Gemeente Werkendam, Unit Ruimte

Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Gemeente Werkendam Klimaatplan 2013-2016

Gemeente Werkendam, Unit Ruimte Mei 2013

Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Samenvatting

Samenvatting Dit beleidsplan is een voortzetting van het Klimaatplan gemeente Werkendam 2009-2012. De looptijd van dit Klimaatplan is van 2013 tot en met 2016. Er is gekozen om grotendeels dezelfde ambities en dezelfde doelstellingen als uitgangspunt te nemen als in het vorige plan. De nadruk in dit plan ligt echter meer op de kansen en mogelijkheden om de voorbeeldfunctie van de gemeente te benadrukken.

Ambities Werkendam wil een duurzame gemeente zijn en actief bijdragen aan een schonere, gezondere leefomgeving. Werkendam wil bijdragen aan een duurzame samenleving en sluit hiertoe aan op de landelijk afgesproken doelstellingen van energie- en klimaatbeleid. De gemeente Werkendam:  Maakt werk van haar eigen, interne Duurzame Ontwikkeling en draagt dit uit  Voert een actief klimaatbeleid

Doelstellingen Duurzame Ontwikkeling gemeentelijke organisatie De belangrijkste verandering in het klimaatbeleid van de gemeente Werkendam is dat er meer aandacht is voor Duurzame Ontwikkeling van de gemeentelijke organisatie. Wanneer de gemeente in haar eigen organisatie en werkzaamheden in de samenleving handen en voeten geeft aan Duurzame Ontwikkeling, en dit ook actief uitdraagt, zullen anderen (inwoners, bedrijven, instellingen) automatisch volgen. Daarnaast is het eenvoudiger mensen te verleiden om duurzamer te handelen wanneer de gemeentelijke organisatie zelf een voortrekkersrol neemt. Energiebesparing en verduurzaming energievoorziening  Realisatie van minimaal 10% binnen de gemeente duurzaam opgewekte energie in 2020  Bijdragen aan realisatie van de doelstellingen uit de “Verklaring van Dussen” zijnde: o Realisatie van 20% Duurzame Energie (DE) in 2020 o Reductie uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen met 30% in 2020 (gemeten in CO2-equivalenten t.o.v. 1990) o Realisatie van 2% energiebesparing per jaar

Speerpunten klimaatplan 2013-2016 De speerpunten van dit klimaatplan zijn:  Duurzame Ontwikkeling van de eigen organisatie  Vergroten Duurzame Energie (DE)-productie binnen de gemeente. Met de nadruk op het gebruik van zonne-energie, biomassa en aardwarmte/KWO waar mogelijk. Grootschalige windturbines zijn geen optie en kleine windturbines alleen buiten de kernen. Hieraan wordt zowel passief bijgedragen: voorlichting, faciliteren en stimuleren, als ook actief: zelf investeren in bijvoorbeeld PV-panelen  Meewerken aan en stimuleren van energiebesparing en Duurzame Energietoepassingen voor particulieren en verenigingen/instellingen (Klimaatsubsidie 2013-2016)  Communicatie: voorlichting en informatieverstrekking  Uitvoeren acties EnergieAgenda Regio West-Brabant

1 Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Inhoudsopgave

Inhoudsopgave

Samenvatting

blz. 1

Inhoudsopgave

blz. 2

1.

blz. 3

Planperiode, beleidskader en focus Planperiode Beleidskader Focus Duurzame Ontwikkeling Goed Voorbeeld doet Goed Volgen!

2.

3 3 3 3 4

Ambities en Doelstellingen 2013-2020

blz. 5

Ambities Doelstellingen Duurzame Ontwikkeling gemeentelijke organisatie Energiebesparing en verduurzaming energievoorziening Aandachtsgebieden en Speerpunten 2013-2016 Aandachtsgebieden klimaatbeleid Duurzame Overheid Duurzame Energieproductie Energietransitie gebouwde omgeving Schone en zuinige mobiliteit Duurzame bedrijven Klimaatbestendige leefomgeving Speerpunten klimaatplan

3.

Acties

5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6

blz. 7

Acties klimaatplan 2013-2016 Overzicht kosten Dekking Resultaat

7 10 10 10

Bijlage I:

Begrippen en afkortingen

blz. I

Bijlage II:

Verklaring van Dussen

blz. II

Bijlage III:

Overzicht acties EnergieAgenda RWB

blz. III


Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Planperiode, Beleidskader en Focus

1.

Planperiode, beleidskader en focus

Dit beleidsplan is een voortzetting van het Klimaatplan gemeente Werkendam 2009-2012. Er is gekozen om grotendeels dezelfde ambities en dezelfde doelstellingen als uitgangspunt te nemen als in het vorige plan. De belangrijkste verschillen zijn niet zozeer te vinden in de doelstellingen en streefcijfers. De nadruk in dit plan ligt meer op kansen en mogelijkheden om de voorbeeldfunctie van de gemeente te benadrukken. Daarnaast is de ambitie om een koplopersrol op het gebied van duurzaam bouwen te vervullen vervallen. In dit plan worden enkele afkortingen en begrippen gebruikt die mogelijk verduidelijking behoeven. Een lijst hiervan is opgenomen in Bijlage I.

Planperiode De looptijd van het Klimaatplan is van 2013 tot en met 2016. Aangezien de effecten van klimaatbeleid over een langere periode dan vier jaar beoordeeld moeten worden is een vervolg op dit Klimaatplan van groot belang. In 2017 wordt weer een vervolgplan opgesteld, weer voor een periode van vier jaar. In 2020, de peildatum voor de diverse landelijke, regionale en gemeentelijke doelstellingen op klimaatgebied, worden de resultaten in het geheel getoetst.

Beleidskader Op diverse niveaus zijn verklaringen en richtlijnen opgesteld en in mondiaal, nationaal en regionaal beleid:  Mondiale klimaatconferenties o.a. Kyoto 2 en Rio 20+  Europese “Climate and Energy package” (2009)  Nationaal werkprogramma “Schoon en Zuinig”  Regionale “Verklaring van Dussen” (2008) (Bijlage II)  Klimaatplan gemeente Werkendam 2009-2012

Focus Duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling betekent zorgen voor een evenwichtige balans tussen de drie P’s (People, Planet en Profit/Prosperity) oftewel de sociale, ecologische en economische aspecten van de samenleving. De samenhang tussen de drie P’s, de zogenoemde duurzaamheiddriehoek is hieronder weergegeven:

Afbeelding 1: Duurzaamheiddriehoek


Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Belangrijk voor duurzame ontwikkeling is het tegengaan van afwenteling van problemen in tijd en ruimte. Met andere woorden toekomstige generaties en andere regio’s of delen van de wereld mogen geen schadelijke effecten ondervinden van de activiteiten die in Werkendam uitgevoerd worden. Een duurzame gemeente is aantrekkelijk voor mensen om te wonen, werken en recreëren, zowel nu als in de toekomst. Goed Voorbeeld doet Goed Volgen! Uit de evaluatie van de vorige planperiode is aanpak van verduurzaming van de eigen organisatie als belangrijkste aandachtspunt naar voren gekomen. Om duurzame ontwikkeling van de eigen organisatie een gedegen en formele basis te geven, dient nog een extra stap gezet te worden. Vandaar dat in deze planperiode de focus ligt op het geven van het goede voorbeeld. De belangrijkste acties zijn gericht op het versterken van duurzaamheid in de gemeentelijke organisatie, en het uitdragen van de voorbeeldrol van de gemeente. Er worden concrete zichtbare, maar ook minder zichtbare, acties gepresenteerd, bijvoorbeeld het plaatsen van PV-panelen op gemeentelijke gebouwen, bewonerscampagnes, aanschaf van een elektrische bodeauto en afvalscheiding in het gemeentehuis. Wanneer de gemeente in haar eigen organisatie en werkzaamheden in de samenleving handen en voeten geeft aan Duurzame Ontwikkeling, en dit ook actief uitdraagt, zullen anderen (inwoners, bedrijven, instellingen) automatisch volgen. Daarnaast is het eenvoudiger mensen te verleiden om duurzamer te handelen wanneer de gemeentelijke organisatie zelf een voortrekkersrol neemt.


Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Ambities en Doelstellingen 2013-2013

2.

Ambities en Doelstellingen 2013-2020

Ambities Werkendam wil een duurzame gemeente zijn en actief bijdragen aan een schonere, gezondere leefomgeving. Werkendam wil bijdragen aan een duurzame samenleving en sluit hiertoe aan op de landelijk afgesproken doelstellingen van energie- en klimaatbeleid. De gemeente Werkendam:  Maakt werk van haar eigen, interne Duurzame Ontwikkeling en draagt dit uit  Voert een actief klimaatbeleid

Doelstellingen Duurzame Ontwikkeling gemeentelijke organisatie De belangrijkste verandering in het klimaatbeleid van de gemeente Werkendam is dat er meer aandacht is voor Duurzame Ontwikkeling van de gemeentelijke organisatie. Wanneer de gemeente in haar eigen organisatie en werkzaamheden in de samenleving handen en voeten geeft aan Duurzame Ontwikkeling, en dit ook actief uitdraagt, zullen anderen (inwoners, bedrijven, instellingen) automatisch volgen. Daarnaast is het eenvoudiger mensen te verleiden om duurzamer te handelen wanneer de gemeentelijke organisatie zelf een voortrekkersrol neemt. Energiebesparing en verduurzaming energievoorziening  Realisatie van minimaal 10% binnen de gemeente duurzaam opgewekte energie in 2020  Bijdragen aan realisatie van de doelstellingen uit de “Verklaring van Dussen” zijnde: o Realisatie van 20% Duurzame Energie in 2020 o Reductie uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen met 30% in 2020 (gemeten in CO2-equivalenten t.o.v. 1990) o Realisatie van 2% energiebesparing per jaar Aandachtsgebieden en Speerpunten 2013-2016 Aandachtsgebieden klimaatbeleid De acties uit dit plan zijn onder te verdelen in zes aandachtsgebieden: Duurzame overheid Een duurzame overheid richt zich op de gemeentelijke organisatie. Het doorvoeren van veranderingen in de bedrijfsvoering van de gemeente levert een bijdrage aan een meer duurzame gemeente. Duurzame energieproductie Het duurzaam opwekken van energie, door gebruik te maken van hernieuwbare energiebronnen, is belangrijk om de verdere opwarming van de aarde te stoppen. Daarnaast kan de afhankelijkheid van andere landen met grotere voorraden fossiele brandstoffen verkleind worden door meer lokaal te voorzien in de energievraag. Voor Werkendam betekent de keuze om geen windturbines toe te staan dat de doelstelling van 10% in 2020 wel behaald kan worden. De gemeente kan hieraan een bijdrage leveren door het gebruik van biomassa en zonne-energie door inwoners en bedrijven actief te stimuleren. Dit vergt echter wel een grotere inspanning tegen relatief hogere kosten. Energietransitie gebouwde omgeving Het beperken van de energievraag is net zo belangrijk als het duurzaam opwekken er van. Elke joule energie die niet wordt verbruikt hoeft ook niet opgewekt te worden. Hierdoor is het resultaat en het rendement van de toekomstige duurzame energieopwekking groter. 5 Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Een belangrijk achterliggend principe is de Trias Energetica. Dit principe gaat uit van drie richtlijnen: energiebesparing, verduurzaming van de energievoorziening en het zo efficiënt mogelijk inzetten van fossiele brandstoffen voor de resterende energievraag.

Afbeelding 2: Trias Energetica

Schone en zuinige mobiliteit Het energieverbruik voor vervoer en mobiliteit is ongeveer 25% van het totale energieverbruik. Kiezen voor alternatieven die minder energie verbruiken levert dan ook een grote bijdrage aan het verminderen van de energievraag. Daarnaast kan winst behaald worden door het reduceren van de uitstoot van vervuilende stoffen (onder meer roet, fijnstof, stikstofoxiden en vluchtige organische stoffen). Duurzame bedrijven Door duurzaamheid onder de aandacht te brengen bij de bedrijven in de gemeente wordt ook een bijdrage geleverd aan een duurzamere omgeving. Hierbij is onder meer te denken aan energiebesparing en energieverduurzaming maar ook aan waterverbruik en sociaal werkgeverschap. Klimaatbestendige leefomgeving Ondanks alle maatregelen verandert in de komende jaren het klimaat. Het wordt warmer en droger in sommige seizoenen en in andere wordt het natter. Om hier goed mee om te gaan is het van belang daarover na te denken bij het inrichten van de openbare ruimte. Speerpunten klimaatplan  Duurzame Ontwikkeling van de eigen organisatie  Vergroten DE-productie binnen de gemeente. Met de nadruk op het gebruik van zonne-energie, biomassa en aardwarmte/KWO waar mogelijk. Grootschalige windturbines zijn geen optie en kleine windturbines alleen buiten de kernen. Hieraan wordt zowel passief bijgedragen: voorlichting, faciliteren en stimuleren, als ook actief: zelf investeren in bijvoorbeeld PV-panelen  Meewerken aan en stimuleren van energiebesparing en Duurzame Energietoepassingen voor particulieren en verenigingen/instellingen (Klimaatsubsidie 2013-2016)  Communicatie: voorlichting en informatieverstrekking  Uitvoeren acties EnergieAgenda Regio West-Brabant 6 Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Acties

3.

Acties

Acties klimaatplan 2013-2016 Om een bijdrage te leveren aan een meer duurzame wereld zijn een aantal acties geformuleerd, uit te voeren in de jaren 2013 tot en met 2016. Hieronder is een overzicht van de acties in het klimaatplan 2013-2016 te vinden. Nr. Onderwerp 1 Communicatie en voorlichting

Omschrijving Actie Vergroten van aandacht voor en kennis van Duurzame Ontwikkeling bij de inwoners van de gemeente.

Doelstelling Bewustwording.

Kosten ca. € 10.000,per jaar; dekking in exploitatie.

Duurzaamheid opgenomen in het organisatiejaarplan en Bedrijfsintern Duurzaamheid Management Systeem opgesteld en geïmplementeerd in 2015.

Richting, draagvlak en ondersteuning voor duurzame ontwikkeling gemeentelijke organisatie. Lagere beheerskosten en lagere milieubelasting door gemeentelijke bedrijfsvoering.

ca. € 20.000,- in 2014; dekking uit exploitatie.

Onderzoek naar haalbaarheid van het lokaal opwekken van 5-10 % van het totale gemeentelijke energieverbruik met PV-panelen in landopstelling in samenwerking met energiebedrijf en private investeerders. Plaatsen van PV-panelen op diverse gemeentelijke gebouwen vanaf 2012. Onder meer Gemeentewerf, Gemeentehuis en Sporthal de Crosser. Verwarmen van zwembaden met behulp van houtsnipperkachels met gemeentelijk groenafval als brandstof. Opwekken van duurzame energie in de directe nabijheid van de meest verbruikende pompen in het rioolstelsel van Werkendam, uitvoering 2014.

Investeringsvoorstel, inzicht in kansen van grootschalige opwekking energie door gemeente in samenwerking met energiebedrijf en private investeerders.

ca. € 15.000,eenmalig; dekking in exploitatie.

Duurzaam opwekken van circa 0,01 % van het totale energieverbruik van de gemeente.

ca. € 70.000,eenmalig; dekking in exploitatie (onder voorbehoud). ca. € 70.000 – € 80.000,- per installatie uit exploitatie zwembaden. ca. € 100.000,eenmalig uit reserve rioolheffing.

Duurzame Overheid Gemeentelijke organisatie 2 Duurzaamheid in bedrijfsvoering

Duurzame energieproductie Zon 3 Gemeentelijke zonneenergiecentrale

4

PV-panelen op gemeentelijke gebouwen

5

Houtsnipperkachel bij zwembaden

6

PV-panelen bij riool pompen

Reductie van gasverbruik met circa 90% (70.000 m3) per jaar, circa 40% lagere CO2 uitstoot. Duurzaam opwekken van circa 10% van het totaal verbruik van de pompen en gemalen van de gemeente (0,015% van het totaal verbruik in de gemeente).


Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Acties Initiatieven particulieren 7 DEcAB, ZonWeide ® Hank

8

Stimuleren Lokale Duurzame Energie initiatieven

9

Klimaatsubsidie 20132016

Coöperatie voor productie van duurzame energie met PVpanelen in veldopstelling, voor 200 tot 300 huishoudens (ca. 700.000 tot 1.150.000 kWh/jaar). Lokale Duurzame Energie Initiatieven actief in gemeente / Land van Heusden en Altena. Stimuleren Duurzame energie maatregelen particulieren.

Wind. 10 Regionale samenwerking Realisatie van 320 MW aan Wind Regio West-Brabant windenergie in 2020 in regio West-Brabant. Nieuw te plaatsen turbines en opschalen bestaande turbines.

Duurzaam opwekken van 1 - 1,5% van het totale energieverbruik van de gemeente.

€ 3.000,eenmalig; dekking uit exploitatie.

Betrokkenheid van inwoners bij eigen duurzame energie opwekking. Vergroten van het in particulier bezit opgewekte percentage duurzame energie in de gemeente.

ca. € 1.000,jaarlijks; dekking uit exploitatie.

Duurzaam opwekken van 8,5 - 10,7% van het totale energieverbruik van de Regio West Brabant.

n.v.t. (behalve als actief geïnvesteerd wordt in een van de nieuw te plaatsen turbines).

Verlagen van het energieverbruik van het woningdeel in particulier bezit in de gemeente.

€ 200.000,- over 4 jaar (samen met 9); dekking uit reserve bestuursakkoord 2010-2014.

€ 200.000,- over 4 jaar (samen met 11); dekking uit reserve bestuursakkoord 2010-2014.

Energietransitie gebouwde omgeving Energiebesparing particulieren 11 Klimaatsubsidie 2013Stimuleren 2016 energiebesparende maatregelen particulieren.

Schone en Zuinige Mobiliteit Gemeentelijk wagenpark 12 Verduurzamen gemeentelijk wagenpark

Vervangen bodeauto voor een 100% lagere CO2 elektrische bodeauto uiterlijk uitstoot bode auto, in 2016. lagere kilometerkosten, uitdragen voorbeeldfunctie gemeente.

ca. € 20.000,maximaal zonder inruil huidige auto; dekking uit exploitatie.

Duurzaam Ondernemen, Bedrijven Aanpassen omgeving aan effecten klimaatverandering 13 MKB Gemeente neemt een Duurzaamheidsbarometer abonnement op de Duurzaamheidsbarometer voor alle MKB bedrijven in de gemeente. 14 MKB Duurzaam Faciliteren en stimuleren van ondernemen jaarlijks twee middagen Duurzaam Ondernemen.

Bewustwording duurzaam ondernemen.

€ 2.500 in drie jaar; dekking uit exploitatie.

Bewustwording duurzaam ondernemen. Intervisie deelnemende bedrijven.

€ 2.000,jaarlijks; dekking uit exploitatie.


Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Acties Klimaatbestendige leefomgeving Aanpassen omgeving aan effecten klimaatverandering 15 Deltaprogramma De inbreng van Werkendam optimaliseren voor het betreffende deel van het Rivierengebied.

Biodiversiteit en Countdown 2010 16 Plaatsen nestgelegenheid Bieden van nestgelegenheid huiszwaluwen aan de huiszwaluw, een van de ambassadeurssoorten voor Biodiversiteit van de gemeente.

Openbare ruimte, Natuur en Landschap 17 Onderzoek naar Onderzoek naar kosten en aangepast zaai- en haalbaarheid van een maaibeleid aangepast zaai- en maaibeleid.

Een veilige leefomgeving in het Nederlandse rivierengebied, en dus ook in Werkendam, gegarandeerd tot aan 2100. In de kernen Dussen, Nieuwendijk, Sleeuwijk en Werkendam is een zwaluwtil met ongeveer 120 nestplaatsen geplaatst voor het broedseizoen 2014.

ca. € 26.000,- in 2013; dekking uit IP 20132016.

Voorstel voor aangepast zaai- en maaibeleid dat leidt tot een grotere biodiversiteit tegen lagere jaarlijkse beheerskosten.

ca. € 5.000,- in 2013-2014; dekking uit exploitatie.

Bijdrage aan realisatie van de streefcijfers van 20% Duurzame energie in 2020, 30% CO2reductie t.o.v. 1990 en 2% energiebesparing per jaar (Verklaring van Dussen).

ca. € 115.000,in 2013-2016; dekking uit exploitatie.

Regionale EnergieAgenda 2013-2020 Uitvoeren van regionaal actieprogramma 18 Energie Agenda 201315 acties in Regionale 2020 samenwerking gericht op energiebesparing en verduurzaming energievoorziening in alle delen van de samenleving (overheden, bedrijven, inwoners). Zie ook Bijlage III.

Tabel 1: Actielijst Klimaatplan 2013-2016


Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Acties

Overzicht kosten In de onderstaande tabel is een overzicht van de kosten voor het uitvoeren van de acties over de loop van de planperiode 2013-2016 weergegeven. 2013

2014

2015

2016

Totaal

Klimaatplan

€ 129.500 € 219.000 € 96.500

€ 36.000

€ 481.000

EnergieAgenda

€ 16.500

€ 34.000

€ 115.000

€ 31.000

€ 33.500

€ 200.000 € 196.000 € 300.000 € 180.000 € 120.000 € 796.000

Subsidie '13-'16 € 50.000

€ 50.000

€ 50.000

€ 50.000

Tabel 2: Financieel overzicht Klimaatplan 2013-2016

Dekking In totaal wordt in vier jaar een bedrag van € 796.000,- geïnvesteerd. De dekking van deze gelden is als volgt:  Gedekt in exploitatie en bestaande kredieten: € 279.748, Nieuwe investeringen vanuit reserve bestuursakkoord: € 236.252, Nieuwe investering vanuit reserve rioolheffing: € 100.000, Nieuwe investering, dekking nader te bepalen: € 20.000, Uitgaven derden: € 160.000,Resultaat Het resultaat van de separate investeringen in Duurzame Energie op gemeentelijke eigendommen is circa 63.500 kWh energie (het gemiddelde energieverbruik van ongeveer 18 huishoudens) per jaar opgewekt door middel van PV-systemen. Daarnaast lopen nog diverse trajecten die geen concreet getal als doelstelling hebben, maar wel leiden tot een hoger percentage opgewekte duurzame energie. Deze trajecten zijn onder meer de Klimaatsubsidie 2013-2016 en de regionale EnergieAgenda (met daarin het collectieve inkooptraject voor zonnepanelen, het regionale bod Windenergie en voorlichtingsen bewonerscampagnes).


Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Bijlage I

Bijlage I: Begrippen en afkortingen Aardwarmtesysteem

Toepassing die voor het opwekken van warmte of koude gebruik maakt van de in de bodem aanwezige warmte.

Adaptatie

Aanpassing. In dit kader aanpassing van de inrichting van de openbare ruimte aan het veranderende klimaat.

Biodiversiteit

Het voorkomen van verschillende soorten planten en dieren in een ecosysteem/leefomgeving.

CO2

Koolstofdioxide, het belangrijkste broeikasgas. Zorgt mede voor opwarming van de aarde. Het effect van alle andere broeikasgassen wordt omgerekend naar CO2 equivalenten.

DE

Duurzame Energie; energie opgewekt uit hernieuwbare grondstoffen (biomassa) of door gebruik van zonlicht, wind, waterkracht of aardwarmte.

Duurzame Ontwikkeling

Voor Werkendam betekent duurzame ontwikkeling: Het tegengaan van afwenteling van problemen in tijd en ruimte. Met andere woorden toekomstige generaties en andere regio’s of delen van de wereld mogen geen schadelijke effecten ondervinden van de activiteiten die in Werkendam uitgevoerd worden.

Energielabel

Label dat een relatieve vergelijking van diverse producten mogelijk maakt. Inmiddels zijn labels ingevoerd voor wit- en bruingoed, auto’s en gebouwen. Een energie label loopt van A (groen, zuinig) tot aan G (rood, onzuinig).

Energietransitie

Overgang naar gebruik van energiezuinigere toepassingen voor warmte en elektriciteit en uitvoer van energiebesparende maatregelen.

PV-paneel

Photo Voltaïsch paneel; Toepassing die de invallende zonne-energie omzet in elektriciteit.

SLoK

Subsidieregeling Lokaal Klimaatbeleid; subsidieregeling, op basis van 50% cofinanciering, van de rijksoverheid aan gemeenten voor de ontwikkeling van klimaatbeleid en uitvoeringsprogramma’s.

WKO

Warmte Koude Opslag, een koelen verwarmingssysteem voor gebouwen dat overtollige warmte in de zomer opslaat in de bodem om deze in de winter te gebruiken voor verwarming. In de zomer kan eventueel ook koude uit de bodem gehaald worden om te koelen.

Zonneboiler

Toepassing die de invallende zonne-energie omzet in warmte.

I Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Bijlage II

Bijlage II: Verklaring van Dussen

II Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Bijlage III

Bijlage III: EnergieAgenda Regio West-Brabant overzicht acties GO-01 Actieve informatieoverdracht energie en dubo bewoners: Campagne Energiebewust,thuis besparen  Nadere invulling nog niet bekend  Gemeente neemt 5 acties af, één per kern, verspreid over de jaren 2013 tot 2016  Raming ca. 25 uur voor afstemming, exclusief communicatie  Raming ca. € 10.000 per actie, € 50.000,- totaal GO-02 Actieve informatieoverdracht energie en dubo bewoners: Energiebesparing loont!  Vervolg huidige actie: Steek Energie in je huis  Raming ca. 20 uur, inclusief communicatie  Raming ca. € 1.000 eenmalig GO-03 Duurzaam bouwen West-Brabant  Uitwerking regionaal speelveld duurzaam bouwen  Raming ca. 15-20 uur bij deelname werkgroep  Raming ca. 20 uur, inclusief communicatie  Raming ca. € 2.000 eenmalig GO-04 Financieringsconstructie  Revolverend fonds voor woningverbetering particulieren  Nadere invulling nog niet bekend GO-05 Praktijkcontroles EPC/GPR  Uitwerking regionaal speelveld uitvoering controles nieuwbouw  Raming ca. 8 uur bij deelname werkgroep  Raming ca. 16 uur per cursist  Raming ca. 2 uur  Raming ca. € 400 per cursist, twee cursisten vanuit Werkendam € 800,- totaal  Raming ca. € 2.000 eenmalig GO-06 Energiebeheer inclusief Benchmark  Gemeente doet mee met twee deelnemers  Raming ca. 25 uur per cursist  Raming ca. 20 uur  Raming ca. € 1.000 per cursist, twee cursisten vanuit Werkendam € 1.000,- totaal DE-01 Stimuleringsbeleid ZONPV  Uitwerking regionaal speelveld duurzaam bouwen ZONPV  Raming ca. 10-15 uur bij deelname werkgroep  Raming ca. 8 uur, inclusief communicatie DE-02 Regionaal aanbod Zonne-energie  Raming ca. 35 uur bij deelname werkgroep (in 2013)  Raming ca. 40 uur, inclusief communicatie  Raming ca. € 500-1.000 eenmalig

III Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Bijlage III

DE-03 Stimuleren bodemenergie  Voortzetting huidige actie  Raming ca. 15 uur bij deelname werkgroep  Raming ca. 8 uur, inclusief communicatie  Raming ca. € 6.000 eenmalig DE-04 Optimalisatie bedrijfsvoering groenstromen  Raming ca. 40 uur bij deelname werkgroep (in 2013)  Raming ca. 10-15 uur, inclusief communicatie  Raming ca. € 1.500-2.000 eenmalig DE-05 Lokale Duurzame Energie Initiatieven  Regionaal symposium  Raming ca. 8 uur, inclusief reistijd per deelnemer  Raming ca. € 500 voor symposium DB-01 Quickscans en implementatie Energie voor MKB  Voortzetting huidige actie  Gemeente neemt 4 acties af, verspreid over de jaren 2013 tot 2016  Raming ca. 10 uur bij deelname werkgroep  Raming ca. 15 uur, inclusief communicatie  Raming ca. € 4.000 per actie DB-02 Duurzaam ondernemen  Voortzetting vorige actie  Gemeente neemt 1 actie af (evt. samen met Aalburg en Woudrichem)  Raming ca. 10 uur bij deelname werkgroep  Raming ca. 8 uur  Raming ca. 30 uur bij deelname door gebouwbeheer aan actie  Raming ca. € 25.000 per actie (gedeeld over deelnemende gemeenten) MO-01 Drive Green, stimulering duurzaam vervoer  Nadere invulling nog niet bekend  Raming ca. 2 uur voor afstemming, inclusief communicatie  Raming ca. € 500-1.000 per actie MO-02 Verduurzamen gemeentelijk vervoer  Raming ca. 15-20 uur bij deelname werkgroep (niet waarschijnlijk)  Raming ca. 20-30 uur, exclusief uitvoering in organisatie zelf  Raming kosten onbekend, afhankelijk van wagenpark en diepgang uitvoering Totale kosten EnergieAgenda RWB Geraamd € 108.800,Onvoorzien € 6.200,Totaal € 115.000,-

IV Klimaatplan Gemeente Werkendam 2013-2016 Goed Voorbeeld doet Goed Volgen

Gemeente Werkendam, Unit Ruimte

Recommend Documents