Gastvrijheid in de zorg
Gastvrijheid in de zorg als titel voor een presentatie. Daarover nadenkend kom je als vanzelf op de vraag wat is dat dan precies “gastvrijheid”? En is gastvrijheid in de zorg dan iets anders als gastvrijheid in de horeca of gastvrijheid thuis? De Dikke van Dale zegt over gastvrijheid: gulheid in het onthalen of herbergen van gasten; opname van gasten. En al doorzoekend naar de betekenis van gasten lees je in de Dikke van Dale: iemand die meestal daartoe uitgenodigd bij iemand blijft eten of slapen; maar ook persoon voor wie men iets betaalt. Dat betrekkend op de zorg zou je kunnen zeggen dat in de letterlijke betekenis van het woord gastvrijheid “opname van gasten” betekent. De opname van personen voor wie men iets betaalt. Toch voelen de meeste mensen die in aanraking komen met zorginstellingen zich geen gast in de eerste betekenis van het woord. Zijn we gastvrijheid in de zorg ergens onderweg kwijt geraakt? En waar dan?
Om dat duidelijk te maken wil ik graag naar het zorgsysteem zelf kijken. Zorginstellingen worden afgerekend op het aantal zorgactiviteiten dat zij verrichten. Het is in zijn structuur en regelgeving “productiegericht”. Regelmatig worden we geconfronteerd met berichten in de media over financiele crises bij zorginstellingen en over kwaliteit van zorg die onder de maat is. De vraag is of dit zoals zo vaak gesteld alleen ligt aan het management of dat het ook een signaal is dat er meer aan de hand is. Naar mijn idee is dat laatste het geval. De steeds terugkerende problemen in de zorg zijn volgens mij een signaal dat dit systeem kennelijk niet meer optimaal functioneert. De vraag die dan beantwoord moet worden is hoe de sector, de gezondheidszorg adequate antwoorden kan vinden op de gerezen problemen en de uitdagingen waar we voor staan. De zoektocht naar die antwoorden lijkt te leiden tot de conclusie dat het zorgsysteem zelf ingrijpend veranderd moet worden. Zowel qua structuur als cultuur. Het huidige systeem is namelijk ontstaan in een tijd waarin de Nederlandse samenleving een heel andere was dan de huidige. Onze visie op wat zorg is of moet zijn, is in de loop der tijd drastisch veranderd. En zal ook in de toekomst weer veranderen.
Er moet dus een fundamentele discussie gevoerd worden die gaat over de vraag hoe wij als samenleving naar het systeem van zorg willen kijken: willen we een systeem gericht op productie draaien of willen we een systeem dat werkelijk uitgaat van bijdragen aan kwaliteit van leven en welbevinden van burgers? Die fundamentele keuze beinvloedt vervolgens hoe de gezondheidszorg eruit ziet en hoe die gefinancierd wordt. Om een andere keuze te kunnen maken is een omkering in denken en werken nodig die het huidige systeem, dat is gericht op productie, niet toelaat. Het huidige vergoedingensysteem is gebaseerd op nazorg en niet op voorzorg. Daardoor is het doel het vergoeden van kosten voor minimaal noodzakelijke behandeling en zorg. En dat uitgangspunt verenigt zich niet met het willen realiseren van “kwaliteit van leven” van “gastvrijheid in de zorg” waarbij juist het maximaal benodigde het vertrekpunt is.
En als het dan gaat om kwaliteit van leven is het belangrijk dat we ons realiseren dat dit ook direct samenhangt met de stimulans om verantwoordelijkheid voor het eigen leven te (leren) nemen. Want daarmee behoud je de regie over dat leven en dat bepaalt weer de kwaliteit ervan. Mensen geven hun leven vanuit eigen kracht vorm en leveren van daaruit een bijdrage aan de samenleving. En als ik dan denk aan gastvrijheid dan is misschien wel het grote verschil dat de regie over het eigen leven van gasten in de gangbare betekenis van het woord hen niet ontnomen wordt. En dat juist die regie veel mensen ontnomen wordt op het moment dat zij in een zorginstelling komen. In elk geval wordt dat door velen zo ervaren. En soms is het maar goed ook dat de regie tijdelijk wordt overgenomen. In geval van een acute situatie bijvoorbeeld. De meeste mensen vinden dat in zo’n geval eigenlijk wel prettig; een veilig gevoel. Maar zodra het hen weer wat beter gaat, willen zij daar waar dat maar kan ook weer zelf verantwoordelijk zijn voor hun leven. En daar kan werkelijk gastvrije zorg aan bijdragen. Zorg die mensen ondersteunt om hun eigen-waarde en eigen kracht te kunnen blijven aanboren en – ook al is het misschien op een andere manier dan voorheen – zo nog steeds kunnen bijdragen aan hun omgeving en zo aan de samenleving. En dan is het opvallend dat – als je kijkt naar onderzoeksresultaten – blijkt dat cliënten de gastvrijheid van medewerkers lager beoordelen dan medewerkers zelf.
Cliëntenraden hebben – als het goed is tenminste – regelmatig contact met hun achterban zodat zij weten wat de mensen die zij vertegenwoordigen belangrijk vinden; nodig hebben om hun leven te kunnen leiden. Op basis van deze kennis kan de cliëntenraad een visie op zorg ontwikkelen en van daaruit adviseren over ontwikkelingen in de instelling. De huidige wet biedt mogelijkheden om medezeggenschap invulling te geven. De nieuwe wet zet de bevoegdheden zwaarder aan. Daarmee zal de invloed van cliëntenraden echter niet automatisch toenemen. Daarvoor is een cliëntenraad nodig die vanuit zijn eigen visie meedenkt over cultuur en structuur in een instelling. Zo’n cliëntenraad is een waardevolle gesprekspartner. Omdat zo’n raad kwaliteit van leven van patienten en clienten centraal stelt en mee kan denken over wat “gastvrije zorg” in de context van de zorginstelling betekent voor maximale kwaliteit van leven van cliënten.
einde
Heeft u vragen en/of opmerkingen klik hier
Wilt u graag meer informatie ontvangen over dit onderwerp? Klik hier
