Gedeeld Cultureel Erfgoed en de rol van DutchCulture
1. Het Gedeeld Cultureel Erfgoedbeleid Introductie Doelstellingen GCE Programma 2. De Rol van DutchCulture Programmaraad Matchingsregeling Buitenlands bezoekersprogramma Digitale informatievoorziening
1. Het Gedeeld Cultureel Erfgoedbeleid Introductie De huidige Nederlandse samenleving is het resultaat van een lange en complexe geschiedenis die nauw vervlochten is met de koloniale- en handelsrelaties die Nederland onderhield met tal van landen. Dit deel van de geschiedenis heeft veel materiële en immateriële herinneringen nagelaten, die worden aangeduid met de term “Gedeeld Cultureel Erfgoed” (GCE). Eerder werd er gesproken van Gemeenschappelijk Cultureel Erfgoed en Erfgoed Overzee. De afgelopen jaren heeft de Nederlandse overheid zich ingezet voor het behoud van het Gedeeld Cultureel Erfgoed. Dit wordt gedaan door samenwerking tussen Nederlandse en buitenlandse instellingen te bevorderen, kennisuitwisseling te stimuleren, GCE projecten te ondersteunen en de interesse voor GCE te vergroten. Ook tijdens het nieuwe GCE programma worden deze activiteiten voortgezet. In het voorjaar van 2012 hebben de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken en de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap besloten om het gedeeld erfgoedprogramma als ‘ingang voor bilaterale betrekkingen’ voort te zetten. De nadruk ligt hierbij op de samenhang tussen erfgoedprogramma’s in de verschillende landen, de relatie met het economische en buitenlands beleid van Nederland en de zichtbaarheid en herkenbaarheid van het erfgoed. Deze nieuwe focus is deels voortgekomen uit de conclusies van de mid-term review van het GCE beleidsprogramma 2009-2012. De resultaten daarvan waren overwegend positief. Wel werden er suggesties gedaan om de GCE-prioriteitslanden te heroverwegen, meer flexibiliteit in de toedeling van het budget toe te passen, meer transparantie in de besluitvorming aan te brengen en de adviesrol voor het veld te vergroten. Ook zou er meer efficiënte coördinatie en meer samenhang in de projecten moeten plaatsvinden. De ministeries van OCW en Buitenlandse Zaken hebben gezamenlijk een beleidskader voor het GCE-programma 20132016 opgesteld waarin deze aanbevelingen zijn verwerkt. DutchCulture is aangewezen om samen met de belangrijkste partijen t.w. de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE), het Nationaal Archief, Nederlandse ambassades en diverse NGO’s het GCE programma 2013 -2016 te realiseren. DutchCulture zal een actieve rol spelen bij het versterken van de samenwerking binnen het cultureel erfgoedveld. Zij houdt het Nederlands erfgoedveld op de hoogte van de laatste ontwikkelingen en vergroot zo de zichtbaarheid van GCE in Nederland en het buitenland. Om deze doelstellingen te verwezenlijken zal het nieuw gevormde erfgoedcluster van DutchCulture het buitenlands bezoekersprogramma erfgoed voortzetten, diverse digitale informatievoorzieningen aanbieden, matchingsgelden toekennen en een GCE Programmaraad installeren. 1
Doelstellingen GCE Programma In het GCE beleidskader 2013-2016 staan een drietal doelstellingen genoemd die voor DutchCulture richtinggevend zijn de komende periode: Internationale Samenwerking, Duurzame Instandhouding van Gedeeld Erfgoed en Kansen voor Nederland. Internationale samenwerking Een belangrijke taak is ministeries en het culturele veld (professionals, sectorinstituten en cultureel erfgoedinstellingen) te ondersteunen bij hun internationale activiteiten en om het nationale veld te verbinden met het internationale veld. Internationale samenwerking tussen Nederland en de partnerlanden bevordert de interculturele dialoog, verdiept het inzicht in de culturele identiteit en vergroot het gevoel van verbondenheid tussen volkeren. De duurzame instandhouding van gedeeld erfgoed Gedeeld erfgoed vormt een bijzondere aanvulling op het erfgoed in eigen land. Samenwerking op gedeeld erfgoed kan bijdragen aan een kritische reflectie van onze geschiedenis en een groter wederzijds begrip van verleden en heden. De duurzame instandhouding van gedeeld erfgoed heeft op verschillende manieren een positieve spin-off voor Nederland en de GCE landen. GCE draagt niet alleen bij aan een wederzijds begrip van heden en verleden, maar ook aan een betere verhouding tussen Nederland en de partnerlanden. De kennis die wordt opgedaan met de instandhouding van erfgoed kan een bijdrage leveren aan het onderwijs. Tevens draagt het bij aan de economie van de partnerlanden door werkgelegenheid en toerisme te bevorderen. Voor het lokale bedrijfsleven biedt de samenwerking kansen om zich internationaal te profileren en voor Nederlandse bedrijven de mogelijkheid tot marktverruiming. De verbeterde werkgelegenheid, en inzicht in het eigen verleden, kunnen een bijdrage leveren aan belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen, leefomstandigheden en de herkenbaarheid van de leefomgeving. Daarom is uitwisseling van kennis van het gedeeld erfgoed, bewustwording, versterking van lokaal draagvlak voor de duurzame instandhouding en het toegankelijk maken ervan voor een breed publiek zo belangrijk. Kansen voor Nederland Internationale samenwerking op het gebied van gedeeld erfgoed biedt veel kansen voor Nederland. Vermeerdering van Nederlandse expertise door kennisuitwisseling met het partnerland komt de erfgoedzorg in eigen land ten goede. Daarnaast kan gedeeld erfgoed een rol spelen binnen de publieks- en economische diplomatie. Door erfgoed een plaats te geven in de internationale betrekkingen kan de zichtbaarheid van Nederland worden vergroot. Dit komt weer ten goede aan het Nederlandse bedrijfsleven dat zich wil profileren op het gebied van instandhouding van het erfgoed. Daarbij kan er ook een koppeling worden gemaakt met Nederlandse topsectoren als creatieve industrie en watermanagement. Nederland zal in de komende beleidsperiode samenwerken met de volgende GCE landen: Australië, Brazilië, India, Indonesië, Japan, Rusland, Suriname, Sri Lanka, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika. Incidentele samenwerking met andere landen is mogelijk. Bijvoorbeeld bij activiteiten die meerdere landen, thema’s of disciplines betreffen en die een direct verband hebben met projecten in GCE-landen.
2
2. De rol van DutchCulture Introductie DutchCulture is door de Nederlandse overheid aangewezen om samen met de belangrijkste partijen, t.w. de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE), het Nationaal Archief, Nederlandse ambassades en diverse NGO’s, het GCE programma 2013-2016 te realiseren. DutchCulture stelt zich ten doel kennis en expertise op het gebied van erfgoed te verzamelen en die te delen met het GCE veld. De zichtbaarheid van GCE projecten in Nederland wordt vergroot, de actieve participatie van het GCE veld bevorderd en GCE projecten verbreed en verdiept door het stimuleren van crosssectorale en multilaterale samenwerking. Dit zal DutchCulture realiseren door het buitenlands bezoekersprogramma, diverse digitale informatievoorzieningen en netwerkbijeenkomsten, het toekennen van matchingsgelden en de instelling van een GCE Programmaraad.
GCE Programmaraad Om meer samenhang te creëren in de uitvoering van GCE projecten wordt een programmaraad ingesteld. DutchCulture werkt sinds 2011 met een aantal programmaraden voor verschillende prioriteitslanden. Deze programmaraden hebben zich bewezen als een goed forum om relevante samenwerkingsprojecten te identificeren, inhoudelijke en financiële afstemming tussen projecten te realiseren en kennis te delen. Een programmaraad selecteert in samenspraak met DutchCulture projecten die in aanmerking komen voor matchingsgelden. Binnen het erfgoedcluster zal de programmaraad een belangrijke rol spelen. De GCE Programmaraad bestaat uit drie tot zeven leden. Het gaat om wetenschappers, ervaringsdeskundigen en experts die hun sporen hebben verdiend binnen het cultureel erfgoedveld of de culturele sector, maar die wel onafhankelijk zijn om belangenverstrengeling te voorkomen. DutchCulture is technische voorzitter van de programmaraad, voert het secretariaat, is verantwoordelijk voor de begeleiding van het proces en de financiële administratieve afhandeling van de matchingsgelden. De vergaderingen van de Programmaraad worden bijgewoond door vertegenwoordigers van de beide ministeries als toehoorder. DutchCulture heeft de beschikking over een matchingsfonds ad € 200.000 per jaar waaruit, in samenspraak met de programmaraad, bijdragen toegewezen kunnen worden aan GCE projecten die voldoen aan de criteria. Dankzij deze matchingsgelden heeft de Programmaraad de mogelijkheid om een impuls te geven aan GCE activiteiten en een samenhangend GCE programma te stimuleren. De GCE Programmaraad draagt bij aan de GCE doelstellingen van DutchCulture door DutchCulture te adviseren in het verzamelen van informatie en door bij te dragen aan de informatieverstrekking aan het erfgoedveld.
Matchingsregeling De ministeries van Buitenlandse Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen hebben aan DutchCulture gezamenlijk ad € 200.000 per jaar beschikbaar gesteld. DutchCulture zal deze gelden gebruiken om de doelen van het GCE beleidskader te verwezenlijken. Deze gelden zullen op advies van de GCE programmaraad toebedeeld worden aan projecten met de volgende partnerlanden: Australië, Brazilië, India, Indonesië, Japan, Rusland, Suriname,
3
Sri Lanka, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika. Incidentele samenwerking met andere landen is mogelijk, maar de eerder genoemde landen genieten de voorkeur. Hoewel Nederland met de GCE landen een gemeenschappelijk verleden heeft is dit verleden vaak noch in het partnerland, noch in Nederland, bekend. Daarom hebben projecten die de zichtbaarheid van GCE thema’s, objecten, en locaties vergroten de voorkeur. Daarbij spelen vakinhoudelijke overwegingen zoals cultuurhistorische betekenis, uniekheid, representativiteit en technische urgentie een belangrijke rol. De gelden zijn in het bijzonder bedoeld voor projecten die multilateraal en cross sectoraal zijn. De matchingsregeling kan alleen toegewezen worden aan projecten die al toezeggingen hebben van andere fondsen en financiers, dus waaraan “gematched” kan worden. De bijdrage van het matchingfonds is maximaal 50% van de totale begroting. Het GCE matchingfonds is bedoeld voor Nederlandse rechtspersonen. Het project kan een looptijd van maximaal vier jaar hebben, maar de programmaraad behoudt zich het recht voor om aan te geven hoelang de looptijd is van het verleende matchingsgelden. De bedragen die worden toegekend variëren van minimaal € 5.000 tot maximaal € 50.000 per jaar. De Programmaraad stelt meerdere verbindende thema’s vast. De thema’s zijn bedoeld om de onderlinge verbondenheid tussen GCE activiteiten te versterken en multilaterale samenwerking te bevorderen. Daarnaast kan een bepaald thema richting geven aan het opzetten van activiteiten. Momenteel staan de thema’s migratie, handelsverleden en water centraal. Buitenlands Bezoekersprogramma De Nederlandse overheid biedt via het Buitenlands Bezoekers Programma Erfgoed (BBP Erfgoed) de mogelijkheid aan buitenlandse erfgoedprofessionals om kennis te nemen van het Nederlandse erfgoedveld. Het belangrijkste doel van het programma is het verdiepen en het verbeteren van de culturele samenwerking op het gebied van cultureel erfgoed. Met het BBP erfgoed wil DutchCulture een bijdrage leveren aan professionalisering, capaciteitsopbouw, marktverruiming, de opbouw van een duurzaam netwerk en de promotie van Nederlands cultureel erfgoed in het buitenland. Met het bezoekersprogramma wordt het internationale cultureel erfgoedprofiel van Nederland versterkt en worden goede onderlinge betrekkingen gestimuleerd. Het programma is voornamelijk bedoeld voor bezoekers uit de GCE landen en in mindere mate voor bezoekers uit Europese landen. Het BBP Erfgoed wordt strategisch ingezet door op beleidsintenties en actuele ontwikkelingen in te spelen. Per jaar vinden 23 bezoeken plaats met een programma van een aantal dagen tot maximaal een week. Het programma bestaat uit ontmoetingen met relevante organisaties in het Nederlandse erfgoedveld, overheidsorganisaties en andere gerelateerde culturele sectorinstituten.
Digitale informatievoorziening DutchCulture heeft een informatiefunctie voor de uitwisseling van GCE kennis en expertise. In 2013 heeft de Stichting Erfgoed Nederland haar GCE portal overgedragen aan DutchCulture. De redactie en onderhoud van de GCE-projectendatabank die het Centrum voor Internationale Erfgoedactiviteiten (CIE) heeft opgezet is eveneens in beheer van DutchCulture. 4
DutchCulture verspreidt kennis en ervaring op het gebied van GCE actief binnen het brede erfgoedveld, zowel nationaal als in de GCE-landen. Door de bestaande digitale GCE informatie te bundelen wordt synergie gecreëerd tussen de verschillende bestaande databases en websites. Via de informatiefunctie van DutchCulture wordt daarmee een structuur opgezet waarbinnen uitvoerders, ambassades, rijksdiensten, DutchCulture en andere partijen in binnen- en buitenland- eenvoudig met elkaar kunnen communiceren. Voor meer informatie en vragen kunt u contact op nemen de Cultural Heritage Desk van DutchCulture via +31 (0) 20- 6164225 of
[email protected] t.a.v. Cultural Heritage Desk
5
