te geven aan je loopbaan.”

Maar weinig bedrijven slagen erin om op een waardige passende wijze afscheid te nemen van medewerkers. FNV KIEM helpt daarbij.”

ROUWARBEID “De gezondheid van mensen wordt door stress soms heel erg bedreigd als ze in een faillissement of reorganisatieproces zitten. Je kunt het bijna vergelijken met een rouw waar tijd moet zijn voor rouwarbeid,” legt Angela uit. “Daarom is er tijdens de themabijeenkomsten van FNV KIEM Moves You! veel tijd en aandacht voor persoonlijke verhalen van medewerkers. Daarnaast is er tijd en zijn er mogelijkheden om met (oud) collega’s bij te praten en ervaringen te delen.

MEER WETEN? Wil je meer weten over FNV KIEM Moves You!? Neem dan contact op met angela Bottenberg per e-mail [email protected]. Heb je behoefte aan een persoonlijk gesprek met de Loopbaanadvies coach van FNV KIEM angela Bottenberg? Stuur een e-mail naar [email protected]. als lid van FNV KIEM kost dit advies over je loopbaan je – behalve tijd en inspanning – helemaal niets. Interesse? Bel 0900-9690 voor een spreekuurafspraak.

2016...

De volgende editie van drupa vindt plaats van 2 tot 15 juni 2016.


WIJ GEVEN ONS LAND KLEUR!

Onze waarde hebben we in de 20ste eeuw al ruimschoots bewezen, als vakbeweging. Nu de 21ste eeuw nog. Dat roept echter om stevige vernieuwing. En dat is lastig, met 1,4 miljoen leden die variëren van schoonmakers tot kunstenaars en van betonvlechters tot beleidsambtenaren. Mijn stelling is: kijk voor het antwoord vooral ook naar FNV KIEM. FNV KIEM heeft te maken met arbeidsmarktsectoren die flink in beweging zijn. De grafische en uitgeverijensector krimpt, faillissementen zijn aan de orde van de dag. Overleven vraagt veel creativiteit en innovatie. Als FNV KIEM werken we daar hard aan, met een nooit eerder vertoonde keuze-cao en met succesvolle werk-naar-werk bemiddeling van ontslagen personeel. In de kunst-, media- en cultuursector wordt er heel hard ingegrepen. Ongeveer 40% werkgelegenheid gaat verloren. De overigen moeten zich overeind proberen te houden in de gure wind van de marktsector. En degenen die dat allang gewend waren – voor veel kunstenaars is dat zogenaamde subsidie infuus al heel lang fictie – worden extra gehinderd door wegvallende presentatie- en opleidingsmogelijkheden. De kleurmakers van Nederland - of het nu muziek, dans, film of beeldhouwwerk is – worden weggesaneerd. Dit vraagt van ons ook een andere belangenbehartiging. Niet alleen strijden tegen het onrecht -neem onze WWIKprocedure tegen de staat- maar ook het praktisch meedenken met onze leden hoe ze met hun talent toch hun boterham verdienen. Ze helpen op het terrein van auteursrecht, crowdfunding, portfolioadvies, belastingadvies. Een nieuwe en andere rol voor FNV KIEM. Dankzij onze ingebakken daden- en vernieuwingsdrang genieten we hoog aanzien in de buitenwereld. Een vereniging die erin slaagt zeer uiteenlopende beroepsgroepen te binden. Van werknemers tot zelfstandigen. Van offsetdrukker tot ontwerper. Van kunstenaar tot cameraman. We staan aan de poort te flyeren of leggen een bedrijf plat als dat moet. Maar we zoeken ook de weg naar de rechter, naar andere belanghebbenden, naar de politiek, naar de publieke opinie als dat effectiever is voor onze leden. We strijden voor werk, intellectueel eigendom, voor salaris, voor uurtarieven, voor nieuwe kansen na ontslag. Ik ben er van overtuigd dat als er een vakbond is die van grote waarde kan zijn in Nederland in de 21e eeuw, dat dan juist onze vereniging is. Laten we deze kans met zijn allen oppakken en ‘m niet verloren laten gaan in gekibbel en strijd. Creativiteit is in 2020 naar verwachting Nederlands grootste exportartikel. Nou, daarvoor moet je bij onze leden zijn. Wij kunnen ons land kleur geven.

Edwin Bouwers / Voorzitter FNV KIEM

VOLLE AGENDA OP CONGRES 2012

Edwin Bouwers voorzitter tot 1 mei 2013 De bovenzaal van het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger was 16 juni decor van het jaarlijkse congres van FNV KIEM. Bijna honderd congresgangers en een groot aantal medewerkers uit de werkorganisatie van FNV KIEM spraken daar over onder meer de inrichting van de Nieuwe Vakbeweging en stemden over het aanblijven van waarnemend voorzitter Edwin Bouwers. Even waaierig als het buiten aan de kade achter het Centraal Station was, leek het binnen ook van start te gaan. Hoogtepunt van de dag was zeker het bezoek van Jetta Klijnsma als voorzitter van de groep kwartiermakers die vorm geeft aan de inrichting en oprichting van de Nieuwe Vakbeweging.

ZORG Na de gebruikelijke punten als vaststellen van de agenda, de mededelingen en de opmerkingen op het verslag van het congres van vorig jaar werden het jaarverslag en het financieel jaarverslag besproken. Uit dit laatste verslag trok een aantal congresgangers de conclusie dat FNV KIEM er minder rooskleurig voor staat dan gewenst: met een teruglopend

De vier winnaars van de FNV KIEM award

aantal leden en minder opbrengsten uit beleggingen zal de bond goed moeten kijken naar prioriteiten en de manier waarop het dalende ledental omgebogen kan worden naar een toenemend aantal leden. Verschillende bezoekers spraken daarover hun zorg uit.

BIJNA UNANIEM VOOR Al in de lunchpauze schoof Jetta Klijnsma bij verschillende congresgangers aan tafel. Omdat haar agenda op deze zaterdag weinig flexibiliteit toeliet, werd besloten de uitreiking van de FNV KIEM Award door te schuiven naar later op de middag en van start te gaan met de inleiding van Jetta Klijnsma. Uitgebreid nam Klijnsma de tijd om de vele vragen die er bij de congresgangers waren te beantwoorden. Niet zonder resultaat, want bijna unaniem werd bij stemming gekozen voor het meegaan in het oprichtingsproces van de Nieuwe Vakbeweging. Op pagina 5 in deze krant lees je hier meer over.

bond. Dit jaar mochten maar liefst vier winnaars het podium betreden. Uit handen van juryvoorzitter Leo Poulissen van de afdeling Utrecht kregen Henk Sterkman, secretaris afdeling Groot Rotterdam en voorzitter sectorraad UGO, Jacques Herben, voorzitter afdeling Zuid Limburg en lid sectorraad UGO, Jan Louwes, bestuurder afdeling Noord en Peter Beker, voorzitter afdeling Nijmegen het bronzen beeldje uitgereikt.

CONGRES NOVEMBER

Ondanks dat de tijd begon te dringen moest daarna nog een aantal zaken uit de ochtend afgewikkeld worden. Waarnemend voorzitter Edwin Bouwers werd benoemd tot voorzitter tot 1 mei 2013, de dag waarop de Nieuwe Vakbeweging officieel opgericht zal worden. Het penningmeesterschap van Edwin Bouwers en de functie van Ingrid Rep als algemeen secretaris werden voor drie jaar verlengd. Een aantal zaken, waaronder de bespreking van de modernisering van de vereniging FNV KIEM AWARD en het aanpassen van de statuten, Vervolgens was het tijd voor de werd doorgeschoven naar het conuitreiking van de FNV KIEM gres in november, waar ook het Award, een prijs voor leden van beleidsplan aan de orde zal FNV KIEM die zich het afgelopen jaar op een bijzondere en memora- komen. bele wijze hebben ingezet voor de


SECTORRAAD UGO BIJEEN OVER LOKALE MONITOR WERK, INKOMEN EN ZORG

De sectorraad UGO kwam woensdag 6 juni bij elkaar voor een presentatie van Patricia Jorissen van de Vakcentrale. Zij gaf als één van de samenstellers van de Lokale Monitor Werk, Inkomen en Zorg 2012 een inleiding over het onderzoek. Elke twee jaar verricht de FNV een grootschalig vergelijkend onderzoek naar het sociaal beleid van gemeenten op het gebied van armoede, sociale werkvoorziening en thuiszorg. Dit wordt gepresenteerd in de zg. Lokale Monitor Werk, Inkomen en Zorg (LMWIZ). 182 gemeenten hebben deelgenomen (van de 457) met totaal 9 miljoen inwoners. Het onderzoek gaat specifiek in op de beleidsthema’s Werk, Inkomen en Zorg.

SOCIAAL BELEID INTENSIVEREN

MEER

Het complete document Lokale Monitor Werk, Inkomen en Zorg kun je vinden op www.fnvkiem.nl/lmwiz

Het doel van dit onderzoek is om de invloed van FNV Lokaal op het sociaal beleid in gemeenten te intensiveren. Dit jaar hebben de bezuinigingen op sociale zekerheid een zware stempel gedrukt op het onderzoek. De thema’s die controversieel zijn verklaard zijn: de wet Werk en Bijstand (WWB), de huishoudtoets (waarin bekeken wordt of het inkomen van de inwonende zoon wordt getoetst) en de decentralisatie begeleiding.

CONCLUSIES Uit het onderzoek blijkt dat gemeenten door de bezuinigingen op hun middelen fors moeten ingrijpen in hun sociale beleid. Zo verwacht 97 procent problemen met het re-integratiebeleid door een dalend re-integratiebudget en meer werkzoekenden. Verder doemen er vooral problemen op bij het plaatsen van werkzoekenden. Van de gemeenten denkt 81 procent dat het aanbod van werkzoekenden niet aansluit bij de vraag van werkgevers en 54 procent denkt dat er te weinig werkplekken zijn.

PRIJSVRAAG

Grijp je kans en maak kans op fantastische prijzen! Via FNV-voordeel krijg je allerlei scherpe kortingen en voordelen. Zo profiteer je van kortingen op autoonderhoud, vakanties, opleidingen, fietsen, verzekeringen en meer! Exclusief voor jou, als lid van FNV KIEM. De hoofdprijs is een 8-daagse luxe Nijlcruise door Egypte voor twee personen van KRAS.nl ter waarde van maar liefst 1.600 euro. Compleet verzorgd natuurlijk, inclusief vlucht, all inclusive verblijf aan boord van een 5-sterren schip en een excursiepakket.

Maar dat is nog niet alles. Met de speciale winactie van FNV-voordeel, alleen voor FNV-leden, kun je fantastische prijzen winnen! Deze prijzen worden aangeboden door de partners van FNV-voordeel. Het enige dat je hoeft te doen, is de slagzin afmaken. Dus heb je altijd al een luxe cruise willen maken? Aarzel dan niet en doe mee!

De hoofdprijs

8-daagse luxe Nijlcruise door voor twee personen van KRAS.nl

Egypte

AANBEVELINGEN De aanbevelingen van het rapport zijn onder meer dat er gedacht moet worden aan ondersteuning van werkzoekenden (met een arbeidshandicap), jongeren, bijstandsgerechtigden en minima, een kostendekkend tarief huishoudelijke hulp en het stimuleren van goed werkgeverschap zorgaanbieders.

MAAR OOK DE ANDERE PRIJZEN ZIJN NIET TE WEERSTAAN. Wat dacht je van een Comfort Deluxe fiets van Matrabike,

Afscheid van Nanny Anderson Na zich ruim 30 jaar ingezet te hebben voor FNV KIEM, heeft oud-bondsbestuurslid Nanny Anderson afscheid genomen van de vakbond. Nanny heeft zich altijd met overtuiging voor FNV KIEM ingezet. Zo was ze een aantal jaren geleden lid van het bondsbestuur. De laatste jaren is Nanny de enige vrouw in de sectorraad UGO geweest. Ze kijkt met plezier terug op de jaren waarin ze actief is geweest: “Je moet wel tegen een politiek spelletje kunnen als je het, zoals ik, een tijd in het bondsbestuur en de sectorraad uit wilt houden. En je moet over een behoorlijk pantser beschikken, want het gaat er soms hard aan toe,” zegt ze.

Over de toekomst van de vakbond is Nanny duidelijk: “Mensen lijken soms het belang van de vakbond niet meer in te zien. De vorm van de vakbond zoals die nu is, voldoet ook niet meer voor jonge mensen. Vakbonden zullen moeten zoeken naar een goede vorm waarmee zij hun (toekomstige) leden kunnen bereiken. Dat kan bijvoorbeeld wanneer jong en oud elkaar opzoeken, weet ik uit ervaring. Als je elkaar kent, kun je meer van elkaar verdragen en dat is heel belangrijk. Er zullen zeker nieuwe vormen voor de vakbonden komen, maar dat wordt zoeken. Zeker is wel dat het niet makkelijk zal worden voor de ouderen binnen de vakbond die koste wat kost aan de oude patronen willen blijven vasthouden.”

een minicruise naar Newcastle voor twee personen van DFDS Seaways, een rijvaardigheidstraining van Univé,

een cursus naar keuze van het NTI, een airco servicebeurt van Kwik-Fit, cadeaubonnen van Plutosport en Greenchoice,

Earth dvd’s aangeboden door ASN Bank, pastapakketten van Odin, tassen van Travelbags en twee bungalowverblijven van Landal GreenParks!

Genoeg te winnen dus. Ga naar www.fnv-voordeel.nl en grijp je kans met een originele slagzin!


FNV KIEM mee in oprichtingsproces nieuwe vakbeweging Tegelijkertijd benadrukte men dat de bond ook binnen de nieuwe beweging in staat wil blijven de belangen van alle werkenden binnen de creatieve sector – in vaste of tijdelijke dienst of als zelfstandige – optimaal te kunnen blijven behartigen.

CREATIEVE VOORLOPERS Jetta Klijnsma, voorvrouw van de kwartiermakers van de nieuwe vakbeweging was aanwezig op het congres van FNV KIEM en is zeer tevreden over het besluit: “FNV KIEM, dat is toch de bond van de creatieve voorlopers binnen de vakbeweging. De vernieuwende geest van deze club hebben we hard nodig in het proces richting een nieuwe vakbeweging. Bovendien kan dit besluit mogelijk helpen om ook andere bonden over de streep te helpen.”

Het congres van FNV KIEM heeft in het congres van 16 juni in overgrote meerderheid besloten deel te nemen aan het oprichtingsproces van de nieuwe vakbeweging. De oprichtingsakte werd tijdens het oprichtingscongres van de nieuwe vakbeweging, op 23 juni, ondertekend. Op deze dag werd ook Ton Heerts aangesteld als voorzitter van de nieuwe vakbeweging. Agnes Jongerius nam afscheid van de FNV.

MEER

Lees meer op www.fnvkiem.nl

Impact op FNV Kiem Uit het rapport van de kwartiermakers blijkt dat de voorstellen voor de nieuwe inrichting van de vakbeweging veel impact kunnen hebben op de werkorganisatie van FNV KIEM. “Dat kan,” zegt bestuurder werkorganisatie en secretaris Ingrid Rep. “Maar dat hoeft niet. Er worden modellen en

Afgelopen april en mei heeft FNV KIEM, deels in samenwerking met collega’s van FNV Jong, verschillende bijeenkomsten in het land georganiseerd om met leden te praten over de inrichting van de nieuwe vakbeweging. In totaal gaven zo’n 200 mensen hun mening over de hervorming van de FNV.

AANVAL Rode draad door de ledenbijeenkomsten was de mening dat de vakbond weer in de aanval moet gaan. Daarbij werden het opzetten van professionele scholing voor kaderleden en opereren vanuit afdelingen verspreid over het land genoemd. Minstens zo belangrijk is het behoud van een eigen gezicht en stijl van communiceren van de bond binnen de nieuwe vakbeweging, zo vatte het Bondsbestuur de mening van FNV KIEM samen in een notitie aan de kwartiermakers.

constructies geopperd. Veel van onze leden zijn niet zo geïnteresseerd in de interne structuur, en zelfs niet in zeggenschap, tenzij het heel dichtbij komt. De oriëntatie van de vernieuwingsslag zou wat ons betreft veel meer moeten liggen op het belang van het ‘gewone’ lid; iemand die werkt, soms een probleem heeft en daarbij geholpen wil worden en respect heeft voor een krachtige organisatie die iets in de melk te brokkelen heeft.” Tenslotte vindt Ingrid dat er

DOET WEL MEE: FNV Bondgenoten (470.000 leden) Abvakabo FNV (355.000 leden) FNV Bouw (118.000 leden) AOb (Onderwijsbond, 84.000 leden) FNV KIEM (35.000 leden) FNV Horecabond (24.000 leden) Nederlandse Politiebond (24.000 leden) AFMP (landmacht, luchtmacht en marine, 17.000 leden) FNV Zelfstandigen (15.000 leden) NVJ (6.000 leden) FNV Marver (Kon. Marechaussee, 8.000 leden) FNV Vrouwenbond (3.300 leden) FNV Sport (1.100 leden) NL Sporter (450 leden) FNV Jong: wil meedoen als nieuwe doelgroep

DOET NIET MEE: ANBO (183.000 leden) FNV ZBo (10.000 leden) FNV Mooi (8.000 leden)

KOEPEL Van belang is eveneens hoe de koepel boven de FNV-bonden ingericht wordt. FNV KIEM en de creatieve sector hebben niets aan een topzware, dominante koepel, aldus het Bondsbestuur. Men wijst echter wel op het gevaar dat het eventueel mislukken van de vernieuwingsslag tot onherstelbare schade van het imago van de FNV kan leiden.

GEBUNDELDE AMBITIE Tijdens het congres gaf Edwin Bouwers, voorzitter van FNV KIEM, aan dat hij hoopt dat het eenduidig positieve besluit van het congres bijdraagt aan een “gebundelde ambitie van de vakbeweging om te vernieuwen en te versterken”. Een vrijwel unaniem congres was overtuigd van de noodzaak om over de interne verschillen binnen de vakbeweging heen te stappen.

meer onderscheid gemaakt moet worden tussen onbetaalde krachten en de verenigingsbestuurders: “Op het gebied van ondersteuning, scholing en management van vrijwilligers zien we een meerwaarde in het faciliteren vanuit de koepel. We adviseren de kwartiermakers echter wel om meer erkenning te hebben voor het feit dat mensen zich niet snel voor een langere tijd melden voor vrijwilligerswerk en/of een bestuursfunctie.” Ingrid ziet nog geen overtuigende blauwdruk ontstaan

JettaKlijnsma:“FNVKIEM, datisdebondvande creatievevoorlopersbinnen devakbeweging.”

van de reorganisatie van de koepel (de vakcentrale FNV), met heldere effecten voor de werkorganisatie van FNV KIEM: “De voorstellen van de kwartiermakers leveren wel onrust en onzekerheid op. Daar waar hieruit mooie initiatieven groeien die aansluiten bij de toekomstvisie van FNV KIEM, zullen wij daar zeker op inspelen. Hierbij nemen we vanzelfsprekend de afspraken vanuit de cao en medezeggenschapswetgeving in acht. Ook streven we goed werkgever-

schap in eigen huis na. Tenslotte is er niks nieuws aan het geven van een goed voorbeeld en hebben we te zorgen voor onze medewerkers zoals we dat ook buiten de deur bepleiten.”


“Alle ballen op werkgelegenheid” De CPB-cijfers die half juni gepresenteerd werden bewijzen het: het Kunduz-akkoord sloopt banen en koopkracht. Als gevolg van de plannen krimpt de economie, schiet de werkloosheid omhoog en daalt de koopkracht al voor het vierde jaar op rij. Dit kost de mensen gemiddeld 1.400 euro.

NAAR DE PRULLENBAK Scheidend FNV-voorzitter Agnes Jongerius: “De harde cijfers bewijzen dat dit Kunduz-akkoord geen lang leven beschoren is. De FNV roept de politiek op deze plannen naar de prullenbak te verwijzen en de bestrijding van de werkloosheid centraal te stellen in de begroting van 2013.” Europa vraagt elk land om een banenplan. Maar in Nederland doet het kabinet niets om de werkgelegenheid te bevorderen. De werkloosheid loopt de komende jaren op naar 550.000 mensen en juist bij oplopende werkloosheid kiest het kabinet ervoor de ontslagbescherming te slopen.

WILLEKEURIG FLITSONTSLAG Jongerius: “Juist nu zijn mensen bang dat ze hun baan kwijt raken en pakt het kabinet de arbeidsmarkt aan de verkeerde kant aan en voeren ze een willekeurig flitsontslag in. Niet de ontslagbescherming, maar de doorgeslagen flexibilisering van de arbeidsmarkt is het grote probleem.” Het CPB constateert dat Nederland het slechter doet dan de ons omringende landen. De economische groei wordt in ons land beperkt door onder andere de vastgelopen woningmarkt, pensioenfondsen en het Kunduz-akkoord.

BOUWEN, NIET SLOPEN Jongerius: “Om Nederland uit deze crisis te halen moeten we de boel weer aan de gang krijgen, moeten we weer gaan bouwen in plaats van slopen. Dat betekent alle ballen op werkgelegenheid, in Nederland maar ook in Europa. Dat betekent geen nullijn voor ambtenaren. En een verantwoorde aanpak van de pensioenproblemen, waarbij handhaven van de afspraken uit het Pensioenakkoord voor de hand liggen. Want we moeten werken aan consumentenvertrouwen. En dat betekent dus ook een integraal plan voor de woningmarkt.”

EXTRA KOSTENVERHOGING Naast het flinke koopkrachtverlies krijgen werkende mensen ook nog te maken met een extra kostenverhoging voor werkenden van gemiddeld 600 tot 1.200 euro op jaarbasis, plus lager uitvallende toeslagen. Jongerius: “Ik ben uiteraard verheugd te horen dat inmiddels vier van de vijf Kunduzpartijen afstand proberen te nemen van de forenzentaks. Maar het lijkt me helder: dit onzalige plan kan met het complete Kunduz-akkoord de prullenbak in.”

LANGETERMIJNVISIE ONTBREEKT De FNV waarschuwt al maanden voor de rigoureuze bezuinigingen die zich op de korte termijn richten. Jongerius: “De langetermijnvisie ontbreekt volledig, het is dom op korte termijn te bezuinigen. Daar schiet Nederland niets mee op. Na de lente komt de zomer en dan volgen gelukkig snel de verkiezingen.”

TRAININGEN VOOR ZP-ERS EN STARTERS / 31 augustus + Website bouwen 14+28 september In 3 dagdelen leer je met Wordpres je eigen site te bouwen 21 september Cultureel ondernemen Creëer balans tussen creatieve ambities, verkoopbaarheid en toegankelijkheid van je werk & publieksvoorkeuren. 26 september Administratie in één dag (zie uitgelicht) 28 september Crowdfunding (zie uitgelicht) 12 oktober Honorarium berekenen Bereken je persoonlijke tarief 5 oktober Crowdfunding (regionale training in Groningen!) 18+25 oktober Social Media Zet je online netwerk in om in contact te komen met potentiële opdrachtgevers 1 november Photoshop Manipuleer foto’s, creëer collages en optimaliseer beeld voor web en drukwerk 2 +16 november Werk slimmer niet harder timemanagement en organizing voor zelfstandigen 7 november Onderhandelen Scherp je onderhandelingsvaardigheden aan 8 november Webbio schrijven Schrijf een pakkende basistekst over jezelf voor internet

Uitgelicht ADMINISTRATIE IN ÉÉN DAG CROWDFUNDING Hoge boekhoudkosten? Als je het zelf een beetje bijhoudt kan het vaak een stuk goedkoper. Daarom geven wij een boekhoudcursus in één dag voor kleine ondernemers. In “Jip en Janneke” taal wordt uitgelegd hoe je de bedrijfsadministratie in kunt voeren in een simpel boekhoudprogramma en hoe je zelf btw-aangifte kunt doen. Zo heb je altijd inzicht in het reilen en zeilen van je onderneming en blijven de administratiekosten beperkt. Er wordt een speciaal op zp’ers en freelancers gerichte opsomming gegeven van de kosten die wèl en juist niet mogen worden afgetrokken.

In deze training nemen twee jonge honden die hun sporen hebben verdiend op het vlak van crowdfunding je mee naar een vorm van financieren die deze jaren een vlucht neemt. Crowdfunding – het ophalen van geld bij een grote massa kleine investeerders – is een innovatieve vorm van (online) financiering met onvermoed potentieel. Het kan mensen niet alleen in staat stellen kapitaal te vergaren, maar biedt mits goed ingezet ook mogelijkheden voor marketing, kennis- en contactendeling en binding met ‘supporters’.

LOOPBAANADVIESBIJEENKOMSTEN IN DE REGIO / Ook zullen er in het najaar voor alle leden weer loopbaanadvies bijeenkomsten in het land georganiseerd worden. De bijeenkomsten, trainingen en coaching zijn voor leden gratis. Ga voor het actuele aanbod van FNV Loopbaanadvies naar: http://www.fnv-kiem.nl/producten-en-diensten/product/56

boekrecensie

TRAININGEN ACTIEVE LEDEN /

FUCK DE REGELS Thuis en op het werk struikel je elke dag over goedbedoelde regels die niet werken. Laten we gewoon zeggen: FUCK DE REGELS! Het is onze buurt, onze organisatie, ons beroep; blijf er met je poten vanaf. We lossen het zelf wel op! In zijn nieuwe boek Fuck de regels beschrijft filosoof en auteur Ben Kuiken de betutteling van de werknemer en de burger. Maar er is hoop. Lees de ervaringen van slimme verkeersdeskundigen, zorgverleners en managers die mensen zelf laten bepalen hoe ze de regels toepassen of de regels zelfs afschaffen.

FNV KIEM ACADEMIE / NAJAAR

Voor wie nog niet zo lang actief is als (bedrijfs)contactpersoon of vertrouwenspersoon of net gekozen is in een vakgroepsbestuur en/of sectorraad is er een cursusaanbod samengesteld. Maar als je al langer actief bent kunnen deze cursussen zeker ook bijdragen aan je vakbondswerk. 25 oktober 10 oktober (datum ovb) 1 november

‘Fuck de regels’ laat haarfijn zien dat mensen verantwoordelijkheid nemen als ze vertrouwen krijgen. Het is tijd om de groei van het aantal wetten en regels een halt toe te roepen. Onze politici zouden moeten bezuinigen op regels, niet op geld. Fuck de regels kost €19,95. Het e-book kost €15,99

‘Social Media’ beginners Leer online netwerken met linkedin en twitter. ‘Gesprekstechniek’ Voer op effectieve wijze gesprekken met collega’s, motiveer ze en creëer draagvlak. ‘Macht en invloed’ zo kan het ook. Beïnvloed macht en overtuig de ander door je persoonlijke kracht. 14+21 november ‘Social Media’ gevorderden (’s avonds!) Hoe pas ik linkedin, twitter en facebook toe in mijn netwerk?

Actieve leden worden op de hoogte gehouden van het actuele aanbod via de digitale nieuwsbrief NAL. Deelname aan deze cursussen is uitsluitend voor actieve leden en gratis. Informatie en opgave kan via [email protected]

KIJK VOOR HET ACTUELE AANBOD AAN ZP-TRAININGEN OP WWW.FNV-KIEM.NL/TRAININGEN. HIER KUN JE JE OOK AANMELDEN.


Isde3D-printerhetantwoordopdeChineseindustrie?

EEN GEHOORAPPARAAT UIT DE PRINTER ALLES NAMAKEN

3D-printers bevinden zich nog in de kinderschoenen. Zeker als je bedenkt dat ze, volgens experts, binnen afzienbare tijd – 10, 15 jaar – hèt antwoord op de nu nog revolutionaire Chinese industrie zullen zijn. Over pakweg 15 jaar printen we álles zelf, van een paar nieuwe Nikes tot een onderdeel voor de grasmaaier en een mobiele telefoon. Schaakstukken, oorbellen of zelfs kledingstukken printen met je eigen 3D-printer. Het klinkt als dure toekomstmuziek. Dat is het echter niet. Voor zo’n 1200 euro koop je tegenwoordig al een zg. ‘Ultimaker’, een 3D-printer uit een Nederlandse fabriek, die alles in kunststof kan afdrukken. Weliswaar nog geen kleding of autoband – het grootste te printen object was begin 2012 een stoel – maar het wachten is op een printer die een auto print. En dat een 3Dprinter geen speelgoed voor rijke nerds is, bleek in 2011 wel tijdens de Dolle Dwaze Dagen van de Bijenkorf. Het warenhuis bood een heuse 3D-printer te koop aan. De printers worden dus op steeds

grotere schaal beschikbaar en toegankelijk voor een groter wordende groep mensen.

koop vanaf ongeveer 2100 euro. Op dit moment neemt het printen nog veel tijd in beslag, maar ook dat zal na verloop van tijd steeds sneller gaan. De verwachting is dat veel mensen over een paar jaar thuis een 3D-printer hebben. Voor wie geen eigen 3D-printer heeft, zijn er dan natuurlijk printershops.

NIET NIEUW

HOE HET WERKT

Maar deze computergestuurde manier van het printen van voorwerpen is niet helemaal nieuw. Productontwerpers gebruiken de techniek al sinds de jaren tachtig om prototypes te maken. De industriële 3D-printers die hier voor nodig zijn, kosten echter minstens 20.000 euro.

Een 3D-printer maakt van een digitaal ontwerp –getekend in een speciaal programma- een fysiek object. 3D-printers zijn dus niets meer of minder dan printers, die driedimensionale voorwerpen kunnen printen. De printers zien er over het algemeen wat groter uit dan de gewone printers. Het grootste verschil is dat je er echte voorwerpen mee kunt maken. Dit kan met verschillende materialen, afhankelijk van de soort 3D-printer.

BOUWPAKKET Het goedkoopste segment 3Dprinters koop je als bouwpakket dat je zelf in elkaar moet zetten. Kant-en-klare 3D-printers zijn te

Een 3D-printer print een maquette uit van een nieuwe woning. aan het eind van het printproces wordt het niet verlijmde poeder weggeblazen en blijft de print over.

In principe kun je alles namaken, maar niet altijd in dezelfde grootte. 3D-printers kunnen op verschillende manier een object printen. De eerste manier werkt vrij simpel: objecten worden laagje voor laagje geproduceerd. 3Dprinters gebruiken daarvoor fijne poeders, zoals gips, bioplastic, polyester, polyuethaan, of epoxy om 3D-modellen te printen. De fijne poeders worden met elkaar verbonden door een lijm, waardoor zij een vaste vorm aannemen. Aan het eind van het printproces wordt de niet verlijmde poeder weggeblazen en blijft het geprinte object over. Een andere manier van 3D-printing is het met UVlicht vaste vorm geven aan vloeistoffen, zoals fotopolymeer. Dit wordt ook wel stereolithografie genoemd. Een derde manier is een printerspuit die gesmolten materiaal spuit en het voorwerp laag voor laag opbouwt. Zo kun je met bijvoorbeeld chocola je eigen chocoladereep printen.

VERSCHUIVING De toekomst van 3D-printen ziet er rooskleurig uit. Er wordt verwacht dat er in 2016 een wereldwijde markt is van meer dan 3 miljard dollar aan artikelen die uit de 3D-printer komen. In 2020 zal dit bedrag – zo verwachten onderzoekers – gestegen zijn tot ongeveer 5 miljard dollar. Dit betekent voor de Nederlandse ondernemers een verschuiving van werkzaamheden. Het zal waarschijnlijk grote gevolgen hebben voor de Nederlandse markt. Deskundigen zien het als een kans om productie weer binnen de Nederlandse grenzen te krijgen. Dat er al heel veel met 3D-printtechnologie kan, blijkt uit gebruik in de medische sector. Daar wordt namelijk al de helft van alle gehoorapparaatjes met een

3D-printer geprint. Nog niet zo lang geleden haalde de implantatie van een 3D-geprinte kunstkaak alle voorpagina’s.

HET ANTWOORD OP CHINA? Door in eigen land producten te printen zal het voor bedrijven niet meer nodig zijn om naar lagelonenlanden te verhuizen. Dit betekent dat met 3D-printing veel op logistiek, energie, en arbeid bespaard kan worden. Zo zal 3Dprinten –naast een verschuiving van de werkzaamheden– zorgen voor een revolutie in de logistiek. China zal niet langer meer de werkplaats van de wereld zijn. De logistiek van grondstoffen zal belangrijker worden dan die van eindproducten. Landen die vooral eenvoudige massaproducten maken, zoals China en Taiwan, zullen het moeilijk krijgen omdat de consument ze binnen afzienbare tijd zelf kan printen. Daarnaast zal een toename van 3D-printen de voorraden doen slinken. Vanwege het ‘just in time’ produceren is het voorspellen van de vraag – en dus voorraad- niet meer nodig. Voorraadbeheer zal op die manier verschuiven van eindproducten naar basisgrondstoffen en halffabricaten.

DE VOLGENDE STAP En wat is de volgende stap? Een 3D-scanner? Ook die is ongetwijfeld in de maak of al op de markt. Het wachten is op een printer die onze aardappels, kropjes sla en hamburgers print. Vooralsnog wordt 3D-printen begrenst door de afmetingen die de printer kan hanteren. Maar heeft de geschiedenis ons niet geleerd dat die grenzen telkens vervagen? Over een aantal jaren printen we ongetwijfeld containerkranen, gevechtsvliegtuigen en caravans.


Jubilea

VOORDEEL Eenspectaculairedag inWalibiHolland

40jaarlid Het afdelingsbestuur Zuid Limburg heeft Rob Jansen, penningmeester bij de afdeling, in het zonnetje gezet. Rob Jansen heeft gewerkt bij de MGL Media-

groep Limburg. Zijn inzet voor de vakbond en de leden is altijd een belangrijk onderdeel geweest in zijn leven. Jansen is bij het bedrijf waar hij werkte vertrouwens- en contactpersoon geweest voor FNV KIEM. Als afdelingsbestuurder van de afdeling Zuid Limburg beheert hij inmiddels 40 jaar lang de financiën. Daarnaast is hij, eveneens 40 jaar, consulent van het Algemeen Sociaal Fonds, waar leden met vragen bij hem terecht kunnen. Na zijn VUT is hij zich blijven inzetten als vrijwilliger bij onder meer FNV Lokaal.

In Walibi Holland verveel je je geen minuut: Voel je hartslag stijgen tijdens de lancering in de achtbaan Xpress of laat je meevoeren door de snelheid van het geluid in Speed of Sound. Geniet van spetterende waterattracties of van het prachtige uitzicht vanuit het reuzenrad. Via FNV-voordeel krijg je in juli en augustus hoge korting op de entreeprijs!

MEER kijk op www.fnvkiem.nl/ mijnkiem

Koop je kaarten dus met korting via www.fnvkiem.nl/mijnvoordeel

VOORDEEL Elkereisdeperfectetas

60jaarlid Tijdens de jubilarissen bijeenkomst op 14 april in Leeuwarden is een groot aantal jubilarissen uit de noordelijke provincies gehuldigd. Speciale aandacht was er voor Johan Stavorinus. Hij is 60 jaar lid en 40 jaar bestuurslid van de afdeling Friesland. Ook het bestuur van de afdeling Groningen was aanwezig om Johan te eren. Zij hadden een mooie oorkonde gemaakt.

RISICO OP KORTEN PENSIOENEN BLIJFT GROOT van € 11,4 miljard eind 2011 naar € 12,5 miljard. Dat is vooral een gevolg van een aantal nieuwe aansluitingen, waaronder het bedrijfstakpensioenfonds voor de Kartonnage- en Flexibele Verpakkingen. Het behaalde rendement vertaalde zich niet in een vergelijkbare stijging van de dekkingsgraad.


Als lid van FNV KIEM ontvang je nu 10% korting op het gehele assortiment. Bekijk het assortiment koffers en tassen op www.fnvkiem.nl/mijnvoordeel

VOORDEEL Voordeligverzekerdbij Univé Als lid van FNV KIEM kun je

LAGERE RENTE Dat komt door de dalende rente. Die daalde van 2,7% naar 2,5%. Bij een lagere rente moeten pensioenfondsen meer reserveren voor hun verplichtingen. De Het bestuur van het Pensioen- reservering voor de pensioenen die PGB nu en in de toekomst fonds Grafische Bedrijven moet uitbetalen steeg in het eerste heeft eind 2011 besloten de kwartaal van € 11,5 miljard naar basispremie van 17,5% voor€ 12,6 miljard. De dekkingsgraad lopig niet te wijzigen. die de verhouding tussen het vermogen en verplichtingen De pensioenpremie blijkt bij de weergeeft veranderde minimaal: huidige rentestand ontoereikend 99,4 % eind 2011 tegen 99,6% eind te zijn. Daardoor bestaat er een maart 2012. “Het fonds blijft daarkans dat de grafische pensioenen alsnog worden gekort. Dat zegt het mee nog wel op schema liggen om het vermogen op tijd op het verPensioenfonds voor de Grafische eiste niveau te krijgen. Maar het Bedrijven. In het eerste kwartaal risico op een verlaging van de penvan 2012 heeft PGB op zijn beleggingen een rendement behaald van sioenen wordt bij de huidige rekenregels groter”, zegt het PGB. 4,5%. Het vermogen steeg meer,

Ben je nog op zoek naar een goede koffer of tas voor de zomervakantie? Of zoek je juist een laptoptas of een hoes voor je notebook? Bij Travelbags.nl ben je voor alle soorten koffers en tassen aan het juiste adres.


bij Univé flink besparen op je schadeverzekeringen. Via FNVvoordeel ontvang je namelijk zeer aantrekkelijke kortingen op de premie van onder andere je motorrijtuigen-, woonhuis-, inboedel-, aansprakelijkheidsen doorlopende reisverzekering. Zo kun je er zorgeloos op uit en ben je tegelijkertijd thuis zorgeloos en voordelig verzekerd!

Wil je weten hoeveel je kunt besparen op de premie van je schadeverzekering? Op www.fnvkiem.nl/mijnvoordeel vind je alle informatie.

FNV KIEM is ... FNV KIEM is dé vakbond voor werknemers en alle zelfstandig professionals in de creatieve industrie in de sectoren Kunsten, Informatie, Entertainment en Media. Wij leveren professionele dienstverlening aan 35.000 leden op het terrein van werk en inkomen. FNV KIEM is een creatieve, eigenwijze en vooruitstrevende vakbond die niet bang is voor uitdagingen en veranderingen.

WIJ ZIJN DE VaKBOND VOOR DE CREaTIEVE INDuSTRIE.

Colofon Jaargang 4, nummer 3, juli 2012 Redactieadres FNV Kunst Informatie Entertainment en Media, Postbus 9354, 1006 AJ Amsterdam T (0900) 368 5436 I www.fnvkiem.nl uitgave Stichting FNV Pers Hoofdredactie en teksten Mariëtte Raap | De Schrijffabriek Tips Dunck Foto’s Alphons.net, Barbara Boots, Dunck, Jo Frijns Vormgeving Studio FNV Bouw Druk Senefelder Misset Vragen [email protected]

GRAFIMEDIA & TECHNIEK

Recommend Documents