VERSTREKKINGENBOEK GEMEENTE WERKENDAM
VOORZIENINGEN
MAATSCHAPPELIJKE
ONDERSTEUNING
Inleiding Voor u ligt het Verstrekkingenboek individuele voorzieningen Wet maatschappelijke ondersteuning van de gemeente Werkendam. Dit Verstrekkingenboek vindt haar basis in artikel 4.81, eerste lid van de Algemene wet bestuursrecht: Een bestuursorgaan kan beleidsregels vaststellen met betrekking tot een hem toekomende of onder zijn verantwoordelijkheid uitgeoefende, dan wel door hem gedelegeerde bevoegdheid. De Verordening voorzieningen maatschappelijke voorzieningen (hierna: de Verordening) is door de gemeenteraad vastgesteld. Het op deze Verordening gebaseerde Besluit voorzieningen maatschappelijke ondersteuning (hierna: het Besluit) en het Verstrekkingenboek worden door het college van burgemeester en wethouders vastgesteld. Dit betekent dat het Besluit en het Verstrekkingenboek niet in strijd mogen komen met de Verordening. Het Verstrekkingenboek volgt in grote lijnen de opbouw van de Verordening. Er zijn hoofdstukken over de verschillende terreinen waarop individuele voorzieningen worden verstrekt: Hulp bij Huishouden, woonvoorzieningen, het zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel (vervoersvoorzieningen) en verplaatsen in en rond de woning (rolstoelvoorzieningen). Daarnaast begint het Verstrekkingenboek met een hoofdstuk over de vorm van de te verstrekken individuele voorzieningen (hoofdstuk 2 van de Verordening). In hoofdstuk 7 wordt ingegaan op algemene bepalingen rond het verstrekken van voorzieningen (in aansluiting op hoofdstuk 1 van de Verordening). Tot slot is er een hoofdstuk dat handelt over het medische advies. In dit hoofdstuk zal ook ingegaan worden op het International Classification of Functions, Disabilities and Impairments, (ICF). Artikel 4 Wmo, het artikel dat gemeenten de opdracht geeft tot het verstrekken van individuele voorzieningen, luidt: 1. Ter compensatie van de beperkingen die een persoon als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onder g, onderdeel 4°, 5° en 6°, ondervindt in zijn zelfredzaamheid en z ijn maatschappelijke participatie, treft het college van burgemeester en wethouders voorzieningen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning die hem in staat stellen: a. een huishouden te voeren; b. zich te verplaatsen in en om de woning; c. zich lokaal te verplaatsen per vervoermiddel; d. medemensen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan. 2. Bij het bepalen van de voorzieningen houdt het college van burgemeester en wethouders rekening met de persoonskenmerken en behoeften van de aanvrager van de voorzieningen, alsmede met de capaciteit van de aanvrager om uit een oogpunt van kosten zelf in maatregelen te voorzien. Net als in de Verordening is er in dit Verstrekkingenboek van uitgegaan dat onder het voeren van een huishouden zowel de woonvoorzieningen als de Hulp bij Huishouden moeten worden verstaan. Onder het zich verplaatsen in en om de woning is de rolstoelvoorziening gerekend. Onder het zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel zijn de vervoersvoorzieningen begrepen. Bij de uitwerking van lid 2 van artikel 4 Wmo moet nog in het bijzonder aandacht worden besteed aan het tweede deel van deze bepaling, dat luidt: “houdt het college van burgemeester en wethouders rekening met (…….) alsmede met de capaciteit van de aanvrager om uit een oogpunt van kosten zelf in maatregelen te voorzien.” Het is deze bepaling die het college in staat stelt inkomensgrenzen te stellen voor bepaalde voorzieningen bij een bepaald inkomen. De gemeente kiest voor het model zoals gebruikt wordt bij Hulp bij Huishouden. Hierbij wordt uitgegaan van het gecorrigeerde verzamelinkomen uit het jaar, dat twee jaar voorafgaand ligt, aan het jaar waarin de aanvraag gedaan is.
1
Inhoudsopgave Verstrekkingenboek Hoofdstuk 1 Algemene voorzieningen en inkoopbeleid 1.1. Het primaat van de algemene voorziening 1.2 Inkoopbeleid 1.3 Bijzondere regels Persoonsgebonden Budget Hoofdstuk 2 Hulp bij Huishouden 2.1 Mogelijke voorzieningen 2.2 Gebruikelijke zorg en omvang Hulp bij Huishouden 2.3 Voorliggende voorzieningen 2.4 Overige relevante zaken 2.5 Rol van het advies 2.6 Hulp bij Huishouden in natura 2.7 Hulp bij Huishouden en het persoonsgebonden budget 2.8 Aanvragen herindicatie Hoofdstuk 3 Woonvoorzieningen 3.1 Wijze van verstrekken van voorzieningen 3.2 Rol van het advies 3.3 Aanpassen of verhuizen? 3.4 Bouwkundige- of woontechnische voorziening 3.5 De uitraasruimte 3.6 Aanpassen van een woning 3.7 Woonvoorzieningen van niet-bouwkundige en woontechnische aard 3.8 Algemeen gebruikelijke woonvoorzieningen 3.9 Procedure bij bouwkundige of woontechnische voorziening 3.10 Uitbetaling financiële tegemoetkoming Hoofdstuk 4 Lokaal verplaatsen per vervoermiddel 4.1 Vormen van vervoersvoorzieningen 4.2 Algemene uitgangspunten 4.3 Verplaatsingsgedrag 4.4 Rol van het advies 4.5 Collectieve vervoersvoorziening 4.6 Criteria voor de beoordeling of collectief vervoer een adequate oplossing is 4.7 Individuele vervoersvoorzieningen 4.8 Persoonsgebonden budget voor vervoersvoorzieningen Hoofdstuk 5 Verplaatsen in en rond de woning: de rolstoel 5.1 Vormen van rolstoelvoorzieningen 5.2 Algemene uitgangspunten 5.3 Rol van het advies 5.4 Het gebruik 5.5 De algemene rolstoelvoorziening 5.6 Soorten rolstoelen 5.7 Overige rolstoelvoorzieningen 5.8 Aanspraak op rolstoelvoorzieningen door AWBZ-bewoners 5.9 Persoonsgebonden budget voor rolstoelvoorzieningen Hoofdstuk 6 Het medisch advies 6.1 Gebruik van artikel 38 van de Verordening Hoofdstuk 7 Verkrijgen van voorzieningen en motiveren van besluiten 7.1 Aanvraag 7.2 Onderzoek – doelgroep 7.3 Motivering van besluiten
3 3 3 3 4 4 5 5 5 6 6 6 6 6 6 7 7 10 11 12 12 14 14 15 16 16 16 17 20 21 22 23 24 24 25 25 25 25 26 26 27 28 28 28 29 30 30 30 34
Bijlage 1 Protocol Gebruikelijke Zorg Bijlage 2 Handreiking normering Hulp bij Huishouden Bijlage 3 Activiteiten en tijdnormering Hulp bij Huishouden Bijlage 4 Convenant woonvoorzieningen Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) Bijlage 5 Vaststelling hoogte PGB vervoersvoorzieningen en rolstoelen
36 44 46 48 55
2
Hoofdstuk 1 Algemene voorzieningen en inkoopbeleid 1.1 Het primaat van de algemene voorziening Algemene voorzieningen zijn voorzieningen die een probleem snel en effectief op kunnen lossen. De regels voor algemene voorzieningen zijn de volgende: • Het gaat om een voorziening die in tijd een korte duur heeft; • Het gaat om een voorziening die betrekking heeft op lichte, niet complexe zorg; • Of het gaat om een voorziening ten behoeve van een incidentele zorgbehoefte. Het primaat ligt altijd bij het verstrekken van een algemene voorziening. Voorwaarde hiervoor is dat de algemene voorziening beschikbaar en adequaat is. Wanneer de algemene voorzieningen niet aanwezig zijn, vervalt automatisch het primaat. Het doel van de algemene voorziening is dat het een goedkope en snelle oplossing is voor iemands participatieprobleem, zonder al te veel administratieve rompslomp. Veelal worden deze voorzieningen collectief aangeboden. Hierbij valt te denken aan bijvoorbeeld: - een scootmobielpool - een boodschappenservice - een glazenwasser - een rolstoelpool - etc 1.2 Inkoopbeleid Bij het inkopen van voorzieningen wordt aangesloten bij het gemeentelijk inkoopbeleid zoals vastgelegd in de inkoop- en aanbestedingsnota leveringen, diensten en werken. Dit geldt zowel voor de gemeente als voor de aanvrager. In het laatste geval gaat het om een aanvrager die met een PGB een bepaalde voorziening aan wil kopen. Het gemeentelijke inkoopbeleid stelt de volgende regels:
Bedrag voorziening
Aantal offertes
€ 0,- tot € 5.000,-
1 offerte
€ 5.000,- tot € 10.000,-
2 offertes
€ 10.000,- tot € 25.000,-
3 offertes
€ 25.000,- tot € 211.000,-
4 offertes
> € 211.000,-
Europese Aanbesteding
Bij de leveranciers waar de gemeente een aanbesteding heeft lopen hoeven niet nog eens offertes worden opgevraagd. 1.3 Bijzondere regels Persoonsgebonden Budget In het Besluit is vastgelegd bij welke voorzieningen de keuze voor een Persoonsgebonden Budget wordt geboden. Een voorziening verstrekt in PGB wordt, net als een voorziening in natura, verstrekt voor “zolang de gemeente compensatieplicht heeft”. De compensatieplicht vervalt bijvoorbeeld als de client verhuist en/of hij of zij het daadwerkelijke hoofdverblijf buiten de gemeente heeft. Ook als een client overlijdt is er geen sprake meer van compensatieplicht. Als een client verhuist naar een AWBZ instelling binnen de gemeente en hij of zij in het verleden een Pgb voor de aanschaf van een (vervoers)voorziening heeft ontvangen zal nader onderzocht moeten worden of er nog sprake is van een compensatieplicht en/of noodzaak. Als er geen compensatieplicht meer aanwezig is en de voortzetting van de verstrekking van de voorziening wordt beeindigd dan kan dit tot gevolg hebben dat de voorziening wordt ingenomen. Het kan ook zijn dat de restwaarde van het verstrekte Pgb berekend wordt en een deel van het budget vervolgens wordt teruggevraagd danwel teruggevorderd.Wanneer een cliënt zelf geld heeft bijgelegd om een bepaalde voorziening aan te schaffen, is het onmogelijk om de voorziening in te nemen. In dat geval zal naar rato berekend worden welk deel van het PGB terug betaald dient te worden.
3
Hoofdstuk 2 Hulp bij Huishouden De Hulp bij Huishouden is afkomstig uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Op 1 januari 2007 is deze functie uit de AWBZ geschrapt en heeft de Wmo op basis van artikel 4 lid 1 onder a deze functie overgenomen. Bij dit verstrekkingenboek zijn drie bijlagen opgenomen die bij dit hoofdstuk horen: Bijlage 1: Protocol Gebruikelijke Zorg Bijlage 2: Handreiking normering Hulp bij Huishouden Bijlage 3: Activiteiten en tijdnormering Hulp bij Huishouden 2.1 Mogelijke voorzieningen Artikel 8 van de Verordening geeft een drietal wijzen van vormen waarin Hulp bij Huishouden verstrekt kan worden. a. als algemene Hulp bij Huishouden b. als Hulp bij Huishouden in natura c. als Hulp bij Huishouden als persoonsgebonden budget Algemene Hulp bij Huishouden Uit artikel 9 van de Verordening blijkt dat indien, als gevolg van aantoonbare beperkingen of problemen bij het ontvangen van de mantelzorg, het zelf uitvoeren van één of meer huishoudelijke taken onmogelijk is en de algemene Hulp bij Huishouden dit snel en adequaat op kan lossen, men voor deze eerste vorm, algemene Hulp bij Huishouden in aanmerking kan komen. Bij algemene Hulp bij Huishouden ligt zodoende het primaat. Daarvoor is het allereerst noodzakelijk dat deze vorm van hulp binnen de gemeente bestaat. Is dat niet zo, dan vervalt automatisch deze vorm van hulp. Is deze vorm van hulp wel aanwezig, dan gaat het, zo meldt de toelichting op artikel 8, om “een snelle en eenvoudige dienstverleningsoplossing zonder veel administratieve rompslomp voor gemeente en aanvrager. Gedacht moet worden aan vormen van direct beschikbare Hulp bij Huishouden vanuit bijvoorbeeld een wijksteunpunt met name voor eenvoudige werkzaamheden, al dan niet op basis van een kortdurende hulpbehoefte.” De regels voor algemene voorzieningen zijn de volgende: • Het gaat om een voorziening die in tijd een korte duur heeft; • Het gaat om een voorziening die betrekking heeft op lichte, niet complexe zorg; • Of het gaat om een voorziening ten behoeve van een incidentele zorgbehoefte. Wat betreft het eerste aspect zal beoordeeld moeten worden of het gaat om een kortdurende voorziening. Vervolgens moet vastgesteld worden of het gaat om lichte, niet complexe zorg, zoals bijvoorbeeld tijdelijke Hulp bij Huishouden na een ziekenhuisopname. Tot slot kan nagegaan worden of het gaat om een incidentele zorgbehoefte, eveneens zoals een periode na een ziekenhuisopname. Hierbij is helder dat de hulp noodzakelijk is: dit wordt aangegeven door de behandelend arts van het ziekenhuis. De duur is beperkt, ook de omvang is beperkt. Een uitgebreide aanvraagprocedure zou in die situatie leiden tot een te lange periode dat men op hulp moet wachten. Met de vorm algemene Hulp bij Huishouden kan dit snel en adequaat opgelost worden. Men meldt zich met de verwijsbrief bij het loket. Daar wordt gecontroleerd of de verwijzing er is, of die duidelijk aangeeft wat overgenomen moet worden en wordt nagegaan of er geen huisgenoot is die een en ander over kan nemen. Heeft die controle plaatsgevonden en komt men voor deze hulp in aanmerking, dan wordt deze toegekend en direct in gang gezet. Hierbij is geen sprake van een keuze voor een persoonsgebonden budget. Om te realiseren dat er weinig administratieve rompslomp is worden er geen eigen bijdragen gevraagd. Er vindt derhalve een eenvoudige toets plaats naar de noodzaak van de hulp, er wordt direct toegekend en gerealiseerd, hetgeen in een brief wordt bevestigd. Mocht men aan het loket aangeven niet met deze vorm van hulp in te kunnen stemmen, dan wordt een normale procedure opgestart met een aanvraagformulier en het gebruikelijke onderzoek. Deze vorm van algemene Hulp bij Huishouden wordt dus alleen gerealiseerd indien men het daar mee eens is. De brief is dan alleen maar een bevestiging en geen beschikking waartegen bezwaar en beroep openstaat. Er moet dus altijd overeenstemming bestaan over deze vorm van hulp. Te meer daar er geen eigen bijdrage wordt gevraagd, zal deze vorm van hulp altijd uitsluitend voor een kortdurende periode worden toegekend.
4
Hulp bij Huishouden in natura of door middel van een persoonsgebonden budget. Artikel 9 van de Verordening bepaalt dat indien de algemene Hulp bij Huishouden niet aanwezig is, of indien deze onvoldoende oplossing biedt, men in aanmerking kan komen voor Hulp bij Huishouden in natura of in de vorm van een persoonsgebonden budget. Ook in deze situatie moet er sprake zijn van aantoonbare beperkingen of van problemen bij het ontvangen van de mantelzorg. Er dient in alle gevallen eerst te worden nagegaan of er sprake is van aantoonbare beperkingen. Die beperkingen kunnen liggen op de terreinen als vermeld in artikel 1, eerste lid, onder g, onderdeel 5 en 6 van de Wmo: mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem of een psychosociaal probleem. De vaststelling hiervan zal op objectieve wijze plaats moeten vinden en in een deel van de gevallen op basis van een medische beoordeling. In dat kader kan het noodzakelijk zijn medisch advies te vragen aan een medisch adviseur die daartoe de nodige deskundigheid bezit. Daarbij dient bijzondere aandacht te bestaan voor de zogenaamde medisch moeilijk te objectiveren aandoeningen (MMOA’s). Daarnaast kan ook Hulp bij Huishouden verstrekt worden in situaties dat de mantelzorg problemen heeft bij de uitvoering daarvan. In situaties dat die problemen (deels) opgelost kunnen worden door het toekennen van Hulp bij Huishouden is dat een reden voor toekenning. Daarbij dient er van uitgegaan te worden dat de Hulp bij Huishouden plaats vindt bij de hulpvrager, die de mantelzorg ontvangt, en niet bij de mantelzorger thuis, indien die een ander woonadres heeft dan de hulpvrager. Is er sprake van aantoonbare beperkingen dan komt men in principe in aanmerking voor Hulp bij Huishouden. 2.2 Gebruikelijke zorg en omvang Hulp bij Huishouden Artikel 10 van de Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning gemeente bepaalt dat, “als tot de leefeenheid waar deze persoon deel van uitmaakt een of meer huisgenoten behoren die wel in staat zijn het huishoudelijk werk te verrichten” men niet in aanmerking komt voor Hulp bij Huishouden. Deze beperking heet “gebruikelijke zorg”. Dit is overgenomen uit de beleidsregels zoals het CIZ die hanteerde ten aanzien van de functie Huishoudelijke Verzorging in de AWBZ tot de invoering van de Wmo. De beleidsregels welke met betrekking tot gebruikelijke zorg, zijn uitgewerkt en beschreven in het protocol gebruikelijke zorg, welke is toegevoegd als bijlage 1. 2.3 Voorliggende voorzieningen Bij al deze onderdelen geldt dat voorliggende voorzieningen voorgaan. Op basis van de hardheidsclausule kan in bijzondere situaties altijd – maar bij uitzondering – van deze regels worden afgeweken. De toekenning is in principe, omdat er nog gekeken dient te worden naar voorliggende voorzieningen. Voorliggende voorzieningen, die altijd algemeen gebruikelijk zijn, kunnen gevonden worden in: kinderopvang (crèche, kinderdagverblijf, overblijfmogelijkheden op school, voor- of naschoolse opvang); oppascentrales; maaltijddiensten; boodschappendiensten enz. Niet relevant is of men gebruik wil maken van een voorliggende voorziening. Relevant is wel of een voorliggende voorziening daadwerkelijk aanwezig is en of deze adequaat is. Wanneer een zorgvrager in zijn hulpvraag voorziet met eigen middelen, en dat niet op eigen kosten wenst te continueren, is er, wanneer daartoe aanleiding bestaat, een aanspraak op ondersteuning vanuit de Wmo. Dit doet zich bijv. voor wanneer een zorgvrager particuliere hulp in dienst heeft, of wanneer een zorgvrager op eigen kosten in een beschermende woonomgeving woont. Deze op eigen kosten getroffen voorzieningen zijn NIET voorliggend op ondersteuning vanuit de Wmo 2.4 Overige relevante zaken Indien het gaat om zorg in natura, dan kan de toe te kennen Hulp bij Huishouden bij beschikking worden toegekend en tevens doorgegeven worden aan de instelling die deze gaat verzorgen. Hierbij is relevant dat de instelling de inhoudelijke opbouw van de indicatie kent. Daardoor kan voorkomen worden dat activiteiten worden uitgevoerd waarvoor geen hulp is toegekend.
5
Omdat sprake is van een eigen bijdrage moeten de benodigde gegevens worden doorgegeven aan het CAK, die deze eigen bijdragen int. Indien de persoon aan wie Hulp bij Huishouden is toegekend overlijdt, kan de hulp nog maximaal 6 weken worden voorgezet als er een partner aanwezig is. 2.5 Rol van het advies Uit het sociaal-medisch advies moet afgeleid kunnen worden of er belemmeringen worden ondervonden bij het voeren van huishouding. Wat de belemmeringen zijn en waardoor deze zijn ontstaan. Van belang is dat wordt aangegeven of de belemmeringen worden veroorzaakt door een objectiveerbaar ziektebeeld. 2.6 Hulp bij Huishouden in natura De gemeente besteed de Hulp bij Huishouden openbaar aan. Cliënten kunnen kiezen of zij de huishoudelijke hulp in natura of in de vorm van een PGB willen ontvangen. De gemeente meldt de klant aan bij de zorgaanbieder die op dat moment ruimte heeft. wanneer een klant “overwegende bezwaren” heeft kan er gewisseld worden van aanbieder. Wanneer een zorgaanbieder op verzoek van de gemeente een contract aanbiedt aan een bijstandsklant, dan zorgt de gemeente ervoor dat er nieuwe klanten aangemeld worden bij deze aanbieder. Zo wordt er intensief samengewerkt tussen de Wmo en WWB. Verder wordt er gekeken naar het aantal uur waarvoor de zorgaanbieders hebben ingeschreven bij de aanbesteding en naar eventuele specifieke eisen zoals geloofsovertuiging of bijzondere doelgroep. 2.7 Hulp bij Huishouden en het persoonsgebonden budget Wanneer een cliënt zijn indicatie wenst te verzilveren in de vorm van een persoonsgebonden budget (PGB) dan wordt eerst beoordeeld of de cliënt in staat is het PGB te beheren. Redenen om af te wijzen zijn bijvoorbeeld hoge schulden, geen administratie kunnen voeren, fraude, etc. Wanneer een cliënt zelf niet in staat is het PGB te beheren, maar het netwerk van de cliënt neemt dit over, dan wordt er wel een PGB verstrekt. Voordat een PGB wordt uitbetaald, dient de cliënt een zorgovereenkomst te sluiten met zijn hulp. Zonder deze overeenkomst kan de cliënt geen beroep doen op ondersteuning van de SVB. Ook moet er een akkoordverklaring worden getekend waarin de cliënt akkoord gaat met enkele specifieke voorwaarden. 2.8 Aanvragen herindicatie Wanneer een indicatie ten einde loopt ontvangt de cliënt, in geval van een langdurige indicatie, automatisch een aanvraagformulier voor herindicatie. Wanneer het een kortdurende indicatie betreft dan gebeurt dit niet automatisch om te voorkomen dat er valse verwachtingen worden geschapen. Cliënt krijgen vaak een kortdurende indicatie als verwacht wordt dat er herstel optreedt in iemands (medische) situatie, of als iemand na een korte periode niet meer in aanmerking komt voor ondersteuning vanuit de Wmo. Het zou dan erg tegenstrijdig zijn deze cliënten opnieuw een aanvraagformulier toe te sturen.
Hoofdstuk 3 Woonvoorzieningen Artikel 4 Wmo spreekt van: “a. een huishouden te voeren;” , onder welke regel in de Verordening zowel wordt verstaan de woonvoorziening als de Hulp bij Huishouden. 3.1 Wijze van verstrekken van voorzieningen Artikel 13 van de Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning gemeente bepaalt dat er drie mogelijkheden zijn om een woonvoorziening te verstrekken: a. als algemene voorziening b. als woonvoorziening in natura c. als persoonsgebonden budget d. als financiële tegemoetkoming
6
3.2 Rol van het advies Uit het sociaal-medisch advies moet afgeleid kunnen worden: • Of er ergonomische belemmeringen worden ondervonden in de huidige woning. Wat de belemmeringen zijn en waardoor deze zijn ontstaan. Van belang is dat wordt aangegeven of de belemmeringen worden veroorzaakt door een objectiveerbaar ziektebeeld. • Welke bouwkundige of woontechnische voorzieningen nodig zijn in de woning om de geconstateerde belemmeringen op te lossen dan wel te verminderen. • Indien er sprake is van ingrijpende en dure voorzieningen welke belangenafweging is gemaakt tussen het primaat van de verhuizing en het aanpassen van de woning • Of de voorgestelde aanpassingen zowel op korte als op langere termijn de woning adequaat maken. Vervolgens dient aan de hand van het advies en de kenmerken van de woning worden besloten of het primaat van de verhuizing geldt of dat de woning zal worden aangepast. 3.3 Aanpassen of verhuizen? Ergonomische belemmeringen Ergonomische belemmeringen zijn het gevolg van objectief vastgestelde, fysieke beperkingen die rechtstreeks ondervonden worden als gevolg van handicap, ziekte of gebrek in een woonruimte wat betreft de bereikbaarheid, toegankelijkheid en bruikbaarheid in de termen van ADL en HDL, welke tengevolge van bouwkundige en woontechnische opzet van de woning of haar ligging in een woongebouw niet afdoende kunnen worden ondervangen. Onder ADL wordt verstaan de algemeen dagelijkse levensactiviteiten, zoals in/uit bed, in/uit stoel, staan, lopen, wassen, aan/uitkleden, eten/drinken en toiletbezoek. Onder HDL wordt verstaan huishoudelijke dagelijkse levensactiviteiten. Als gevolg van de ergonomische belemmeringen wordt de persoon met beperkingen begrensd of gehinderd bij het normale gebruik van de woning. Daarbij dient rekening te worden gehouden met de rol van de persoon met beperkingen in het huishouden. Slapen, lichaamsverzorging en (het bereiden van) eten wordt verstaan onder het normale gebruik van de woning. De woongedeelten die de persoon met beperkingen altijd moet kunnen bereiken zijn de woonkamer, een slaapkamer, de keuken en het sanitair. Tevens moet de woning voor de persoon met beperkingen toegankelijk zijn en moet de persoon met beperkingen zich in de woning kunnen verplaatsen. Voor kinderen komt daar bij het veilig kunnen spelen de woonruimte. Bouwkundige of woontechnische belemmeringen moeten voortkomen uit de bouwkundige en woontechnische staat van de woning. De ondervonden aantoonbare beperkingen mogen dus niet voortvloeien uit de aard van de in de woning gebruikte materialen. Onder ergonomische belemmeringen worden in principe niet verstaan: • Vocht en tocht • Allergische factoren • Afstand van de woning naar de winkels • Te groot huis of te grote tuin • Het aanpassen van hobby- en werkruimtes • Aanpassingen ten behoeve van therapie Primaat van de verhuizing In principe ligt bij woonvoorzieningen het primaat bij de verhuizing. De achterliggende gedachte hierbij is dat zo efficiënt met de beschikbare middelen en woningaanbod moet worden omgegaan. Echter dit betekent niet dat in alle gevallen tot verhuizing wordt besloten. Voordat de uiteindelijke keuze gemaakt kan worden dient met een aantal aspecten rekening te worden gehouden. Als na afweging van alle factoren, dus ook de sociale en persoonlijke factoren, verhuizen de goedkoopst adequate oplossing is, is dat de voorziening die wordt verstrekt. Wanneer door aanpassing van de huidige woning de ergonomische belemmeringen niet of onvoldoende worden weggenomen is verhuizen naar een andere woning de enige adequate oplossing. Wanneer het (technisch) mogelijk is om de huidige woning aan te passen, zal er een afweging gemaakt moeten worden tussen de kosten van het verhuizen, waaronder de verhuiskostenvergoeding plus het eventueel aanpassen van de andere woning, of het aanpassen van de huidige woning.
7
De belangen van de persoon met beperkingen mogen hierbij niet uit het oog worden verloren. Gedacht moet worden aan de aanwezigheid van mantelzorg (hulp van familie en vrienden, niet professionele hulpverlener) en aan de sociale omgeving van de persoon met beperkingen, zoals de aanwezigheid van winkels in de buurt, sociale voorzieningen, openbaar vervoer en de werksituatie. Daarnaast speelt de termijn waarbinnen een andere geschikte woning vrijkomt een rol. De gemeente hanteert de stelregel dat mensen niet verplicht kunnen worden om naar een andere woonkern te verhuizen. Maar ook of de persoon met beperkingen eigenaar of huurder van de woning is speelt een rol. Een koopwoning brengt namelijk meer consequenties met zich mee dan een huurwoning. Een eigenaar heeft vaak geleend en/of een hypotheek op het huis. Als er vermogensverliezen dreigen te ontstaan of de persoon met beperkingen veel aan de woning heeft verbeterd, zal de persoon met beperkingen minder snel geneigd zijn om te verhuizen. Indien iemand zijn huis verkoopt binnen 5 jaar nadat de woning is aangepast, dient een evenredig deel van de winst van de verkoop terug betaald te worden. Aanpassingen aan sociale huurwoningen zijn vaker opnieuw in te zetten dan aanpassingen aan koopwoningen, omdat deze huurwoningen opnieuw kunnen worden verhuurd aan personen met een beperkingen. Hierdoor wordt de gebruiksduur van de aanpassing verlengd. Dit speelt in de afweging dan ook een rol van belang. Ook de medische prognose speelt in dit verband een rol. Indien vaststaat dat iemands toestand naar verwachting zodanig zal verslechteren, en dat als gevolg daarvan de aanpassing slechts voor beperkte tijd zal volstaan, kan dat gegeven een rol spelen in de afweging tussen verhuizing aanpassen. Indien besloten is tot het primaat van de verhuizing, kan de persoon met beperkingen recht hebben op een financiële tegemoetkoming in de verhuis- en herinrichtingskosten. Dit is in drie situaties mogelijk aan de orde: 1. De aanvrager gaat vanwege problemen met het normale gebruik van de woning verhuizen naar een adequate woning of een adequate woonwagen / woonschip indien wordt voldaan aan de eisen zoals genoemd in art. 22 en 23 van de verordening; 2. De aanvrager vraagt een woonvoorziening aan in de vorm van een, bouwkundige of woontechnische voorziening maar na onderzoek blijkt verhuizing de goedkoopst adequate oplossing te zijn voor het woonprobleem. Ook mogelijk is dat de betreffende woning niet kan worden aangepast; 3. Voor het vrijmaken van een aangepaste woning door een persoon die in een aangepaste woning woont. De financiële tegemoetkoming in de kosten van verhuis- en herinrichtingskosten is bedoeld als goedkoopst-adequaat alternatief voor een dure bouwkundige of woontechnische voorziening in gevallen waarin die verhuizing niet algemeen gebruikelijk is, gelet op leeftijd, gezins- of woonsituatie. Verhuizingen wegens gezinsuitbreiding of om als jongvolwassene zelfstandig te gaan wonen zijn in beginsel algemeen gebruikelijk, evenals voorspelbare verhuizingen van senioren. Voor verhuizingen naar AWBZ-instellingen of andere zorginstellingen wordt geen financiële tegemoetkoming verstrekt, evenmin voor verhuizingen naar woningen die niet geschikt of bestemd zijn voor permanente bewoning, zoals in artikel 20, aanhef en onder e van de Verordening wordt bepaald. De persoon met beperkingen en de gemeente dienen dan te zoeken naar een geschikte woning. Dit dient in overleg met de woningbouwverenigingen te gebeuren. Door de medische adviseur kan worden aangegeven of er sprake is van urgentie. Uit de Wmo-jurisprudentie blijkt dat het essentieel is dat uit het indicatie-advies blijkt binnen welke medisch aanvaardbare termijn een oplossing gevonden moet zijn voor het woonprobleem. Voorkomen moet worden dat de persoon met beperkingen lang moet wachten op een andere woning. Een redelijke termijn is afhankelijk van de medisch aanvaardbare termijn, maar ligt over het algemeen tussen een half jaar en een jaar. Wanneer er op medische gronden sprake is van een acute noodzaak tot verhuizen, dan is er een indicatie “Wmo noodzaak tot verhuizen”. Wanneer er geen sprake is van acute noodzaak, maar uit
8
onderzoek wel blijkt dat er sprake is woonproblematiek waarbij verhuizen een goede oplossing zou zijn, dan wordt er een indicatie afgeven “Wmo advies tot verhuizen”. Criteria die hiervoor gelden en de procedure voor afhandeling zijn als volgt. 1. Verhuisnoodzaak: van een noodzaak tot verhuizen is sprake indien: Geconstateerd wordt bij de indicatiestelling dat er op medische gronden een dringende noodzaak is tot verhuizen op basis van de huidige woonproblematiek en verhuizing niet uitgesteld kan worden. Én; De woning niet aanpasbaar is of De woning wel aanpasbaar is, maar woningaanpassing (op termijn) geen adequate oplossing biedt op basis van de ontwikkeling van het ziektebeeld of; De woning wel aanpasbaar is, maar het een zeer dure woningaanpassing betreft, die niet op korte termijn te realiseren is; qua definitie willen we de huidige grens verdubbelen en vaststellen op € 15.000.of; De woning wel aanpasbaar is maar een nultredenwoning als oplossing beter past bij de levensfase van de aanvrager. 2. Verhuisadvies: hiervan is sprake indien; Geconstateerd wordt bij de indicatiestelling dat er op medische gronden een advies is om te verhuizen op basis van de huidige woonproblematiek, echter er is geen indicatie voor een onmiddellijke oplossing van het probleem én; Er is sprake van duurdere aanpassingen (b.v. een traplift + kleinere aanpassingen; een grote aanpassing van de natte cel); De woningaanpassing wel binnen een afzienbare tijd plaats moet vinden; De woning wel aanpasbaar is, maar aanvrager kiest zelf voor verhuizen; De woning wel aanpasbaar is maar een nultredenwoning als oplossing beter past bij de levensfase van de aanvrager. Procedure Wmo-verhuisnoodzaak en Wmo-verhuisadvies 1. De gemeente meldt schriftelijk aan belanghebbende dat deze zich moet inschrijven bij de verhuurder(s). 2. De gemeente brengt de verhuurder(s) schriftelijk op de hoogte van de Wmo-verhuisnoodzaak of Wmo-verhuisadvies. 3. De verhuurder informeert de gemeente indien belanghebbende voor een woning in aanmerking wordt gebracht, zodat de gemeente de geschiktheid van de woning kan beoordelen. 4. Alle situaties waarin een Wmo-verhuisnoodzaak of Wmo-verhuisadvies is afgegeven tot verhuizing naar een seniorenwoning of woonzorgcomplex worden door de verhuurder ter beoordeling doorgestuurd naar Stichting Trema, welke het advies van de gemeente zal meenemen in de totale beoordeling. Hierbij gelden de volgende uitgangspunten: a. belanghebbenden met een Wmo noodzaak tot verhuizen zijn bevoorrecht op belanghebbenden met een woonzorg-indicatie; b. de verhuurder zet zich in om een passende seniorenwoning te vinden voor belanghebbenden waarvoor een gelijkvloerse seniorenwoning als adequaat valt aan te merken. 5. In alle overige situaties waarin een Wmo-verhuisnoodzaak of Wmo-verhuisadvies is afgegeven, zal per aanvraag een individueel traject worden afgesproken tussen gemeente en verhuurder conform de wachtlijst begeleiding. Vaak zal een aangeboden mogelijkheid te verhuizen naar een andere woning door de aanvrager als negatief worden beoordeeld: vaak zal men graag willen blijven wonen in de vertrouwde woning. Als de bovenomschreven afweging in het voordeel van verhuizing uitvalt, is die wens niet meer doorslaggevend. Dat heeft gevolgen voor het weigeren van aangeboden geschikte woningen. Na weigering wordt beoordeeld of er van uit kan worden gegaan dat voldoende is gedaan om een compenserende oplossing te bieden. Dit wordt afgemeten aan de oorzaak voor het weigeren. De situatie kan zich ook voordoen dat de persoon met beperkingen uit eigen beweging wil verhuizen. Verhuist de persoon met beperkingen naar een niet adequate woning dan kan er geen verhuiskostenvergoeding worden verstrekt. Ook worden aanpassingen waar de persoon met
9
beperkingen bij het aanvaarden van de woning rekening mee had moeten en kunnen houden in principe niet vergoed. Het college verstrekt in beginsel geen financiële tegemoetkoming voor verhuizing en herinrichting, indien de verhuizing heeft plaatsgevonden voordat op de aanvraag is beschikt, tenzij achteraf alsnog kan worden vastgesteld dat er problemen bij het normale gebruik van de woning werden ondervonden in de verlaten woning. Als dat laatste niet meer kan, is dat reden voor afwijzing. Wanneer er sprake is van een grote woonvoorziening bij een huurwoning, te weten een aanbouw, wordt aan huisgenoten van belanghebbende een verhuisintentie opgelegd. Dit houdt in dat wanneer degene voor wie de woonvoorziening is gerealiseerd komt te overlijden of verhuist, de overige bewoners binnen een redelijke termijn de desbetreffende woning verlaten. In dit geval kan een verhuiskostenvergoeding worden toegekend. 3.4 Bouwkundige- of woontechnische voorziening Wanneer het aanpassen van een woningruimte de goedkoopst adequate voorziening is, moet worden aangegeven op welke manier deze keuze wordt ingevuld. Het programma van eisen speelt daarbij een belangrijke rol. Programma van eisen Om tot het formuleren van een programma van eisen te komen moet rekening worden gehouden met een aantal factoren. Die factoren zijn onder andere: • De ernst en omvang van de beperkingen • Een stabiel of progressief ziektebeeld • De bouwkundige situatie • De financiële consequentie • Sociale en omgevingsaspecten • Alternatieve oplossingen Bij het aanpassen van de woonruimte(s) wordt voor wat betreft het kwaliteitsniveau uitgegaan van de minimumeisen, zoals deze in het Bouwbesluit zijn geformuleerd. Uitgangspunt hierbij is de in de sociale woningbouw gehanteerde kwaliteitsnorm. Wanneer de persoon met beperkingen (met toestemming van de verhuurder) een hoger kwaliteitsniveau wil, kan afgesproken worden of en in hoeverre dit hogere kwaliteitsniveau voor een tegemoetkoming in aanmerking komt. Daarbij dient te worden afgesproken welke kosten voor rekening van de persoon met beperkingen komen. De gemeente kan de persoon met beperkingen een vergoeding geven ter hoogte van de kosten van de goedkoopst adequate voorziening in plaats van de voorziening zelf. De persoon met beperkingen kan dan zelf de gewenste, duurdere voorziening aanschaffen, waarbij de meerkosten van die duurdere voorziening voor diens rekening komen. Het kan ook zo zijn dat de gemeente voor een duurdere voorziening kiest. Dit kan zijn omdat door een aantal extra voorzieningen te plaatsen de woning later vrij eenvoudig weer aan een andere persoon met beperkingen kan worden toegewezen. Vanuit het oogpunt van doelmatigheid kan dan een kwalitatief betere aanpassing als adequaat worden beschouwd. Niet alleen het kostenaspect speelt hierbij een rol, maar ook de duurzaamheid van de voorzieningen is van belang. Medewerking woningeigenaar Voordat kan worden begonnen met het aanpassen van de woonruimte, is medewerking van de woningeigenaar nodig. Wanneer de bewoner ook eigenaar is van de woning, zal dit waarschijnlijk geen problemen opleveren, omdat de aanpassing voor hem of haarzelf of een van de gezinsleden is. In de situatie van verhuurders kan dit iets anders zijn. Hierbij moet een onderscheid worden gemaakt tussen particuliere en sociale verhuurders. Sociale verhuurders hebben tot taak huisvesting te verzorgen voor personen, ook die met beperkingen. Bij de kwaliteit van de woongelegenheden dient hiermee door de sociale verhuurder rekening te worden. Een sociale verhuurder dient bij het bouwen of het treffen van voorzieningen in woonruimtes te zorgen dat personen met lichamelijke beperkingen volgens redelijke wensen kunnen worden gehuisvest. Afspraken hierover zijn opgenomen in bijlage 4. Wanneer de gemeente van mening is dat de sociale verhuurder onvoldoende invulling geeft aan haar taak, bijvoorbeeld geen medewerking te verlenen aan een bouwkundige- of woontechnische voorziening, kan de gemeente op grond van artikel 15a van de Woningwet de sociale verhuurder
10
aanschrijven en bestuursdwang toepassen. Ook particuliere eigenaren moeten meewerken. Artikel 15a van de Woningwet kan ook op hen worden toegepast. Koopwoningen en aanpassingen Slechts onder de volgende voorwaarden worden na verhuizing naar een koopwoning woonvoorzieningen toegekend: • De woning is gezien de beperkingen van de persoon adequaat voor een langere periode. • Een andere huur/koopwoning met de noodzakelijke bouwkundige- of woontechnische voorziening is niet beschikbaar of was niet binnen een medisch aanvaardbare termijn alsnog beschikbaar. • Door de indicatieadviseur zijn niet alleen de huidige beperkingen beoordeeld, maar ook in hoeverre deze beperkingen al bij de aankoop van de woning aanwezig waren. Die aanpassingen, waar de persoon met beperkingen bij de aankoop van de woning al rekening mee had kunnen houden, worden niet verstrekt, tenzij de persoon met beperkingen kan aan tonen, dat hij/zij daar redelijkerwijs bij de aankoop van de woning geen rekening mee heeft kunnen houden. Te denken valt aan de toegankelijkheid van de woning en de bewegingsruimte in de woning, maar ook of er een bad aanwezig is in plaats van een douche of omgekeerd. Wanneer de persoon met beperkingen toch wil verhuizen of reeds is verhuisd naar een niet adequate koopwoning, kunnen alleen die aanpassingen worden vergoed die de gemeente ook in een adequate koop- of huurwoning zou hebben vergoed. Uitbetaling van de financiële vergoedingen kan pas plaatsvinden na controle van de gemeente en de schriftelijke gereedmelding volgens het programma van eisen. Huurderving Er kan in twee gevallen door de gemeente een tegemoetkoming in de kosten van huurderving worden verstrekt: 1. Wanneer de persoon met beperkingen wordt geconfronteerd met dubbele woonlasten. Die situatie kan zich voordoen, wanneer de persoon met beperkingen nog niet kan verhuizen naar zijn toekomstige woning, omdat die nog niet volledig is aangepast. De persoon met beperkingen kan dan geconfronteerd worden met dubbele woonlasten, omdat zowel de huur van de huidige woning als de huur van de toekomstige woning betaald moeten worden. Voor een periode van maximaal 6 maanden kan dan een vergoeding worden toegekend. Waarbij de eerste maand voor rekening van de persoon met beperkingen komt. Bij het berekenen van de hoogte van de financiële tegemoetkoming wordt uitgegaan van het netto huurbedrag. Eventuele huurtoeslag of andere posten dienen te worden verminderd op het bruto huurbedrag. 2. Wanneer een aangepaste woning langer dan een maand leegstaat en de verhuurder daardoor huurinkomsten misloopt. Wanneer er op korte termijn geen persoon met beperkingen in een reeds aangepaste woning komt te wonen, loopt de verhuurder inkomsten mis. De gemeente kan dan voor een periode van 6 maanden, met de mogelijkheid nog eenmaal te verlengen met 3 maanden, een bedrag ter hoogte van het bruto huurbedrag met een maximum zoals vermeld in artikel 19 van het Besluit, aan de verhuurder verstrekken. De eerste maand komt voor rekening van de verhuurder. 3.5 De uitraasruimte Een uitraasruimte is een ruimte die alleen ten behoeve van de persoon met een aantoonbare gedragsstoornis noodzakelijk is om hem/haar tot rust te doen komen. Dit vloeit ook voort uit de algemene beperking dat individuele Wmo-voorzieningen in hoofdzaak op het individu gericht zijn. De uitraasruimte is dus uitdrukkelijk niet bedoeld om overlast voor huisgenoten te beperken, hoewel dat wel een mogelijk neveneffect kan zijn van verstrekking. Met het oog op de beperking, de gedragsstoornis met ernstig ontremd gedrag tot gevolg, zal de ruimte in de regel beperkt van omvang zijn. Aanwezige voorzieningen zijn gericht op het doel van de uitraaskamer, het tot rust laten komen. Doorgaans zal de ruimte daarom prikkelarm en veilig moeten zijn, en tevens zijn uitgerust met voorzieningen die toezicht mogelijk maken. Voor zover dat geen technische apparatuur is kan dat onder de voorziening vallen. Op basis van deskundigenadvies (met name een advies van een onafhankelijk psycholoog of orthopedagoog kan van belang zijn) zal op individuele basis worden vastgesteld aan welke eisen de
11
uitraasruimte moet voldoen. Waar mogelijk zullen bestaande ruimten worden aangepast, bijvoorbeeld de slaapkamer van de persoon voor wie de uitraaskamer nodig is. 3.6 Aanpassen van een woning Primaat losse woonunit. Komt verhuizing niet in aanmerking, dan zal beoordeeld moeten worden welke aanpassingen noodzakelijk zijn. Hierbij geeft de Verordening nog een tweede primaat aan, te weten het primaat van de losse woonunit in artikel 18. Dit primaat heeft een plaats gekregen om te voorkomen dat grote bedragen over een gering aantal jaren afgeschreven moet worden: na aanpassing van een eigen woning is de kans op hergebruik immers gering. Ook op dit punt geldt dat de wens van betrokkene een aanbouw te realiseren niet doorslaggevend is: een aanbouw is niet opnieuw te gebruiken, een losse unit wel. Het programma van eisen zoals dat geldt voor een aanbouw kan gebruikt worden voor een losse woonunit. Het is daarbij van belang in de beschikking vast te leggen dat – als de unit niet meer nodig is – dit aan de gemeente gemeld dient te worden. De gemeente kan er dan zorg voor dragen dat de unit verwijderd wordt en de woning in de oude staat wordt teruggebracht. Deze kosten maken onderdeel uit van de verstrekking van een losse woonunit. Is een losse unit niet mogelijk, of is de aanpassing niet zodanig dat deze afweging gemaakt moet worden, dan kan de stap naar de al dan niet bouwkundige aanpassing worden gemaakt. Uitbreiding van ruimten Als het gaat om uitbreiding van ruimten worden de volgende maxima aangehouden, tenzij medische noodzaak een ander maximum vergt. Uiteraard dient dat door een onafhankelijk adviserend arts (in principe de adviseur van de gemeente) aangegeven te worden: Soort vertrek woonkamer keuken 1 persoonsslaapkamer 2 persoonsslaapkamer toiletruimte badkamer - wastafelruimte - doucheruimte entree/hal/gang berging
Bij m2 30 10 10 18 2 2 3 5 6
aanbouw Bij uitbreiding m2 6 4 4 4 1 1 2 2 4
3.7 Woonvoorzieningen van niet-bouwkundige en woontechnische aard Aan de persoon met beperkingen kunnen woonvoorzieningen van niet-bouwkundige woontechnische aard worden verstrekt. Daaronder vallen onder andere: • Woningsanering in verband met CARA. • Rolstoelvloerbedekking • Mobiele patiëntenliften • Bad/douche/toilethulpmiddelen • Andere losse (= verplaatsbare) woonvoorzieningen • Trapliften
en
De losse woonvoorziening moet voorzien in een oplossing voor een elementaire woonfunctie, die eventueel ook kan worden geboden middels een bouwkundige voorziening. Meestal zal de losse voorziening een goedkoop en adequaat alternatief zijn voor een vaste voorziening. Een voorbeeld: in plaats van een vaste plafondlift als transferhulpmiddel kan ook een losse tillift worden verstrekt. Ook zal bij voorkeur met losse voorzieningen worden gewerkt in situaties waarin mensen wachten op opname in een zorginstelling of in andere situaties waarin de voorziening langdurig noodzakelijk is, maar waarin de verstrekking van vaste woonvoorzieningen als risico met zich meebrengt dat deze voorziening op zichzelf niet efficiënt is. Voorbeelden zijn terminale situaties, maar ook situaties waarin mensen in een slooppand wonen.
12
Mobiele patiëntenliften Deze lift dient om personen met beperkingen door een derde zonder handkracht transfers te laten maken. Bijvoorbeeld transfers in en uit bed, naar en van het toilet, bad en dergelijke. In de Arbo-wetgeving is vastgelegd dat werkgevers verplicht zijn om te zorgen dat werknemers onder goede arbeidsomstandigheden hun werk kunnen doen. In het geval van een professionele thuiszorgorganisatie is de werkgever en niet de gemeente verantwoordelijk voor de verstrekking van patiëntenliften. Dit kan bij de instellingen leiden tot financiële problemen, waardoor zij personen met beperkingen stimuleren om een beroep te doen op de Wmo. In een verzorgingstehuis behoort er standaard een tillift in het tehuis aanwezig te zijn. Om te voorkomen dat mensen met beperkingen, die zorg ontvangen van thuiszorgorganisaties, door de Arbo-wetgeving en de daaruit voortkomende financiële moeilijkheden van die organisaties, hier de dupe van worden wordt een tillift verstrekt, indien de medische noodzaak hiervoor vaststaat. Vaak zal dat in de situatie zijn dat de persoon met beperkingen zelfstandig woont. Bad/douche/toilethulpmiddelen Onder woonvoorzieningen van niet-bouwkundige en woontechnische aard vallen ook bad/douche/toilethulpmiddelen. Grofweg kan er voor ADL-hulpmiddelen de scheiding gemaakt worden: hulpmiddelen die noodzakelijk zijn in de “natte cel” vallen onder de Wmo, zoals douchetoiletstoelen, badplanken en douchebrancards. De overige ADL-hulpmiddelen het aan- en uitkleden, slapen, eten en drinken en zitten vallen onder de AWBZ of Ziekenfonds Wet (ZFW). Woningsanering Personen met luchtwegaandoeningen kunnen hinder ondervinden van stoffen in de woning. Hierdoor kan er een medische indicatie bestaan om die stoffen of de veroorzaker daarvan uit de woning te halen en door iets anders dat zoveel stofvrij is te vervangen. Deze vervanging noemt men woningsanering. Een persoon kan in aanmerking komen voor een financiële tegemoetkoming voor het treffen van voorzieningen, zoals het vervangen van de vloerbedekking en gordijnen, die als gevolg van de astma of bronchitis (CARA) noodzakelijk zijn. Echter er wordt slechts woningsanering toegepast in de situatie dat vervanging medisch gezien dringend noodzakelijk is en de zaken die vervangen moeten worden nog niet zijn afgeschreven. In het geval van CARA is er vaak sprake van huisstofmijtallergie. Alvorens tot woningsanering wordt overgegaan dient dit dan ook eerst te zijn vastgesteld. Omdat de huisstofmijt het beste groeit in een vochtige omgeving, dient ook gekeken te worden naar de hoeveelheid vocht dat aanwezig is in de woning. De bewoner dient in eerste instantie met zijn klachten over de vocht contact op te nemen met de eigenaar van de woning. Wanneer de eigenaar niet mee wil werken of de aangedragen oplossing niet voldoet, dan kan er een klacht worden ingediend bij het ministerie van VROM. Daarnaast kan het noodzakelijk zijn dat een CARA-verpleegkundige een rapport uitbrengt over de situatie. In het geval dat de persoon zelf de eigenaar van de woning is of bij een particuliere verhuurder kan dit van belang zijn. In situatie dat de leefwijze van de bewoner van invloed is op de CARA klachten dient bijvoorbeeld door de CARA-verpleegkundige voorlichting te worden gegeven. De nadruk wordt gelegd op de eigen activiteiten die de aanvrager kan ontplooien in deze. Als het vochtprobleem, dat leidt tot ernstige (huisstofmijt) allergieën, niet valt te verhelpen, dan bestaat er mogelijk een medische indicatie om te verhuizen. Echter om in aanmerking te kunnen komen voor een verhuis-en inrichtingskostenvergoeding moet er niet alleen sprake zijn van allergieklachten, maar ook van ergonomische belemmeringen als gevolg van die allergieklachten. Denk bijvoorbeeld het niet meer kunnen traplopen vanwege een verslechterde longfunctie. Wanneer er geen ergonomische belemmeringen zijn, dan kan er wel een prioriteit bestaan om te verhuizen. Vocht en tochtklachten komen in principe niet in aanmerking voor een verhuis- en inrichtingskostenvergoeding. Deze problemen kunnen vaak door middel van een goede isolatie en centrale verwarming worden opgelost. Mogelijk kan de bijzondere bijstand de persoon met beperkingen hierin financieel tegemoetkomen. Indien de persoon met beperkingen bij de aanschaf van een artikel redelijkerwijs had kunnen weten dat hij overgevoelig reageert op bepaalde stoffen, wordt geen vergoeding verstrekt.
13
Bij sanering van het slaapvertrek betreffen de vervangende zaken in de regel het tapijt en de gordijnen. Wanneer de persoon met beperkingen jonger is dan 5 jaar wordt ook de woonkamer gesaneerd. Geen vergoeding voor vervanging van zaken wordt verstrekt bij verhuizing, omdat bij de verhuizing de woning opnieuw moet worden ingericht en daarbij rekening kan worden gehouden met de ondervonden klachten. Op grond van de Regeling Hulpmiddelen kunnen via de zorgverzekeraar allergeenvrije en stofvrije matras- en kussenhoezen worden verstrekt. Wel is daarvoor een medische indicatie van de specialist noodzakelijk. Afschrijvingstermijn Een financiële tegemoetkoming wordt alleen verstrekt in die gevallen dat de betreffende te vervangen stoffering nog niet is afgeschreven. Indien een artikel is afgeschreven (in de regel na 8 jaar) wordt geen financiële tegemoetkoming verleend. Hierbij wordt voor de hoogte van de financiële tegemoetkoming als volgt rekening gehouden met de reeds verlopen afschrijvingsperiode. De financiële tegemoetkoming bedraagt een percentage van de kosten, afhankelijk van de afschrijvingsperiode: 100% indien het artikel nieuwer is dan twee jaar; 75% indien het artikel tussen de twee en vier jaar oud is; 50% indien het artikel tussen de vier en zes jaar oud is; 25% indien het artikel tussen de zes en acht jaar oud is. Indien het artikel acht jaar of ouder is, wordt geen financiële tegemoetkoming verstrekt. Hetzelfde geldt bij verhuizing, omdat bij verhuizing de woning opnieuw moet worden ingericht en dan rekening kan worden gehouden met de ondervonden klachten. Normbedragen De door het college gehanteerde normbedragen worden bepaald aan de hand van de normen die het Nibud hanteert. Antispeculatiebeding De Verordening bevat een zogenaamde antispeculatiebepaling. Deze bepaling heeft als doel het door de eigenaar laten terugbetalen van een deel van de waardestijging, die het gevolg is van de aanpassing van de eigen woning op grond van de wet. De datum van de verkoop is daarbij bepalend, omdat op die datum reeds vaststaat wat de verkoopprijs van de woning en wat de meerwaarde ten gevolge van de aanpassing is. Het is aan het college om te bepalen of en in hoeverre in een concrete situatie gebruik van deze bepaling wordt gemaakt, aangezien er een afweging dient plaats te vinden tussen de kosten van het effectueren van deze bepaling (taxatie, administratieve lasten) in relatie tot de te verwachten baten. 3.8 Algemeen gebruikelijke woonvoorzieningen Een voorziening wordt als algemeen gebruikelijk beschouwd als: • Het normaal in de handel verkrijgbaar is. • Het niet specifiek voor personen met beperkingen bedoeld is. • Het niet op grote schaal door personen met beperkingen wordt aangeschaft. • Het niet duurder is dan gelijksoortige producten. Enkele voorbeelden hiervan zijn: • Verhoogde toiletpot • Douche met glijstang • Éénhendel mengkraan • Thermostaatkraan • Keramische kookplaat 3.9 Procedure bij bouwkundige of woontechnische voorziening. 1. Vaststellen programma van eisen Nadat de aanvraag is ingediend wordt een indicatie gesteld, waarbij een gemeentelijke functionaris met ergonomische, sociale en bouwtechnische deskundigheid of een externe adviseur een
14
programma van eisen voor de goedkoopst adequate bouwkundige of woontechnische voorziening opstelt. De woningeigenaar vraagt op basis van dat programma van eisen enkele offertes bij een aannemer op. 2. Het college beoordeelt welke offerte de goedkoopst adequate oplossing biedt De gemeente beoordeelt welke bouwofferte in aanmerking komt voor verstrekking. 3. Het college geeft toestemming Het college geeft vervolgens toestemming voor de bouwkundige of woontechnische voorziening, op voorwaarde dat niet reeds zonder toestemming een begin is gemaakt met de werkzaamheden waarop de toekenning betrekking heeft. 4. De eigenaar voert uit De woningeigenaar is verantwoordelijk voor de uitvoering van de bouwkundige of woontechnische voorziening conform het programma van eisen. 5. Het college controleert Het college verleent slechts een bouwkundige of woontechnische voorziening indien de door hen aangewezen personen toegang is verstrekt tot de woonruimte waar de bouwkundige of woontechnische voorziening wordt verricht. Controle vindt achteraf plaats. De genoemde personen moeten ook inzicht krijgen in bescheiden en tekeningen, welke betrekking hebben op de bouwkundige of woontechnische voorziening en de gelegenheid krijgen deze voorziening te controleren. 6. Uitbetaling aan de woningeigenaar en gereedmelding De voorziening wordt uitbetaald aan de woningeigenaar. Terstond na de voltooiing van de werkzaamheden, doch uiterlijk binnen 12 maanden na het afgeven van de beschikking na het verlenen van toestemming voor het aanpassen van de woning, verklaart diegene aan wie de voorziening wordt uitbetaald (de woningeigenaar) aan het college dat de bedoelde werkzaamheden zijn voltooid (de gereedmelding). Deze gereedmelding is tevens een verzoek om vaststelling en uitbetaling van de voorziening. De gereedmelding gaat vergezeld van een verklaring dat bij het treffen van de voorziening is voldaan aan de voorwaarden waaronder de voorziening is verleend. Diegene aan wie wordt uitbetaald, dient gedurende een periode van minimaal 5 jaar alle rekeningen en betalingsbewijzen met betrekking tot de werkzaamheden ter controle beschikbaar te houden. 3.10 Uitbetaling financiële tegemoetkoming Het college verleent slechts een tegemoetkoming in de kosten als in de financiering de overige kosten is voorzien. Kosten van bouwkundige of woontechnische voorzieningen De volgende kosten in het kader van een bouwkundige of woontechnische voorziening kunnen in aanmerking worden genomen bij de vaststelling van de financiële tegemoetkoming of het PGB: 1 2 3
4 5 6 7
De aanneemsom (hierin begrepen de loon- en materiaalkosten) voor het treffen van de voorziening; De risicoverrekening van loon- en materiaalkosten, met inachtneming van het bepaalde in de Risicoregeling woning- en utiliteitsbouw 1991; Het architectenhonorarium tot ten hoogste 10% van de aanneemsom met dien verstande dat dit niet hoger is dan het maximale honorarium als bepaald in Standaard voorwaarden en Rechtsverhouding Opdrachtgever Architect 1997 (SR 1997). Alleen in die gevallen dat het noodzakelijk is dat een architect voor de bouwkundige of woontechnische voorziening moet worden ingeschakeld worden deze kosten subsidiabel geacht. Het betreft dan veelal de ingrijpender bouwkundige of woontechnische voorzieningen. De kosten voor het toezicht op de uitvoering bij woningaanpassingen hoger dan € 8.000,-indien dit noodzakelijk is, komen tot 10% van de geaccepteerde offerte in aanmerking; De leges voor zover deze betrekking hebben op het treffen van de voorziening; De verschuldigde en niet verrekenbare of terugvorderbare omzetbelasting; Renteverlies, in verband met het verrichten van noodzakelijke betaling aan derden voordat de bijdrage is uitbetaald, voor zover deze verband houdt met de bouw dan wel het treffen van voorzieningen.
15
8 9 10 11 12
De prijs van bouwrijpe grond, indien noodzakelijk als niet binnen het oorspronkelijke kavel gebouwd kan worden. De door het college (schriftelijk) goedgekeurde kostenverhogingen, die ten tijde van de raming van de kosten redelijkerwijs niet voorzien hadden kunnen zijn; De kosten in verband met noodzakelijk technisch onderzoek en adviezen met betrekking tot het verrichten van de aanpassing; De kosten van aansluiting op een openbare nutsvoorziening. Indien de gemeente ook de administratiekosten van de verhuurder wil vergoeden kan het volgende opgenomen worden: De administratiekosten die verhuurder maakt ten behoeve van het treffen van een voorziening voor de aanvrager komen niet voor vergoeding in aanmerking.
Hoofdstuk 4 Lokaal verplaatsen per vervoermiddel 4.1 Vormen van vervoersvoorzieningen De door het college te verstrekken vervoersvoorzieningen kunnen bestaan uit: a. een algemene voorziening b. een collectieve vervoersvoorziening c. een vervoersvoorziening in natura d. een persoonsgebonden budget te besteden aan een vervoersvoorziening e. een financiële tegemoetkoming in de kosten van een individuele vervoersvoorziening Dat betekent dat er naast voorzieningen in natura, persoonsgebonden budgetten en financiële tegemoetkomingen ten behoeve van vervoersvoorzieningen ook algemene vervoersvoorzieningen toegekend kunnen worden. Uit artikel 29 blijkt verder dat er een primaat ligt bij die algemene voorzieningen, met daarna een primaat voor het collectief vervoer. Dat betekent dat bij het bestaan van vervoersproblemen altijd eerst gekeken wordt of algemene voorzieningen daar een snelle en eenvoudige oplossing voor kunnen bieden. Als dat niet het geval is wordt eerst gekeken of collectief vervoer het probleem kan oplossen. Is dat ook niet het geval dan komen andere voorzieningen in aanmerking. 4.2 Algemene uitgangspunten Beperkingen in de mobiliteit Onder mobiliteit wordt verstaan het vermogen van de mens om zich te verplaatsen van het ene naar het andere punt op een wijze die de situatie verlangt. Met verplaatsen wordt bedoeld het zich in en om de woning bewegen en het afleggen van langere afstanden buitenshuis. Wanneer iemand als gevolg van een stoornis beperkt wordt om zich te verplaatsen, wordt zijn of haar mobiliteit kleiner. Om goed te kunnen functioneren in de samenleving is het hebben van een goede mobiliteit een voorwaarde. Lukt dat niet dan is er sprake van een vervoersprobleem. Hoe ernstig dat probleem is hangt af van de verplaatsingsbehoefte van betrokkene en zijn reële verplaatsingmogelijkheden De mobiliteitproblemen kunnen verminderd worden door het verstrekken van een vervoersvoorziening. Voor bovenregionaal vervoer is de persoon met beperkingen vanaf 1 juli 1999 vaak aangewezen op gebruikmaking van het landelijke vervoerssysteem Valys. De Tweede Kamer heeft op 29 maart 2006 tijdens een Algemeen Overleg over het bovenregionaal vervoer Valys uitgesproken dat bij aanwezigheid van collectief vervoer geen persoonsgebonden budget hoeft te worden verstrekt aangezien het niet de bedoeling is het collectief vervoer in gevaar te brengen. Voor de voorzieningen die vergelijkbaar zijn met het openbaar vervoer, zoals het collectief vervoer, geldt dat uitsluitend rekening gehouden moet worden met de verplaatsingen in de directe woon- en leefomgeving. Dit kan het beste beschreven worden in te bereiken bestemmingen. Het gaat daarbij om de direct noodzakelijke woon- en leefvoorzieningen, zoals winkels, bank- of geldvoorzieningen (pinautomaten), openbaar vervoer, zorg –en welzijnsvoorzieningen e.d., waarvan men dagelijks of in ieder geval wekelijks gebruik maakt. Uit jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep valt op te maken dat de compensatieplicht van de gemeente in principe is beperkt tot het lokale regionale vervoer, tenzij er in redelijkheid moet worden geconcludeerd dat er sprake is van een dusdanige wezenlijke, uitsluitend door persoonlijk bezoek te handhaven, bovenregionale contacten, dat betrokkene bij het wegvallen daarvan in een sociaal isolement zou geraken. Om voor bovenregionaal vervoer in aanmerking te komen dient te worden voldaan aan de volgende voorwaarden:
16
1. 2. 3. 4.
Gebruikmaking van Valys is niet mogelijk. Weinig tot geen sociale contacten in de directe leefomgeving. Het bovenregionaal contact is zo wezenlijk en kan slechts eenzijdig worden ingevuld. Het niet hebben van deze bovenregionale contacten zou tot een sociaal isolement leiden.
Artikel 31 van de Verordening biedt de mogelijkheid een inkomensgrens te stellen voor bepaalde vervoersvoorzieningen. Afhankelijk van deze keuze kunnen aanvragers met een inkomen boven deze grenzen bepaalde vervoersvoorzieningen niet krijgen 4.3 Verplaatsingsgedrag Tijdens het onderzoek moet de adviseur vaststellen op welke terreinen de persoon met beperkingen problemen ondervindt in het vervullen van zijn vervoersbehoefte. Problemen met alleen een sociale of financiële achtergrond vallen niet onder de Wmo. Er moet altijd sprake zijn van beperkingen ten gevolge van ziekte of gebrek en/of chronische psychische en (psycho)sociale problemen. In het verleden legde de Gemeenschappelijke Medische Dienst een duidelijke relatie tussen de leeftijd van een belanghebbende en diens verplaatsingsgedrag. Daarop aansluitend is het beleid gebaseerd op de volgende uitgangspunten: a. Kinderen jonger dan 5 jaar hebben geen vervoersprobleem omdat de ouders hen kunnen meenemen zonder dat een voorziening hoeft te worden getroffen. Voor deze leeftijdsgroep lijken de vervoersproblemen, voor zover ze betrekking hebben op begeleiding of gesloten vervoer, niet zodanig afwijkend van de vervoersproblemen van niet-gehandicapte leeftijdsgenoten dat er aanleiding is voor een voorziening. Gevallen waarin de regel onredelijk zou werken worden individueel beoordeeld. Dit is bijvoorbeeld het geval met kinderen jonger dan 5 jaar die vanwege de speciale wandelwagen/rolstoel niet met het openbaar vervoer mee kunnen. b. Kinderen van 5 tot en met 11 jaar hebben geen zelfstandige verplaatsingsbehoefte; deze worden bijna steeds bij het verplaatsen begeleid door de ouders. Ook hiervoor geldt een individuele beoordeling, wanneer kinderen vanwege een rolstoel niet met het openbaar vervoer kunnen reizen. c. Kinderen van 12 jaar tot 16 jaar hebben een zich ontwikkelende verplaatsingsbehoefte, maar worden daarin wel geleid en gestuurd door ouders. Ouders blijven verantwoordelijk en hebben hiertoe zorgplicht. d. Kinderen van 16 jaar en ouder hebben evenals volwassenen een zelfstandig verplaatsinggedrag Om tot een juiste indicatie te komen is het van belang dat de adviseur het verplaatsingsgedrag van de persoon met beperkingen onderzoekt. Er dient onder de Wmo altijd rekening te worden gehouden met persoonlijke omstandigheden. Afwijzen puur op basis van leeftijd kan dus niet; er dient onderzocht te worden of er in het geval van deze persoon mogelijk wel een vervoersbehoefte is. Bovenstaande richtlijnen dienen te worden beschouwd als leidraad en niet als absolute voorwaarde. Vervolgens moet een afweging worden gemaakt welk deel van de vervoersbehoefte gehonoreerd moet worden. Tenslotte moet een keuze worden gemaakt welke vervoersvoorziening het goedkoopste adequate middel is. Het verplaatsingsgedrag valt uit een in de volgende onderdelen: • Het verplaatsingmotief (waarom) • De bestemming (waarheen) • De frequentie (hoe vaak) • De wijze van verplaatsen (hoe verplaatst men zich) Verplaatsingsmotief en bestemming Alleen maatschappelijk verkeer komt voor een voorziening in aanmerking, het verkeer dat nodig is voor het leven van alle dag. Vervoer naar medische instellingen in verband met medisch onderzoek of behandeling, schoolvervoer en woon-werkverkeer vallen hier niet onder, indien dit vervoer op basis van andere regelingen vergoed wordt. Frequentie Bij het bepalen van de vervoersbehoefte gaat het niet om de vraag of de persoon met beperkingen een bepaalde bestemming wil kunnen bereiken, maar om de vraag hoe vaak hij dat moet kunnen doen om deel te nemen aan het leven van alle dag en om de daarvan deel uitmakende wezenlijke sociale contacten te kunnen onderhouden.
17
Het leven van alle dag De compensatieplicht voor vervoer is in beginsel gericht op het sociaal vervoer, ook wel “vervoer in het kader van het leven van alledag in de directe woon- of leefomgeving” genoemd. Het gaat in de Wmo in beginsel om verplaatsingen die gemiddeld in de eigen woonomgeving gemaakt wordt. Sinds maart 2002 houdt de vaste jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep onder de Wet voorzieningen gehandicapten in dat een vervoersvoorziening of een combinatie van voorzieningen de mogelijkheid moet bieden om op jaarbasis 1.500 - 2000 kilometer af te leggen, zijnde de minimale vervoersbehoefte. In deze gemeente geldt een afstand van 2000 kilometer op jaarbasis. Voorzieningen die worden aangevraagd om zich buiten de eigen leefomgeving te kunnen verplaatsen of om voorzieningen mee te nemen, zoals aanhangers en oprijplaten voor het meenemen van scootmobielen of een meeneembare scootermobiel, vallen dan ook niet onder de compensatieplicht. Wanneer de persoon met beperkingen zich buitenshuis wil verplaatsen moet de persoon met beperkingen in ieder geval in staat worden gesteld om het volgende te kunnen doen: • Winkelen/boodschappen doen • Bezoeken van familie/kennissen • Bezoeken van bijeenkomsten en (sport)activiteiten • Bezoek bank/postkantoor • Bezoek aan sociaal-culturele instellingen • Recreatie/hobby De normale dagelijkse vervoersbehoefte kan van persoon tot persoon verschillen. Dit is afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden. Om daarom te kunnen bepalen wat valt onder het leven van alle dag is de vergelijking maken van de vervoersbehoefte van een persoon zonder beperkingen in een zelfde situatie. Het is van belang te onderzoeken hoe de persoon met beperkingen zich tot nu toe heeft gered en wat hij daarbij als belangrijkste belemmering heeft ondervonden. Recreatieve verplaatsingen kunnen deel uitmaken van het dagelijkse patroon van het leven van alledag. In dat geval wordt met het treffen van een Wmo vervoersvoorziening ook met deze bestemmingen rekening gehouden. Een vervoersvoorziening die uitsluitend wordt aangevraagd met het oog op recreatie en ontspanning, wordt echter niet in het kader van de Wmo verstrekt. Te denken valt hierbij aan bewoners van een AWBZ-instelling die de voorziening uitsluitend aanvragen om het vervoer van het jaarlijkse uitje te kunnen bekostigen/regelen. Het kan voorkomen dat een persoon met beperkingen een hoge verplaatsingsfrequentie heeft. Wanneer dit het gevolg is van de wens om veel te reizen hoeft dit geen aanleiding te zijn om deze vervoersbehoefte volledig te honoreren. Zo kan het zijn dat de persoon met beperkingen - door omstandigheden – op grote afstand van zijn familie woont. Op dit punt verschilt de persoon met beperkingen dan niet van een valide persoon in zo’n situatie. Als de persoon met beperkingen er voor kiest om zeer frequent zijn familie te bezoeken, zal dit aanzienlijke vervoerskosten met zich mee brengen. Deze wens hoeft lang niet altijd volledig te worden gehonoreerd. Het toekennen van bovenregionaal vervoer kan slechts onder bepaalde omstandigheden gebeuren. Bij de beoordeling van een aanvraag voor een vervoersvoorziening dient ook gekeken te worden naar alternatieven. Hierbij mag van de persoon met beperkingen gevraagd worden dat hij zijn leven enigszins anders in richt, dan dat hij gewend was. Of zoals de Centrale Raad van Beroep het formuleert in haar uitspraken: “dat de belanghebbende zich enige beperkingen getroost.” Onder die “enige beperkingen” vallen in de praktijk vaak toch behoorlijk beperkingen in de bewegingsvrijheid en de zelfstandigheid. Het vinden van alternatieven kan daarom van wezenlijk belang zijn. De volgende factoren spelen een rol bij de invulling van het leven van alle dag: Rol partner Bij de beoordeling van de aanvraag voor een vervoersvoorziening dient het rolpatroon van de aanvrager en zijn partner worden meegenomen. Van belang daarbij is na te gaan hoe de huidige verdeling van taken is en met welk doel wordt een vervoersvoorziening aangevraagd. Uitgangspunt daarbij is dat de persoon met beperkingen zelfstandig kan functioneren en een zelfstandige vervoersbehoefte heeft. Bezoek aan familie en kennissen Gekeken dient te worden naar de mogelijkheden van de familie om de persoon met beperkingen te bezoeken. Daarnaast dient gekeken te worden of andere communicatiemiddelen in een deel van de behoefte aan contact met familie en kennissen kan voorzien. De individuele situatie van de persoon
18
met beperkingen is daarbij het uitgangspunt. De frequentie van de gewenste bezoeken is individueel bepalend, maar niet doorslaggevend voor het toekennen van een vervoersvoorziening. Vervoer voor recreatieve doeleinden Wanneer er een vervoersvoorziening aangevraagd wordt om te voorzien in de vervoersbehoefte enkel voor recreatieve doeleinden dan valt dit niet onder de Wmo. Het moet namelijk gaan om vervoer voor het leven van alle dag. Vervoer voor recreatieve doeleinden kan daar dan wel deel van uitmaken. Vrijwilligerswerk Ook (extra) vervoersbehoefte in verband met vrijwilligerswerk is geen aanleiding voor verstrekking van vervoersvoorzieningen, zo heeft de Centrale Raad van Beroep bepaald. De Centrale Raad gaat er van uit dat vervoerskosten betaald kunnen worden door de organisatie waarvoor het vrijwilligerswerk verricht wordt. Vervoer in verband met therapie, dagbehandeling/dagopvang of bezoek aan medische behandelaars Vervoer van en naar medische behandelaars viel niet onder de Wvg en valt vooralsnog evenmin onder de Wmo. Het is niet te beschouwen als vervoer in het kader van het leven van alledag. Bovendien zijn er voor bepaalde situaties voorliggende voorzieningen, zoals de Regeling Zorgverzekering. Het vervoer naar bijvoorbeeld dagopvang of dagverzorging valt in principe evenmin onder de Wmo compensatieplicht. Deze bestemmingen zijn niet te vatten onder de verplaatsingen die mensen – in de regel - van dag tot dag plegen te ondernemen, hoewel er op basis van jurisprudentie spaarzaam uitzonderingen worden gemaakt. Een duidelijke lijn is nog niet te ontdekken, omdat het in die uitspraken om uitzonderlijke gevallen ging. Aanvragen voor vervoersvoorzieningen met dit doel zullen daarom kritisch moeten worden beoordeeld. Medische noodzaak, het al dan niet (overwegend) therapeutische karakter van de dagopvang en de erkenning/financiering van de dagopvang op basis van de AWBZ spelen volgens de jurisprudentie een rol. Heeft de dagopvang een overwegend therapeutisch karakter, of wordt die erkend of gefinancierd in AWBZ-kader, dan is er aanleiding om het vervoer in verband daarmee niet te beschouwen als vervoer in het kader van het leven van alledag. Uit Wmo-jurisprudentie blijkt dat er een tendens is om vervoer ten behoeve van medische zaken onder de Wmo te laten vallen. Richtlijn hierbij is dat wanneer de te bezoeken lokaties binnen het zorggebied van de gemeente vallen, de gemeente gehouden is om deze vervoersbehoefte op te lossen. Kinderen en vervoer De persoon met beperkingen moet een zelfstandige (individuele) vervoersbehoefte hebben. Kinderen hebben veelal geen zelfstandige vervoersbehoefte, maar zij kunnen daarom wel in aanmerking worden gebracht worden voor een vervoersvoorziening. Voor het vervoer is een kind tot en met 16 jaar afhankelijk van zijn ouders. Daarnaast moet gekeken worden naar de vervoersbehoefte van alle gezinsleden. Zo is het denkbaar dat het persoon met beperkingen gebruik moet maken van een (elektrische) rolstoel. Het gebruik van openbaar vervoer kan dan problemen opleveren. Het verstrekken van (een tegemoetkoming in het gebruik) een aangepaste auto/bus kan dan in de volledige vervoersbehoefte van het gezin voorzien. Daarbij kan echter ook rekening worden gehouden met alternatieven voor vervoer door de ouders zelf, zo stelt de Centrale Raad van beroep. Vervoer in verband met werk Bij de beoordeling van aanspraken op vervoersvoorzieningen wordt geen rekening gehouden met vervoersbehoefte in verband met werk. Voor mensen die in dienstbetrekking werken en mogelijk voor zelfstandigen zijn er voorliggende voorzieningen, zoals de voormalige Wet Rea-voorzieningen die zijn overgeheveld naar WAO/WIA, Wajong, Waz en ZW. Deze regelingen worden uitgevoerd door het UWV. Werknemers die werkzaam zijn in de sociale werkvoorzieningen (Wsw) kunnen voor woonwerkverkeer op basis van de CAO Wsw een beroep doen op hun werkgever. Vervoer in verband met het volgen van onderwijs Vervoer in verband met onderwijs valt evenmin onder de Wmo compensatieplicht. Er zijn voorliggende voorzieningen, zoals het leerlingenvervoer op grond van de onderwijswetgeving, en voorzieningen die via het UWV worden verstrekt, de voormalige Wet Rea-voorzieningen. Vervoer voor AWBZ-instellingsbewoners. Op basis van artikel 2 van de Wvg werd een wettelijk onderscheid gemaakt tussen de reguliere inwoners van de gemeente en de in de gemeente woonachtige AWBZ-bewoners. Dat onderscheid
19
werd via een ministeriële regeling, de Regeling sociaal vervoer AWBZ-instellingen, voor wat betreft vervoersvoorzieningen weer ongedaan gemaakt voor AWBZ-bewoners. Onder de Wmo is het wettelijk onderscheid tussen AWBZ-bewoners en overige Wmo-doelgroep inwoners van de gemeente komen te vervallen ten aanzien van de vervoersvoorzieningen. Dat houdt overigens niet in dat er op gelijke wijze geoordeeld wordt ten aanzien van de vervoersbehoefte van AWBZ-bewoners. Deze categorie mensen zal in de regel een lagere vervoersbehoefte hebben dan zelfstandig wonenden, omdat zij bijvoorbeeld niet of in mindere mate boodschappen hoeven te doen. Soms wonen aanvragers in een complex waarin voorzieningen, zoals een winkel, kapper, recreatieruimte voor diverse sociale activiteiten, zijn ondergebracht of in de dichte nabijheid zijn gerealiseerd. Te denken valt met name aan verzorgingshuizen eventueel met aanleunwoningen erbij, verpleeghuizen en andere AWBZ-instellingen. Bovendien geldt dat een aantal 'bestemmingen in het kader van het leven van alledag' vervallen, omdat daarin op andere wijze wordt voorzien. Bewoners van intramurale instellingen hoeven bijvoorbeeld minder vaak boodschappen te doen, omdat de instellingen de maaltijden bereidt. Ook sommige gezamenlijke sociale activiteiten waarvoor vervoer nodig is, worden vanuit de AWBZ-instelling georganiseerd, inclusief vervoer. Met deze verminderde vervoersbehoefte wordt bij de beoordeling van aanvragen voor vervoersvoorzieningen dan ook rekening gehouden. Bijvoorbeeld door in individuele gevallen ervan uit te gaan dat voor bewoners van een intramurale instelling in een aanzienlijk gedeelte van hun bestemmingen in het kader van het leven van alledag is voorzien. Aan bewoners van een intramurale instelling kan bijvoorbeeld op basis van het Besluit een financiële tegemoetkoming voor vervoerskosten worden verstrekt. Uitzonderingen moeten echter mogelijk blijven, als blijkt dat er een grotere vervoersbehoefte is. Begeleiding bij het vervoer van AWBZ-bewoners Ook hier heeft invulling plaatsgevonden op basis van jurisprudentie. Begeleidingskosten kunnen onder de compensatieplicht vallen. Bij AWBZ-bewoners kan er echter rekening gehouden worden met de agogische taak van personeel van de instelling, met name bij gezinsvervangende tehuizen. Ook bij grotere AWBZ-instellingen geldt een beperking bij de zorgplicht c.q. compensatieplicht ten aanzien van de begeleiding. Weekendvervoer voor AWBZ-bewoners Onder de Wvg is de omvang van de zorgplicht voor AWBZ-bewoners door jurisprudentie geconcretiseerd. Uitgangspunt is een gelijke zorgplicht voor AWBZ-bewoners en voor bewoners van de gemeente. Categoriale beperking van de omvang van de zorgplicht voor AWBZ-bewoners is ook mogelijk, maar daarop moeten uitzonderingen mogelijk zijn voor individuele gevallen. De compensatieplicht zal onder de Wmo voor AWBZ-bewoners niet afwijken van de bestaande jurisprudentie. De reguliere zorgplicht voor vervoer houdt in dat er in beginsel zorgplicht is voor regionaal vervoer voor AWBZ-bewoners, en slechts bij wijze van uitzondering - bij dreigende vereenzaming - zorgplicht voor bovenregionaal vervoer. Bij jonge AWBZ-bewoners met verstandelijke beperkingen van grote instellingen is deze situatie onder de Wvg-jurisprudentie omgedraaid. Daarbij wordt uitgegaan van een dreigend sociaal isolement, tenzij het tegendeel kan worden aangetoond. Uitgangspunt is dat ook bovenregionaal weekendvervoer van en naar het ouderlijk huis onder de zorgplicht valt. Voor wat betreft de frequentie wordt in de Wvg-jurisprudentie uitgegaan van bezoek om en om, dus de ene week bezoek van ouders aan de instelling, de andere week bezoek van de AWBZ-bewoners aan het ouderlijk huis. Recreatief vervoer voor AWBZ-bewoners vanuit het ouderlijk huis valt niet onder de Wvg zorgplicht, zo blijkt uit de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep. 4.4 Rol van het advies Uit het advies moet kunnen worden opgemaakt op welke terreinen de persoon met beperkingen problemen ondervindt in het vervullen van zijn vervoersbehoefte. In het advies moet zijn opgenomen: • Wat de aard is van de beperkingen. • Welke aandoeningen een rol spelen.
20
• • • • • • • • • • •
Wat de consequenties zijn voor het lopen, zitten, staan, opstappen, fietsen. Wat de vervoersbehoefte is (waarom). Wat de frequentie van het verplaatsen is (hoe vaak). Wat de afstand tot de winkels is. Wat de wijze van verplaatsen is (hoe verplaatst men zich totnogtoe). Welke vormen van vervoer aan de orde zijn (werk en/of leefvervoer). Of er openbaar vervoer aanwezig is. Of er gebruik gemaakt kan worden van het openbaar vervoer (toegankelijkheid van het openbaar vervoer). Of begeleiding noodzakelijk is. Welke oplossingen er mogelijk zijn. Welke van de oplossingen het goedkoopst adequaat is.
4.5 Collectieve vervoersvoorziening In de gemeente ligt het primaat bij het collectief vervoer. Dat betekent dat wanneer de persoon met beperkingen geen gebruik kan maken van het reguliere openbaar vervoer of het openbaar vervoer door de persoon met beperkingen niet bereikt kan worden en daardoor mobiliteitsproblemen ondervindt, in eerste instantie gekeken moet worden of een collectieve vervoersvoorziening een oplossing biedt voor het vervoersprobleem. Wanneer het collectieve vervoer onvoldoende adequaat is, kan de persoon met beperkingen in aanmerking komen voor een individuele vervoersvoorziening. Gebruik van collectieve vervoersvoorziening Als een algemene voorziening onvoldoende oplossing biedt, of als naast een algemene voorziening nog andere vervoersvoorzieningen nodig zijn, geldt het primaat van het collectief vervoer. Ingevolge dit primaat komt een persoon met beperkingen die daardoor het openbaar vervoer niet kan bereiken of geen gebruik kan maken van het openbaar vervoer allereerst – indien dit medisch mogelijk is – in aanmerking voor collectief vervoer. De uitdrukking ‘het openbaar vervoer niet kunnen bereiken of geen gebruik kunnen maken van het openbaar vervoer’ wordt door de jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep geoperationaliseerd middels het loopafstandcriterium “maximale loopafstand 800 meter”. Kan men geen 800 meter zelfstandig, al dan niet met hulpmiddelen en in een redelijk tempo, afleggen dan wordt men verondersteld het openbaar vervoer niet te kunnen bereiken. Kan men dat wel, maar is het onmogelijk in het openbaar vervoer te komen, dan ook komt men voor vervoersvoorzieningen in aanmerking. Er ligt overigens geen letterlijke relatie met het openbaar vervoer. Het opheffen van een buslijn, waardoor een halte op grote(re) afstand komt te liggen, is geen aanleiding een vervoersvoorziening te verstrekken. Indien nog gefietst kan worden over grotere afstanden kan hier ook rekening mee worden gehouden. Komt men op grond van deze criteria voor een vervoersvoorziening in aanmerking, dan zijn er twee terreinen waarop vervoer mogelijk is. Het eerste terrein is het vervoer op de korte afstand, in de woonomgeving, het “loop” en “fietsvervoer”. Het tweede terrein is op wat langere afstand, de afstand waarvoor mensen zonder beperkingen het openbaar vervoer zouden kunnen nemen. Als op beide terreinen problemen bestaan moet op beide terreinen bekeken worden welke oplossingen noodzakelijk zijn. Alleen bij personen met een zeer beperkte loopafstand (dat is een loopafstand tot maximaal 100 meter) moet ingevolge de jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep op beide terreinen een oplossing worden geboden. Dit wil niet zeggen dat dit niet hoeft bij mensen met een grotere loopafstand, maar tot 100 meter is het dwingend voorgeschreven! Wie problemen heeft op de afstanden gelijklopend met het openbaar vervoer komt op basis van artikel 29 van de Verordening in aanmerking voor collectief vervoer indien dit medisch gezien adequaat is. Dat zal het in zeer veel gevallen zijn: uit de jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep blijkt dat alleen bij onbeheersbare incontinentie (hetgeen zelden voorkomt) of bij ernstige gedragsproblemen of in andere uitzonderlijke situaties collectief vervoer niet adequaat geacht moet worden. In bijna alle andere situaties is collectief vervoer de eerste voorziening die in aanmerking komt voor verstrekking. Deeltaxi De Het Kleinschalig Collectief Vervoer is met name geschikt voor het reizen over de middellange afstand (lokaal en regionaal).
21
Vanaf 1 november 1998 is er in West-Brabant een collectief vervoersysteem (deeltaxi). Het systeem maakt onderscheid tussen een intern en een extern vervoersgebied. Het intern vervoersgebied bestaat uit het grondgebied van alle deelnemende gemeenten. Dit gebied wordt uitgebreid met een extern vervoersgebied van aanpalende gemeenten. Het systeem biedt vervoer op afroep en van deur tot deur, en werkt met een zonering/strippensysteem. Met het collectief vervoer kan onbeperkt in het vervoersgebeid tegen het Wmo-tarief worden gereisd. Rolstoeltaxi vervoer is ook mogelijk. Indien daarvoor een indicatie is afgegeven kan de persoon met beperkingen met begeleiding reizen. Deze begeleiding dient dan om sociaal-medische redenen noodzakelijk zijn. De begeleider moet op dezelfde plaats in en uitstappen als de persoon met beperkingen. De begeleider reist dan gratis. Deze begeleiding moet noodzakelijk zijn tijdens het vervoer. Wanneer iemand alleen maar hulp nodig heeft bij het in- en uitstappen van de taxi, dan is het de taak van de chauffeur om te helpen. De richtlijnen voor het indiceren van een medisch begeleider zijn opgenomen in het door PZN en de regio vastgestelde stuk “Richtlijn indicatie deeltaxivervoer West-Brabant”. Valys Voor vervoer buiten de deeltaxiregio is er de reisservice voor personen met beperkingen, Valys genaamd. Dit systeem wordt gefinancierd door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De gehele vervoersketen wordt via Valys geregeld en geldt in het gehele land. De prijs die men ervoor betaalt is die van het openbaar vervoer. Van het systeem kan gebruik gemaakt worden door personen met een Wmo vervoersindicatie, een bewijs van de gemeente dat er recht is op een Wmo rolstoel of scootmobiel,een gehandicaptenparkeerkaart of een OV-begeleiderskaart. Voor verplaatsingen over korte afstanden is de taxi geen goed alternatief. Indien de persoon met beperkingen voor iedere verplaatsing buitenhuis is aangewezen op de taxi is het verstandig te kijken of de persoon met beperkingen een ander verplaatsingsmiddel nodig heeft voor de korte afstand, zoals een rolstoel, scootmobiel of aangepaste fiets. 4.6 Criteria voor de beoordeling of collectief vervoer een adequate oplossing is Om redenen van medische, psychische en/of sociale aard kan het collectief vervoer voor een aantal gehandicapten geen adequate oplossing voor het vervoersprobleem bieden. Hiermee wordt bedoeld dat het collectief vervoer minder geschikt is voor bijvoorbeeld gehandicapten met de volgende problematiek (geen limitatieve opsomming): A. Medische beperkingen: • Dermate ernstige maag-darm-blaasstoornissen (incontinentie) die ondanks adequaat gebruik van incontinentiemateriaal onvoldoende op te vangen is. • Privacygevoelige zaken, zoals huidziekten en misvormingen in het gelaat, die dermate een psychische belasting teweeg brengen dat deelname aan het sociaal verkeer te belastend is. • Dermate slechte lichamelijke conditie dat het reizen met het collectief vervoer teveel draagkracht vergt, waardoor geen energie over blijft voor het doel van de verplaatsing. • Ernstige benauwdheid ondervinden als gevolg van bijvoorbeeld allergie, CARA, longemfyseem waardoor reizen met anderen onmogelijk is. • Ernstige gedragsproblemen vertonen waardoor reizen met anderen niet mogelijk is. • Dermate gevolgen ondervinden van stoornissen dat deze voor medepassagiers niet acceptabel zijn (bijvoorbeeld ongecontroleerde bewegingen, overmatig kwijlen). • Vanwege de stoornissen enkel kunnen reizen op bepaalde tijden, binnen een bepaalde periode. • Vanwege plotseling verergering van klachten waardoor het noodzakelijk is dat er meteen naar huis moeten kunnen worden gereisd. B. Psychische beperkingen: • Extreme angsten en fobieën (zoals claustrofobie, agorafobie of angst a.g.v. een traumatische ervaring). Deze stoornissen kunnen alleen dan een criterium zijn als de betreffende persoon voor de stoornissen onder speciale behandeling is (geweest), die tot dan toe zonder resultaat gebleken zijn. C. Sociale beperkingen: Een gezin met een gehandicapt kind of een gehandicapte ouder: • als het een gehandicapt kind betreft uit een gezin met meerdere jonge kinderen, • als het een éénouder gezin is met een gehandicapt kind onder de 16 jaar of een kind ouder dan 16 jaar dat niet in staat is om alleen te reizen
22
•
als de ouder gehandicapt is en de kinderen te jong zijn om alleen te reizen. Kinderen tot en met 16 jaar worden geacht altijd onder de zorgplicht van ouders te vallen.
4.7 Individuele vervoersvoorzieningen Wanneer men om medische redenen geen gebruik kan maken van het collectief vervoer en een algemene voorzieningen geen adequate oplossing biedt kan een individuele vervoersvoorziening worden verstrekt. De individuele vervoersvoorziening kan bestaan uit: - een financiële tegemoetkoming in de kosten van het aanpassen van de eigen auto, gebruik van een bruikleenauto, eigen auto/taxi of rolstoeltaxi. - Een voorziening in natura of een persoonsgebonden budget. Het gaat hjer altijd om de goedkoopst adequate voorziening. Autoaanpassingen Autoaanpassingen zijn er op gericht het gebruik van een auto voor een persoon met beperkingen mogelijk te maken. De persoon met beperkingen moet dan voor het vervoer buitenshuis wel zijn aangewezen op een auto. Alvorens tot deze tegemoetkoming over te gaan moet gekeken worden of er gaan andere goedkopere adequate vervoersvoorziening verstrekt kan worden. Wanneer de persoon met beperkingen voor de eigen auto kiest, terwijl er een goedkopere adequate voorziening beschikbaar is, dan komt deze keuze voor rekening van de persoon met beperkingen. Wel kan een PGB worden verstrekt ten hoogte van het goedkopere alternatief. Bij de indicatiestelling wordt een afweging gemaakt tussen goedkoopst adequaat bij collectief vervoer in combinatie met een andere voorziening en de kosten van autoaanpassingen. Een tegemoetkoming in de kosten van gebruik van een (rolstoel) taxi of eigen auto Wanneer de persoon met beperkingen niet in aanmerking komt voor het collectief vervoer, wordt gekeken in hoeverre een tegemoetkoming in de kosten van gebruik van een (rolstoel)taxi of eigen auto een oplossing biedt. Onder gebruikskosten vallen onder andere de benzinekosten en de kosten van onderhoud. De individuele vervoersvoorziening betreft een tegemoetkoming voor het vervoer op de korte, middellange en lange afstand. De hoogte van deze tegemoetkoming is inkomensafhankelijk. Bij een inkomen van 150% van het norminkomen is gebruik van eigen auto of taxivervoer algemeen gebruikelijk en komt daarom niet voor vergoeding in aanmerking. Indien er een medische noodzaak is voor rolstoeltaxivervoer dan worden de meerkosten hiervan vergoed. Het is niet zo dat dit bedrag voldoende dient te zijn om al het vervoer dat de persoon met beperkingen wenst te betalen. De overige kosten zijn voor eigen rekening. Wanneer een verplaatsing per (rolstoel) taxi helemaal niet mogelijk is, dan dient gekeken te worden naar een andere vervoersvoorziening, zoals een gesloten buitenwagen of een (bruikleen)auto. De bruikleenauto Het verstrekken van een bruikleenauto zal slechts in zeer beperkte situaties plaatsvinden. Vaak zal deze optie de duurste zijn en deze voorziening kan in principe alleen verstrekt worden als er geen alternatieven zijn. De bruikleenauto is een vervoersmogelijkheid voor zowel de korte als de lange afstand. Indien er zowel voor de korte afstand als voor de lange afstand een voorziening getroffen dient te worden, zal de afweging gemaakt moeten worden of de bruikleenauto goedkoper is dan een combinatie van twee of meer adequate voorzieningen, zoals een (rolstoel)taxikosten vergoeding plus een vervoermiddel voor de korte afstand. Bij kinderen die zijn aangewezen op een elektrische rolstoel, kan het verstrekken van een aangepaste bus een oplossing bieden. Gekeken moet worden of het gebruik van collectief vervoer of rolstoeltaxikostenvergoeding voldoende adequaat zijn. Vaak zal het gezin gedwongen zijn om een “normale personenauto” aan te houden. Dan kan het zinvol zijn om de afweging te maken aan het gezin een aangepaste rolstoelbus te verstrekken. Een al dan niet aangepaste gesloten buitenwagen Een gesloten buitenwagen is een specifiek voertuig voor personen met beperkingen. Het voertuig wordt omschreven in het Reglement Verkeersregels en Verkeerstekens en moet aan bepaalde eisen voldoen. Een invalidenvoertuig is “een voertuig dat is ingericht voor het vervoer van een invalide, niet
23
breder is dan een meter en niet is uitgerust met een motor dan wel is uitgerust met een verbrandingsmotor van ten hoogste 50 cm3 of met een elektromotor.” De gesloten buitenwagen kan een adequate voorziening zijn wanneer het collectief vervoerssysteem niet of onvoldoende adequaat is. De persoon met beperkingen verdraagt bijvoorbeeld slecht wisselende weersomstandigheden wegens ernstige hart- of longklachten of een sterk gestoord thermoregulatiesysteem. De gesloten buitenwagen is met name geschikt voor de korte en de iets langere afstanden. De gesloten buitenwagen wordt in principe in bruikleen verstrekt. Een open buitenwagen: de scootmobiel De volgende criteria gelden voor het toekennen van een scootmobiel: • De persoon met beperkingen heeft (eventueel met een loophulpmiddel) een zeer beperkte loopafstand • De persoon kan geen gebruik maken van een fiets met hulpmotor. • De persoon met beperkingen kan niet lang staan. • Het Collectief Vervoersysteem alleen is onvoldoende adequaat. • De voorzieningen liggen binnen een straal van 100 tot 1500 meter. • Substantiële vervoersbehoefte voor de directe omgeving: boodschappen doen, bezoek aan familie/kennissen • Het gebruik van de scootmobiel is niet alleen voor recreatieve doeleinden. Het is van belang dat de persoon met beperkingen verkeersinzicht heeft en dat er bergingsruimte aanwezig is voor de scootmobiel. Zo nodig kan de persoon met beperkingen een aantal lessen krijgen om het verkeersinzicht te verberen. De stallingruimte moet zich binnen de loopafstand van de persoon met beperkingen bevinden. Als er nog geen bergingsruimte is dan zal deze gerealiseerd moeten worden. Aangepaste fiets Het meest voorkomende verplaatsingsmiddel is een fiets. In principe wordt een fiets algemeen gebruikelijk beschouwd. Uitzondering hierop zijn onder andere de driewielfiets, de vierwielfiets, een duofiets of een handbike. Een fiets is een vervoersmiddel voor de korte en de middellange afstand. Een Tandem kan aangemerkt worden als een vervoersmogelijkheid voor personen die zonder hulp van een bestuurder niet zelfstandig tot fietsen in staat zijn. Het gaat dan vaak om mensen met een visuele beperking (zeer slechtziend of blind). Ook mensen met verstandelijke beperkingen maken gebruik van een tandem. Dit type fiets is echter algemeen gebruikelijk en komt derhalve niet voor vergoeding op grond van de Wmo in aanmerking. Autozitjes, fietszitjes en duwwandelwagens Voor kinderen met beperkingen zijn soms speciale zitjes voor in de auto of op de fiets noodzakelijk. Deze zitjes worden vaak kuipvormige zitondersteuningselementen gebruikt. Deze zitjes moeten apart worden aangeschaft. Deze kosten vallen onder de Wmo. Daarnaast bestaan er voor kinderen met beperkingen speciale duwwandelwagens, ook deze vallen onder de Wmo. 4.8 Persoonsgebonden budget voor vervoersvoorzieningen In bijlage 5 “Vaststelling hoogte PGB vervoersvoorzieningen en rolstoelen” is uitgewerkt hoe de indicatieadviseur te werk gaat om te komen tot de hoogte van het PGB. Uitgangspunt is dat gezocht wordt naar de goedkoopst adequate voorziening. Wanneer de cliënt een andere voorziening wil dan de geselecteerde goedkoopst adequate voorziening, dan kan de klant hiervoor een offerte indienen. Bekeken wordt dan of de door de klant geselecteerde voorziening bij de eigen leverancier van de gemeente afgenomen kan worden, vanwege de kortingsafspraken. Dit zal met de klant worden besproken. Hoofdstuk 5 Verplaatsen in en rond de woning: de rolstoel Artikel 4 lid 1 Wmo, aanhef en onder b luidt: “1. Ter compensatie van de beperkingen die een persoon als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onder g, onderdeel, 5° en 6°, ondervindt in zijn zelfredzaam heid en zijn maatschappelijke participatie, treft het
24
college van burgemeester en wethouders voorzieningen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning die hem in staat stellen:………zich te verplaatsen in en om de woning ………” Dit verplaatsen in en om de woning kan op verschillende wijzen plaatsvinden: met een rollator, lopend met krukken, met een trippelstoel, of met een rolstoel. Van deze voorzieningen valt uitsluitend de rolstoel, net als eerder in de Wvg het geval, onder de Wmo. De overige voorzieningen vallen onder andere wettelijke regelingen en zijn daarom op grond van artikel 2 van de Wmo uitgesloten. 5.1 Vormen van rolstoelvoorzieningen Artikel 33 van de Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning bepaalt dat er 4 manieren zijn om rolstoelen te verstrekken: • Een algemene rolstoelvoorziening; • Een rolstoel in natura; • Een persoonsgebonden budget te besteden aan een rolstoel; • financiële tegemoetkoming te besteden aan een sportrolstoel. 5.2 Algemene uitgangspunten Wanneer uit het sociaal-medisch onderzoek naar voren is gekomen dat een rolstoel de goedkoopst adequate voorziening is om de mobiliteitsbeperking van de persoon met beperkingen te verminderen, moet er een rolstoel worden uitgezocht. Het selecteren van een rolstoel is maatwerk; de gekozen rolstoel moet passen bij de gebruiker. De persoon met beperkingen moet er goed mee overweg kunnen, hij moet bruikbaar zijn in de omgeving waar de gebruiker woont en voor de activiteiten die de persoon met beperkingen wil ondernemen. Daarbij is het essentieel dat de indicatieadviseur een goede kennis heeft van het aanmeten van een rolstoel en een goede produktkennis heeft. 5.3 Rol van het advies De volgende factoren moeten in het advies worden opgenomen: • Het gebruik • Het gebruiksgebied • De aandrijving • De zithouding • De meeneembaarheid Op basis van bovenstaande factoren dient een lijst van eisen te worden opgesteld waaraan de rolstoel moet voldoen om een adequate voorziening voor de persoon in kwestie te zijn. Aan de hand van die lijst wordt de goedkoopst mogelijke maar adequate rolstoel geselecteerd. 5.4 Het gebruik Hieronder vallen, gebruiksfrequentie, gebruiksduur en het gebruiksdoel. Bij de gebruiksfrequentie en de gebruiksduur wordt gekeken hoe vaak de rolstoel in een bepaalde periode gebruikt wordt. Zo kan een rolstoel die dagelijks zeer intensief, bijvoorbeeld door een kind, gebruikt wordt binnen een korte tijd aan vervangen toe zijn. Een rolstoel die maar één keer per week wordt gebruikt zal minder snel vervangen hoeven worden. Het gebruiksdoel is in eerste instantie verplaatsing in en om de woning. De rolstoel dient primair als verplaatsingsvoorziening. Voor volledig rolstoelafhankelijke personen met beperkingen maakt de rolstoel een essentieel deel uit van hun dagelijks leven. Een goed zittende rolstoel is zeer belangrijk. De rolstoel kan gebruikt worden voor verschillende activiteiten. Daar moet bij het selecteren van een rolstoel rekening mee worden gehouden. Het kan voorkomen dat er twee verschillende rolstoelen verstrekt worden, bijvoorbeeld een elektrische rolstoel en een transportrolstoel. Uitgangspunt blijft dat de rolstoel verstrekt wordt als verplaatsingsmiddel. Het gebruiksgebied Er zijn drie soorten gebieden aan te geven: gebruik binnen, gebruik buiten en gebruik binnen en buitenshuis. Daar dient bij het selecteren van een rolstoel rekening mee te worden gehouden.
25
5.5 De algemene rolstoelvoorziening De algemene rolstoelvoorziening is met de invoering van de Wmo een nieuwe vorm van verstrekken, die nog gedetailleerd uitgewerkt moet worden in de gemeente. Deze vorm van verstrekken biedt mogelijkheden voor aanvragers die een rolstoel niet dagelijks maar incidenteel nodig hebben. Te denken valt aan aanvragers die in en om de woning geen hulpmiddelen nodig hebben of zich met andere loophulpmiddelen kunnen verplaatsen, terwijl tijdens een dagje uit, of een middagje winkelen de afstanden die dan afgelegd worden zo groot zijn dat een rolstoel noodzakelijk is. Dergelijke rolstoelen worden doorgaans opgeklapt achter in de auto gelegd en slechts gebruikt bij de hierboven omschreven activiteiten. Aangezien een eis voor het in aanmerking komen voor een rolstoelvoorziening in natura of als persoonsgebonden budget is dat, “dagelijks zittend verplaatsen in en om de woning”, noodzakelijk is en deze aanvragers daaraan niet voldoen, kan de algemene rolstoelvoorziening een hulpmiddel zijn. Een algemene rolstoelvoorziening is voor diegenen die het recht hebben een rolstoel voor één of meer dagen te lenen om de gewenste activiteiten mee uit te kunnen voeren. Afhankelijk van het door een gemeente gekozen systeem is het mogelijk dit soort rolstoelen of hiermee vergelijkbare voorzieningen (de Ango-stoel bijvoorbeeld) op bepaalde plaatsen beschikbaar te (doen) stellen. Indien aanvragers liever zelf een dergelijke rolstoel voor incidenteel gebruik hebben kunnen zij gewezen worden op de uitgebreide tweedehandsmarkt van dit soort rolstoelen en ook op de mogelijkheid om zelf een dergelijke rolstoel aan te schaffen. Ook deze algemene voorziening kent een simpele toegangstoets, weinig bureaucratie en geen eigen bijdrage. Op eenvoudige wijze kan worden vastgesteld of de wens van een dergelijke rolstoel gebruik te mogen maken geen contra-indicaties kent. In geval van twijfel kan een normale aanvraagprocedure inclusief medisch advies worden gevolgd. Dit kan ook als de aanvrager dit wenst, omdat een eigen rolstoel noodzakelijk geacht wordt. Rolstoel in natura en PGB De algemene rolstoelvoorziening zal een deel van de groep adequaat kunnen bedienen. Voor hen die (veel) vaker of zelfs dagelijks een rolstoel nodig hebben voor verplaatsing in en rond de woning kan op basis van de Verordening een rolstoel toegekend worden. Dit kan in natura en als persoonsgebonden budget. Via een medisch onderzoek zal bepaald worden of er een indicatie is voor een rolstoel en zo ja, in welke vorm. Bij een PGB is de wens van de aanvrager bepalend en zal een persoonsgebonden budget uitsluitend geweigerd worden als daarvan sprake is op basis van artikel 6 van de Verordening en artikel 4 van het Besluit. 5.6 Soorten rolstoelen De volgende soorten rolstoelen kunnen worden onderscheiden: • Handbewogen rolstoelen. • Elektrische rolstoelen. • Sportvoorzieningen. Handbewogen en elektrische rolstoelen Handbewogen rolstoelen kunnen onderverdeeld worden in rolstoelen die door de persoon met beperkingen zelf kan worden voortbewogen of rolstoelen die niet zelf door de persoon met beperkingen kunnen worden voortbewogen. Afhankelijk van de aard van de handicap en het doel waarvoor de rolstoel nodig is, kan gekozen worden voor één van beide rolstoelen. Wanneer de persoon met beperkingen onvoldoende spierkracht heeft om de rolstoel zelf voort te bewegen, dient een elektrische rolstoel te worden aangemeten. Alle soorten rolstoelen die in natura worden verstrekt, worden door de gemeente in bruikleen verstrekt. Een trippelstoel valt niet onder de Wmo, maar wordt vergoed door de zorgverzekeraar. Sportvoorzieningen Tot slot is het mogelijk een sportrolstoel aan te vragen. Voor een sportrolstoel komt men ingevolge artikel 34, 2e lid van de Verordening in aanmerking als sportbeoefening zonder sportrolstoel onmogelijk is door aantoonbare beperkingen. Dit om het voor niet-rolstoelgebruikers mogelijk te maken met een sportrolstoel een sport te kunnen uitoefenen. Het gebruik van een sportrolstoel voor teamsporten is helder. Daarnaast zijn er individuele sporten (marathon bijvoorbeeld) waar men een sportrolstoel voor aan zal vragen. Recreatieve activiteiten
26
worden niet als sport aangemerkt. De aanvraag voor een sportrolstoel om in de natuur te zijn dient dan ook te worden afgewezen. Om deze reden wordt de eis gesteld dat men actief lid is van een sportvereniging, hoewel een lidmaatschap niet allesbepalend hoeft te zijn. Er moet op gewezen worden dat bij veel gehandicaptensportverenigingen de mogelijkheid bestaat een sportrolstoel te lenen om uit te proberen of een bepaalde sport die aantrekkelijk lijkt ook bij iemand past. Dat kan nuttig zijn om te voorkomen dat een aangeschafte rolstoel uiteindelijk niet of nauwelijks gebruikt wordt. Een sportrolstoel wordt uitsluitend via een financiële tegemoetkoming verstrekt. In het bedrag is een deel van de toe te kennen bijdrage voor de aanschaf van een sportrolstoel bedoeld en een deel voor het onderhoud. In uitzonderlijke situaties, waarin bijvoorbeeld een elektrische rolstoel noodzakelijk is voor sport, kan met behulp van een beroep op de hardheidsclausule een hoger bedrag worden verstrekt. Dat is mogelijk als het inkomen de aanschaf van een elektrische sportrolstoel met een financiële tegemoetkoming nog niet mogelijk maakt. Hiervoor is wel een uitgebreide individuele beoordeling noodzakelijk. Topsport zal net als bij mensen zonder beperkingen, vaak hoge uitgaven vergen voor sporthulpmiddelen. Deze regeling is daar niet voor bedoeld. Topsport zal in de meeste gevallen een beroep op sponsoring noodzakelijk maken. Wanneer de persoon met beperkingen op topsportniveau van de sponsor een rolstoel ontvangt, heeft hij of zij daarnaast geen recht op een sportrolstoel in het kader van de Wmo. De enige sportvoorziening die wordt verstrekt is de sportrolstoel. Net als in de Wvg is gekozen voor deze beperking. Volgens vaste jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep in de Wvg is dit terecht. Omdat bij invoering van de Wmo geen extra geld is vrijgemaakt om ruimer sportvoorzieningen te kunnen verstrekken is deze regel vanuit de Wvg naar de Wmo aangehouden. Eens in de drie jaar kan een persoon met beperkingen een vergoeding ontvangen voor de kosten van een sportvoorziening, onderhoud en reparatie. Een sportvoorziening wordt in eigendom verstrekt. Wanneer de persoon met beperkingen een enigszins ruwe sport beoefent, zoals basketbal of quadrugby, zal de rolstoel eerder gerepareerd moeten worden dan bij een minder ruwe sport als rolstoeldansen. Omdat een financiële tegemoetkoming wordt verstrekt zal de persoon met beperkingen daar bij de aanschaf rekening mee moeten houden. Als de sportvoorziening duurder is dan de financiële tegemoetkoming, komen de meerkosten voor rekening van de persoon met beperkingen. 5.7 Overige rolstoelvoorzieningen Aanpassingen aan rolstoelen Rolstoelvoorzieningen in natura worden altijd op maat verstrekt. Dan kan een speciale aanpassing op de rolstoel noodzakelijk zijn. Dat kan gebeuren bij de aanvraag, maar ook op een later moment omdat de individuele beperkingen zijn veranderd. Deze aanpassingen vallen onder de Wmo. Accessoires Accessoires die noodzakelijk zijn om van de rolstoel een adequate voorziening te maken, dienen te worden vergoed. Het kan gaan om been- en voetzakken, spaakbeschermers, kledingbeschermers, een bekerhouder, een stokhouder en spiegels. Ook een antidecubituskussen, bedoeld voor in de rolstoel, valt onder de Wmo. Speciale maar niet noodzakelijke wensen van de persoon met beperkingen, uitsluitend bedoeld ter opfleuring van de rolstoel, zoals bijvoorbeeld een asbak op de rolstoel, worden niet vergoed. Onderhoud en reparatie Rolstoelen hebben onderhoud nodig. Het soort onderhoud en de kosten verschillen per type rolstoel. Vaak zal het gaan om versleten of lekke banden en versleten remmen. Maar ook de bekleding is aan slijtage onderhevig. Bij elektrische rolstoelen zullen vaak accu’s bijgevuld of vervangen moeten worden of storingen aan de motor moeten worden verholpen. In het persoonsgebonden budget is een bedrag opgenomen voor onderhoud en reparatie. Daarmee moet de persoon met beperkingen de kosten voor onderhoud en reparatie in beginsel van betalen. Wanneer een rolstoelvoorziening in natura wordt verstrekt, komen de kosten voor onderhoud en reparatie voor rekening van de gemeente met uitzondering van sportvoorzieningen. Voor een reparatie hoeft geen aanvraag worden ingediend. Zonder reparatie beschikt de persoon met beperkingen immers niet meer over een adequate voorziening.
27
Verzekering Alle elektrische rolstoelen en scootmobielen in natura verstrekt, worden door de gemeente verzekerd. Wanneer iemand een PGB ontvangt voor een elektrische rolstoel of een scootmobiel, is de aanvrager verplicht zelf te zorgen voor een verzekering. 5.8 Aanspraak op rolstoelvoorzieningen door AWBZ-bewoners Bewoners van AWBZ-instellingen (die erkend zijn ingevolge artikel 5 van de Wet toelating zorginstellingen) en geregistreerd zijn als AWBZ cliënten komen, ingevolge artikel 35 van de Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning gemeente, slechts voor een rolstoel in aanmerking indien zij vanuit de AWBZ geen rolstoel krijgen. Hiervan zal sprake zijn als artikel 15 van het Besluit zorgaanspraken AWBZ van toepassing is én de zorg als bedoeld in de artikelen 8, 13 en 14 bestaat uit: de functie behandeling, ziekenhuiszorg en revalidatiezorg. 1. Voor zover gepaard gaande met verblijf in dezelfde instelling, omvat de zorg, bedoeld in de artikelen 8 en 13, tevens: o geneeskundige zorg van algemeen medische aard, niet zijnde paramedische zorg; o behandeling van een psychiatrische aandoening indien de behandeling integraal onderdeel uitmaakt van de behandeling van een van de in artikel 8 genoemde aandoeningen of handicaps; o farmaceutische zorg; o hulpmiddelen, noodzakelijk in verband met de in de instelling gegeven zorg; o tandheelkundige zorg: o kleding, verband houdende met het karakter en de doelstelling van de instelling; o het individueel gebruik van een rolstoel. 2. De zorg, bedoeld in het eerste lid, aanhef, omvat niet het verkrijgen van onderwijs, kleedgeld en zakgeld. Dat betekent dat de combinatie verblijf en behandeling, ontvangen in dezelfde instelling, het verblijf in een ziekenhuis en het verblijf in een revalidatiecentrum redenen zijn om een rolstoel uit de AWBZ te ontvangen. Wie in een ziekenhuis of revalidatiecentrum bezig is terug te gaan naar huis zal uiteraard een rolstoel kunnen aanvragen in het kader van de Wmo. Door ontwikkelingen als extramuralisering zijn er steeds meer voorzieningen ontstaan waarbij het niet zonder meer duidelijk is of er sprake is van een toegelaten instelling. In die situatie zal moeten worden nagegaan of op betrokken persoon één of meer facetten van de werking van artikel 15 Besluit zorgaanspraken van toepassing is. Hiernaar kan geïnformeerd worden bij de zorgaanbieder of bij het zorgkantoor. 5.9 Persoonsgebonden budget voor rolstoelvoorzieningen In bijlage 5 “Vaststelling hoogte PGB vervoersvoorzieningen en rolstoelen” is uitgewerkt hoe de indicatieadviseur te werk gaat om te komen tot de hoogte van het PGB. Uitgangspunt is dat gezocht wordt naar de goedkoopst adequate voorziening. Wanneer de cliënt een andere voorziening wil dan de geselecteerde goedkoopst adequate voorziening, dan kan de klant hiervoor een offerte indienen. Bekeken wordt dan of de door de klant geselecteerde voorziening bij de eigen leverancier van de gemeente afgenomen kan worden, vanwege de kortingsafspraken. Dit zal met de klant worden besproken.
Hoofdstuk 6 Het medisch advies Bij toekenning van voorzieningen op grond van de Wvg of bij indicatiestelling ten behoeve van de functie Huishoudelijke Verzorging AWBZ was het begrip “medische noodzaak” doorslaggevend. Uit de jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep op beide terreinen blijkt dat die medische noodzaak in de ogen van de Raad noodzakelijk is om voorzieningen te verstrekken. Dit heeft tot gevolg dat een medisch advies van een onafhankelijk sociaal medisch adviseur van belang is.
28
6.1 Gebruik van artikel 38 van de Verordening Lid 1 van dit artikel biedt de basis voor een onderzoek om zorgvuldig te bepalen of al dan niet sprake is van medische noodzaak. Uit de jurisprudentie blijkt dat indien een aanvrager geen medewerking verleent de aanvraag afgewezen mag worden op grond van de onmogelijkheid voldoende onderzoek te doen, mits het zo is dat zonder dit onderzoek de medische noodzaak niet vast te stellen is. Er zal altijd beoordeeld moeten worden of de medische noodzaak ook op een andere manier vastgesteld kan worden. In lid 2 van dit artikel worden een aantal situaties genoemd waarin het college de door haar aangewezen adviesinstantie om advies dient te vragen, met andere woorden wanneer de gemeente een medisch advies vraagt: 1
De eerste situatie, genoemd onder a, betreft een aanvrager die nog niet eerder een aanvraag heeft ingediend, dus niet bekend is bij het college. Het belang van deze regel is dat medisch geobjectiveerd wordt vastgesteld wat er precies met de aanvrager (medisch) aan de hand is, welke problemen worden ervaren en wat de prognose is. Met deze vaststelling is een kader geschapen waaruit een verantwoorde compensatie van beperkingen plaats kan vinden.
2
Daarnaast wordt steeds als een aanvraag om medische reden wordt afgewezen de medisch adviseur om een advies gevraagd (punt b). Zonder een medisch advies zou het besluit in zo’n geval onvoldoende gemotiveerd zijn. De rechter zou een dergelijk besluit vernietigen als onvoldoende gemotiveerd.
3
Tot slot kan het college altijd aanleiding zien om een medisch advies te vragen. Dat zal bijvoorbeeld plaatsvinden bij een progressief ziektebeeld, maar ook bij medisch moeilijk te objectiveren aandoeningen. Per situatie zal dat beoordeeld worden. Bij twijfel wordt altijd een medisch advies gevraagd. Ook inzake complexe aanvragen, bijvoorbeeld aanvragen die betrekking hebben op meerdere voorzieningen zal altijd een advies worden gevraagd.
Lid 3 van dit artikel bepaalt dat die gegevens die noodzakelijk zijn voor het beoordelen van de aanvraag verschaft moeten worden aan het college. Hierbij kan gedacht worden aan medische gegevens, maar ook aan financiële gegevens of aan medische indicatiegegevens op grond van de AWBZ. Bij medische gegevens komt het frequent voor dat informatie van de behandelende sector noodzakelijk is. Dit kan – zeker als dit schriftelijk moet - geruime tijd in beslag nemen. Dat werkt vertragend op de doorlooptermijn van de aanvraag. Ook in dit soort situaties kan met inschakeling van de aanvrager vaak sneller over de benodigde gegevens beschikt worden, met name indien de aanvrager aangeeft aan de medische adviseur welk (groot) belang hij heeft bij het verstrekken van de gevraagde informatie. Overigens mag het opvragen van medische gegevens bij de behandelende sector uitsluitend plaatsvinden met toestemming van de aanvrager. Daarbij dient in de verklaring opgenomen te worden welke adviserende arts de gegevens opvraagt, bij welke behandelaren de gegevens opgevraagd worden en om welke gegevens het gaat en met welk doel. Lid 4 bepaalt dat bij de advisering de systematiek zoals neergelegd in de International Classification of Functioning, Disability and Health Compilatie, de zogenaamde ICF classificatie, gebruikt moet worden. “De ICF is een classificatie van het menselijk functioneren. De classificatie is systematisch geordend in gezondheidsdomeinen en met de gezondheid verband houdende domeinen. Op elk niveau zijn de domeinen verder gegroepeerd op grond van gemeenschappelijke kenmerken, en in een zinvolle ordening geplaatst.” 1 De adviseur dient van de ICF gebruik te maken op de volgende wijze. Door de adviseur wordt allereerst aangegeven om welke stoornissen het bij de aanvrager gaat (de ICF is gericht op functiestoornissen). Het gaat daarbij met name om de zogenaamde classificatie op het tweede niveau,
1 Uit Nederlandse vertaling van de ‘International Classification of Functioning, Disability and Health Compilatie, blz. 22, dit is een toelichting op de ICF, zie http://www.rivm.nl/whofic/in/ICFwebuitgave.pdf
29
en dan met name in de vorm van de op het tweede niveau aangegeven functies. Hierbij dienen alleen die functies genoemd te worden die relevant zijn voor de aanvraag, omdat een volledig overzicht geen meerwaarde heeft. Indien dat wel het geval is moeten ook niet direct relevante functies worden aangegeven. Problemen met functies leiden tot stoornissen bij activiteiten en participatie. Het is op dit niveau dat de compensatie op basis van de Wmo plaats zal moeten vinden. Ook bij de vermelding van deze stoornissen in “activiteiten en participatie” zal gebruik gemaakt worden van het begrippenkader van de ICF. Samengevat betekent dit dat de medisch adviseur in het licht van de aanvraag de stoornis en de daaruit volgende beperkingen evenals de mate van die beperkingen dient te vermelden, gerelateerd aan de mogelijke compensatie of de te verstrekken voorzieningen, waarbij het vocabulaire van de ICF wordt gebruikt. Het medisch advies wordt door het college beoordeeld en leidt tot (gedeeltelijke) toekenning of afwijzing van de aangevraagde compensatie/voorziening. Hoofdstuk 7 Verkrijgen van voorzieningen en motiveren van besluiten 7.1 Aanvraag Een voorziening wordt uitsluitend verstrekt op aanvraag. Op het in behandeling nemen en de afhandeling van de aanvraag is de Algemene wet bestuursrecht van toepassing. De werking van de Algemene wet bestuursrecht wordt in dit Verstrekkingenboek als bekend verondersteld. Hier wordt niet nader op ingegaan. Aanvragen in het kader van de Wmo kunnen uitsluitend schriftelijk worden ingediend bij het loket van de gemeente. Een uitzondering daarop kan de algemene voorziening zijn. Het karakter van deze algemene voorzieningen: een snelle oplossing in weinig complexe en niet langdurige situaties, zonder administratieve rompslomp, met weinig bureaucratie, geen eigen bijdragen en geen beschikkingen, is zodanig dat bij algemene voorzieningen andere wijzen van aanvragen dan uitsluitend schriftelijk mogelijk moet zijn. Volstrekt helder moet wel zijn: • wanneer het verzoek om een algemene voorziening is gedaan; • door wie dat verzoek is behandeld; • welke beperkte toets is uitgevoerd; • wat daar het effect van is; • welke algemene voorziening van toepassing is; • op welke wijze de voorziening verstrekt is; • en voor welke periode. Voor zover het geen algemene voorziening betreft zal de aanvraag schriftelijk plaats moeten vinden. Dit gebeurt ingevolge artikel 36 van de Verordening aan de hand van een speciaal aanvraagformulier. De aanvraag dient ingediend te worden bij het loket van de gemeente waar men tevens informatie kan krijgen over aanvragen in het kader van de AWBZ. Als het aanvraagformulier volledig is en alle noodzakelijke gegevens tegelijkertijd verstrekt zijn, kan de aanvraag in behandeling worden genomen. Voor het behandelen van de aanvraag op grond van de Algemene wet bestuursrecht is een termijn van maximaal 8 weken beschikbaar. Als het niet lukt binnen de voorgeschreven 8 weken op een aanvraag een beslissing te nemen, dan zal betrokkene voor het verstrijken van deze termijn daarvan op de hoogte moeten worden gesteld, onder vermelding van de nieuwe termijn waarbinnen nu een besluit verwacht kan worden. 7.2 Onderzoek – doelgroep Het eerste wat bij een aanvraag moet gebeuren is beoordelen of de aanvrager behoort tot de doelgroep van de Wmo. Hiervoor zijn uitgangspunten in de Wmo zelf en aanvullend hierop enkele uitgangspunten in de Verordening beschikbaar. De Wmo kent de volgende uitgangspunten:
30
Artikel 2 Wmo bepaalt: “Er bestaat geen aanspraak op maatschappelijke ondersteuning voor zover met betrekking tot de problematiek die in het gegeven geval aanleiding geeft voor de noodzaak tot ondersteuning, een voorziening op grond van een andere wettelijke bepaling bestaat.” Er zal altijd moeten worden nagegaan of de aangevraagde voorziening wellicht valt onder andere regelingen. Het gaat hierbij uitsluitend om wettelijke bepalingen. Artikel 4 van de Wmo spreekt van “de beperkingen die een persoon als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onder g, onderdeel 4°, 5° en 6°, ondervindt in zijn zelfredzaamheid en zijn maatschappelijke participatie”. Het gaat daarbij om: 1. mantelzorgers, 2. mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en mensen met een psychosociaal probleem ten aanzien van deelname aan het maatschappelijk verkeer en zelfstandig functioneren; 3. mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en mensen met een psychosociaal probleem ten aanzien van voorzieningen ten behoeve van het behouden en bevorderen van het zelfstandig functioneren of deelname aan het maatschappelijk verkeer. Als het gaat om het onderdeel “mantelzorgers” in relatie tot voorzieningen geldt dat zij alleen voor voorzieningen in aanmerking kunnen komen als zij die voorzieningen zelf nodig hebben. Ten aanzien van Hulp bij Huishouden kan een uitzondering worden gemaakt. Als de mantelzorger bijvoorbeeld de mantelzorg (bestaande uit persoonlijke verzorging) door overbelasting niet meer (geheel) aan zou kunnen, zou een indicatie Hulp bij Huishouden gesteld kunnen worden, zodat de mantelzorger die hulp niet meer hoeft te geven en meer tijd overhoudt voor de persoonlijke verzorging. Het is dus niet zo dat de mantelzorger Hulp bij Huishouden voor het eigen huishouden aan kan vragen ter ontlasting, zodat de mantelzorg gemakkelijker te verlenen is. Het moet altijd gaan om het huishouden van de zorgvrager. Ten aanzien van de onder 2 en 3 genoemde groepen, mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en mensen met een psychosociaal probleem zal vaak een medisch advies nodig zijn om vast te stellen waar de beperkingen/belemmeringen uit bestaan, of dat te objectiveren is en welke mogelijkheden er zijn om de problemen op te lossen. Er wordt een aanvullende eis gesteld dat er sprake moet zijn van (aantoonbare) beperkingen. Het gaat hierbij om een medisch oordeel. Ook binnen de Wmo zal, net als binnen de Wvg en de AWBZ, de medische noodzaak centraal staan bij het toekennen van voorzieningen. Via een medisch onderzoek zal vastgesteld moeten worden of er inderdaad een medische noodzaak bestaat. Als is vastgesteld of er medisch gezien sprake is van aantoonbare beperkingen en als de beperkingen zijn geïnventariseerd en de oplossingen helder zijn speelt de vraag of er algemene beperkingen zijn. Deels zal deze vraag ook eerder spelen. Immers: het heeft weinig zin een uitgebreid medisch onderzoek te starten als tevoren duidelijk is dat het probleem tijdelijk is en dus niet voldaan kan worden aan het criterium, langdurig noodzakelijk. Bij de behandeling van de aanvraag van voorzieningen spelen enkele algemene beperkingen, zoals vastgelegd in artikel 2 van de Verordening. Het gaat daarbij om de begrippen langdurig noodzakelijk, goedkoopst-adequaat en in overwegende mate op het individu gericht. Verder wordt in een aantal situaties geen voorziening toegekend. Dit is het geval bij een algemeen gebruikelijke zaak, als de aanvrager niet woonachtig is binnen de gemeente waar de aanvraag wordt ingediend, voor zover de ondervonden problemen voortvloeien uit de aard der gebruikte materialen, voor zover de aanvraag gericht is op een hoger niveau dan het uitrustingsniveau sociale woningbouw, voor zover geen sprake is van meerkosten, voor zover de kosten gemaakt zijn voorafgaand aan het moment van beschikken voor zover de aanvraag een verloren gegane zaak betreft, en tot slot voor zover er aanspraak bestaat op voorzieningen op grond van andere wettelijke of privaatrechtelijke verbintenissen. Langdurig noodzakelijk (art. 2 lid 1, aanhef en onder a van de Verordening) De eis dat een voorziening langdurig noodzakelijk moet zijn heeft te maken met de afgrenzing met het hulpmiddelendepot dat op basis van de AWBZ beschikbaar wordt gesteld. Uit het hulpmiddelendepot
31
kan gedurende drie maanden, éénmaal te verlengen met nog eens drie maanden, een hulpmiddel worden verleend. Na die periode bestaat de mogelijkheid het hulpmiddel tegen betaling te huren. Dat wil evenwel niet zeggen dat de grens van langdurig noodzakelijk op 6 maanden ligt. De grens wordt bepaald door de vraag: gaat het probleem over of is het blijvend. Als iemand een probleem heeft dat 8 of 10 maanden zal duren maar daarna over zal zijn, mag er van worden uitgegaan dat geen sprake is van langdurige noodzaak. Dat geldt overigens niet bij een aanvrager die terminaal is. Als de levensverwachting 4 maanden is, is duidelijk dat het geen tijdelijk probleem is, maar een probleem tot de dood erop volgt. Er moet dan uitgegaan worden van langdurige noodzaak. Goedkoopst-adequaat Het criterium goedkoopst-adequaat betekent dat een te verstrekken voorziening allereerst adequaat dient te zijn. Zijn er twee of meer voorzieningen adequaat, dan mag gekozen worden voor de goedkoopste voorziening. De goedkoopste voorziening wordt beschouwd vanuit het gezichtspunt van de gemeente: het gaat om de voorziening die voor de gemeente het goedkoopst is. Daarbij kan ook rekening gehouden worden met zogenaamde macro-overwegingen, overwegingen die het gehele beleid en de consequenties betreffen. Collectief vervoer ontleent zijn besparingen vanuit de mogelijkheden combinatieritten te maken die de kilometerprijs naar beneden kunnen brengen. Het is dus in het belang van het systeem zo veel mogelijk gebruikers te hebben. Dat mag meetellen: dus ook al is een individuele aanvrager wellicht goedkoper met een andere voorziening dan collectief vervoer, mee mag tellen dat als er uitzonderingen gemaakt worden de basis onder het collectief vervoer in gevaar zou kunnen komen. In overwegende mate op het individu gericht (artikel 2 lid 1, aanhef en onder b van de Verordening). Bij het verstrekken van voorzieningen wordt in principe alleen rekening gehouden met de aanvrager. Huisgenoten en anderen vallen buiten de voorziening. Een enkele keer zal hier een uitzondering op gemaakt moeten worden. Dat kan aan de hand van de hardheidsclausule. Een algemeen gebruikelijke zaak (artikel 2, lid 2 aanhef en onder a van de Verordening), Volgens de vaste jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep is een zaak algemeen gebruikelijk indien de volgende criteria van toepassing zijn: 1. de voorziening is niet speciaal voor aanvragers bedoeld; 2. de voorziening is in de reguliere handel verkrijgbaar; 3. de voorziening is in prijs vergelijkbaar met soortgelijke producten. De verhoogde toiletpot (algemene woonvoorziening vanuit de Wvg, snel leverbaar vanuit depot) voldoet aan alle van bovenstaande criteria en behoort daarmee in het kader van de Wmo niet langer tot het voorzieningenpakket van de woonvoorzieningen. De aanvrager niet woonachtig is binnen de gemeente waar de aanvraag wordt ingediend (artikel 2, lid 2 aanhef en onder b van de Verordening) De Wvg sprak over: “in de gemeente woonachtige gehandicapten” (art. 2, lid 1). De Wmo kent deze aanduiding niet meer. Toch is het evident dat het compensatiebeginsel van de gemeente alleen maar geldt ten aanzien van aanvragers die hun hoofdverblijf hebben in de gemeente. M.b.t. schippers is maatwerk nodig. Werkendam heeft een grote binnenhaven voor beroepsvaart. Het probleem is dat schippers hun hoofdverblijf op hun boot hebben, terwijl de Wmo bepaalt dat aanvragen moeten worden ingediend bij de gemeente, waar de aanvrager zijn hoofdverblijf heeft. Het is daarom goed om op dit punt helderheid te verschaffen. In principe zijn er 3 mogelijke situaties: 1. een schipper heeft een echt wal adres: hij heeft in Werkendam een woning en is in de gemeente Werkendam ingeschreven in de bevolkingsadministratie 2. een schipper heeft een post adres: hij is wel in Werkendam in de bevolkingsadministratie ingeschreven, maar beschikt in de praktijk slechts over een postadres, bijv. bij een familielid. 3. een schipper is niet ingeschreven in de Werkendamse bevolkingsadministratie, maar elders geregistreerd. In situatie 3 heeft de gemeente Werkendam geen rol, anders dan doorverwijzen. Tussen situatie 1 en 2 maken we geen verschil. We kijken naar de praktijk. Het gaat erom dat de Werkendamse haven de vaste ligplaats van een aanvrager is. Als een schip het grootste deel van het jaar in een andere haven ligt, zullen wij m.b.t. een Wmo-aanvraag contact opnemen met die gemeente en vervolgens naar de gegeven situatie handelen. In alle gevallen moet de aanvraag uiteraard wel binnen het
32
verstrekkingenbeleid van de Wmo passen. Dat geldt voor “gewone” burgers en dus ook voor schippers. Voor zover de ondervonden problemen voortvloeien uit de aard der gebruikte materialen In dit geval zal ook geen voorziening worden verstrekt. Het zal hierbij vooral om woonvoorzieningen gaan, waarbij te denken valt aan spaanplaat dat deformaldehydegas bevat, halfsteens muren op het westen die veel waterdoorslag geven en dus veel vochtigheid binnen, enz. Iedereen, ongeacht een eventuele handicap, zal met dit soort materialen dezelfde problemen kunnen ondervinden. Het probleem wordt dus niet veroorzaakt door de combinatie handicap-woning, maar door de gebruikte materialen, reden om een voorziening te weigeren. Voor zover de aanvraag gericht is op een hoger niveau dan het uitrustingsniveau sociale woningbouw (artikel 2, lid 2 aanhef en onder c van de Verordening). Iedereen woont naar inkomen. Wie een hoog inkomen heeft zal een groter huis kunnen bewonen dan iemand met een minimuminkomen. Het is niet realistisch hiermee bij de toekenning van voorzieningen (zowel woonvoorzieningen als Hulp bij Huishouden als bijvoorbeeld vervoersvoorzieningen) rekening te houden. Er wordt geen extra Hulp bij Huishouden toegekend voor een inpandig zwembad. Maar ook een garage wordt in principe niet aangepast. Uitzondering kan worden gemaakt als de garage gebruikt moet worden als stalling voor een scootmobiel. Maar alle extra of duurdere voorzieningen worden door deze regel beheerst: uitgangspunt is niveau sociale woningbouw. En dat niveau biedt geen ruimte voor inpandige zwembaden, ook niet voor garages. Voor zover geen sprake is van meerkosten (artikel 2, lid 2 aanhef en onder d van de Verordening). In dit geval wordt ook geen voorziening verstrekt. De Wmo kent immers het compensatiebeginsel. Maar dan moet er wel wat te compenseren zijn. Iemand die op grond van zijn inkomen verondersteld wordt een auto te hebben zal als hij die auto moet hebben vanwege een handicap niet in een andere situatie komen. Er zijn dan geen meerkosten die gecompenseerd moeten worden. Het onderzoek naar meerkosten is van belang in situaties waarin twijfel bestaat over de noodzaak van een voorziening. Voor zover de kosten gemaakt zijn voorafgaand aan het moment van beschikken (artikel 2, lid 2 aanhef en onder e van de Verordening) Dit wil zeggen: het is een aanvrager niet toegestaan een gemeente voor een voldongen feit te stellen waarbij de gemeente geen invloed meer kan uitoefenen op de te verstrekken voorziening. Met andere woorden: wie een voorziening aanschaft en daarna aanvraagt, loopt de kans op een afwijzing. Uit de jurisprudentie van de Centrale Raad van Beroep blijkt dat deze regel niet zonder meer mag worden toegepast. De Centrale Raad gaat er van uit dat de regel bedoeld is om controle achteraf mogelijk te maken. Bij een bouwkundige of woontechnische voorziening zou na een verbouwing bijvoorbeeld niet meer vastgesteld kunnen worden of er een goedkoper alternatief heeft bestaan. Dat heeft als gevolg dat indien achteraf toch nog gecontroleerd kan worden wat de goedkoopst-adequate oplossing was, een afwijzing achterwege moet blijven. Uiteraard kan dan wel de goedkoopst-adequate voorziening verstrekt worden, ook al is de aangeschafte voorziening aanzienlijk duurder. Dat is dan de consequentie voor de aanvrager die vóór de beschikkingsdatum zelf iets heeft aangeschaft. Voor zover de aanvraag een verloren gegane zaak betreft (artikel 2, lid 2 aanhef en onder f van de Verordening), en daarbij sprake is van schuld. In deze situatie zal geen nieuwe voorziening verstrekt worden. Dit is een vergaande regel, die altijd goed voorbereid en onderbouwd dient te worden. Toch komt het met enige regelmaat voor dat door onzorgvuldig gebruik of zelfs misbruik regelmatig reparaties nodig zijn om bijvoorbeeld een scootmobiel rijdend te houden. Dit kan gebeuren uit onzorgvuldigheid, onder invloed van alcohol of drugs enz. Bij herhaling van dit soort problemen is het goed eerst met betrokkene te overleggen en duidelijk te maken dat dit in strijd is met de bruikleenovereenkomst. Heeft een dergelijk gesprek geen resultaat, dan kan overgegaan worden tot aangetekend waarschuwen dat bij herhaling de voorziening zal worden ingenomen. Herhaalt het probleem zich dan weer dan kan tot inname worden overgegaan en hoeft er geen herverstrekking plaats te vinden. Hetzelfde geldt als door grove nalatigheid bijvoorbeeld een voorziening verloren gaat. Gedurende de verdere afschrijvingsperiode hoeft dan geen nieuwe voorziening verstrekt te worden. Zeker bij personen die afhankelijk zijn van voorzieningen kan dit een zeer ingrijpende, maar noodzakelijke maatregel zijn. Als iemand een persoonsgebonden budget heeft kan op gelijke wijze bij verloren gaan gedurende de looptijd gehandeld worden.
33
Naast deze algemene beperkingen spelen ook per verstrekkingengebied bijzondere beperkingen. Deze worden in de desbetreffende hoofdstukken besproken. Als er sprake is van aantoonbare beperkingen en er is recht op compensatie in de vorm van een voorziening in natura of een persoonsgebonden budget, kan er toekenning plaatsvinden middels een positieve beschikking. 7.3. Motivering van besluiten Ingevolge artikel 26, lid 1 Wmo, dat luidt: “1. De motivering van een beschikking op een aanvraag om een individuele voorziening vermeldt op welke wijze de genomen beschikking bijdraagt aan het behouden en het bevorderen van de zelfredzaamheid en de normale maatschappelijke participatie van mensen met een beperking of een chronisch psychisch probleem en van mensen met een psychosociaal probleem.” Op basis van deze bepaling zal in de beschikking aangegeven moeten worden op welke wijze de genomen beslissing bijdraagt aan het behouden en het bevorderen van de zelfredzaamheid en de normale maatschappelijke participatie van betrokkene. Gaat het om een positieve beschikking, dan zal dit niet zo moeilijk zijn. Door in de beschikking aan te geven welke mogelijkheden betrokkene krijgt door de toegekende voorziening(en) is in feite voldaan aan deze opdracht. Enkele voorbeelden: Bij toekenning van een woonvoorziening, bijvoorbeeld een traplift, kan aangegeven worden dat door deze voorziening betrokkene, die voordien problemen had bij het normale gebruik van de woning, doordat de verdieping niet te bereiken was, thans met de traplift weer op de verdieping kan komen om de slaapkamer en de sanitaire ruimte te bereiken, waarmee het probleem is gecompenseerd. Bij toekenning van een scootmobiel kan aangegeven worden dat betrokkene voordien problemen had bij verplaatsing in de directe woonomgeving, en daardoor problemen bij het bezoeken van winkels, familie en kennissen enz. Deze problemen zijn gecompenseerd middels een persoonsgebonden budget waarmee betrokkene een scootmobiel kan aanschaffen waarmee gedurende vijf jaar de verplaatsingen in de directe woon en leefomgeving gemaakt kunnen worden. Is er geen sprake van aantoonbare beperkingen, bestaat er om een andere reden geen medische noodzaak voor het verstrekken van de aangevraagde voorziening of de aangevraagde Hulp bij Huishouden, ook dan zal ingevolge artikel 26 lid 1 Wmo gemotiveerd moeten worden op welke wijze de genomen beschikking bijdraagt aan het behouden en het bevorderen van de zelfredzaamheid en de normale maatschappelijke participatie van betrokkene. Dit is uiteraard niet mogelijk op de wijze zoals bij een positieve beschikking is aangegeven. Bij een afwijzing zal men moeten denken aan een formulering waarbij aangegeven wordt dat compensatie niet noodzakelijk of zelfs ongewenst is, omdat betrokkene zonder de gevraagde voorzieningen ook in staat is zelfredzaamheid en/of maatschappelijke participatie te behouden of te bevorderen. Enkele voorbeelden: Een aanvrager wil graag een rolstoel bij het verplaatsen in en om de woning en Hulp bij Huishouden. Uit medisch onderzoek blijkt dat de diagnose fibromyalgie gesteld is door de huisarts en dat er nog geen behandeling heeft plaatsgevonden. In deze situatie kan niet zonder meer toegekend worden, omdat daarbij het risico bestaat dat er geen behandeling plaats gaat vinden en er dus afhankelijkheid van zorg en voorzieningen ontstaat terwijl er dus nog behandelmogelijkheden onbenut zijn. De medisch adviseur zal mevrouw naar de huisarts verwijzen met het advies de behandelmogelijkheden te benutten. Hangende die behandelmogelijkheden zal geen rolstoel noch Hulp bij Huishouden worden toegekend. Mocht mevrouw in behandeling gaan, bijvoorbeeld bij een revalidatiecentrum, dan zal hooguit in overleg met de behandelaren besloten worden tot een beperkte of tijdelijke inzet van een rolstoel of Hulp bij Huishouden, voor zover deze inzet de behandeling niet in de weg staat. De motivering zou dan kunnen zijn: Door u is een rolstoel en Hulp bij Huishouden aangevraagd. Uit medisch onderzoek is gebleken dat er nog behandelingsmogelijkheden zijn. Als wij u nu een rolstoel ter beschikking zouden stellen bestaat de mogelijkheid dat u door gebruikmaking van de rolstoel behandelmogelijkheden in de weg staat. Het doel van de Wmo is niet aanvragers afhankelijk te maken van voorzieningen, maar te compenseren als duidelijk is dat er geen verbetering mogelijk is. Daarom zullen wij u op dit moment geen rolstoel noch Hulp bij Huishouden toekennen. Mocht uit uw behandeling in overleg met uw behandelaars blijken dat verstrekking past in uw behandeling, dan kunt u vanzelfsprekend opnieuw contact met ons opnemen, onder overlegging van een verklaring van uw behandelaars.
34
In artikel 35 van de Verordening is opgenomen dat men verplicht is om wijzigingen in de situatie te melden. Ondanks dat deze regel in de Verordening staat, is het van belang deze voorwaarde ook in de beschikking of in een bijlage bij de beschikking op te nemen, zodat bij elke toekenning de aanvrager hierop weer attent wordt gemaakt. Dit vindt plaats door een standaardzin in de beschikking.
Aldus vastgesteld door het college van burgemeester en wethouders van Werkendam op 14 december 2010.
Burgemeester en wethouders van Werkendam, de secretaris, de burgemeester,
drs. H.A. Koenen
mw drs. C.G.J. Breuer
35
Bijlage 1 Protocol Gebruikelijke zorg
Protocol
Gebruikelijke zorg bij Hulp bij Huishouden
Oorspronkelijke Uitgave: Centrum Indicatiestelling Zorg, april 2005
36
1. Plaatsbepaling gebruikelijke zorg 1.1 Gebruikelijke zorg in relatie tot Hulp bij Huishouden vanwege ondersteuning vanuit de Wmo De Wmo verschilt sterk van de AWBZ. In de Wmo vervalt het verzekerd recht op zorg. In plaats daarvan is een compensatieplicht in de wet opgenomen. Omschrijving compensatieplicht: Wet Wmo artikel 4 lid 1. 1.
Ter compensatie van de beperkingen die een persoon als bedoeld in artikel 1, eerste lid, onder g, onderdeel 4°, 5° en 6°, ondervindt in zijn zelfredzaamheid en zijn maatschappelijke participatie, treft het college van burgemeester en wethouders voorzieningen op het gebied van maatschappelijke ondersteuning die hem in staat stellen: a. een huishouden te voeren; b. zich te verplaatsen in en om de woning; c. zich lokaal te verplaatsen per vervoermiddel d. medemensen te ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan te gaan.
2.
Bij het bepalen van de voorzieningen houdt het college van burgemeester en Wethouders rekening met de persoonskenmerken en behoeften van de aanvrager van de voorziening, alsmede met de capaciteit van de aanvrager om uit een oogpunt van kosten zelf in maatregelen te voorzien.
In de modelverordening van de VNG staat bij hoofdstuk 1 Algemene bepalingenartikel 1 n: Algemeen gebruikelijk: naar geldende maatschappelijke normen tot het gangbare gebruiks- dan wel bestedingspatroon van een persoon als de aanvrager behorend. Hoofdstuk 3 ‘Hulp bij Huishouden’ artikel 10 gebruikelijke zorg. In afwijking van het gestelde in artikel 9 komt een persoon als bedoeld in artikel 1 eerste lid onder g onderdeel 4,5 en 6 van de wet niet in aanmerking voor Hulp bij Huishouden als tot de leefeenheid waar deze persoon deel van uitmaakt een of meer huisgenoten behoren die wel in staat zijn het huishoudelijk werk te verrichten
Onder vorenbedoelde zorg zijn begrepen voorzieningen tot behoud, herstel of ter bevordering van de arbeidsgeschiktheid of strekkende tot verbetering van levensomstandigheden, alsmede maatschappelijke dienstverlening. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden aard, inhoud en omvang van de zorg waarop aanspraak bestaat, geregeld; daarbij kunnen met betrekking tot de inhoud en omvang van de desbetreffende zorg beperkingen worden gesteld. Het bepalen van de aard en omvang van gebruikelijke zorg in relatie tot een eventuele aanspraak op hulp vanwege ondersteuning vanuit de Wmo heeft alleen betrekking op de functie Hulp bij Huishouden 1.2 Gebruikelijke zorg en mantelzorg In relatie tot ondersteuning vanuit de Wmo is het van belang de term gebruikelijke zorg goed te onderscheiden van het begrip mantelzorg. Gebruikelijke zorg en mantelzorg zijn elkaar uitsluitende begrippen. Gebruikelijke zorg is per definitie zorg waarop geen aanspraak bestaat vanuit de Wmo. Het is de normale, dagelijkse zorg die partners of ouders en inwonende kinderen geacht worden elkaar onderling te bieden omdat ze als leefeenheid een gezamenlijk huishouden voeren en op die grond een gezamenlijke verantwoordelijkheid hebben voor het functioneren van dat huishouden. Gebruikelijke zorg is ook alleen aan de orde als er een leefeenheid is die een gezamenlijk huishouden voert. Uitwonende kinderen vallen hier dus buiten. Bij mantelzorg gaat het om ondersteuning vanuit de Wmo waarop de burger vanuit het compensatiebeginsel een beroep kan doen op de gemeente. Mantelzorg is zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt geboden aan een hulpbehoevende, door personen uit diens directe omgeving waarbij de zorgverlening rechtstreeks voortvloeit uit de sociale relatie (Zorg Nabij, VWS 2001). Bij mantelzorg wordt de normale
37
(gebruikelijke) zorg in zwaarte, duur en/of intensiteit aanmerkelijk overschreden. Mantelzorg vindt plaats op basis van vrijwilligheid, dat wil zeggen dat de mantelzorger bereid en in staat geacht mag worden deze zorg te leveren. 1.3 De omgeving als wegingsfactor De fysieke en sociale omgeving zijn van invloed op de zorgbehoefte van de zorgvrager. Huisgenoten, andere naasten en verwanten van de zorgvrager kunnen zowel in positieve als in negatieve zin de zorgbehoefte beïnvloeden. Zij kunnen zelf zorg behoeven (kleine kinderen, een gehandicapte huisgenoot en/of familielid), zij kunnen ook verlichting geven en bijdragen aan te verrichten taken (gezonde volwassenen). In het indicatieonderzoek naar beperkingen en participatieproblemen van zorgvragers zal altijd de fysieke en sociale omgeving van de vrager worden meegenomen in de afweging. In geval er voor de zorgvrager vrijwillig mantelzorg beschikbaar is kan dat deel van de zorgaanspraak buiten het indicatiebesluit blijven omdat daar geen Hulp bij Huishouden vanuit de ondersteuning in de Wmo voor hoeft te worden ingezet. De mantelzorger voorziet al in die hulp en de indicatiesteller weegt dat mee in het opstellen van het indicatiebesluit. Welke zorg de mantelzorger op zich neemt en in welke omvang is, in overleg met de zorgvrager, uitsluitend en alleen aan de mantelzorger zelf om te bepalen. Het meewegen van de mantelzorg betekent ook dat de indicatiesteller nagaat of voor een deel van de mantelzorg alsnog ondersteuning vanuit de Wmo geïndiceerd moet worden ter ondersteuning van de mantelzorger zodat die regelmatig tijdelijk ontlast wordt. In geval er voor een zorgvrager geen mantelzorg beschikbaar is of de mantelzorg wegvalt, wordt dus ondersteuning vanuit de Wmo geïndiceerd. 1.4 Status van het indicatiebesluit Sinds 1 oktober 2002 geeft het indicatieorgaan geen advies meer aan het zorgkantoor, maar een beschikking in de zin van de Algemene Wet Bestuursrecht. Per die datum geeft het indicatiebesluit, afgegeven door het CIZ, direct recht op de in de beschikking genoemde zorg, hetzij in de vorm van Zorg In Natura (ZIN), hetzij in de vorm van een Persoonsgebonden Budget (PGB). Bij de invoering van de Wmo op 1 januari 2007 is een taak van de gemeente de indicatie voor Hulp bij Huishouden vast te stellen. Of deze hulp in natura of in de vorm van een budget zal worden afgenomen door de hulpvrager doet voor de indicatiestelling niet ter zake. 1.5 Status van dit protocol In dit protocol heeft de gemeente de richtlijnen uitgewerkt, die het CIZ eerder heeft uitgewerkt, die de indicatiestellers dienen te hanteren als bij het bepalen van de aanspraak op ondersteuning vanuit de Wmo tevens aan de orde is het beoordelen van hetgeen van huisgenoten onderling kan worden verwacht aan zorg van en voor elkaar. De gemeente houdt de mogelijkheid, in geval toepassing van de richtlijnen in concrete gevallen tot kennelijke onbillijkheid leidt, om zelf en waar nodig te besluiten dat van de richtlijnen moet worden afgeweken. 2. Definities en algemene uitgangspunten 2.1 Aanvrager De aanvrager is degene die een gezondheidsprobleem heeft en daardoor beperkingen ondervindt in de zelfredzaamheid. Ook wanneer ondersteuning wordt gevraagd in het functioneren van het huishouden door een ander dan de aanvrager (zoals de echtgenote of de ouder), is degene met het gezondheidsprobleem de aanvrager. De aanvrager hoeft niet altijd de indiener van het verzoek om ondersteuning te zijn; hij/zij moet wel altijd instemmen met het verzoek om ondersteuning, tenzij er sprake is van handelingsonbekwaamheid. 2.2 Gezamenlijke huishouding De definitie van gezamenlijke huishouding is opgenomen in de wet Wmo art. 1 lid 4: Van een gezamenlijke huishouding is sprake indien twee personen hun hoofdverblijf in dezelfde woning hebben en zij blijk geven zorg te dragen voor elkaar door middel van het leveren van een bijdrage in de kosten van de huishouding dan wel anderszins. Lid 5: Een gezamenlijke huishouding wordt in ieder geval aanwezig geacht indien de betrokkenen hun hoofdverblijf hebben in dezelfde woning en:
38
a. zij met elkaar gehuwd zijn geweest of eerder voor de toepassing van deze wet daarmee gelijk zijn gesteld, b. uit hun relatie een kind is geboren of erkenning heeft plaatsgevonden van een kind van de een door de ander, c. zij zich wederzijds verplicht hebben tot een bijdrage aan de huishouden krachtens een geldend samenlevingscontract, of zij op grond van een registratie worden aangemerkt als een gezamenlijke huishouding die naar de aard en strekking overeenkomstig met de gezamenlijke huishouding , bedoeld in het vierde lid. 2.3 Huisgenoot In de modelverordening van de VNG wordt onder huisgenoot verstaan: iedere persoon met wie de aanvrager duurzaam gemeenschappelijk een woning bewoont. 2.4 Eén- en meerpersoonshuishouden Indien de zorgvrager deel uitmaakt van een leefeenheid bestaande uit meerdere personen (meerpersoonshuishouden) moet de indicatiesteller vaststellen wat, gezien de samenstelling van die leefeenheid, in dat geval verstaan wordt onder gebruikelijke zorg van huisgenoten voor elkaar. Pas dan kan het indicatieorgaan besluiten op welke ondersteuning vanuit de Wmo de zorgvrager redelijkerwijs is aangewezen. In geval zorgvrager een éénpersoonshuishouden voert is er geen sprake van gebruikelijke zorg. 2.5 Maatschappelijke participatie Iedere volwassen burger wordt verondersteld naast een volledige baan of opleiding een huishouden te kunnen voeren. In geval van een meerpersoonshuishouden staat het hebben van een normale baan of het volgen van een opleiding per definitie het leveren van gebruikelijke zorg niet in de weg. Gebruikelijke zorg gaat voor op andere activiteiten van leden van de leefeenheid in het kader van hun maatschappelijke participatie (zie ook § 3.4). 2.6 Culturele diversiteit Bij het inventariseren van de eigen mogelijkheden van het huishouden wordt geen onderscheid gemaakt op basis van sekse, religie, cultuur, de wijze van inkomensverwerving of persoonlijke opvattingen over het verrichten van huishoudelijke taken. Er is sprake van een pluriforme samenleving waarin een ieder gelijke aanspraken op ondersteuning vanuit de Wmo kan maken 2.7 Betrekken van huisgenoten/mantelzorgers bij het indicatieonderzoek Indien er sprake is van huisgenoten, die gebruikelijke zorg dan wel mantelzorg leveren, is het zaak dat de indicatiesteller die huisgenoten altijd persoonlijk hoort in het kader van het indicatieonderzoek. Op die manier kan de indicatiesteller correct inventariseren welke taken de huisgenoot/mantelzorger uitvoert en hoe hij/zij de belasting van deze taken ervaart in relatie tot zijn/haar maatschappelijke participatie. Ook – of juist - wanneer het gaat om min of meer gebruikelijke zorg en de inzet van de huisgenoot, vereist de zorgvuldigheid dat deze wordt gehoord. Een externe mantelzorger wordt in principe alleen op verzoek van de zorgvrager gehoord in het indicatieonderzoek. 2.8 Gemotiveerd afwijken Indien er sprake is van een zorgvraag waarvan de indicatiesteller objectief heeft vastgesteld dat het gaat om zorg die valt onder de eigen verantwoordelijkheid van het huishouden dan wel om zorg die vrijwillig door mantelzorg wordt geleverd, kan conform dit document worden vastgesteld dat er geen grondslag voor ondersteuning vanuit de Wmo is. Wanneer een dergelijke vaststelling voor de indicatiesteller als professional tot kennelijke onredelijkheid en/of onbillijkheid leidt gezien de situatie van de zorgvrager, kan en moet de indicatiesteller (gemotiveerd) van deze richtlijn afwijken. 2.9 Keuzevrijheid Een van de basisprincipes van de Wmo is de keuzevrijheid. Hiermee wordt bedoeld, dat de wens van de zorgvrager ten aanzien van de vraag van wie hij zorg wenst te ontvangen, leidend dient te zijn bij de (indicatie en) hulprealisatie. Een hulpvrager heeft vanuit dat perspectief zeggenschap in de hulpverlening. In het verlengde daarvan kan hij niet zonder
39
meer verplicht worden (persoonlijke) hulp van de partner/huisgenoot te aanvaarden. Of er vervolgens aanspraak is op ondersteuning vanuit de Wmo hangt af van de uitkomst van de indicatiestelling. 3. Richtlijnen voor de indicatiestelling Hulp bij Huishouden bij het bepalen van gebruikelijke zorg in relatie tot de Wmo 3.1 Ondersteuning vanuit de Wmo aanvullend op eigen mogelijkheden Ondersteuning vanuit de Wmo is aanvullend op de mogelijkheden die de zorgvrager heeft om op eigenkracht zijn probleem op te lossen. Dit is terug te vinden in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning Artikel 2: Er bestaat geen aanspraak op maatschappelijke ondersteuning voor zover met betrekking tot de problematiek die in het gegeven geval aanleiding geeft voor de noodzaak tot ondersteuning, een voorziening op grond van een andere wettelijke bepaling bestaat. Wanneer een zorgvrager in zijn hulpvraag voorziet met eigen middelen, en dat niet op eigen kosten wenst te continueren, is er, wanneer daartoe aanleiding bestaat, een aanspraak op ondersteuning vanuit de Wmo. Dit doet zich bv. voor wanneer een zorgvrager particuliere hulp in dienst heeft, of wanneer een zorgvrager op eigen kosten in een beschermende woonomgeving woont. Deze op eigen kosten getroffen voorzieningen zijn NIET voorliggend op ondersteuning vanuit de Wmo. Vervolgens moet bekeken worden of voorliggende voorzieningen een oplossing kunnen bieden voor het zorgprobleem. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt naar wettelijk voorliggende voorzieningen en voorzieningen die algemeen gebruikelijk zijn. Zie bijlage 1. Wettelijke voorliggende voorzieningen zijn afdwingbaar terwijl bij algemeen gebruikelijke voorzieningen moet worden nagegaan of deze voorziening ook werkelijk beschikbaar is en adequaat is voor de cliënt. 3.2 Gezondheidsproblemen of (dreigende) overbelasting Een indicatiesteller kan besluiten dat een huisgenoot of partner geen gebruikelijke zorg kan leveren als deze zodanige gezondheidsproblemen heeft dat de indicatiesteller redelijkerwijs moet concluderen dat de betreffende taken niet door hem kunnen worden uitgevoerd. Een indicatiesteller moet altijd onderzoeken of een leefeenheid, gegeven de voor die leefeenheid geldende gebruikelijke zorg, door de (chronische) uitval van een gezinslid niet alsnog onevenredig belast wordt en overbelasting dreigt. Wanneer partner of huisgenoot gezondheidsproblemen en beperkingen heeft of door de combinatie van een (volledige) werkkring of opleiding en het voeren van het huishouden overbelast dreigt te raken, zullen de (medische) gegevens ter onderbouwing daarvan door de betrokkene moeten worden aangeleverd. De gemeente moet zich daar dan een geobjectiveerd oordeel over vormen. Wanneer de dreigende overbelasting wordt veroorzaakt door een combinatie van werk en gebruikelijke zorg en andere activiteiten dan werk en huishouden, gaan werk en gebruikelijke zorg voor. Het beoefenen van vrijetijdsbesteding kan op zich geen reden zijn om een indicatie te geven voor gebruikelijke zorg. In geval de leden van een leefeenheid overbelast dreigen te raken door de combinatie van werk en verzorging van de zieke partner/huisgenoot, kan een indicatie worden gesteld op de onderdelen die normaliter tot de gebruikelijke zorg worden gerekend. In eerste instantie zal die indicatie van korte duur zijn om de leefeenheid de gelegenheid te geven de onderlinge taakverdeling aan de ontstane situatie aan te passen. Hetzelfde geldt als een partner/ouder ten gevolge van het plotseling overlijden van de andere ouder overbelast dreigt te raken door de combinatie van werk en verzorging van de inwonende kinderen. 3.3 Fysieke afwezigheid Indien de huisgenoot van een zorgvrager vanwege zijn/haar werk fysiek niet aanwezig is wordt hiermee bij de indicatiestelling uitsluitend rekening gehouden, wanneer het om aaneengesloten perioden van ten minste zeven etmalen gaat. De afwezigheid van de huisgenoot moet een verplichtend karakter hebben en inherent zijn aan diens werk; denk hierbij aan offshore werk, internationaal vrachtverkeer en werk in het buitenland. Wanneer iemand aaneengesloten perioden van ten minste zeven etmalen van huis is, is er in die periode feitelijk sprake van een éénpersoonshuishouden en kan geen gebruikelijke zorg worden geleverd.
40
3.4 Korte levensverwachting In geval de zorgvrager een zeer korte, bekende levensverwachting heeft kan ter ontlasting van de leefeenheid van de zorgvrager afgeweken worden van de normering van gebruikelijke zorg. 4. Gebruikelijke zorg bij Hulp bij Huishouden 4.1 Doel Hulp bij Huishouden Hulp bij Huishouden is aangewezen wanneer disfunctioneren van de leefeenheid als gevolg van gezondheidsproblemen van (één van) de verzorgende (leden) dreigt. Dat kan zich uiten in vervuiling (van de woning of van kleding), verwaarlozing (gezondheidsrisico’s, persoonlijke verzorging, voeding en vocht) of ontreddering van zichzelf of van afhankelijke huisgenoten waardoor het functioneren in huis maar ook buitenshuis belemmerd wordt. Het doel van huishoudelijke verzorging kan dan zijn het schoonhouden van het huis en/of het verrichten van de dagelijks voorkomende huishoudelijke activiteiten, maar ook ondersteuning bij het organiseren van het huishouden. 4.2 Leefeenheid primair verantwoordelijk De leefeenheid van een zorgvrager die een beroep doet op ondersteuning vanuit de Wmo blijft altijd primair verantwoordelijk voor het functioneren van het huishouden. Dat betekent dat van een leefeenheid wordt verwacht dat, bij uitval van één van de leden van die leefeenheid, gestreefd wordt naar een herverdeling van de huishoudelijke taken binnen die leefeenheid. 4.3 Huishoudelijke taken: uitstelbaar en niet uitstelbaar Onder huishoudelijke taken vallen zowel de uitstelbare als de niet-uitstelbare taken. Het verzorgen van -overigens gezonde- kinderen valt ook onder de functie Hulp bij Huishouden. • Niet-uitstelbare taken zijn maaltijd verzorgen, de kinderen verzorgen, afwassen en opruimen; • Wel-uitstelbare taken zijn boodschappen doen, wasverzorging, zwaar huishoudelijk werk: stofzuigen, sanitair, keuken, bedden verschonen. Taken van een 18 - 23 jarige Van een volwassen gezonde huisgenoot wordt verwacht dat deze de huishoudelijke taken overneemt wanneer de primaire verzorger uitvalt. Een 18-23 jarige wordt verondersteld een eenpersoonshuishouden te kunnen voeren. De huishoudelijke taken voor een éénpersoonshuishouden zijn: • schoonhouden van sanitaire ruimte, • keuken en een kamer, • de was doen, • boodschappen doen, • maaltijd verzorgen, • afwassen en opruimen. Te normeren naar 2 uur uitstelbare, zware huishoudelijke taken en 3 uur lichte, niet uitstelbare huishoudelijke taken per week. Daarnaast kunnen zij eventuele jongere gezinsleden verzorgen en begeleiden. 4.4 Indicatie voor het aanleren van huishoudelijke activiteiten Redenen als 'niet gewend zijn om’ of ‘geen huishoudelijke werk willen en/of kunnen2 verrichten' leiden niet tot een indicatie voor het overnemen van huishoudelijke taken. Indien hiervoor motivatie aanwezig is kan er een indicatie worden gesteld voor 6 weken zorg voor het aanleren van huishoudelijke taken en/of het leren (efficiënter) organiseren van het huishouden. 4.5 Opvang en verzorging van kinderen bij uitval van een van de ouders Ouders hebben een zorgplicht voor hun kinderen. De ouders zorgen voor de opvoeding van hun kinderen. Dit houdt in: het zorgen voor hun geestelijk en lichamelijk welzijn en het bevorderen van de ontwikkeling van hun persoonlijkheid (en naar draagkracht voorzien in de kosten van dit alles).
2 In de zin van “ niet geleerd hebben”
41
Deze zorgplicht strekt zich uit over opvang, verzorging, begeleiding en opvoeding die een ouder (of verzorger), onder meer afhankelijk van de leeftijd en verstandelijke ontwikkeling van het kind, normaal gesproken geeft aan een kind, inclusief de zorg bij kortdurende ziekte. Bij uitval van één van de ouders neemt de andere ouder de gebruikelijke zorg voor de kinderen over. Gebruikelijke zorg voor kinderen omvat in ieder geval de aanwezigheid van een verantwoordelijke ouder of derde persoon conform de leeftijd en ontwikkeling van het kind. Opvang is niet structureel in de Wmo. Voor de verzorging van de kinderen kan, zonodig, wel een beroep op ondersteuning vanuit de Wmo gedaan worden. Eigen oplossingen gaan voor Indien nodig dient de ouder gebruik te maken van de voor hem/haar geldende regeling voor zorgverlof. De indicatiesteller onderzoekt, in geval er mantelzorg aanwezig is, wat in redelijkheid met mantelzorg kan worden opgevangen. Is dit niet mogelijk dan dient de ouder gebruik te maken van (een combinatie van ) crèche, opvang op school, buitenschoolse opvang, gastouder ed. (de zogenaamde algemeen gebruikelijke voorliggende voorzieningen). Het verplichte gebruik van alternatieve opvangmogelijkheden voor kinderen is redelijk, onafhankelijk van de financiële omstandigheden. Voorkomen van crisis en ontwrichting Zijn deze mogelijkheden reeds maximaal gebruikt of afwezig, of is er slechts kortdurend overbrugging nodig in noodgevallen, dan kan de voorziening Hulp bij Huishouden worden ingezet. Structurele opvang van kinderen is geen taak binnen de Wmo. Niet-structurele opvang van kinderen kan alleen bij ontwrichting of calamiteiten tijdelijk tot ondersteuning vanuit de Wmo leiden. Verzorging van de kinderen kan zonodig tot ondersteuning vanuit de Wmo leiden. 4.6 Uitval van ouder in éénoudergezin Indien er sprake is van uitval van de ouder in een éénoudergezin, of beide ouders ondervinden beperkingen in de opvang en verzorging van de kinderen, wordt er eerst (zie § 4.5) nagegaan wat mantelzorg opvangt, en wat vrijwilligers als vervangende mantelzorg, voorliggende voorzieningen en algemeen gebruikelijke voorzieningen kunnen opvangen. Voor oppas en opvang van gezonde kinderen is in principe geen ondersteuning vanuit de Wmo, daarvoor zijn andere, algemeen gebruikelijke en voorliggende voorzieningen voorhanden. Gebruik van kinderopvang/crèche als voorliggende voorziening voor oppas en opvang van gezonde kinderen tot 5 dagen per week is redelijk. Indien indicatiesteller zich ervan heeft vergewist dat de voorliggende algemeen gebruikelijke voorzieningen niet aanwezig of niet toepasbaar zijn of zijn uitgeput is bij uitval van de ouder in een éénoudergezin afhankelijk van de leeftijd en ontwikkeling van het kind een indicatie voor Hulp bij Huishouden mogelijk tot 40 uur per week voor oppas en opvang van gezonde kinderen. Een dergelijke indicatie is in principe van korte duur (max. 3 maanden), de periode waarin een eigen oplossing moet worden gevonden. 4.7 Bijdrage van kinderen aan het huishouden In geval de leefeenheid van de zorgvrager mede bestaat uit kinderen, dan gaat de indicatiesteller ervan uit, dat de kinderen, afhankelijk van hun leeftijd en psychosociaal functioneren, een bijdrage kunnen leveren aan de huishoudelijke taken. • Kinderen tot 5 jaar leveren geen bijdrage aan de huishouding. • Kinderen tussen 5-12 jaar worden naar hun eigen mogelijkheden betrokken bij lichte huishoudelijke werkzaamheden als opruimen, tafel dekken/afruimen, afwassen/afdrogen, boodschap doen, kleding in de wasmand gooien. • Kinderen vanaf 13 jaar kunnen, naast bovengenoemde taken hun eigen kamer op orde houden, d.w.z. rommel opruimen, stofzuigen, bed verschonen. 4.8 Hoge leeftijd en trainbaarheid Wanneer in redelijkheid niet (meer) kan worden verondersteld dat een nieuwe taak als het huishouden nog is te trainen of aan te leren, zoals bij ouderen op hoge leeftijd (ouder dan 75 jaar) kan, indien nodig, hulp voor die zwaar huishoudelijke taken worden geïndiceerd die anders tot de gebruikelijke zorg zouden worden gerekend.
42
5. Voorliggende voorzieningen Behalve gebruikelijke zorg zijn ook voorliggende voorzieningen reden om ondersteuning vanuit de Wmo te beperken of af te wijzen. De methodiek van de indicatiestelling zoals ontwikkeld in het Breed Indicatie Overleg (BIO protocol 1997) kende de volgende afwegingen: Wanneer er algemene voorzieningen zijn waarvan de hulpvrager gebruik kan maken, dan verdienen die de voorkeur boven het gebruik van bijzondere, (voorheen) sectorale voorzieningen. Bijvoorbeeld: openbaar vervoer gaat voor bijzonder vraagafhankelijk vervoer, en dit gaat weer voor op collectief aanvullend vervoer, dat weer voor gaat op vervoer gericht op een specifieke doelgroep. Dezelfde redenering gaat op voor arbeid, dagbesteding, onderwijs, welzijnsvoorzieningen, enz. Voorliggende voorzieningen zijn er in twee soorten: wettelijke en algemeen gebruikelijke. 5.1 Wettelijk voorliggende voorzieningen Wettelijk voorliggende voorzieningen zijn deels neergelegd in de Wmo en deels in andere regelgeving dan de Wmo Wanneer er wettelijke voorliggende voorzieningen zijn, dient de hulpvrager daar gebruik van te maken. Wanneer zo’n voorziening een adequate oplossing voor het probleem van de zorgvrager zou bieden, bestaat er geen aanspraak op ondersteuning vanuit de Wmo. Het is daarbij niet van belang of de voorliggende voorziening daadwerkelijk aanwezig is of niet. Er moet bij de indicatiestelling vanuit worden gegaan dat de voorliggende voorziening beschikbaar is. Het feit dat de instantie die verantwoordelijk is voor de realisatie van de voorziening in gebreke is gebleven, is geen reden dit af te wentelen op de Wmo. De afweging of voorliggende voorzieningen een adequate oplossing bieden voor het probleem van de zorgvrager is een vraag die de indicatiesteller zich stelt, nadat de afweging: “Is hier sprake van gebruikelijke zorg?” heeft plaatsgevonden. 5.2 Algemeen gebruikelijke voorziening Een algemeen gebruikelijke voorziening is een voorliggende voorziening waarvan gebruik moet worden gemaakt als deze voorhanden is en in redelijkheid een oplossing biedt voor de zorgvraag van de zorgvrager. Hierbij moet worden gedacht aan: • • • • • • •
boodschappendienst; crèche, kinderopvang, gastouder; alarmering; maaltijdservice; financieeladministratieve ondersteuning; hondenuitlaatdienst; klussendienst.
Vrijwilliger is vervangende mantelzorg Vrijwilligers moeten niet worden opgevat als een ‘voorliggende voorziening’ maar als vervanging van mantelzorg. Dat betekent dat indien er vrijwilligers aanwezig, beschikbaar en bereid zijn om de zorg vrijwillig te (blijven) leveren, er voor dat deel geen ondersteuning is vanuit de Wmo.
43
Bijlage 2 Handreiking normering Hulp bij Huishouden Het doen van boodschappen voor het dagelijkse leven Hieronder vallen het samenstellen van een boodschappenlijst en het inkopen en opbergen van boodschappen. Dit kan 1x per week worden gedaan en daar kan tot en met 4 personen 60 minuten per week voor worden toegekend. Als het gaat om meer dan 4 personen of als er kinderen jonger dan 12 jaar aanwezig zijn, kan 2x per week boodschappen worden toegekend. Indien de afstand tot de winkels groot is, kan 30 minuten extra worden toegekend. Dat betekent dat voor boodschappen de marge voor toekennen bedraagt 60 tot 150 minuten. Eigen keuzen, zoals de keuze voor speciaal voedsel dat maar beperkt te koop aangeboden wordt, zodat extra gereisd moet worden, of het doen van boodschappen in een groot aantal winkels, worden in principe niet gehonoreerd. Alleen medisch noodzakelijke afwijkingen kunnen gehonoreerd worden. Maaltijdverzorging: broodmaaltijd, warme maaltijd Hieronder vallen wat betreft de broodmaaltijd: broodmaaltijd klaarzetten, tafel dekken en afruimen, koffie/thee zetten en afwassen, met de machine of handmatig. Wat betreft de warme maaltijd vallen hieronder: eten bereiden (voorbereiden en koken) tafel dekken en afruimen, afwassen en opruimen plus opslaan en beheer levensmiddelenvoorraad. Voor de broodmaaltijd kan per keer 15 minuten, voor de warme maaltijd per keer 30 minuten worden toegekend. Zijn er kinderen jonger dan 12 jaar dan kan per keer 20 minuten extra worden toegekend. Per dag kan het dus gaan om 2 broodmaaltijden en 1 warme maaltijd, waarbij de variatie kan liggen tussen 60 minuten en 120 minuten. Licht poetswerk in huis, kamers opruimen Hieronder vallen de volgende activiteiten: Indien geen maaltijdvoorziening is geïndiceerd: afwassen, handmatig 15-30 minuten per keer, machine in- en uitruimen 10 minuten per keer. Opruimen, stof afnemen, bedden opmaken en wekelijkse beurt interieur; dit is afhankelijk van de grootte van de woning en de specifieke kenmerken van de gezinssamenstelling en bedraagt 15 tot 40 minuten per keer. Bij kinderen onder de 12 jaar, bij allergie (alleen als het gaat om een gesaneerde woning) bij ernstige beperkingen in armen en handen die leidt tot extra rommel kan meer tijd worden toegekend. Dit geldt alleen voor de kamers die in gebruik zijn en uitgaande van een woning op niveau van sociale woningbouw. Extra toegekende tijd in principe maximaal 3 maal per week 20-30 minuten. Totaal betekent dit minimaal 60-90 minuten, maximaal 180 minuten. Zwaar huishoudelijk werk Hieronder vallen: stofzuigen, schrobben, dweilen, soppen van sanitair en keuken, bedden verschonen, opruimen huishoudelijk afval. Omvang bij een eenpersoonshuishouden en een huis met 2 kamers 1 x 3 uur per 14 dagen, of 90 minuten per week, Bij een meerpersoonshuishouden en een huis met meer dan 3 kamers geldt de omvang van klasse 2 (aanpassen in uren!). In grote woningen met een hoge bezettingsgraad, bij een hoge vervuilingsgraad (door de situatie, niet door verwaarlozing) bij COPDproblematiek (chronische longziekte) in een gesaneerde woning, bij aanwezigheid van jonge kinderen kunnen extra uren, afhankelijk van de situatie, worden toegekend. Verzorging van huisdieren wordt meegenomen en niet extra geïndiceerd. Verzorging kleding/linnengoed Hier wordt onder gerekend: sorteren en wassen van de kleding met behulp van een wasmachine, centrifugeren, ophangen en afhalen of was drogen in droger, vouwen, strijken en opbergen, ophangen/afhalen wasgoed. Hiervoor wordt bij 1 persoon 60 minuten per week toegekend, bij 2 personen 90 minuten per week. Meer per week: bij kinderen onder de 16 jaar 30 minuten per week extra, bij bedlegerige personen 30 minuten per week extra, bij extra wassen door overmatige transpiratie, incontinentie, speekselverlies etc. 30 minuten per week extra. Bij huishoudens met kleine kinderen kan tot maximaal 3x per week wassen worden toegekend, in andere situaties wordt uitgegaan van éénmaal per week. Organisatie van het huishouden Hiertoe worden gerekend opvang en/of verzorging van kinderen/volwassen huisgenoten (anderen helpen met zelfverzorging) en anderen helpen bij het bereiden van maaltijden.
44
Het gaat hierbij om een ouder die tijdelijk niet in staat is de ouderrol op zich te nemen. Totaal omvang tot maximaal 40 uur per week aanvullend op de eigen mogelijkheden, te besteden aan wassen en aankleden, hulp bij eten en/of drinken, maaltijd voorbereiden, sfeer scheppen, spelen, opvoedingsactiviteiten. Meer of minder kan worden geïndiceerd vanwege het aantal kinderen, de leeftijd van de kinderen, de gezondheidssituatie, het functioneren van kinderen/huisgenoten, aanwezigheid gedragsproblematiek, samenvallende activiteiten. Hulp bij de regie voering / bij de dagelijkse organisatie van het huishouden Administratieve werkzaamheden, organiseren, plannen en beheren van middelen. Indien hier aanleiding toe bestaat kan hier 30 minuten per week voor worden geïndiceerd. Hiervan kan worden afgeweken bij communicatieproblemen, kinderen onder de 16 jaar of andere tijdvragende huisgenoten, of psychosociale of andere problematiek bij meerdere huisgenoten. Hulp bij ontregelde huishouding in verband met psychische stoornissen Hieronder kan ook observeren vallen, evenals formuleren doelen met betrekking tot huishouding, helpen verkrijgen, handhaven structuur in het huishouden, helpen verkrijgen/handhaven zelfredzaamheid ten aanzien van het budget, begeleiden ouders bij opvoering (beperkt en in combinatie met andere onderdelen) en begeleiding kinderen. Omvang: 30 minuten per week. Advies, instructie, voorlichting (AIV) gericht op het huishouden Instructie omgaan met hulpmiddelen, instructie licht huishoudelijk werk, instructie textielverzorging en instructie boodschappen doen. Maximaal 30 minuten per week. In 3x per week maximaal 6 weken. Bij communicatieproblemen kan meer tijd worden geïndiceerd.
45
Bijlage 3 Activiteiten en tijdnormering Hulp bij Huishouden Hulp bij Huishouden Aard van de activiteiten Huishoudelijke werkzaamheden
Organisatie van het huishouden
Hulp bij ontregelde huishouding i.v.m. psychische stoornis
Activiteiten Boodschappen doen (*) Broodmaaltijd bereiden Warme maaltijd bereiden (*) Licht huishoudelijk werk Zwaar huishoudelijk werk De was doen Huishoudelijke spullen in orde houden Andere helpen in huis met zelfverzorging Andere helpen in huis bij bereiden maaltijd Dagelijkse organisatie van het huishouden Advies, instructie, voorlichting
Personeel HbH1
HbH2 HbH2 HbH2 HbH3
Naast de indeling in klasse en activiteiten is er ook een tijdnormering Hulp bij Huishouden. De tijdnormering is indicatief. Er moet altijd een individuele afweging gemaakt worden. Als er reden is om af te wijken van de normering, kan dat, mits onderbouwd, altijd. (*) boodschappen en warme maaltijd vallen beide onder voorliggende voorzieningen. Met gemotiveerde redenen kan hiervan afgeweken worden. Hulp bij Huishouden alleenstaande (seniorenwoning) Nr. 1.1
Activiteiten Boodschappen doen voor het dagelijks leven (*)
minuten 60 per week
1.2
Broodmaaltijd bereiden
15 per keer
1.3
Warme maaltijd bereiden (*)
30 per keer
1.4
Licht huishoudelijk werk (kamers opruimen etc.)
50 - 60 per week
1.5
Zwaar huishoudelijk werk (huis schoonmaken, stofzuigen, wc/ badkamer reinigen etc)
90 per week
1.6
De was doen (kleding/ linnengoed wassen)
60 per week
1.7
Huishoudelijke spullen in orde houden
30 per week
Veel voorkomende combinaties 1.4 + 1.5 Licht + zwaar huishoudelijk werk
minuten 150 per week
1.4 + 1.6
Licht huishoudelijk werk + de was doen
120 per week
1.5 + 1.6
Zwaar huishoudelijk werk + de was doen
150 per week
1.4 + 1.5 + 1.6
Licht + zwaar huishoudelijk werk + de was doen
210 per week
1.2 + 1.4 + 1.5 + 1.6
Broodmaaltijd bereiden (7x) + licht + zwaar huishoudelijk werk + de was doen
315 per week
46
Hulp bij Huishouden alleenstaande (eengezinswoning) Nr. Activiteiten 1.1 Boodschappen doen voor het dagelijks leven (*)
minuten 60 per week
1.2
Broodmaaltijd bereiden
15 per keer
1.3
Warme maaltijd bereiden (*)
30 per keer
1.4
Licht huishoudelijk werk (kamers opruimen etc.)
50 - 60 per week
1.5
Zwaar huishoudelijk werk (huis schoonmaken, stofzuigen, wc/ badkamer reinigen etc)
180 per week
1.6
De was doen (kleding/ linnengoed wassen)
60 per week
1.7
Huishoudelijke spullen in orde houden
30 per week
Veel voorkomende combinaties 1.4 + 1.5 Licht + zwaar huishoudelijk werk
minuten 240 per week
1.4 + 1.6
Licht huishoudelijk werk + de was doen
120 per week
1.5 + 1.6
Zwaar huishoudelijk werk + de was doen
240 per week
1.4 + 1.5 + 1.6
Licht + zwaar huishoudelijk werk + de was doen
300 per week
1.2 + 1.4 + 1.5 + 1.6
Broodmaaltijd bereiden (7x) + licht + zwaar huishoudelijk werk + de was doen
405 per week
Hulp bij Huishouden twee- meerpersoonshuishouden Nr. Activiteiten 1.1 Boodschappen doen voor het dagelijks leven (*)
minuten 60 per week (evt +)
1.2
Broodmaaltijd bereiden
15 per keer (evt +)
1.3
Warme maaltijd bereiden (*)
30 per keer (evt +)
1.4
Licht huishoudelijk werk (kamers opruimen etc)
90 per week (evt +)
1.5
Zwaar huishoudelijk werk (huis schoonmaken, stofzuigen, wc/ badkamer reinigen etc)
180 per week (evt +)
1.6
De was doen (kleding/ linnengoed wassen)
90 per week (evt +)
1.7 Huishoudelijke spullen in orde houden Veel voorkomende combinaties 1.4 + 1.5 Licht + zwaar huishoudelijk werk
30 per week (evt +) minuten 270 per week
1.4 + 1.6
Licht huishoudelijk werk + de was doen
180 per week
1.5 + 1.6
Zwaar huishoudelijk werk + de was doen
270 per week
1.4 + 1.5 + 1.6
Licht + zwaar huishoudelijk werk + de was doen
360 per week
1.2 + 1.4 + 1.5 + 1.6
Broodmaaltijd bereiden (7x) + licht + zwaar 465 per week huishoudelijk werk + de was doen ‘evt +’houdt in, dat extra tijd geïndiceerd kan worden bij grotere leefeenheden, aanwezigheid kleine kinderen, extra bewassing etc. (*) boodschappen en warme maaltijd vallen beide onder voorliggende voorzieningen. Met gemotiveerde redenen kan hiervan afgeweken worden.
47
Bijlage 4 Convenant woonvoorzieningen Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) CONVENANT TUSSEN DE GEMEENTEN WERKENDAM EN WOUDRICHEM EN DE WONINGCORPORATIES; WOONLINIE, LAND VAN ALTENA EN WOONSERVICE MEANDER MET BETREKKING TOT WOONVOORZIENINGEN IN HET KADER VAN DE WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING (WMO)
De gemeente Werkendam en Woudrichem, ten deze op grond van artikel 171 van de Gemeentewet rechtsgeldig vertegenwoordigd door haar wethouders, respectievelijk de heer E. Begemann en de heer M.A. Röell, hierna te noemen “de gemeente”
en
De besturen van de woningcorporaties “Woonlinie”, “Land van Altena” en “Woonservice Meander”, vertegenwoordigd door hun directeuren/bestuurders, respectievelijk mevrouw M.W.M. van Wijk, de heer C. Biesheuvel en de heer W. Bijl, hierna te noemen “verhuurder”
Overwegende 1. dat de gemeente op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) een compensatieplicht heeft om o.a. in woonvoorzieningen te voorzien, ten behoeve van de in de gemeente woonachtig zijnde personen met beperkingen. Het gaat hier om ruimten die dienst doen of gaan doen als hoofdverblijf. Onder hoofdverblijf wordt verstaan de woonruimte, bestemd en geschikt voor permanente bewoning, waar de aanvrager zijn vaste woon- en verblijfplaats heeft en in de gemeentelijke basisadministratie staat ingeschreven of zal staan ingeschreven; 2. dat beide gemeenten hiertoe een Verordening Wmo, Besluit Wmo en Verstrekkingenboek Wmo hebben vastgesteld (bijlage 1) welke op dit convenant van toepassing zijn; 3. dat tot de werkzaamheden van de verhuurder onder meer het bouwen van woongelegenheden of het treffen van zodanige voorzieningen aan in het bezit zijnde woongelegenheden behoort, dat lichamelijk gehandicapten zonder passende woongelegenheid volgens redelijke wensen kunnen worden gehuisvest; 4. dat de gemeente gegeven haar compensatieplicht belang heeft bij een efficiënte en doelgerichte besteding van de financiële middelen; 5. dat de verhuurder belang heeft bij een verantwoorde kwaliteit van de woningaanpassingen in zijn woongelegenheden en bij een verantwoorden dekking van de daarmee gepaard gaande exploitatie risico’s; 6. dat partijen erkennen dat personen met beperkingen bij uitvoering van de Wmo geen voordeel hebben bij omslachtige, langdurige procedures en uitvoeringshandelingen. Om dit te voorkomen dienen gemeente en verhuurder een duurzaam en werkbaar kader te ontwikkelen waarbinnen de samenwerking plaatsvindt; 7. dat partijen daarom met elkaar afspraken wensen te maken over het aanbrengen van woonvoorzieningen;
48
zijn het volgende met elkaar overeengekomen: Artikel 1
Definities
1. Woonruimte: de zelfstandige woonruimte waaraan de voorziening wordt getroffen en waar de persoon met beperkingen zijn hoofdverblijf zal hebben. 2. Woningverbetering: Onderhoud aan en verbetering van de woonruimte. 3. Woningaanpassing: ingreep van bouwkundige of woontechnische aard in of aan de woonruimte met het daarbij behorende bijgebouw en/of erf die eigendom zijn van de verhuurder / eigenaar die: a. gericht is op het opheffen of verminderen van ergonomische belemmeringen die een persoon met een beperking bij het normale gebruik van zijn woonruimte ondervindt, of b. betrekking heeft op een uitraasruimte. of c. betrekking heeft op het bezoekbaar maken van een woning. 4. Onder woningaanpassing wordt tevens verstaan het treffen van voorzieningen aan een woongebouw met het doel de woningen in dit woongebouw voor personen met beperkingen toegankelijk te maken. 5. Jaar van verstrekking: het kalenderjaar waarin het toekenningsbesluit heeft plaatsgevonden. 6. Werkelijke kosten van huurderving: de huurprijs die aan de laatste bewoner in rekening is gebracht, vermeerderd met de jaarlijkse huuraanpassing indien 1 juli valt in de periode van leegstand, plus de servicekosten en stookkosten voor zover deze laatste in de huurprijs zijn opgenomen. 7. Persoon met een beperking: een persoon die ten gevolge van een ziekte of gebrek, aantoonbare beperkingen ondervindt bij het uitvoeren van activiteiten op het gebied van het voeren van een huishouding, bij het normale gebruik van de woning, bij het verplaatsen in en om de woning, bij het zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel of bij het ontmoeten van medemensen en aangaan van sociale verbanden. 8. Algemeen gebruikelijk: naar geldende maatschappelijke normen tot het gangbare gebruiks- dan wel bestedingspatroon van een persoon als een aanvrager behorend. De in bijlage 2 van dit convenant opgenomen voorzieningen worden in ieder geval als algemeen gebruikelijk aangemerkt. 9. Compensatiebeginsel: de algemene verplichting van het gemeentebestuur om de aantoonbare beperkingen in de zelfredzaamheid op het gebied van het voeren van een huishouden, het zich verplaatsen in en om de woning en om zich lokaal per vervoermiddel te verplaatsen en bij de maatschappelijke participatie, weg te nemen (toelichting: beperkingen hoeven niet alleen door ziekte en gebrek. Het begrip is in de WMO ruimer) 10. Zorgplicht woningwet: woningcorporaties dragen volgens redelijke wensen bij aan het tot stand brengen van huisvesting voor ouderen, personen met (lichamelijke) beperkingen en mensen die zorg of begeleiding nodig hebben. Naast het bouwen gaat het daarbij ook om het leveren van een bijdrage aan de totstandkoming van arrangementen met betrekking tot wonen, zorg- en dienstverlening, die het zelfstandig wonen bevorderen (zie artikel 12b BBSH). 11. Aanpasbaar bouwen: bij nieuwbouw en verbouw realiseren van woonruimte die niet op voorhand speciaal is aangepast en bestemd voor personen met een beperking, maar die zodanig is ontworpen dat latere aanpassingen op eenvoudige en daardoor relatief goedkope wijze kunnen plaatsvinden wanneer de bewoner beperkt raakt. 12. WoonKeur: WoonKeur is het certificaat voor nieuwbouwwoningen. Het certificaat wordt afgegeven aan nieuwbouwwoningen met voldoende woontechnische kwaliteit: een woning met WoonKeur kent een hoog niveau aan gebruikskwaliteit, inbraakwerendheid, sociale veiligheid, toegankelijkheid, flexibiliteit en aanpasbaarheid. Een woning met WoonKeur is een levensloopbestendige woning 13. Handboek voor toegankelijkheid: Dit handboek is een uitgebreid naslagwerk met ontwerprichtlijnen en suggesties die betrekking hebben op bereikbaarheid, bruikbaarheid en toegankelijkheid van de stedelijke inrichting, gebouwen en woningen. 14. Voor zover niet vermeldt gelden de definities zoals genoemd in de Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning.
49
Artikel 2
Afstemmen woningvoorraad op specifieke behoefte personen met beperkingen
1. Partijen zullen in goed overleg de woningvoorraad zo doelmatig inrichten op de specifieke woonbehoefte van personen met beperkingen. 2. De gemeente verstrekt een financiële tegemoetkoming in de kosten van een woningaanpassing als bedoeld in artikel 1 lid 3 en 4 van dit convenant en met inachtneming van de bepalingen uit de Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning, het Besluit Wmo en het Wmo verstrekkingenboek. 3. De verhuurder zal daarbij aangeven waar en op welke wijze op een zo doelmatig mogelijke manier in de specifieke woonbehoeften van personen met beperkingen kan worden voorzien. Artikel 3
Aanpasbaar bouwen (nieuwbouw)
1. De verhuurder verklaart zich bereid bij nieuwe woningbouwprojecten in samenwerking met de gemeente vooraf te onderzoeken of en in hoeverre het mogelijk is woonvoorzieningen te treffen welke de geschiktheid van deze woningen of woningcomplexen voor mensen met beperkingen, als toekomstige huurders vergroot. Daarbij is de verhuurder mede gebonden aan hetgeen bepaald is in artikel 12 b van het Besluit Beheer Sociale Huursector (BBSH). 2. De verhuurder spant zich in om bij nieuwbouwprojecten in beginsel aanpasbaar te bouwen. Dit houdt in dat woonvoorzieningen die voor (bijna) alle bewoners noodzakelijk zijn, voor die doelgroep algemeen gebruikelijk zijn, standaard in het nieuwbouwproject thuis horen en niet middels de Wmo door de gemeente kunnen worden vergoed. 3. De gemeente en de verhuurder hebben een gezamenlijke inspanningsplicht om nieuwe woningen te bouwen zoveel mogelijk conform het WoonKeur certificaat voor nieuwbouwwoningen. Het gaat hierbij om de basiseisen WoonKeur (checklist A de directe woonomgeving, checklist B het woongebouw en checklist C de woning- zie bijlage 5). 4. De gemeente en de verhuurder hebben een gezamenlijke inspanningsplicht om nieuwe seniorenwoningen en wooncomplexen minimaal te laten voldoen aan het Handboek voor toegankelijkheid. Indien in de wooncomplexen zorg zal worden geboden dienen de richtlijnen ruimer te worden toegepast ivm extra ruimte die nodig is voor het verlenen van zorg en het gebruik van hulpmiddelen. Artikel 4
Aanpasbaar verbouwen (verbeteringen/renovatie)
1. Indien de verhuurder voornemens is één of meer woningen (al dan niet ingrijpend) te verbeteren, verklaart deze in samenwerking met de gemeente vooraf te onderzoeken of en in hoeverre het mogelijk is woonvoorzieningen te treffen welke de geschiktheid van (een gedeelte van) deze woningen voor personen met beperkingen als toekomstige bewoners te vergroten. 2. De verhuurder zal de gemeente meedelen wat de extra kosten zijn van het aanbrengen van deze voorziening(en). 3. De gemeente toetst of de kosten in het tweede lid voldoen aan de uitgangspunten van de Wmo en stelt de financiële tegemoetkoming vast. 4. Verhuurder verklaart om voorzienbare woningverbeteringen en/of sloop van woningen zo spoedig mogelijk te melden aan de gemeente, Loket Altena. Dit om kapitaalvernietiging als gevolg van dure Wmo aanpassingen te voorkomen. 5. Kosten van een verhuizingen in verband met sloop van de woning van een persoon met beperkingen van een adequate woning naar een niet adequate woning, komen niet voor rekening van de gemeente. Deze vallen onder het sociaal protocol van de (slopende) corporatie. Artikel 5
Registratiesysteem
1. Beide partijen houden een registratiesysteem bij van / streven naar de opzet van een registratiesysteem van (reeds) in de gemeente aanwezige, met financiële steun van de gemeente aangepaste woningen. 2. De verhuurder zal de te verwachten leegstand met betrekking tot de in lid 1 vermelde woningen aan de gemeente melden, zodra dit bekend is.
50
3. De gemeente zal binnen 4 weken na de in lid 2 bedoelde melding, aan de verhuurder kenbaar maken dat zij de woning wil reserveren voor een persoon met beperking(en). 4. De gemeente en de corporaties hebben inspanningsverplichting om de burger van informatie te voorziening. Hiertoe stelt de gemeente een folder op. Informatie zal ook geplaatst worden op de websites van de gemeente / Loket Altena, de woningcorporaties. Artikel 6
Woningtoewijzing
1. De verhuurder mag een in artikel 5 bedoelde woning niet eerder opnieuw verhuren dan nadat de verhuurder het vrijkomen van de woning aan de gemeente heeft gemeld en de gemeente een verklaring van geen bezwaar heeft afgegeven voor het opnieuw verhuren van de woning. 2. De in lid 1 bedoelde verklaring van geen bezwaar wordt geacht te zijn verleend indien de gemeente geen gebruik heeft gemaakt van de in artikel 5 lid 3 vermelde reserveringsmogelijkheid. 3. Zodra de gemeente een woning heeft gereserveerd, blijft deze gedurende een periode van maximaal 6 maanden buiten de reguliere woningtoewijzing. Deze termijn kan op verzoek van de gemeente met maximaal 3 maanden worden verlengd, indien vaststaat dat binnen deze periode een persoon met een beperking voor de woning in aanmerking komt. 4. Indien de gemeente binnen de in lid 3 genoemde periode(n) geen geschikte kandidaat voor de woning heeft geselecteerd, wordt de in lid 1 bedoelde verklaring van geen bezwaar geacht te zijn verleend. 5. De gemeente stelt de woningcorporaties op de hoogte wanneer aan bewoners van een woning met aanpassingen boven de € 20.000,-- een verhuisintensie opgelegd is. 6. Het toewijzingsysteem vindt plaats via reacties/inschrijvingen op site van de woningcorporaties: “Wonen in Altena”. Artikel 7
Woonvoorzieningen
De door de gemeente aan de verhuurder te verstrekken financiële tegemoetkoming kan bestaan uit een tegemoetkoming in de kosten van: 1. Aanpassen individuele woningen a. aanpassing van de woning; b. onderhoud, periodieke keuring en reparatie van (trap)liften, plateauliften en/of woonhuisliften, deurautomaten en de mechanische en/of elektrisch bedienbare in hoogte verstelbare keukenblokken; c. huurderving indien de aangepaste woning is opgenomen in het registratiesysteem (zie artikel 11) 2. Aanpassen gemeenschappelijke woongebouwen Gelet op het individuele karakter van voorzieningen zijn gemeenschappelijke voorzieningen uitgesloten van de gemeentelijke zorgplicht. Op grond van de Verordening voorzieningen maatschappelijke ondersteuning kunnen burgemeester en wethouders uitsluitend voorzieningen treffen aan gemeenschappelijke ruimten zoals genoemd in artikel 3.10 van de verordening. 3. Trapliften a. Trapliften worden uitsluitend in bruikleen door de gemeente verstrekt. Kosten voor plaatsing, onderhoud en reparatie worden rechtstreeks aan de leverancier voldaan. b. Voor verwijdering van een in bruikleen geplaatste traplift, neemt de verhuurder contact op met de gemeente. c. De kosten voor het verwijderen van de traplift komt op rekening van de gemeente en de daarmee verbandhoudende herstelwerkzaamheden zijn voor rekening van de corporatie. d. Wanneer bekend is dat een woning vrij zal komen dient de woningcorporatie direct een match te zoeken met bewoners die een verhuisindicatie hebben. Wanneer dit niet mogelijk blijk te zijn dient dit aan de gemeente doorgegeven te worden. e. Voor vrijkomende woningen met een traplift is de afspraak dat deze maximaal 4 weken worden vrijgehouden. In deze periode wordt gezocht naar een mogelijke nieuwe bewoner. Bijzondere omstandigheden blijven bespreekbaar. f. Indien artikel 3 lid e aan de orde is komen de woningcorporaties in aanmerking voor de huurderving conform artikel 11.
51
4. Onderhoud- en reparaties units en aanbouwen a. Units zijn tijdelijk en blijven eigendom van de gemeente: reparaties en onderhoud voor rekening van de gemeente; b. Gebouwde aanbouwen worden eigendom van de woningcorporaties. Latere reparaties en onderhoud zijn dan voor rekening van de wooncorporaties. Artikel 8
Kwaliteit van de aanpassingen
1. De op grond van de Wmo gesubsidieerde woningaanpassingen dienen van een kwaliteit te zijn conform de toepasselijke normering te zijn. 2. Iedere aanpassing moet (medisch) adequaat zijn. Een aanpassing is adequaat wanneer die aanpassing de beperkingen van een persoon wegneemt, dan wel vermindert. 3. Bij de realisatie van een woningaanpassing is het uitgangspunt van de Wmo dat wordt gekozen voor de goedkoopst adequate oplossing met een goede kwaliteit. Dit wordt gerelateerd aan hetgeen gangbaar is in de sociale woningbouw. 4. Er wordt geen voorziening verstrekt wanneer deze als algemeen gebruikelijk wordt aangemerkt (zie artikel 1 lid 8). Artikel 9 Kosten van de woningaanpassing 1. Indien de totale kosten van een woningaanpassing ten hoogste € 1.000,00 exclusief BTW per kalenderjaar bedragen, worden deze kosten gedragen door de verhuurder. 2. Indien de totale kosten van een woningaanpassing hoger zijn dan € 1.000,00 exclusief BTW, worden de kosten volledig door de gemeente vergoed. 3. Kosten van toezicht worden tot 10% van de geaccepteerde offerte door de gemeente vergoed, indien er sprake is van een woningaanpassing waarvan de kosten meer dan € 8.000,00 exclusief BTW bedragen. 4. Kosten van administratie worden niet door de gemeente vergoed. Artikel 10 Procedures Partijen hebben afspraken gemaakt over de te volgen procedures bij woningaanpassingen: 2. Nadat de aanvraag voor een woningaanpassing bij de gemeente is ingediend, wordt een indicatie gesteld, waarbij de Wmo-indicatiesteller een programma van eisen voor de goedkoopst adequate woningaanpassing opstelt of laat opstellen. 3. Bij iedere aanvraag dient een deskundigenadvies te worden uitgebracht. 4. Verhuurder vraagt, bij een woningaanpassing waarvan de kosten meer dan € 1.000,00 bedragen, op basis van het programma van eisen bij één of meerdere aannemers een vrijblijvende offerte op. Conform het inkoopbeleid van de gemeente dient door de verhuurder: a. bij aanpassingen van ten hoogste € 5.000,00: 1 offerte te worden ingediend; b. bij aanpassingen van € 5.000,00 - € 10.000,00: 2 offertes te worden ingediend; c. bij aanpassingen van € 10.000 - € 25.000,00: 3 offertes te worden ingediend; d. bij aanpassingen van € 25.000,00 - € 206.000,00: 4 offertes te worden ingediend. 5. De gemeente bespreekt in overleg met de verhuurder welke offerte in aanmerking komt voor het verlenen van een financiële tegemoetkoming of als basis geldt voor het vaststellen van het persoonsgebonden budget. Uitgangspunt hierbij is de goedkoopst adequate oplossing met goede kwaliteit en prijs. 6. De gemeente geeft vervolgens toestemming voor de woningaanpassing, op voorwaarde dat niet reeds zonder toestemming de werkzaamheden waarop de financiële tegemoetkoming of het persoonsgebonden budget zijn gebaseerd, zijn aangevangen. 7. De verhuurder is verantwoordelijk voor de uitvoering van de woningaanpassing conform het programma van eisen. 8. De gemeente verleent slechts een financiële tegemoetkoming of persoonsgebonden budget voor een woningaanpassing, indien de door hen aangewezen persoon toegang is verstrekt tot de woonruimte waar de woningaanpassing wordt verricht. Controle vindt achteraf plaats. De door de gemeente aangewezen persoon dient tevens inzage te krijgen in bescheiden en
52
tekeningen, welke betrekking hebben op de woningaanpassing en in de gelegenheid te worden gesteld de woningaanpassing te kunnen controleren. 9. Na voltooiing van de werkzaamheden, doch uiterlijk binnen zes maanden na aanvang van de werkzaamheden voor het aanpassen van de woning, verklaart de verhuurder aan de gemeente dat de bedoelde werkzaamheden zijn voltooid. Deze gereedmelding is tevens een verzoek tot vaststelling en uitbetaling van de financiële tegemoetkoming. 10. De financiële tegemoetkoming wordt uitbetaald aan de verhuurder indien na controle blijkt dat de woningaanpassing correct is uitgevoerd. 11. De gemeente heeft informatie- en adviesplicht en vanuit die rol informeert de gemeente de bewoner over de regeling woonvoorzieningen middels schriftelijke informatiefolder en mondelinge informatie. Artikel 11 Huurderving 1. Na een huurbeëindiging van een door de gemeente te reserveren woning, verleent de gemeente aan verhuurder een financiële tegemoetkoming voor de periode dat de woning daadwerkelijk wordt gereserveerd. De financiële tegemoetkoming wordt vastgesteld op de bruto huurprijs van de woonruimte met een maximum van het bedrag genoemd in artikel 12 lid 1 sub a Wet op de huurtoeslag (WHT) gedurende maximaal 6 maanden met de mogelijkheid om de periode met 3 maanden te verlengen. Artikel 12 Kosten van het verwijderen van voorzieningen Een financiële tegemoetkoming in de kosten van het verwijderen van Wmo-voorzieningen is in het kader van de Wmo niet verplicht en wordt slechts bij uitzondering verstrekt. De gemeente heeft er immers belang bij dat de aangepaste woningen zo veel mogelijk ter beschikking blijven van personen met beperkingen. Uitgangspunten zijn: 1. Gesubsidieerde woonvoorzieningen kunnen door de verhuurder zonder overleg met de gemeente uit de woning worden verwijderd voor zover de aankoopkosten minder bedragen dan € 1.000,00 excl. BTW. Indien de aankoopkosten hoger zijn dan voormeld bedrag, dient vooraf overleg plaats te vinden met de gemeente. 2. Alle woonvoorzieningen die in bruikleen zijn verstrekt, worden pas verwijderd nadat overleg met de gemeente heeft plaatsgevonden. 3. De gemeente kan de verhuurder een financiële tegemoetkoming verstrekken in de kosten van het verwijderen van een voorziening, voor zover de gemeente hier vooraf mee heeft ingestemd. De financiële tegemoetkoming wordt vastgesteld op het bedrag dat vooraf door de gemeente is goedgekeurd. 4. De woonvoorziening wordt bij mutatie/ bewonerswisseling verwijderd als de nieuwe bewoner het niet nodig heeft. Artikel 13 Hergebruik Partijen streven zoveel mogelijk naar hergebruik van eerder verwijderde woonvoorzieningen. Artikel 14 Betaling van de financiële tegemoetkoming 1. De financiële tegemoetkoming in de kosten van een woningaanpassing wordt zo spoedig mogelijk, doch uiterlijk binnen acht weken nadat de schriftelijke gereedmelding heeft plaatsgevonden, en zonodig getoetst is op adequaatheid, uitbetaald. 2. De overige financiële tegemoetkomingen worden, uiterlijk binnen acht weken nadat de voorzieningen en de als gevolg daarvan gemaakte kosten zijn goedgekeurd door de gemeente, betaald. 3. Afwijking van het bepaalde in lid 1 en 2, is mogelijk bij grotere woonvoorzieningen vanaf €10.000 en indien zowel de verhuurder als de gemeente daarmee kunnen instemmen. Artikel 15.1 Wmo-verhuisnoodzaak en Wmo-verhuisadvies 3. Verhuisnoodzaak: van een noodzaak tot verhuizen is sprake indien: Geconstateerd wordt bij de indicatiestelling dat er op medische gronden een dringende noodzaak is tot verhuizen op basis van de huidige woonproblematiek en verhuizing niet uitgesteld kan worden. Én;
53
-
-
De woning niet aanpasbaar is of De woning wel aanpasbaar is, maar woningaanpassing (op termijn) geen adequate oplossing biedt op basis van de ontwikkeling van het ziektebeeld of; De woning wel aanpasbaar is, maar het een zeer dure woningaanpassing betreft, die niet op korte termijn te realiseren is; qua definitie willen we de huidige grens verdubbelen en vaststellen op € 15.000.of; De woning wel aanpasbaar is maar een nultredenwoning als oplossing beter past bij de levensfase van de aanvrager.
4. Verhuisadvies: hiervan is sprake indien; Geconstateerd wordt bij de indicatiestelling dat er op medische gronden een advies is om te verhuizen op basis van de huidige woonproblematiek, echter er is geen indicatie voor een onmiddellijke oplossing van het probleem én; Er is sprake van duurdere aanpassingen (b.v. een traplift + kleinere aanpassingen; een grote aanpassing van de natte cel); De woningaanpassing wel binnen een afzienbare tijd plaats moet vinden; De woning wel aanpasbaar is, maar aanvrager kiest zelf voor verhuizen; De woning wel aanpasbaar is maar een nultredenwoning als oplossing beter past bij de levensfase van de aanvrager. Artikel 15.2 Procedure Wmo-verhuisnoodzaak en Wmo-verhuisadvies Partijen hebben afspraken gemaakt over de te volgen procedure bij een Wmo-verhuisnoodzaak en Wmo-verhuisadvies 6. De gemeente meldt schriftelijk aan belanghebbende dat deze zich moet inschrijven bij de verhuurder(s). 7. De gemeente brengt de verhuurder(s) schriftelijk op de hoogte van de Wmo-verhuisnoodzaak of Wmo-verhuisadvies. 8. De verhuurder informeert de gemeente indien belanghebbende voor een woning in aanmerking wordt gebracht, zodat de gemeente de geschiktheid van de woning kan beoordelen. 9. Alle situaties waarin een Wmo-verhuisnoodzaak of Wmo-verhuisadvies is afgegeven tot verhuizing naar een seniorenwoning of woonzorgcomplex worden door de verhuurder ter beoordeling doorgestuurd naar Stichting Trema, welke het advies van de gemeente zal meenemen in de totale beoordeling. Hierbij gelden de volgende uitgangspunten: a. belanghebbenden met een Wmo noodzaak tot verhuizen zijn bevoorrecht op belanghebbenden met een woonzorg-indicatie; b. de verhuurder zet zich in om een passende seniorenwoning te vinden voor belanghebbenden waarvoor een gelijkvloerse seniorenwoning als adequaat valt aan te merken. 10. In alle overige situaties waarin een Wmo-verhuisnoodzaak of Wmo-verhuisadvies is afgegeven, zal per aanvraag een individueel traject worden afgesproken tussen gemeente en verhuurder conform de wachtlijst begeleiding. Artikel 16 Wijziging convenant 1. Iedere partij kan, indien hiertoe aanleiding bestaat, om herziening vragen van hetgeen in dit convenant is opgenomen. Met wederzijds goedvinden kan dit convenant worden aangepast 2. Dit convenant wordt ieder kalenderjaar in het eerste kalenderjaar geëvalueerd. Artikel 17 Inwerkingtreding en geldigheidsduur 1. Dit convenant treedt in werking op 1 oktober 2009 en wordt aangegaan voor een periode van twee jaar tijd. 2. Dit convenant kan door de partijen opgezegd worden. De opzegtermijn bedraagt twee maanden, tenzij opzegging gebeurt met instemming van alle convenantpartijen. Artikel 18
Citeertitel
Deze overeenkomst kan worden aangehaald als Convenant woonvoorzieningen Wmo gemeente Werkendam/Woudrichem 2009.
54
Bijlage 5 Vaststelling hoogte PGB vervoersvoorzieningen en rolstoelen 1. De indicatieadviseur stelt vast wat de goedkoopst adequate voorziening is. 2. Maximale PGB bedrag bedraagt: de tegenwaarde van de goedkoopst adequate voorziening inclusief BTW + 10% van de aanschafwaarde exclusief BTW. Bij Welzorg wordt een PGB offerte aangevraagd met de tegenwaarde van de goedkoopst adequate voorziening. Geen korting toepassen. Het bedrag van 10% is bestemd voor de kosten van onderhoud en reparatie. 3. Klant wordt verzocht zelf een offerte uit te brengen van de door hem gewenste voorziening zodat het bedrag van de offerte meegenomen kan worden in het Wmo-advies en in het besluit aan de klant. 4. Indien de door de klant gewenste voorziening ook bij Welzorg kan worden aangeschaft, kan de gemeente de voorziening aanschaffen omdat dan een korting gehanteerd wordt. Dit moet met de klant overlegd worden. 5. Indien uit de ingediende offerte van de klant blijkt dat het bedrag van de gewenste voorziening lager is dan tegenwaarde van de goedkoopst adequate voorziening worden de werkelijke kosten vergoed. Is de offerte hoger dan wordt het maximale vastgestelde PGB bedrag voor aanschaf vergoed. 6. In het besluit naar de klant wordt het definitieve PGB bedrag genoemd. Zowel de kosten voor aanschaf van de voorziening als de kosten voor onderhoud en reparatie worden beiden apart benoemd. 7. In het besluit naar de klant wordt een termijn opgenomen waarna een nieuw PGB kan worden verstrekt. Bij het verstrekken van een nieuw PGB wordt rekening gehouden met de afschrijvingstermijn, conform de afschrijvingstermijn zoals die gehanteerd wordt door de leverancier van de gemeente (art. 3 Besluit). In de Overeenkomst gemeente en Welzorg zijn bijlagen opgenomen van het kernassortiment. Bij iedere voorziening staat vermeld wat de afschrijvingstermijn is van de voorziening. Deze periode hanteren we ook bij de PGB verstrekking. e
8. Indien de klant kiest voor een 2 hands voorziening, dan wordt de afschrijvingstermijn naar rato berekend. Bijvoorbeeld > kost de voorziening nieuw € 5.000,- met een afschrijvingstermijn van 5 jaar, en de cliënt betaalt € 3.000,- dan wordt uitgegaan van een afschrijvingstermijn van 3 jaar. 9. Uitbetaling vindt plaats na overleg van de factuur. In principe vindt uitbetaling plaats aan de klant. Indien de klant aangeeft dat hij het bedrag niet kan voorschieten kan het PGB bedrag voor aanschaf rechtstreeks aan de leverancier worden overgemaakt. Het bedrag voor onderhoud en reparatie wordt altijd aan de klant zelf overgemaakt.
55
