Gemeente Bloemendaal Managementletter

Gemeente Bloemendaal Managementletter Rapportage naar aanleiding van de interim-controle 2014 4 december 2014

Ernst & Young Accountants LLP Cross Towers, Antonio Vivaldistraat 150 1083 HP Amsterdam Postbus 7883 1008 AB Amsterdam

Tel: +31 (0) 88 - 407 1000 Fax: +31 (0) 88 - 407 1005 www.ey.com

VERTROUWELIJK College van Burgemeester en Wethouders van de gemeente Bloemendaal Postbus 201 2050 AE BLOEMENDAAL

Amsterdam, 4 december 2014

Managementletter interim-controle 2014 Geacht College, Met genoegen presenteren wij u hierbij onze managementletter 2014. Zoals u van ons gewend bent, geeft deze rapportage een beeld van uw organisatie en de gerealiseerde vooruitgang in 2014. In ons dienstverleningsplan heeft uw raad ons de opdracht verstrekt om de jaarrekening 2014 van uw gemeente te controleren. Onze tussentijdse bevindingen rapporteren wij door middel van deze managementletter. In deze rapportage beperken wij ons tot de bevindingen en mogelijke verbeterpunten in de bedrijfsvoering en processen die wij hebben onderzocht in het kader van de controle van de jaarrekening en die naar onze mening van belang zijn voor het management en het college. Dit heeft tot doel vanuit onze natuurlijke adviesfunctie een bijdrage te leveren aan het zelfcontrolerende vermogen van uw organisatie.

Wij hebben onze concept-bevindingen toegelicht en besproken met het afdelingshoofd en de portefeuillehouder Financiën. Tot het geven van een nadere toelichting zijn wij gaarne bereid.

Hoogachtend, Ernst & Young Accountants LLP

drs. S.M. van der Ven RA

R. Ellermeijer RA

Ernst & Young Nederland LLP is een limited liability partnership opgericht naar het recht van Engeland en Wales en geregistreerd bij Companies House onder registratienummer OC335595. Ernst & Young Nederland LLP is statutair gevestigd te Lambeth Palace Road 1, London SE1 7EU, Verenigd Koninkrijk, heeft haar hoofdvestiging aan Boompjes 258, 3011 XZ Rotterdam, Nederland en is geregistreerd bij de Kamer van Koophandel Rotterdam onder nummer 24432942. Op onze werkzaamheden zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin een beperking van de aansprakelijkheid is opgenomen.

Lees meer

Inhoudsopgave 1

Wat zijn onze belangrijkste bevindingen en aanbevelingen?

4

1.1 1.2 1.3

Algemeen beeld Bestuurlijke aandachtspunten Aandachtspunten voor de jaarrekeningcontrole

4 6 8

2

Waar staat de gemeente?

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7

Procesbeoordeling en bedrijfsvoeringsmonitor Interne controle en verbijzonderde interne controle Inkoop en aanbesteden Omgevingsvergunningen Beheersing verbonden partijen en garantstellingen Belastingen (GBKZ) Subsidieverstrekkingen

10 12 15 16 16 17 18

Is uw gemeente klaar voor de toekomst?

19

3

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

Aandachtspunten jaarrekeningcontrole Decentralisaties Actuele ontwikkelingen belastingen Ontwikkelingen BBV Werkkostenregeling Overige ontwikkelingen Controleverklaring nieuwe stijl

9

20 22 23 23 24 24 25

Bijlage 1 2

Opvolging en status aanbevelingen voorgaande jaren Reikwijdte en controleaanpak

27 35

Pagina 2

Lees meer

Sectie 1

2014 Bestuurlijke samenvatting

1 Wat zijn onze belangrijkste bevindingen en aanbevelingen? 1.1 Algemeen beeld Aandacht voor versterking van de interne beheersing blijft noodzakelijk

Omgeving rondom gemeente volop in beweging

Ons beeld van Bloemendaal is dat de interne beheersing van voldoende niveau is en er aandacht is voor het verder versterken van de interne beheersorganisatie. Daarbij zijn onze bevindingen vanuit voorgaande jaren (zie bijlage 1) gedeeltelijk opgepakt en is de verbijzonderde interne controle versterkt. Als aandachtpunt onderkennen wij het omzetten van bevindingen vanuit de verbijzonderde interne controle en ook onze rapportages naar concrete verbeteringen vanuit de verantwoordelijkheid van de lijnorganisatie. Op dit moment is het nog niet zo dat rapportages leiden tot een actieplan voor verbetering dat gedragen wordt door het managementteam. Op basis van het plan-do-check-act principe is met name de actfase nog in onvoldoende mate ontwikkeld. Juist deze fase draagt bij het vergroten van het zelfcontrolerend vermogen van de organisatie. De decentrale overheden in Nederland zijn volop in beweging. Enerzijds worden wettelijke taken vanuit de rijksoverheid gedecentraliseerd naar gemeenten en worden taken ten aanzien van de jeugdzorg van de provincies overgeheveld naar de gemeenten. Anderzijds komt nieuwe wet- en regelgeving, zoals de Wet Markt en overheid en de invoering van de plicht tot vennootschapsbelasting op de decentrale overheden af. De gemeente Bloemendaal volgt de ontwikkelingen nauwgezet en heeft een hoge prioriteit toegekend aan de decentralisaties en samenwerking in regio, waarvan de ICT-samenwerking met Heemstede een voorbeeld is. Ook de economische omgeving is nog steeds volop in beweging. Ondanks het lichte economisch herstel, resulteert de economische crisis van de afgelopen jaren in een verhoogd risico voor waardering van activa en verbonden partijen en blijft de druk op de financiën groot. De bezuinigingstaakstellingen uit voorgaande jaren zijn gerealiseerd in de begroting 2015 (en meerjarenbegroting 2016-2018), waarbij voor een deel ook een onttrekking wordt gedaan aan de algemene reserves.

Hogere eisen te stellen aan Verbijzonderde Interne Controle

Wij merken op dat de regelgeving ten aanzien van het effectief kunnen gebruik van een interne auditfunctie (waaronder de VIC-functie wordt gezien) in het afgelopen jaar is aangescherpt. Deze aanscherping ziet toe op de deskundigheid, objectiviteit en onafhankelijkheid van de toetsers, alsmede op het systeem van interne kwaliteitstoetsing op het dossier. In paragraaf 2.2. van deze managementletter gaan wij hier nader op in. Met name ten aanzien van de deskundigheid en kwaliteitsborging met betrekking tot permanente opleiding en een inhoudelijke toetsing op de werkzaamheden van de IC-toetsers zijn de eisen aangescherpt. Voor Bloemendaal is dit slechts gedeeltelijk geborgd in de organisatie. Dit houdt in dat wij niet volledig gebruik kunnen maken van de werkzaamheden die binnen de VIC worden uitgevoerd. Daarnaast hebben wij kanttekeningen geplaatst bij de aanpak binnen de VIC, die meer gericht kan zijn op de onderkende risico’s en beheersmaatregelen in de lijn. Hiertoe adviseren wij om per proces een risico-controlmatrix op te zetten, waarmee in één oogopslag de risico’s en de interne beheersingsmaatregelen inzichtelijk zijn en dat als adequate basis kan dienen voor het verder vormgeven van de controleprogramma’s per proces. Pagina 4

1 Wat zijn onze belangrijkste bevindingen en aanbevelingen? 1.1 Algemeen beeld Uw processen zijn in de basis op orde, met aandachtpunten ter verbetering

Deel van de verbijzonderde interne controle moet nog worden uitgevoerd over het laatste deel van 2014

Versterking interne controlfunctie

Ten tijde van de interim-controle hebben wij uw significante processen beoordeeld. Hierbij zijn wij met name ingegaan op de vraag of de processen dusdanig zijn ingericht dat de belangrijkste procesrisico’s worden afgedekt. Dit hebben wij gedaan door middel van interviews met de betreffende procesverantwoordelijken, het uitvoeren van lijncontroles en het beoordelen van de kwaliteit en de uitkomsten van de VIC. De werkzaamheden van de VIC liggen op schema en zijn gerapporteerd. Wij concluderen dat de processen in de basis goed zijn ingericht, maar op een aantal punten nog voor verbetering vatbaar zijn. Dit ziet met name toe op versterking van de interne controle in de lijn, daar waar nu werkzaamheden voor een deel door de VIC zijn overgenomen. In dit stadium van het jaar zijn nog niet alle werkzaamheden van de VIC uitgevoerd. De finale uitkomsten na afronding van de werkzaamheden zullen uiterlijk in maart 2015 beschikbaar zijn vanuit de VIC. Om bijsturing gedurende het jaar mogelijk te maken sturen wij aan op vervroeging van dit proces. De controle op de subsidievaststelling en aanvullende analyse op de volledigheid van de juiste aanbestedingsprocedures vormen hierbij de belangrijkste punten waarvoor aanvullende werkzaamheden zullen moeten worden uitgevoerd en om deze werkzaamheden tijdig te starten. De VIC richt zich met name op de rechtmatigheid van de routinematige processen en waarbij de focus meer ligt op de toetsing van individuele transacties binnen de processen dan de beoordeling van de interne controlemaatregelen zoals deze worden uitgevoerd in de lijnorganisatie. Wij adviseren de toetsing vanuit de verbijzonderde interne controle beter aan te laten sluiten op de interne controlemaatregelen zoals deze in de lijnorganisatie worden uitgevoerd en hiermee ook de getrouwheid te toetsen en zichtbaar te maken in de interne controleplannen. Op dit moment worden werkzaamheden gedeeltelijk ter vervanging van de verantwoordelijkheid in de lijnorganisatie uitgevoerd door de VIC. Voor de toekomst adviseren wij in de uitvoering en mate van diepgang van de werkzaamheden nog beter aan te sluiten op de hogere risicogebieden, zoals bijvoorbeeld ten aanzien van grote projecten/grondexploitaties en de decentralisaties zoals onderkend binnen de paragraaf weerstandsvermogen en ten aanzien van de opdrachtgeversrol bij nieuwe samenwerkingsverbanden.

Pagina 5

1 Wat zijn onze belangrijkste bevindingen en aanbevelingen? 1.1 Algemeen beeld De belangrijkste procesbevindingen

Ten aanzien van uw procesbeheersing zien wij een aantal verbeterpunten. Wij vragen met name uw aandacht voor de volgende zaken, welke wij in hoofdstuk 2 nader uitwerken: ► nadere toetsing van de volledigheid op de naleving van het inkoop- en aanbestedingsbeleid; ► zichtbaarheid van de interne controle op de vaststellingsbeschikkingen en naleving van de verordening in 2014 aangaande verstrekte subsidies in 2013. ► vastlegging van de analyse bij de jaarrekeningcontrole aangaande de uitkomsten van de toetsing in het kader van het beheer van verbonden partijen en waarborgen/garanties; ► verder ontwikkelen van de VIC functie en het zelf controlerend vermogen, mede als gevolg van de aangescherpte regelgeving; ► opstellen van risicoanalyses voor SiSa-regelingen.

1.2 Bestuurlijke aandachtspunten Bestuurlijke aandachtspunten

Naast de speerpunten die wij vanuit de auditcommissie meekrijgen, zijn wij gewend om vanuit onze natuurlijke adviesfunctie u mee te nemen in onze visie ten aanzien van de belangrijkste aandachtspunten. Wij onderkennen de volgende bestuurlijke aandachtspunten: 1 Decentralisaties; 2 Samenwerking in de regio; 3 Waardering van grondexploitatie.

Pagina 6

1 Bestuurlijke samenvatting 1.2 Bestuurlijke aandachtspunten Samenwerking met de gemeente Heemstede

De gemeente Bloemendaal werkt meer en meer samen met de gemeente Heemstede. Dit komt terug in de samenwerking met gemeente Heemstede op het gebied van de IT en heeft geleid tot een lichte gemeenschappelijke regeling, waarbij het personeel op de loonlijst van de betreffende gemeenten blijft staan. Verder vindt kennisdeling op andere aspecten van de bedrijfsvoering plaats. Bij de transitie van de decentralisaties neemt de gemeente Bloemendaal actief deel in de samenwerking met de gemeente Heemstede en is er vanuit de gemeente Heemstede een regierol voor het organiseren en begeleiden van de decentralisaties. Wij hebben, daar wij tevens accountant zijn van de gemeente Heemstede, positief kennis genomen van de ontwikkelingen en stand van zaken aangaande de decentralisaties waarin de gemeente Bloemendaal participeert. De regierol van de gemeente Heemstede, en de participatie van de gemeente Bloemendaal daarin, is een logisch gevolg, daar ook de uitvoering van het Sociale Domein is uitbesteed middels de IASZ bij de gemeente Heemstede en dit ook grotendeels voor de uiteindelijke uitwerkingen van de decentralisatie zal gaan gelden. Daarbij heeft de samenwerking oog voor de governance structuur (taken, bevoegdheden, mandatering en verantwoording) aan de voorkant als het gaat om het volledig uitbesteden van taken en de inrichting van de controlfunctie vanuit de gemeente (o.a. eisen en wensen ten aanzien van de informatiebehoefte en –voorziening en de tijdigheid). Wij blijven hier ook de aandacht voor vragen.

Transitie decentralisaties ligt op schema

Samenwerking in de regio

In de afgelopen periode is veel tijd besteed aan de transitie met betrekking tot de 3 decentralisaties. Het beleid en de verordening zijn binnen de wettelijke termijn vastgesteld en de inkoopcontracten, met name ten aanzien van de zorg, zijn afgesloten. De komende maanden zal nog veel werk verzet moeten worden van de vertaling van het beleid naar de uitvoering en concretisering van de beheersorganisatie. Ons beeld is dat Bloemendaal in samenwerking met de regio gemeenten op koers ligt om de veranderingen op tijd door te voeren. Daarbij zal 2015 een overgangsjaar zijn, waarbij de aantallen van de jeugdzorg voor het eerst volledig duidelijk worden en ervaringen worden opgedaan of de uitvoering van het beleid past binnen de financiële kaders. Op basis van het inzicht in de rijksmiddelen, afspraken vanuit de afgesloten contracten en de inschatting van de aantallen, bestaat de verwachting dat de invoering budgettair neutraal kan plaatsvinden. Voor de inrichting van de beheersorganisatie vragen wij vooral aandacht voor de toetsing op de geleverde prestaties, waarbij ook een goede klachtenregistratie en –afhandeling van belang zijn. Op zeer veel terreinen bestaan inmiddels samenwerkingsvormen in de regio, die met de transitie vanuit de decentralisaties en samenwerking met de gemeente Bloemendaal verder zijn geïntensiveerd. Ook als gevolg van de Participatiewet zullen nieuwe samenwerkingsvormen ontstaan. Pagina 7

1 Bestuurlijke samenvatting 1.2 Bestuurlijke aandachtspunten Waardering en risico’s grondexploitatie

Gelet op de economische omstandigheden en de bekende aandachtspunten per project, blijft de waardering van de grondexploitatie een belangrijk aandachtpunt. In 2014 zijn de bestaande exploitatieopzetten herzien en zijn deze vanuit de commissie Grondgebied voorgelegd aan de raad ter vaststelling en zijn daarbij de financiële consequenties verwerkt. Bij de jaarrekeningcontrole 2014 blijft het van belang dat de berekeningen op basis van de gerealiseerde voortgang worden geactualiseerd en de risico’s in kaart opnieuw worden overwogen. Deze actualisatie en overweging van de risico’s dienen voorafgaand aan de jaarrekeningcontrole formeel te zijn afgewikkeld. Hieraan zal in overeenstemming met vorig jaar invulling worden gegeven, waarbij de bestuurlijke besluitvorming van de bijgestelde grondexploitaties is ingepland voor het vaststellen van de jaarrekening.

1.3 Aandachtspunten voor de jaarrekeningcontrole Aandachtpunten voor de jaarrekeningcontrole

Voor de jaarrekeningcontrole hebben wij de volgende aandachtpunten onderkend: ► waardering en risico’s grondexploitatie. ► waardering van de debiteuren belastingen; ► actualisatie van beheerplannen en het effect hiervan op de gevormde voorzieningen; ► analyse en verantwoordingsinformatie inzake verbonden partijen en afgegeven waarborgen en garanties; ► toets op de volledigheid van aanbestedingen; ► risicoanalyses van SiSa-regelingen; ► wijzigingen in het BBV.

Pagina 8

Sectie 2

Waar staat de gemeente?

Lees meer

2 Waar staat de gemeente? 2.1 Procesbeoordeling en bedrijfsvoeringsmonitor Uw processen zijn in de basis op orde, met enkele punten ter verbetering

De gemeente Bloemendaal heeft nog aandachtspunten betreffende de inrichting van de administratieve organisatie van de processen. Uit onze interim controle, waarbij wij de opzet, bestaan en (deels) de werking van de interne controlemaatregelen hebben getoetst, komt eenzelfde beeld naar voren. Wij hebben in het kader van de jaarrekeningcontrole de volgende processen beoordeeld: ► Begroting en begrotingswijzigingen ► Personeel en salarissen ► Inkoop en betaalorganisatie ► Aanbestedingen ► Belastingen en heffingen (nog uit te voeren bij GBKZ, februari 2015 audit) ► Omgevingsvergunningen ► Burgerzaken ► Parkeergelden ► Grondexploitatie ► Uitkeringen sociale zaken (uitbesteed) ► WMO (uitbesteed) ► Subsidieverstrekkingen ► SiSa Ons beeld ten aanzien van de bovenstaande processen hebben wij gevisualiseerd om u in één oogopslag een beeld te geven van de mate waarin de processen binnen de gemeente op orde zijn. Wij noemen dit onze bedrijfsvoeringsmonitor. Deze is op de volgende pagina opgenomen. Ten aanzien van de verbetermogelijkheden met betrekking tot met name die processen die wij nog als “geel” classificeren, gaan wij verder in dit hoofdstuk in meer detail op in. Daar waar wij hebben geconstateerd dat de mate van control enigszins achteruit is gegaan en wij aanvullende opmerkingen hebben in vergelijking met voorgaand jaar hebben wij dit nader toegelicht.

Pagina 10

2 Waar staat de gemeente? 2.1 Bedrijfsvoeringsmonitor

Rood

Het proces voldoet niet aan de te stellen eisen. Veel aandachtspunten voor verbetering.

Oranje

Het proces voldoet voor een belangrijk deel niet aan te stellen eisen. Meerdere aandachtspunten voor verbetering.

Geel

Het proces voldoet nagenoeg geheel aan de te stellen eisen. Enkele aandachtspunten ter verbetering.

Groen

Het proces voldoet geheel aan de te stellen eisen. Beperkte ruimte tot verbetering.

(*) De processen Uitkeringen sociale zaken en WMO zijn uitbesteed aan de Intergemeentelijke Afdeling Sociale Zaken Heemstede. De gemeente Bloemendaal ontvangt aan het eind van het jaar gecertificeerde verantwoordingsinformatie van de gemeente Heemstede. Ons beeld is dat deze processen bij IASZ goed zijn georganiseerd. Pagina 11

2 Waar staat de gemeente? 2.2 Interne controle en verbijzonderde interne controle Aanscherping wet- en regelgeving met betrekking tot het gebruik maken van de werkzaamheden van interne audit

Voor onze controle maken wij voor zover mogelijk gebruik van de uitgevoerde verbijzonderde interne controle. Hierop is de Nederlandse Controlestandaard 610 Gebruikmaken van de werkzaamheden van interne auditors van toepassing. Deze standaard is het afgelopen jaar aangescherpt. De standaard houdt onder meer in dat wij de voor ons relevante, door de interne controleur uitgevoerde werkzaamheden evalueren en testen om ons ervan te overtuigen, dat de werkzaamheden toereikend zijn voor onze doelstelling en om vast te stellen welke werkzaamheden wij zelf dienen uit te moeten uitvoeren. Daarnaast stelt deze standaard eisen aan de kwaliteit en inrichting van de interne controle afdeling voor wat betreft: ► Objectiviteit: dit heeft onder meer betrekking op de positie van de interne controlefunctionaris (los van de organisatie/ het primaire proces) en het rechtstreeks rapporteren van bevindingen aan de hoogste leiding. Met andere woorden: is de interne controlefunctionaris voldoende onafhankelijk en kan deze de werkzaamheden uitvoeren zonder enige belemmering, belangenconflict en/of beïnvloeding van anderen die de professionele oordeelsvorming aantasten. ► Deskundigheid: dit heeft betrekking op het verkrijgen en onderhouden van kennis en vaardigheden van de interne controlefunctionaris teneinde de werkzaamheden op het vereiste niveau uit te voeren, inclusief de vereiste opleiding, ervaring en begeleiding. ► Systematische en gedisciplineerde aanpak: hierbij gaat het erom of de afdeling een systematische en gedisciplineerde benadering heeft waaronder het toepassen van een systeem van kwaliteitsbeheersing.

De gemeente Bloemendaal voldoet nog niet aan de hogere eisen

De mate waarin wij gebruik kunnen maken van de werkzaamheden van de VIC-functie is afhankelijk van de beoordeling op de bovengenoemde criteria. De VIC-functie is binnen Bloemendaal primair belegd bij één medewerker. Een punt van aandacht betreft het systeem van kwaliteitsbeheersing en de mate (en continuïteit) van deskundigheid. Het systeem van kwaliteitsbeheersing is voor een deel geborgd door de afstemming van de werkzaamheden en terugkoppeling van de bevindingen middels het interne controleplan en tussentijdse rapportages. Daarbij merken wij op dat bevindingen uit voorgaande jaren worden omgezet in aanbevelingen voor de organisatie, maar dat hieraan in beperkte mate een concreet tijdpad wordt verbonden. Gezien de ontwikkelingen ten aanzien van deze standaard gaan wij graag nader in overleg met u over de positionering en aanpak van de VIC. Hierbij onder kennen wij de volgende aandachtpunten: - Uitvoeren van een inhoudelijke toets op de werkzaamheden van de VIC-toetser. - Nadere beoordeling en vastlegging van de objectiviteit en deskundigheid van de VIC-toetser. - Onderhouden van deskundigheid, bijvoorbeeld door middels van opleiding en training. - Meer uniformiteit in de vastlegging van de uitkomsten van de VIC en koppeling tussen de interne beheersmaatregelen in de lijn en de onderkende risico’s. Wij adviseren om het interne proces van kwaliteitsborging vast te leggen waarin ook de beoordeling van de uitkomsten van de werkzaamheden van de VIC is benoemd en de aspecten ter waarborging van de juistheid en getrouwheid binnen de processen verder vorm te geven bij de uitvoering van de VIC en afzonderlijk zichtbaar te maken. Pagina 12

2 Waar staat de gemeente? 2.2 Interne controle en verbijzonderde interne controle (vervolg) Interne controle is ingebed binnen de organisatie

Tijdens onze interim-controle hebben wij kennis genomen van de opzet van uw administratieve organisatie en de daarin opgenomen maatregelen van interne controle. De uitvoering van de interne controle is primair bij de (proces)medewerkers in de lijnorganisatie belegd. In de tweede lijn vindt de VIC plaats door de interne controleur. Deze inbedding van de interne controle in de eerste en tweede lijn achten wij een goede methodiek, teneinde het zelf controlerend vermogen van de organisatie te vergroten, met de opmerking, zoals hiervoor opgenomen, dat hogere eisen gesteld worden aan de VIC-functie en de lijnverantwoordelijkheid kan worden vergroot.

Controle eerste half jaar uitgevoerd

De uitvoering van de werkzaamheden van de VIC liggen nagenoeg op planning. Een aantal controles zijn nog niet uitgevoerd doordat de gegevens pas op een later tijdstip in het jaar beschikbaar komen of doordat de planning van de uitvoering op een Wij zijn van mening dat de werkzaamheden nog verder naar voren kunnen worden gehaald en bij voorkeur in december van het betreffende jaar volledig zijn afgerond. Hiermee wordt de mogelijkheid gecreëerd om bij bijzonderheden vanuit de VIC nog aanvullende maatregelen te treffen voor de jaarrekeningcontrole en het controleplan voor het komende jaar op punten aan te scherpen. Over de belangrijkste controlebevindingen die uit deze controlewerkzaamheden voortvloeien, rapporteren wij u in de volgende paragrafen. Tevens merken wij op dat toetsing van interne beheersmaatregelen voor ICT vooralsnog geen onderdeel maken van de VIC. Wij adviseren om in de toekomst ook de beheersmaatregelen rondom de ICT en geautomatiseerde controles in de VIC te betrekken.

Controleplannen per proces en aansluiting met de AO/IC verder te actualiseren

Wij merken op dat er vanuit de VIC niet jaarlijks wordt geëvalueerd of de AO/IC, zoals deze in de lijnorganisatie wordt uitgevoerd, in opzet ongewijzigd is gebleven en voldoende aansluit op de controles zoals deze zijn opgenomen in het de interne controleplannen per proces. Hierbij bestaat het risico dat de AO/IC en de controleplannen per proces niet op elkaar aansluiten en dat de toetsing vanuit de VIC niet efficiënt en effectief wordt ingezet en, zoals reeds genoemd, teveel ingaat op alleen de controle op de rechtmatigheid. Wij hebben vastgesteld dat verschillende controlemaatregelen zijn opgenomen in de controleplannen per proces welke niet in de lijnorganisatie zichtbaar worden uitgevoerd en welke door de VIC worden getoetst ter vervanging van de ontbrekende interne controles in de lijnorganisatie. Wij adviseren om per proces een risico-controlmatrix op te zetten, waarmee in één oogopslag de risico’s en de interne beheersingsmaatregelen inzichtelijk zijn en dat als adequate basis kan dienen voor vormgegeven worden in de gehanteerde controleprogramma’s per proces. Wij adviseren daarbij tevens het onderscheid aan te brengen in interne controlemaatregelen gericht op de rechtmatigheid en getrouwheid.

Pagina 13

2 Waar staat de gemeente? 2.2 Interne controle en verbijzonderde interne controle (vervolg) Beheersmaatregelen inzake serviceorganisaties

Voor de processen personeel en parkeren zijn beheersmaatregelen geïdentificeerd welke ingaan op de juiste, volledige en tijdige verwerking van informatie door serviceorganisaties. Voor personeel betreft dit de serviceorganisatie RAET, voor parkeren betreft dit Waysis/TMC en Servicehuis Parkeer- en Verblijfrechten. De serviceorganisaties verstrekken jaarlijks een rapportage welke inzicht geeft inzake de juiste, volledige en tijdige verwerking van informatie en of de geïdentificeerde risico’s voldoende worden afgedekt. De beoordeling op deze rapportages, en of daarmee de risico’s welke zijn geïdentificeerd worden ondervangen, is de verantwoordelijkheid van de gemeente. Wij constateren dat de zichtbare toetsingen van deze rapportages ontbreken en dat deze niet in de lijnorganisatie wordt uitgevoerd en gedocumenteerd. Wij adviseren u om de beoordeling, en zichtbare vastlegging daarvan, van de rapportages van de serviceorganisaties in de lijnorganisatie te beleggen en vanuit de VIC op de naleving te laten toetsen. Voor de jaarrekeningcontrole 2014 is het belang dat ook de rapportages over 2014 nog in de beoordeling worden meegenomen.

Pagina 14

2 Waar staat de gemeente? 2.3 Inkoop en aanbesteden Inkoop- en aanbestedingsproces

Aandachtspunt jaarrekeningcontrole EY en Bloemendaal

Het inkoop- en aanbestedingsproces is vanuit de integrale management verantwoordelijkheid decentraal bij de budgetverantwoordelijke belegd. Dit houdt in dat de budgethouders primair verantwoordelijk zijn het naleven van de juiste aanbestedingsprocedure. Naast de aanpassing van de grensbedragen in het inkoop- en aanbestedingsbeleid dat in regionaal verband in samenwerking met Stichting Rijk tot stand is gekomen is veel aandacht besteed aan de bewustwording van de nieuwe procedures en zijn nadere richtlijnen gesteld over de juistheid van de te volgen procedure. Daarbij komen opdracht primair volgens het 4-ogen principe tot stand. Europese aanbestedingen worden daarbij altijd begeleid door Stichting Rijk. Hoewel de richtlijnen in voldoende mate houvast bieden voor de juiste aanbestedingsprocedures, is in het proces, alvorens de verplichting wordt aangegaan, geen juridische toets opgenomen. Dit risico wordt deels gemitigeerd door de afstemming van het inkoopplan en het periodieke overleg dat plaatsvindt met Stichting Rijk. Een goed functionerend contractenregister/ verplichtingenadministratie met een toetsing van de juiste aanbestedingsprocedure aan de voorkant zijn mogelijkheden om de volledigheid van de naleving van het aanbestedingsbeleid te waarborgen. De gemeente Bloemendaal heeft voortgang geboekt in de registratie van contracten, maar is hierin nog niet volledig. Gelet op bovenstaande is binnen de gemeente Bloemendaal de toetsing op de volledigheid van de juiste aanbestedingsprocedures aan de achterkant georganiseerd door middel van een crediteurenanalyse. Deze analyse wordt uitgevoerd door de VIC-medewerker. Bij deze analyse wordt op basis van alle crediteurenbetalingen de populatie bepaald die nader beoordeeld dient te worden. Uit deze populatie worden alle facturen > € 100.000 geselecteerd, waarvan de interne beheersingsmaatregelen en de juiste naleving van de aanbestedingsprocedure worden getoetst. Hierbij merken wij op dat er niet gekeken wordt op totaal niveau per crediteur en dat de beoordeling van facturen > € 100.000 de beoordeling op de juistheid en volledigheid nog niet afdoende afdekt om vanuit de uitkomsten conclusies te trekken over de gehele populatie. Voor de jaarrekeningcontrole dient de diepgang van de crediteurenanalyse nader te worden geanalyseerd en te worden aangepast en daarbij te beoordelen hoeveel aanvullende dossiers getoetst dienen te worden op de naleving van de juiste aanbestedingsprocedure om een uitspraak te kunnen doen over de volledige populatie. Wij zullen eind december, in samenwerking met de VIC medewerker, de exacte omvang kortsluiten. Hierbij zullen de reeds uitgevoerde werkzaamheden door de medewerker VIC meegenomen worden, teneinde dubbelwerk te voorkomen.

Pagina 15

2 Waar staat de gemeente? 2.4 Omgevingsvergunningen In 2013 hebben wij onze aandachtspunten en adviezen gegeven ten aanzien van het proces. Deze aandachtpunten en adviezen zijn terug te vinden in bijlage 1. Het betreft hier met name de zichtbare toets op de bouwsom en de periodieke analyse/aansluiting tussen SQUIT en de financiële administratie.

Aansluiting tussen subadministratie en financiële administratie

Toetsing op de bouwsom heeft de aandacht gekregen

De aansluiting tussen SQUIT en de financiële administratie heeft gedurende 2014 nog niet plaatsgevonden. Hierbij is op te merken dat er vanuit Gemeentelijke Belastingen Kennemerland Zuid (GBKZ) nog geen journaalposten zijn aangeleverd waarmee de wekelijkse opleggingen vanuit de afdeling bij Bloemendaal gecontroleerd kunnen worden. Dit is een tussenstap tussen SQUIT en de financiële administratie, waarbij de analyse/aansluiting vanuit SQUIT en aanleveringen van op te leggen leges naar GBKZ de aandacht verdient. De aanlevering vanuit GBKZ dient spoedig te worden ontvangen om de aansluitingen te kunnen maken en te starten met de genoemde werkzaamheden. Vanaf 2014 is gestart met een zichtbare toetsing op de hoogte van de bouwsom en de controle daarop (4 ogen principe). Het 4 ogen principe wordt nu verplicht toegepast voor aanvragen met een bouwsom welke groter is dan € 50.000 en zien wij als een goede ontwikkeling. Voor aanvragen met een bouwsom kleiner dan € 50.000 is niet voorzien in een dergelijke zichtbare toetsing, hetgeen als een geaccepteerd risico is beoordeeld.

2.5 Beheersing verbonden partijen en garantstellingen Beheersing van verbonden partijen

Vanuit de begroting 2015 hebben wij vastgesteld dat de vereiste informatie van de verbonden partijen is opgenomen. Hiermee laat de gemeente Bloemendaal zien dat de beheersing van de verbonden partijen doorlopend de aandacht heeft. De beheersing kenmerkt zich nog als een proces met een incidenteel karakter, waarbij de mate van diepgang en toetsing is afgestemd op het risicoprofiel. Het aantal verbonden partijen waar de gemeente Bloemendaal een relatief groter risico loopt, is beperkt en de beheersing en huidige verantwoording binnen de begroting- en jaarrekeningcyclus wordt toereikend geacht. In dit kader is het ook van belang om de afhankelijkheid van de verbonden partij in ogenschouw te nemen. De mate van diepgang en invulling van de regie en toezichthoudende rol leidt tot maatwerk per verbonden partij. De invulling van de rol van de gemeente kan in de vastlegging nog nader worden geconcretiseerd. De analyse van de garantstellingen is onderhanden en hiertoe zullen wij reeds in december worden geïnformeerd. Wij adviseren u om in het kader van de jaarrekeningcontrole de uitkomsten vanuit de beoordeling van de verantwoordingsinformatie per verbonden partij in een korte rapportage/memorandum inzichtelijk te maken, waarbij een conclusie wordt getrokken over de waardering van de verbonden partij en/of eventuele verplichtingen voor de gemeente. Voor de garantstellingen is het van belang dat de aanvullende zekerheden zijn geanalyseerd, bijvoorbeeld als het gaat om de WSW-achtervang bij woningcorporaties, en de financiële positie van de overige instellingen waarvoor de gemeente garant staat is beoordeeld. Pagina 16

2 Waar staat de gemeente? 2.6 Belastingen (GBKZ) Conversie nieuw belastingpakket

In 2013 is gestart met de conversie van het belastingpakket GouwBelastingen naar Civision. De reden om te converteren naar Civision is dat het contract met GouwIT met ingang van 1 januari 2014 is verlopen en met Civision, in tegenstelling tot GouwBelastingen, invulling kan worden gegeven aan de eisen vanuit het Informatieplan. Voor de conversie, is een testen acceptatieplan opgesteld, op basis waar deze werkzaamheden gestructureerd zijn uitgevoerd. Wij hebben vernomen dat de doelstelling, om kritieke gegevens ten behoeve van de gemeentelijke aanslagenrun betrouwbaar over te zetten, is behaald en dat hierbij de noodzakelijke gegevens ten behoeve van het combikohier zijn daarbij juist, volledig en tijdig overgezet. Ook geldt dat openstaande vorderingen betrouwbaar zijn overgezet. Wij merken daarbij op dat de historie van gegevens niet is geconverteerd maar wel raadpleegbaar blijft in MSAcces. De overige belastingsoorten (toeristenbelasting, marktgelden) zijn rond 1 mei 2014 geconverteerd naar het Civision systeem. Wij hebben vernomen dat op basis van de uitgevoerde conversiecontroles geen belangrijke bevindingen resteren die nog moeten worden opgelost. Wij hebben de documentatie van de conversie echter nog niet kunnen beoordelen.

Audit op de conversie is noodzakelijk

Zekerheid bij debiteurenposities gevraagd

De opbrengst uit belastingen betreft één van de grootste bronnen van inkomsten binnen de GBKZ. Het is om die reden van belang dat GBKZ kan verantwoorden richting haar deelnemers dat de conversie van de belastinggegevens naar Civision juist en volledig heeft plaatsgevonden. De juistheid en volledigheid van de conversie dienen wij (aanvullend) te controleren daar dit van materiële invloed is op onze nog af te geven controleverklaringen bij de aanslagopleggingen over 2014 voor de deelnemende gemeenten. Wij dienen voldoende zekerheid te krijgen dat de conversie juist en volledig heeft plaatsgevonden. Vanuit de deelnemende gemeenten bij GBKZ bestaat het verlangen om zekerheid te verkrijgen voor de juistheid van de debiteurenposities. Deze gevraagde zekerheid is (nog) geen onderdeel van onze controleopdracht bij GBKZ . De debiteurenposities kunnen deel uit gaan maken van de verantwoordingen welke worden verstrekt aan de deelnemende gemeenten. De verantwoordingen zullen dan uitgebreid worden met de debiteurenposities aan het einde van het boekjaar. De waardering van de debiteuren blijft een verantwoordelijkheid van de deelnemende gemeenten zelf. Hierbij baseert de gemeente Bloemendaal zich op de inschatting die GBKZ op basis van ervaringscijfers maakt. Wij zijn nog in overleg met de gemeente over de wijze waarop de audit op de conversie zal worden uitgevoerd. Wij adviseren de opdracht vanuit GBKZ uit te breiden met de controle op de juistheid van de debiteurenposities en toetsing op de gehanteerde percentages voor het bepalen van de voorziening.

Pagina 17

2 Waar staat de gemeente? 2.7 Subsidieverstrekkingen Naleving subsidieverordening en interne controle daarop in de lijnorganisatie

Ten aanzien van het proces subsidieverstrekking hebben wij geconstateerd dat de definitieve vaststelling van subsidiebeschikkingen 2013 in 2014 niet tijdig plaatsvindt, alsmede dat de zichtbaarheid van de toetsingen van onderliggende stukken aan de vereisten vanuit de verleningsbeschikkingen en subsidieverordening in onvoldoende mate worden gedocumenteerd. Wij adviseren u om de vastlegging inzake het voldoen aan de subsidieverordening, en eventuele gestelde voorwaarden door de gemeente in de verleningsbeschikking, bij subsidievaststellingen zichtbaar te laten vastleggen door de lijnorganisatie. Wij adviseren daarbij ook een monitoringsysteem voor de subsidievaststelling in te richten om de voortgang te bewaken. In de subsidieverordening is opgenomen dat in geval dat de toegestane beslistermijn door de gemeente (3 maanden na het indienen van de aanvraag door de subsidieontvanger) gepasseerd is, de verleningsbeschikking ambtshalve nog binnen 3 maanden door het college kan worden vastgesteld en anders van rechtswege overeenkomstig de beschikking tot subsidieverlening wordt vastgesteld. Dit is geen wenselijke procedure en kan gevolgen hebben voor de rechtmatigheid. Voor de controle van de vaststellingsbeschikkingen over 2013 dienen in 2014 aanvullende werkzaamheden te worden uitgevoerd om vast te stellen dat er aan de vereisten is voldaan vanuit de verleningsbeschikkingen en de subsidieverordeningen. De impact op eventuele rechtmatigheidsfouten dienen nader beoordeeld te worden en aanvullende acties moeten worden uitgezet om deze, indien mogelijk, te herstellen.

Pagina 18

Sectie 3

Is uw gemeente klaar voor de toekomst?

Lees meer

3 Is uw gemeente klaar voor de toekomst? 3.1 Aandachtspunten jaarrekeningcontrole Algemeen

Waardering debiteuren belastingen

In dit hoofdstuk staan wij stil bij een aantal aandachtspunten voor het boekjaar 2014 die naar onze mening bijzondere aandacht dienen te hebben bij het opmaken van de jaarrekening en volgen vanuit deze managementletter en ons verslag van bevindingen bij de jaarrekening 2013, dit betreffen: ► waardering van de debiteuren belastingen; ► actualisatie van beheerplannen en het effect hiervan op de gevormde voorzieningen; ► analyse en verantwoordingsinformatie inzake verbonden partijen en afgegeven waarborgen en garanties; ► Waardering en risico’s grondexploitatie; ► toets op de volledigheid van aanbestedingen; ► risicoanalyses van SiSa-regelingen; ► wijzigingen in het BBV. De gemeente Bloemendaal heeft de inning van belastingdebiteuren uitbesteed aan GBKZ, maar draagt zelf het risico van oninbaarheid. Hieromtrent bestaat periodiek afstemming met GBKZ dat in het afgelopen jaar is geïntensiveerd. Hierbij heeft ook een analyse op basis van werkelijke afboekingen in de afgelopen jaren in relatie tot de bepaling van de voorziening plaatsgevonden. Op basis van de interne analyse achten wij de voorziening voor dubieuze debiteuren toereikend. Als sluitstuk adviseren wij om de controle van de debiteurenstanden, zoals deze op basis van de in onderling overleg afgestemde uitgangspunten door GBKZ worden bepaald, ook onderdeel uit te laten maken van de jaarlijkse accountantscontrole. De debiteurenposities zullen dan deel uit gaan maken van de verantwoordingen welke worden verstrekt aan de deelnemende gemeenten. De verantwoordingen zullen alleen ingaan op de debiteurenposities aan het einde van het boekjaar. De waardering van de debiteuren blijft een verantwoordelijkheid van de deelnemende gemeenten zelf.

Onderbouwing voorziening onderhoud gebouwen

In 2012/2013 is het onderhoudsplan voor het laatst geactualiseerd en vastgesteld voor de komende 25 jaar. De werkelijke uitgaven ten opzichte van het plan worden op objectniveau geregistreerd, hetgeen de tussentijdse toetsing op de toereikendheid van de voorziening inzichtelijk maakt. De realisatie in 2013 wijkt af van het oorspronkelijke plan als gevolg van hogere onderhoudskosten en werkzaamheden die eerder en/of later dan gepland zijn uitgevoerd. Wij adviseren om jaarlijks de cumulatieve uitgaven op objectniveau in vergelijking met het onderhoudsplan inzichtelijk te maken en de effecten hiervan in een toets op de toereikendheid van de voorziening te evalueren en in het meerjarig perspectief en hierop indien daar aanleiding toe in aanpassingen door te voeren. Pagina 20

3 Is uw gemeente klaar voor de toekomst? 3.1 Aandachtspunten jaarrekeningcontrole Actualisatie van grondexploitatie

Verbonden partijen, verstrekte leningen en garantstellingen

Gelet op de omvang van het financiële belang en de risico’s omtrent de grondexploitaties is het van belang dat de exploitatieberekeningen ten tijde van de jaarrekeningcontrole geactualiseerd zijn en dat de eventuele effecten hiervan zijn verwerkt. Daarbij vragen wij ook aandacht voor het opstellen en een risicoanalyse inclusief kans en impact en hierover te rapporteren in de paragraaf weerstandsvermogen. Naast de verbonden partijen is het voor de gemeente ook van belang om goed inzicht te hebben in de financiële positie van organisaties waaraan leningen zijn verstrekt dan wel organisaties waarvoor de gemeente een garantstelling heeft afgegeven. Toezicht op verbonden partijen, verstrekte leningen en garantstellingen, alsmede adequate analyse van de financiële positie van de partijen, worden steeds belangrijker in de huidige economische omstandigheden. Wij wijzen u erop om eventuele risico’s betreffende de hiervoor genoemde verbonden partijen, verstrekte leningen en garantstellingen gedurende het jaar goed te monitoren, en om mede in het kader van de jaarrekening 2014, goede afspraken te maken met de betrokken partijen over een tijdige en effectieve informatievoorziening.

Pagina 21

3 Is uw gemeente klaar voor de toekomst? 3.2 Decentralisaties Bloemendaal ligt op schema

Vertaling van beleid naar de uitvoering en inrichting van de beheersorganisatie vormt de uitdaging voor de komende maanden

De voorbereidingen op een succesvolle invoering van de 3 decentralisaties zijn in volle gang en vormt een intensief traject dat in de komende maanden verder geoperationaliseerd gaat worden. Het meerjarig beleidsplan sociaal domein alsmede de nieuwe verordeningen zijn vastgesteld. Het beleid is in gezamenlijkheid met de gemeenten Heemstede en Haarlemmerliede en Spaarnwoude opgesteld. Doel van de decentralisatie is om zorg en ondersteuning nog dichter bij de mensen te organiseren en meer gebruik te maken van de eigen kracht en verantwoordelijkheden van burgers. Individuele contracten zijn gesloten met circa 70 zorgaanbieders voor wat betreft de WMO en jeugdgezondheidszorg. Ook de invoering van de nieuwe Participatiewet is in het beleidsplan opgenomen. Voor wat betreft de toegang zal in belangrijke mate gebruik gemaakt worden van het bestaande WMO-loket en het Centrum voor Jeugd en Gezin, alsmede IASZ, dat ook nu al in regionaal verband is opgezet. De invoering van de decentralisaties is zeer complex en omgeven door onzekerheden en risico’s, niet in de laatste plaats door de grillige besluitvorming door het Rijk en de grote mate van samenwerking met zorgaanbieders, SW-bedrijven en regionale samenwerking met andere gemeenten. In de afgelopen periode zijn veel inspanningen geleverd op het gebied van: ► Ontwikkeling van beleid ► Voorbereiding van de interne organisatie ► Inkoop, sturing en bekostiging ► Samenwerking in de regio ► Communicatie De komende periode zal in het teken staan om de beoogde samenwerkingen en inkopen te operationaliseren en interne procedures op de nieuwe situatie aan te passen. Ondanks dat er meer zicht is op de financiële middelen uit oogpunt van de baten blijft de onzekerheid hoog ten aanzien van de te verwachten uitgaven. De werkelijke aantallen vanuit de zorg zullen eerst na 1 januari 2015 beschikbaar zijn. Desondanks bestaat er een redelijk goed beeld en inschatting van het aantal zorgklanten en bestaat de verwachting dat de dienstverleningen op basis van de thans beschikbare middelen budgetneutraal kan worden ingevoerd. Daarbij geldt dat voor 2015 voor de Jeugdzorg uit het oogpunt van risicobeperking en solidariteit gewerkt wordt met totaalvolumes en beschikbaar budget voor 8 gemeenten in de regio’s IJmond en Zuid-Kennemerland. Voor 2016 wordt een objectief verdeelmodel ingevoerd dat voor de gemeente zowel voor- als nadelig uit kan werken. De opgave voor het sociaal domein is dan ook meerjarig en de periode 2015-2016 is hierbij aangemerkt als een overgangsperiode. Op basis van de door ons beoordeelde rapportages is ons beeld daarbij is dat de gemeente Bloemendaal zorgt draagt voor een adequate informatievoorziening aan de raad. De vertaling van het beleid naar de uitvoering zal voor de gemeente Bloemendaal voor een belangrijk deel via IASZ georganiseerd worden. Bij de jaarrekeningcontrole 2015 zullen wij in overleg met onder andere de programmamanager Sociaal Domein, een nader beeld worden gevormd van de voortgang van de implementatie, de financiële effecten en inrichting van de interne beheersing binnen IASZ. Pagina 22

3 Is uw gemeente klaar voor de toekomst? 3.3 Actuele ontwikkelingen belastingen Vennootschapsbelastingplicht per 1 januari 2016

Op Prinsjesdag is het wetvoorstel ingediend om ondernemingsactiviteiten van overheden vanaf 1 januari 2016 te belasten met vennootschapsbelasting. Dit heeft consequenties voor de inrichting van de financiële administratie voor de gemeente Bloemendaal en haar verbonden partijen. Deze richten zich onder ander op de het kunnen onderscheiden van de belastingplichtige activiteiten, het opstellen van fiscale openingsbalansen, de toerekening van kosten en opbrengsten met mogelijke verschillen tussen de fiscale en commerciële verwerkingswijze. Wij adviseren de periode tot 1 januari 2016 te benutten om de impact van vennootschapsbelastingplicht en de gevolgen voor de administratieve organisatie in kaart te brengen. Wij hebben vastgesteld dat de impact van de vennootschapsbelasting binnen de gemeente Bloemendaal onder de aandacht is en de verdere uitwerkingen op de agenda staan.

3.4 Ontwikkelingen BBV Ontwikkelingen BBV

In 2013 heeft de wetgever een aantal wijzigingen aan het BBV doorgevoerd. Deze wijzigingen zijn veelal van formele aard en zijn van kracht vanaf het begrotingsjaar 2014. Wellicht ten overvloede wijzen wij u onderstaand op de belangrijkste wijzigingen: ► Benaming van Programmarekening is aangepast in 'Overzicht van baten en lasten‘; ► Wijziging term 'gerealiseerde resultaat voor bestemmen' in 'gerealiseerde totaal van saldo van baten en lasten‘; ► Wijziging term 'gerealiseerd resultaat na bestemmen' in 'gerealiseerde resultaat‘; ► Benaming paragraaf 'Weerstandsvermogen' is aangepast in 'Weerstandsvermogen en risicobeheersing‘; ► Uitbreiding van de informatie in de Paragraaf Verbonden partijen met: Naam en vestigingsplaats, het openbaar belang dat op deze wijze wordt behartigd', veranderingen die zich gedurende het begrotingsjaar in het belang dat de gemeente in de verbonden partij heeft, het eigen vermogen en het vreemd vermogen van de verbonden partij aan het begin en aan het einde van het begrotingsjaar, resultaat van de verbonden partij; ► Overzicht van incidentele baten en lasten per programma, waarbij per programma ten minste de belangrijkste posten afzonderlijk worden gespecificeerd en de overige posten als een totaalbedrag kunnen worden opgenomen; ► Toevoeging van het onderdeel Investeringen met economisch nut met 'Investeringen met economisch nut, waarvoor ter bestrijding van de kosten een heffing kan worden geheven‘; ► In de toelichting op de jaarrekening dient een rapportage opgenomen te worden waarin op kwartaalbasis wordt gerapporteerd in welke mate de drempelbedragen in het kader van het verplicht schatkistbankieren wordt benut.

Pagina 23

3 Is uw gemeente klaar voor de toekomst? 3.5 Werkkostenregeling Ontwikkelingen BBV

De fiscale werkkostenregeling (WKR) is verplicht van toepassing met ingang van 1 januari 2015. De WKR kent een vrij jaarbudget van 1,2% van de fiscale loonsom. Het is voor een werkgever cruciaal dat hij alle relevante vergoedingen en verstrekkingen aan werknemers (inclusief btw) tijdig detecteert en juist administreert. Dit vereist een proces dat waarborgt dat: ► steeds managementinformatie beschikbaar is over de mate waarin het vrije WKR-budget is gebruikt en gedurende de resterende duur van het kalenderjaar zal worden gebruikt. Een (onverwachte) overschrijding kost de werkgever achteraf 80% eindheffing over het bedrag van de overschrijding. De gemeente mag deze heffing niet op werknemers verhalen; ► na afloop van het kalenderjaar een verantwoorde loonaangifte wordt gedaan, óók wat de werkkostenregeling betreft. Onderdelen in een adequaat en multidisciplinair WKR-proces zijn onder meer: ► scholing van medewerkers die belast zijn met de salarisadministratie, maar zeker ook van medewerkers die belast zijn met de primaire boekingen in de financiële administratie; ► het zodanig inrichten van de financiële administratie en van boekingsprocessen, dat WKR-relevante vergoedingen en verstrekkingen tijdig worden gedetecteerd en juist geadministreerd; ► het toetsen van arbeidsvoorwaarden op WKR-aspecten (afdeling HR/P&O).

3.6 Overige ontwikkelingen Overige belangrijke ontwikkelingen zijn de ingevoerde Wet Markt en Overheid, verwachte vernieuwing van de BBV, de nieuwe Europese aanbestedingsregels (2016), ingrijpende veranderingen in de omgevingswetgeving (2018), Informatie voor derden, aanpassingen Wet Normering Topinkomens (2015). Over de effecten en de gevolgen zullen wij u nader informeren door middel van onze brochure actuele ontwikkelingen.

Pagina 24

3 Is uw gemeente klaar voor de toekomst? 3.7 Controleverklaring nieuwe stijl De relevantie en informatiewaarde van de controleverklaring heeft de afgelopen jaren veel ter discussie gestaan. Zowel accountants, gebruikers maar zeker ook overheden en toezichthouders spelen een actieve rol in deze discussie. De maatschappij verwacht van de accountant meer transparante informatie maar ook dat de accountant explicieter is over de toekomst. Daarnaast wordt de huidige controleverklaring als te standaard en te technisch ervaren. Voor de IAASB, de wereldwijde accountantsorganisatie, die de International Standards on Auditing uitgeeft, waaraan de Nederlandse controlestandaarden direct zijn ontleend, is deze brede maatschappelijke discussie aanleiding geweest om prioriteit te geven aan het ontwikkelen van een nieuwe controleverklaring, die tegemoet komt aan de wensen van gebruikers, toezichthouders en het maatschappelijk verkeer voor het verkrijgen van meer informatie, maar die rekening houdt met de belangen van verstrekkers. In de controleverklaring nieuwe stijl zal meer informatie worden gegeven en transparant verslag worden gedaan van de belangrijkste risico’s zoals deze zijn onderkend in de controle en de wijze waarop deze zijn gecontroleerd. In Nederland gaan de ontwikkelingen sneller. Het NBA, de Nederlandse Beroepsorganisatie voor Accountants, zal de nieuwe controleverklaring in 2014 reeds verplichtstellen. Deze verplichtstelling zal gelden voor alle organisaties van openbaar belang (oob's). Daarmee wordt de nieuwe verklaring verplicht voor alle controles bij organisaties die aan een beurs genoteerde effecten hebben uitgegeven, banken en verzekeraars. Ook binnen de Public Sector zijn de ontwikkelingen van de controleverklaring nieuwe stijl reeds zichtbaar. Zo geldt dat een opzet voor de controleverklaring nieuwe stijl ook reeds is opgenomen in het concept controleprotocol OCW/EZ 2014 dat geldt voor het verslagjaar 2014. De belangrijkste verandering is het opnemen van de kernpunten van de controle (‘key audit matters’). Kernpunten zijn de meest belangrijke punten die de accountant met de Raad, Raad van Toezicht en/of de auditcommissie heeft besproken. Vanzelfsprekend betreft dit specifieke informatie over de gecontroleerde organisatie. Kernpunten kunnen betrekking hebben op belangrijke risico’s die de accountant heeft onderkend bij de controle van de jaarrekening, bijvoorbeeld ten aanzien van waardering grondexploitaties, voorzieningen, rechtmatigheid of andere schattingsposten waarbij de waardering complex en in hoge mate subjectief is, maar bijvoorbeeld ook op bijzondere problemen die zich tijdens de controle hebben voorgedaan of omstandigheden die de accountant aanleiding hebben gegeven om de controle-aanpak gedurende het traject te wijzigen, bijvoorbeeld als gevolg van een belangrijke tekortkoming in de interne beheersing van de organisatie.

Pagina 25

3 Is uw gemeente klaar voor de toekomst? 3.6 Controleverklaring nieuwe stijl (vervolg) Een andere in het oog springende verandering is het in de controleverklaring rapporteren over de overwegingen over de continuïteitsveronderstelling, waarbij de accountant aangeeft dat de keuze van het management om going concerngrondslagen te hanteren terecht is en dat hij geen ernstige onzekerheden heeft onderkend. Andere belangrijke veranderingen hebben betrekking op de prominente plaats van het oordeel, helemaal aan het begin, een bevestiging van de accountant dat de onafhankelijkheidsvoorschriften zijn nageleefd en een verbeterde beschrijving van de verantwoordelijkheden van de accountant. Ook zal in de controleverklaring nieuwe stijl meer informatie worden verstrekt over de wijze waarop de controle is opgezet. Met bovenstaande aanpassingen wordt invulling gegeven aan een meer organisatie specifieke controleverklaring. Met deze opzet geeft de accountant meer verantwoording en toelichting over de specifieke aspecten en aandachtspunten tijdens de controle.

Pagina 26

Bijlage 1

Opvolging en status aanbevelingen voorgaande jaren

Lees meer

Opvolging aanbevelingen voorgaande jaren Bijlage 1

Proces

Bevinding

Burgerzaken

Jaar van constatering en rapportering: 2012 -

Er vindt geen zichtbare controle plaats op de invoer van de legestarieven in het kassasysteem bij burgerzaken.

Aanbeveling / advies

Status 2014

Zichtbare gecontroleerde invoercontrole door een tweede medewerker direct na het invoeren van de nieuwe legestarieven.

De organisatie heeft vanuit de lijnorganisatie en de VIC aangegeven dit te hebben uitgevoerd, echter zijn deze stukken ‘zoekgeraakt’. Hierdoor hebben wij niet kunnen vaststellen dat de beheersmaatregel zichtbaar is uitgevoerd voor de periode tot aan april. Vanaf april is nieuwe tarieven geldig, waarvoor de controle wel zichtbaar is uitgevoerd. Het risico voor de jaarrekening is hiermee gemitigeerd, maar aandacht voor de controles in de lijnorganisaties en documentatie daarvan behoeft aanscherping.

Aanbestedingen

Jaar van constatering en rapportering: 2011 -

Vanwege het ontbreken van een contractenregister is de volledigheid van de aan te besteden projecten/contracten niet volledig gewaarborgd. Voor de grootste contracten is het risico ondervangen vanwege de aanwezigheid van de inkoopkalender van Stichting RIJK.

Wij adviseren u om een contactenregister in te voeren.

Het contractenregister is verder uitgebreid, echter is de volledigheid hiervan nog niet te garanderen.

Pagina 28

Opvolging aanbevelingen voorgaande jaren Bijlage 1 Proces

Bevinding

Omgevingsvergunningen

Jaar van constatering en rapportering: 2011

DigiD


Er vindt geen zichtbare controle plaats op de invoer van de legestarieven in Squit XO.

Naar aanleiding van beveiligingsincidenten rondom DigiNotar en DigiD is in 2012 het beveiligingsassessment rondom DigiD aangekondigd. Inmiddels is enige tijd verstreken en zijn diverse gemeenten en leveranciers van gemeentelijke websites gestart met het inven-tariseren van de impact van de norm van Logius. Ernst & Young maakte onderdeel uit van de pilot die door VNG en KING is georganiseerd om de impact van de norm te bepalen en is sindsdien actief betrokken bij diverse gemeenten en gemeentelijke leveranciers. Wij zien echter dat inspanningen momenteel nog achterblijven wat het risico met zich meebrengt dat gemeenten niet tijdig een assessment hebben laten uitvoeren. Invoer IBAN

Aanbeveling / advies

Status 2014

Zichtbare gecontroleerde invoer-controle door een tweede medewerker direct na het invoeren van de nieuwe legestarieven.

Opgevolgd.

Wij adviseren u op korte termijn de IST situatie te bepalen om vast te stellen waar u momenteel staat. Op die manier heeft u nog ruim de tijd eventuele verbeteringen door te voeren, voordat u zich laat toetsen tegen de norm. Ten aanzien van dit finale assessment adviseren wij u op korte termijn afspraken te maken met uw auditor.

De organisatie heeft aangegeven dit punt te hebben opgevolgd. EY dient de IT audit in een later stadium nog uit te voeren en zullen verslag uitbrengen in het Verslag van Bevindingen ten tijde van de afwikkeling van de jaarrekeningcontrole.

Wij willen u graag wijzen op de naderende deadline en het belang om de planning ten aanzien van de IBANimplementatie te bepalen.

Opgevolgd.

Jaar van constatering en rapportering: 2012 Uiterlijk 1 februari 2014 moeten deze standaarden ingevoerd zijn. Het Nationaal Forum voor de SEPA-migratie constateert dat publieke instellingen, in tegenstelling tot elders in Europa waar publieke instellingen een voorbeeld-functie vervullen, niet vroeg overgaan. Met name gemeenten zullen een extra inspanning moeten verrichten voor de overgang op IBAN, die momenteel nog erg achter-blijft. Uit de migratiemonitor blijkt dat een substantieel deel van de gemeenten zijn planning nog moet bepalen.

Pagina 29


Bevinding

Decentralisaties

Jaar van constatering en rapportering: 2013 Actuele ontwikkelingen

Algemeen (AO/IB)


Algemeen


Wij constateren dat u aan de voorkant de processen goed heeft ingericht (opzet). Hierbij merken wij op dat voor een aantal bestaande procesbeschrijvingen is vastgesteld dat deze niet volledig aansluiten op de praktijk (bijvoorbeeld voor bouwvergunningen) en dat voor een aantal processen geen beschrijving aanwezig is (bijvoorbeeld voor burgerzaken en parkeren).

Er is gedeeltelijk opvolging gegeven aan onze aanbevelingen vanuit voorgaande jaren.

Aanbeveling

Status 2014

Wij adviseren de voortgang op het gebied van de organisatorische samenwerking, de uitvoering en de financiële effecten voor de gemeente in een afzonderlijke rapportage bestuurlijk te monitoren.

Gemeente Bloemendaal trekt in grote mate op met de gemeente Heemstede welke de regierol vervult. De financiële effecten worden betrokken in de P&C cyclus en nauw gemonitord.

Wij adviseren voor de significante processen op basis een risico en interne controle-matrix op een compacte de wijze de belangrijkste beheersingsmaatregelen te omschrijven.

De gemeente Bloemendaal is bezig de processen in hoofdlijnen te beschrijven en verder uit te werken. Wij hebben nog geen definitieve stukken ontvangen om de adviezen af te doen als opgevolgd en blijft daarom van toepassing.

Wij adviseren een prioriteitstelling aan de op te volgen aanbevelingen mee te geven voorzien van een tijdpad en de voortgang hierop centraal te bewaken.

Het college heeft de aanbevelingen in een besluit opgenomen om de opvolging van aanbevelingen vast te stellen en in uitvoering te nemen. Wij constateren dat niet alle aanbevelingen zijn meegenomen in het besluit en dat genoemde opvolging nog niet heeft plaatsgevonden.

Pagina 30


Bevinding

Aanbeveling

Inkoop en aanbesteden


Wij adviseren de gemeente om bij de verbijzonderde interne controle naast de juistheid van uitgevoerde aanbestedingen ook op basis van een crediteurenanalyse de volledigheid van aanbestedingen te toetsen en hierin ook de aanscherpingen vanuit de nieuwe aanbestedingswet specifiek mee te nemen. Gelet op de grote financiële consequenties van dit proces adviseren wij voor de toekomst om de verbijzonderde interne controle op meerdere momenten gedurende het jaar uit te voeren.

Wij merken op dat aanbestedingen in 2013 nog geen onderwerp van de verbijzonderde interne controle is geweest. Bijzonder aandachtspunt daarbij is de nieuwe aanbestedingswet.

Wij adviseren voor eigen aanbestedingen ook toe te zien op de naleving van het aangescherpte procedure handboek. Wij geven in overweging om Stichting RIJK ook bij nationale en meervoudige onderhandse aanbestedingen verplicht te consulteren. Omgevingsvergunningen

Jaar van constatering en rapportering: 2013 Voor de volledigheid van de opbrengstenverantwoording is het van belang dat er een aansluiting bestaat tussen de primaire registratie van vergunningen in SQUIT XO en de financiële administratie. Daarbij is de heffing van de leges uitbesteed aan GBKZ. Wij hebben vastgesteld dat de aansluiting tussen de aanvragen en de tot uitdrukking komende opbrengsten in de financiële administratie nog niet wordt gemaakt. Vanuit de waarnemingen van de verbijzonderde interne controle hebben wij geconstateerd dat de toetsing op hoogte van de bouwsom in beperkte mate is gedocumenteerd zodat niet eenduidig te achterhalen is op basis waarvan dit is getoetst.

Wij adviseren u om eind 2013 vanuit SQUIT XO alle aanvragen te herleiden (inclusief beoordeling op doorlopende nummering en verklaringen van ontbrekende nummers) en daarbij te beoordelen welke aanvragen hebben geleid tot verleende vergunningen en leges. De omgevingsvergunningen zonder leges (de leges vrije omgevingsvergunningen en afgewezen aanvragen met leges) dienen zichtbaar te zijn aangesloten met de verantwoording van GBKZ en de verantwoording in de financiële administratie. Op basis van het bovenstaande adviseren wij in het proces maatregelen te treffen die de toetsing op de hoogte van de bouwsom en de controle daarop (4 ogen principe) beter zichtbaar maakt.

Status 2014

Deels opgevolgd. Zie hoofdstuk 2.3 voor nadere toelichting.

Opgevolgd. Stichting RIJK wordt ingeschakeld waar nodig, maar niet verplicht voor onderhandse aanbestedingen.

Opvolging is nog niet mogelijk door ontbreken van aanlevering vanuit GBKZ. Zie hoofdstuk 2.4 voor nadere toelichting.

Grotendeels opgevolgd. Zie hoofdstuk 2.4 voor nadere toelichting.

Pagina 31


Bevinding

Parkeren

Jaar van constatering en rapportering: 2013 Gedurende 2013 is de gemeente Bloemendaal gebruik gaan maken van mogelijkheden van ‘belparkeren’. In tegenstelling tot opbrengsten vanuit pin- en chipgelden heeft de gemeente Bloemendaal geen inzicht in de primaire registratie van het ‘belparkeren’. Dit kan worden ondervangen door een ISAE3402 verklaring vanuit Parkfolio waarin door een externe accountant wordt bevestigd dat opbrengsten volledig aan de deelnemende partijen wordt toegerekend.

Aanbeveling

Status 2014

Wij adviseren de gemeente om voor de opbrengsten uit ‘belparkeren’ vanuit Parkfolio een ISAE3402 te ontvangen om zo meer zekerheid te verkrijgen omtrent de volledigheid van deze parkeeromzet.

Tijdens de jaarrekeningcontrole 2013 zijn de betreffende werkzaamheden uitgevoerd. Zie verder hoofdstuk 2.2 onder ‘Beheersmaatregelen inzake serviceorganisaties’ voor de opvolgende aanbeveling om dit in te gaan bedden in de lijnorganisatie.

Pagina 32


Bevinding

Verbonden partijen en garantstellingen

Jaar van constatering en rapportering: 2013 De beheersing van de verbonden partijen en garantstellingen heeft binnen de gemeente Bloemendaal doorlopend de aandacht, maar kenmerkt zich als een proces met een incidenteel karakter. Zo is bijvoorbeeld de AO/IC niet specifiek beschreven en maakt de toetsing op de beheersing geen onderdeel uit van de huidige verbijzonderde interne controle. De procesbeheersing hieromtrent wordt steeds belangrijker daar de gemeente nu maar zeker ook in de toekomst meer op afstand in de rol van opdrachtgever zal fungeren in samenwerkingsverbanden. Bij dit proces zijn verschillende medewerkers vanuit meerder disciplines betrokken (o.a. financiën, beleid juridische zaken). Formele aspecten die in het kader van de jaarrekening gerapporteerd moeten worden maken onderdeel uit van het jaar afsluitingsproces.

Aanbeveling

Status 2014

Wij adviseren nadere kaders vast te stellen over de mate en diepgang van taken en verantwoordelijkheden van de verschillende betrokken medewerkers op basis van een risico-afweging. Dit dient naar ons oordeel niet alleen reactief plaats te vinden.

De analyse van de garantstellingen is onderhanden. De beheersing van verbonden partijen verloopt via de verantwoording in de begroting en jaarrekening.

Wij adviseren u om deze informatie ook al in de jaarrekening mee te nemen.

Opgevolgd

Jaar van constatering en rapportering: 2013 Als gevolg van een wijziging van artikel 15 van het BBV zijn gemeenten voor het begrotingsjaar 2014 verplicht nadere informatie in de paragraaf verbonden partijen op te nemen om het inzicht in de verbonden partijen van de gemeente te bevorderen. Daarbij gaat het onder meer om het belang dat de gemeente heeft in de financiële positie van de verbonden partijen en wijze van financiering. Wij hebben geconstateerd dat de begroting 2014 al nagenoeg alle relevante gegevens omvat, met name als het gaat om de financiële positie en wijze van financiering van de verbonden partij.

Pagina 33


Bevinding

SiSa

Jaar van constatering en rapportering: 2013 Een juiste administratieve organisatie en interne beheersing van het proces draagt bij aan een tijdige en betrouwbare informatievoorziening en verantwoording betreffende de onder SiSa vallende regelingen. Hiermee wordt bovendien geborgd dat bij het samenstellen van de jaarrekening de juiste documentatie beschikbaar is voor het invullen van de SiSa-bijlage en zo het samenstellen van de SiSa-bijlage en de interne controle daarop geen tijdrovend proces wordt. De gemeente onderkent het belang hiervan, maar neemt nog geen SiSaregelingen mee in de verbijzonderde interne controle- toetsing en ligt de verantwoordelijkheid bij de verantwoordelijke functionarissen. Ten aanzien van de toetsing en onze ervaringen uit voorgaande jaren merken wij op dat het zwaartepunt van de werkzaamheden gericht op de rechtmatige besteding, pas laat in het proces en veelal als onderdeel van het jaarwerk wordt aangevangen en afgerond. Gedurende het jaar zijn er al mogelijkheden om kennis te nemen van de concept SiSa-bijlage, kan de risicoanalyse worden opgesteld en tussentijdse informatie worden beoordeeld en gedocumenteerd zoals voorgeschreven.

Aanbeveling

Status 2014

Wij adviseren meer tijdig gedurende het jaar de risicoanalyse uit te voeren en de lijncontrole te documenteren en de toetsing hiervan binnen de verbijzonderde interne controle te beleggen. In dit kader hebben wij de vereisten vanuit de verschillende regelingen samengevat in een werkprogramma dat door de gemeente gehanteerd kan worden. Afspraken kunnen gemaakt worden om te bewaken dat de vereiste werkzaamheden tijdig worden uitgevoerd.

Deels opgevolgd. De gemeente is gestart in 2014 met de risico analyses voor de onder eigen beheer hebben regelingen. De uitvoering van de lijncontroles en toetsing van beheersmaatregelen en/of uitwerken van gegevensgerichte controles tussentijds verdient de aandacht voor verdere implementatie en uitwerking gedurende het jaar.

De interne beheersing rondom SiSa-regelingen zal gericht moeten zijn op aspecten als het opstellen/ beoordelen van de risicoanalyse per regeling, de toereikendheid van de opzet van de administratieve organisatie en het uitvoeren van een lijncontrole. Deze werkzaamheden geven de gemeente inzicht in de mate van beheersing rondom de SiSa-regelingen. Voor regelingen met een omvang > € 100.000 is de gemeente verplicht om deze werkzaamheden zelf uit te voeren en vast te leggen.

Pagina 34

Bijlage 2

Reikwijdte en controleaanpak

Lees meer

Reikwijdte en controleaanpak Bijlage 2 Reikwijdte werkzaamheden In het kader van de door de raad aan ons verstrekte opdracht tot controle van de jaarrekening 2014 van de gemeente Bloemendaal brengen wij u hierbij verslag uit van de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen naar aanleiding van de tussentijdse controlewerkzaamheden die wij onlangs hebben uitgevoerd. Bij de jaarrekeningcontrole maken wij mede gebruik van de administratieve organisatie en het daarvan deel uitmakende systeem van interne controle van uw gemeente. In dit verband hebben wij de opzet en bestaan van de administratieve organisatie op een aantal door ons noodzakelijk geachte punten onderzocht. Wij wijzen u erop dat onze controle niet was gericht op het vormen van een oordeel over de administratieve organisatie als zodanig. De in deze managementletter opgenomen bevindingen kunnen dan ook niet als limitatief worden beschouwd. Onze werkzaamheden zijn erop gericht een oordeel te kunnen geven over de jaarrekening 2014 van de gemeente Bloemendaal . Ze zijn niet primair gericht op het opsporen van fraudes of onregelmatigheden in uw organisatie. De bevindingen in deze brief zijn daarom beperkt tot de punten die voortvloeien uit de door ons uitgevoerde werkzaamheden. Indien onze werkzaamheden aanwijzingen hebben opgeleverd voor opgetreden fraudes of onregelmatigheden, dan hebben wij u daarover onmiddellijk gerapporteerd. Bij onze controlewerkzaamheden hebben wij als uitgangspunt de door de raad vastgestelde toleranties gehanteerd. De raad heeft ons daarbij opgedragen om bij onze oordeelsvorming en rapportering uit te gaan van de hierna vermelde goedkeurings- en rapporteringstolerantie. Goedkeuringstolerantie

Goedkeurend

Beperking

Fouten in de jaarrekening (% lasten)

≤ 1%

>1% <

3%

Onzekerheden in de controle (% lasten)

≤ 3%

>3% < 10%

Oordeelsonthouding

Afkeurend

–

≥ 3%

≥ 10%

-

Op basis van de begroting 2014 van de gemeente Bloemendaal betekenen bovengenoemde percentages dat een totaalbedrag aan fouten in de jaarrekening van € 450.000 en een totaal van onzekerheden van € 1.350.000 de goedkeurende strekking van de controleverklaring niet zullen aantasten. In het controleprotocol 2012 en 2013 is een rapportagetolerantie van € 200.000 opgenomen voor fouten en € 450.000 voor onzekerheden. Pagina 36

Reikwijdte en controleaanpak Bijlage 2 Reikwijdte werkzaamheden Onze controle richt zich tevens op de getrouwheid en rechtmatigheid van de informatie in de SiSa-bijlage van de jaarrekening. Voor SiSa gelden specifiek voorgeschreven rapporteringstoleranties die in sommige gevallen lager zijn dan uw rapporteringstolerantie van € 200.000. Wij passen deze voorgeschreven SiSa-toleranties eveneens op correcte wijze toe.

Controleaanpak In overeenstemming met de wet resulteert onze accountantscontrole in het afgeven van een controleverklaring zowel met betrekking tot de rechtmatigheid van het financieel beheer (worden de financiële beheershandelingen conform de van toepassing zijnde wet- en regelgeving verricht) als met betrekking tot de getrouwheid (het getrouwe beeld van de financiële positie en het saldo van de baten en lasten). Onze controle valt globaal uiteen in een tweetal momenten. Bij de tussentijdse controle is de focus gericht op het toetsen van de door ons als significant aangemerkte processen binnen de gemeente Bloemendaal terwijl bij de eindejaarscontrole de posten in de jaarrekening centraal staan. De identificatie van de significante processen vindt plaats op basis van risicoanalyse. Bij onze tussentijdse controle hebben wij, voor zover mogelijk, de opzet van deze processen in kaart gebracht (hoe is de administratieve organisatie en de interne controle ingericht?) en vervolgens het bestaan van deze processen vastgesteld (worden de procedures zoals beschreven ook in de praktijk gebracht?). Om uiteindelijk te kunnen steunen op de interne controlemaatregelen zoals die in de processen zijn opgenomen, dienen wij ten slotte vast te stellen dat deze maatregelen gedurende het gehele jaar hebben gewerkt (het toetsen van de werking). Hierbij steunen wij op de interne controlewerkzaamheden zoals deze door uw interne controleurs worden uitgevoerd. De werkzaamheden zijn momenteel onderhanden. In deze managementletter rapporteren wij u de status hiervan. Op het moment dat de interne controlewerkzaamheden zijn afgerond, voeren wij hierop een review uit en signaleren wij eventuele tekortkomingen. In het verslag van bevindingen naar aanleiding van de jaarrekeningcontrole komen de (eventueel) hieruit voortvloeiende significante bevindingen aan bod. Pagina 37

Gemeente Bloemendaal Managementletter

Recommend Documents