J A A RV E R S L A G
BEWOGEN IN ONDERWIJS
Inhoud
Voorwoord
3
Ontwikkeling onderwijsinhoudelijke thema’s
4
Leerlingtevredenheidsonderzoek
7
Ouders en de school, kwaliteitsontwikkeling
8
Integraal samenwerken op De Witte Vogel
10
Passende onderwijs-zorgarrangementen
12
50 jaar Maurice Maeterlinckschool
14
Bestuursverslag
16
Missie SOMETZ-scholen en partners
20
Uit de jaarrekening
21
Kengetallen
22
‘SOMETZ: bewogen in onderwijs’ Bewogen betekent ‘vol beweging’ en ‘vol gebeurtenissen’. Betekenissen die voor het verslagjaar 2009 zeker van toepassing zijn. Inmiddels is SOMETZ al vijf jaar in beweging, waarin we vorming, onderwijs, ambulante dienstverlening en zorg naar een steeds hoger plan tillen. Dat komt mede door de succesvolle samenwerking binnen de teams en met Sophia Revalidatie en Steinmetz | de Compaan. In dit jaarverslag komen onze doelgroepen, onder wie ouders en leerlingen, aan het woord over de ontwikkelingen op de scholen. Daarnaast hebben we te maken met landelijke bewegingen. Door nieuw beleid zoals ‘passend onderwijs’ dient onze ambulante dienstverlening zich in te bedden in regionale samenwerkingsverbanden. Maar er zijn meer zaken die we binnen SOMETZ in lijn met de landelijke ontwikkelingen opgestart hebben. Denk aan onderwijsinhoudelijke processen, zoals het invoeren van leerlijnen in combinatie met het gebruik van het leerlingvolgsysteem Datacare en de planontwikkeling voor onze EMG-groepen. Daarnaast hebben we te maken met bestuurlijke ontwikkelingen, onder meer ingegeven door de nieuwe wet ‘goed onderwijs, goed bestuur’. Dat vraagt om nieuwe rollen en verantwoordelijkheden. Bij de bestuurlijke ontwikkelingen werden we geconfronteerd met de derde betekenis van ‘bewogen’. Dat is ontroerd ofwel een bewogen gemoed. In dit geval was het een sterk gevoel van droefheid, toen we in november 2009 het trieste nieuws kregen van het onverwachte overlijden van Ger Buikema. Wat we behouden, is de herinnering aan een gedreven bestuurder met een warm hart voor onze scholen. Het verslagjaar 2009 was ook het jaar van het memorabele vijftigjarig bestaan van de Maurice Maeterlinckschool, waarin het huisvestingsproject helemaal is afgerond. Op De Witte Vogel is het project voor nieuwe huisvesting juist gestart, een spannend traject dat nieuwe mogelijkheden biedt. In deze nieuwe huisvesting krijgen ook de kinderen van KDC De Joppe een plek, nu nog onderdeel van Steinmetz | de Compaan. Alle bovengenoemde ontwikkelingen zijn ingezet binnen de kaders van de schoolplannen die op 1 januari 2009 van kracht werden. Zij geven inzicht in de onderwerpen die ons tot 2013 bewegen. U kunt een schoolplan opvragen bij een van de scholen. Nu eerst meer over het afgelopen jaar. We zijn benieuwd naar uw reactie op dit eerste SOMETZ jaarverslag! Johan Taal en Loek Verdegaal
3
Hilma van den Berg (links) en Renate van den Bosch: ‘Zicht op de ontwikkeling van leerlingen verder versterken.’
Onderwijskwaliteit heeft continue aandacht Binnen de SOMETZ-scholen werken we voortdurend aan verbetering van de onderwijskwaliteit. ‘Zo zijn we afgelopen jaar gestart met het invoeren van leerlijnen in Datacare, de bredere inzet van SMART Boards en het werken met profielen’, vertellen Hilma van den Berg en Renate van den Bosch vanuit de scholen. ‘We beogen hiermee een versterkt zicht op de ontwikkeling van leerlingen.’ Doelen zijn helderder te stellen en ICT werkt echt onderwijsondersteunend. Hilma is intern begeleider op De Witte Vogel: ‘Het is juist in het speciaal onderwijs belangrijk om de grote lijnen in de gaten te houden. Er wordt minder gewerkt met vaste methodieken en meer aangepast op de vraag van het individu. Daarom is het zo belangrijk de leerlijnen van de kinderen te volgen. Met Datacare kunnen we dat op een geautomatiseerde wijze gaan doen.’ Renate vult aan dat dit leerlingvolgsysteem alle doelen per onderwijsgebied per leerling aangeeft. Zij heeft als leerkracht van de groene spechten (T4) op de Maurice Maeterlinckschool dagelijks te maken met de wisselende vraag van leerlingen. ‘Door op deze digitale tijdlijn aan te geven welke doelen je wilt bereiken en welke doelen bereikt zijn, maak je het onderwijsaanbod inzichtelijk. Voor de leerlingen is het voordeel dat ze telkens andere vaardigheden en lessen krijgen aangeboden.’ ‘Het onderwijs wordt veelzijdiger’, vindt Hilma. ‘Bovendien brengt het ideeën voor doelen weer naar boven. Denk daarbij aan vaardigheden, zoals het wegbrengen van lege flessen bij de les boodschappen doen of zelf een ritme maken bij het onderwijsgebied muziek.’
Meerwaarde Datacare ‘Voor de groepen met meervoudig gehandicapte leerlingen heeft Datacare een grote meerwaarde’, aldus Renate, ‘we zijn voor de lichamelijk gehandicapte leerlingen (M-groepen) nog aan het bekijken hoe we Datacare optimaal kunnen inzetten.
4
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9
De M-groepen en het VSO werken namelijk veel met vaste methodieken.’ Hilma weet dat de collega’s op De Witte Vogel enthousiast zijn over Datacare als hulpmiddel in een passend onderwijsaanbod.
Proeftuin Hilma: ‘En ook het enthousiasme voor de inzet van SMART Boards groeit. Alex Zwier is bezig om de medewerkers te instrueren over de mogelijkheden.’ Renate noemt het SMART Board een ICT-middel dat de lessen verrijkt. ‘De mogelijkheden van SMART Boards zijn eindeloos. Van schrijflessen, tot het laten zien van recepten of het afspelen van een luisterboek. De leerlingen zijn er blij mee en hebben zelfs aan de directeur laten weten wat je er allemaal mee kunt doen. Onze leerkracht ICT Mirjam Heemskerk en ICT-er Martijn Lasthuizen hebben geregeld dat wij een proeftuin zijn voor SMART Nederland. We gaan nu bijvoorbeeld een SMART Table testen, de eerste interactieve tafel voor het primair onderwijs. Die is lager en heeft meer drukpunten. De tafel is gemakkelijker te bedienen vanuit een rolstoel dan een SMART Board.’ Inmiddels zijn op De Witte Vogel twee en op de Maurice Maeterlinckschool acht digitale schoolborden in gebruik.
Werken met profielen Renate: ‘Zoals eerder aangegeven hebben onze leerlingen uiteenlopende mogelijkheden op cognitief en motorisch gebied. Omdat zij zich niet in hetzelfde tempo ontwikkelen, onderscheiden we op school profielen. Mede naar aanleiding van een inspectiebezoek zijn we bezig deze profielen schoolbreed in te voeren. De profielen geven aan waar kinderen beginnen in hun ontwikkeling en waar de einddoelen liggen. Zo heeft profiel 1 bijvoorbeeld als einddoel het niveau van groep 6 van de basisschool.’ Hilma: ‘Per profiel is een keuze gemaakt voor vakken en doelen (SO, ZML en MG). Aan de hand hiervan zijn leerlijnen (Speciaal Onderwijs, leerlijnen van CED en zelf ontwikkelde leerlijnen) opgesteld. Het idee achter de profielen is dat je beter inzicht krijgt in de perspectieven op korte en lange termijn en eventueel meer kan ‘trekken’ aan de ontwikkeling van het kind.’ ‘Of het werken met profielen het beoogde resultaat heeft, kunnen we op dit moment nog niet zeggen’, legt Renate uit, ‘omdat het pas in het verslagjaar is ingesteld op de Maurice Maeterlinckschool.’ De Witte Vogel is de mogelijkheden van uitstroomprofielen aan het onderzoeken. ‘We hebben er wel goede verwachtingen van’, aldus de dames. ‘Net zoals een nog grotere inzet van de computer, die met name in speciaal onderwijs een hele wereld heeft geopend.’
5
Leerling Max Caminada:
‘De kampweek in Drenthe was tof. We hebben veel geleerd, bijvoorbeeld over dieren.’
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9 Zoë en Amber in hun klas.
Leerlingen over de school Een leuke klas, helpende juffen en meesters, fijne lessen, maar soms gepest worden, vermoeidheid of verveling. Dat zijn in een notendop de uitkomsten van het leerlingtevredenheidsonderzoek dat halverwege het schooljaar 2009/2010 werd gehouden. Een aantal leerlingen komt aan het woord. Chereldino Celestijn is uitstroomleerling op het VSO van De Witte Vogel. Hij geeft aan de klas dit jaar superleuk te vinden. ‘Daarbij luistert onze juf Aline goed als we ergens mee zitten. We hebben een leuk project gedaan over hoe je een feest organiseert. Dat lijkt alleen maar feest, maar we leren ook een brief opstellen en plannen. Ik vind de omgeving van de school niet zo boeiend, ik zou wel een mooie zitplek voor de leerlingen willen. De toiletten zijn oud en best krap. Daardoor moeten we soms wachten. Ik vind de praktijklessen leuk, maar zou graag een diploma halen, bijvoorbeeld voor administratie. Daar kun je in de wereld beter mee terecht.‘ Maria Petrovic zit in de andere uitstroomklas. Zij vindt het erg leuk op school. ‘Vooral zwemmen en rekenen doe ik graag. We hebben verschillende juffen in de klas. Ik vind hen aardig. Ik vind het eigenlijk helemaal goed zo op De Witte Vogel.’
Leuk om te leren Amber Ponsen en Zoë Evers zitten in groep T8 van de Maurice Maeterlinckschool. Zij zijn dik tevreden met de klas en de lessen. ‘Ik vind computeren en lezen leuk’, vertelt Zoë. Amber vindt lezen en wereldoriëntatie leuk. ‘We leren dan allerlei dingen over verre landen of over zoet en zout water. Onze juffen en meester helpen goed in de klas, maar soms verveel ik me bij het voorlezen. Ik vind het nieuwe schoolplein met de wiebelbrug gaaf. Zoë: ‘Ik vind het schoolgebouw leuk, vooral het Schmidtplein en we hebben een kinderboerderij.’ De meiden zeggen heel soms gepest te worden. ‘De juf maakt hiervoor dan afspraken. Dat werkt goed.’ Ze vonden de kampweek het leukste van vorig jaar, maar ze vinden leren ook leuk. ‘Dan kunnen we later in het ziekenhuis werken of bij mijn vader in de zaak.’
7
Frans Bosboom, Arjan Vellekoop en Aad Groenewegen (v.l.n.r.): ‘Geweldige scholen, met veel aandacht en structuur.’
Ouders tevreden over veilige en betrokken omgeving Betrokken medewerkers met engelengeduld, die altijd klaarstaan en nooit is hen iets teveel. Dat is wat Frans Bosboom, Aad Groenewegen en Arjan Vellekoop eensluidend vertellen over de benadering van de SOMETZ-scholen. Ze zijn allen vader van een zoon of dochter met een meervoudige, complexe handicap. ‘Kinderen die ons echt gelukkig maken.’ Bosboom: ‘De Maurice Maeterlinckschool is geweldig, met veel aandacht en structuur. De school heeft goed onderlegd personeel, dat begaan is met de kinderen. Het zijn echt ook ‘hun’ kinderen. Ze organiseren veel themabijeenkomsten, bijvoorbeeld over vrijetijdsbesteding, vervolgonderwijs, werk of seksualiteit. Allemaal zaken waar je als ouder van een gehandicapt kind mee te maken hebt. In 2009 is in sommige groepen een experiment gestart met therapie door verschillende therapeuten op hetzelfde tijstip voor alle kinderen in een groep. Dat biedt meer structuur en is een goede kwaliteitsverbetering.’
Integrale aanpak werkt Vellekoop herkent wat Frans Bosboom zegt ook voor De Witte Vogel. ‘Je wordt als ouder nauw betrokken bij de ontwikkeling van je kind. Zo zit mijn dochter nu in een communicatietraject waarin een logopedist, een ergotherapeut, een fysiotherapeut en de groepsleiding haar begeleiden. Ze leert via gebaren en pictogrammen communiceren. Alle mensen zijn betrokken bij ons kind. Ik merk dat de integrale aanpak echt werkt.’ Aad Groenewegen ziet ook een duidelijk verschil met het kinderdienstencentrum waar zijn dochter eerst op zat. De Witte Vogel heeft alles in huis: onderwijs, zorg en therapie. De kinderen kunnen naast de lessen ook zwemmen en paardrijden. Mijn dochter heeft een brede grijns op haar gezicht als we de straat van de school inrijden.’
Contact met ouders ‘Ik breng mijn kind bewust twee keer per week zelf naar het kinderdagcentrum’,
8
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9
vertelt Vellekoop. ‘Je houdt dan goed contact met de groepsleiding. Het is jammer dat je als ouder niet altijd op ouderbijeenkomsten op het centrum kunt komen, maar je moet soms ook tijd besteden aan je werk of je andere kinderen.’ ‘De schoolleiding ‘trekt’ wel aan ouders die minder geïnteresseerd zijn’, weet Bosboom, ‘en gelukkig hebben we op de Maurice Maeterlinckschool een actieve oudervereniging.’ ‘Op De Witte Vogel is dit jaar een oudercommissie opgericht’, vult Groenewegen aan, ‘die ondersteunt bij grote activiteiten.’ Frans Bosboom vertelt dat op de Maurice Maeterlinckschool gewerkt wordt met een contactouder per klas. ‘Die regelt extra handen als er een uitstapje is of zamelt geld in als er een cadeautje moet komen. Dat werkt prima. Verder worden de ouders via de schoolgids, de nieuwsbrief, het schriftje en de website geïnformeerd. Afgelopen jaar is de vernieuwing van de website opgestart. Dat vind ik een goede ontwikkeling. Sowieso is SOMETZ steeds meer bezig om de scholen een gezicht te geven in de regio. Contacten met relaties als overheden en docentenopleidingen zijn belangrijk. Echt actieve PR bedrijven, is nieuw voor de scholen, maar daarmee zijn ze zeker op de goede weg.’
School ondersteunt Aad Groenewegen vindt qua contact met ouders ook de planbesprekingen waardevol. ‘Daardoor weet je vrij goed wat er speelt.’ Arjan Vellekoop vult aan dat veel contact met de school ook leidt tot meer betrokkenheid. ‘Toen vorig jaar plotseling ons persoonsgebonden budget (PGB) werd stopgezet, kregen we gelukkig gelijk hulp van zowel de orthopedagoog als de maatschappelijk werker bij het maken van ons bezwaar. Dat heb ik erg gewaardeerd.’ De vakantieopvang is een andere ondersteuning die de ouders bijzonder waarderen.
Specifieke kennis Bosboom: ‘Ik vind de kruisbestuiving tussen de Maurice Maeterlinckschool en De Witte Vogel bijzonder goed. De directeuren hebben veel contact en er vindt kennisuitwisseling plaats tussen docenten. Die specifieke kennis maakt dat ik een groot voorstander ben van speciaal onderwijs. De expertise op reguliere scholen ontbreekt om kinderen met handicaps voldoende te begeleiden.’ Vellekoop begrijpt wel dat je via passend onderwijs de lat voor een kind zo hoog mogelijk wilt leggen. ‘Maar het kind moet de lat nog wel kunnen pakken.’ ‘En zowel voor kind als ouder is het fijn dat onderwijs en zorg bij elkaar worden geboden’, aldus Groenewegen. ‘In een geborgen, aangepaste schoolomgeving.’
Chereldino Celestijn vertelt in dit jaarverslag wat hij als leerling van de school vindt (zie pagina 7).
9
‘Een optimale ontwikkeling van de leerlingen is ons gezamenlijke doel’, zeggen Sandra van den Berg, Sandra Pouwels, Evelien van den Bos en Rosemary Adinolfi (v.l.n.r.).
Succesvolle intergrale samenwerking Juist bij leerlingen met een beperking is één aanpak belangrijk. Op De Witte Vogel werken leerkrachten, groepsleiding, therapeuten en ouders daarom nauw samen rond het kind. Ofwel één kind, één plan. Rosemary Adinolfi (kinderdagcentrum), Evelien van den Bos (onderwijsbegeleider), Sandra van den Berg (ergotherapeut) en Sandra Pouwels (leerkracht) kunnen erover meepraten. ‘De samenwerking hier is uniek en zorgt dat een leerling zich zo goed mogelijk kan ontwikkelen.’ Ook in 2009 is gewerkt aan verdere optimalisering van de integrale samenwerking. Rosemary: ‘Naast bovengenoemde medewerkers hebben we ondersteuning van het maatschappelijk werk en verpleegkunde. Kortom, er is continu een wisselwerking tussen vele verschillende disciplines. Voorbeeld daarvan is de aanpak van de groepsleiding bij een bepaald gedrag van een kind, die de therapeuten ook tijdens de behandeling doorzetten.’ ‘Of de therapeuten sluiten aan op een actueel thema uit de lessen. Denk aan het onderwerp dieren, waarbij de ergotherapeut tijdens een knutselopdracht ook een dier laat knutselen’, vult Sandra van den Berg aan. ‘Of de logopedist die meegaat boodschappen doen, om de leerlingen te leren communiceren in de winkel.’
Muziektherapeut Evelien: ‘In 2009 hebben we een muziektherapeut erbij gekregen, Sabine van Zanten. Zij geeft groepsgewijze muziektherapie, om de leerlingen bijvoorbeeld te leren met hun gevoelens om te gaan of om emoties te uiten.’ ‘Ook proberen we kinderen alerter te maken door actie-reactie opdrachten en bieden hen keuzemogelijkheden uit verschillende instrumenten. De kinderen reageren er goed op’, vertelt Rosemary.
10
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9
Sandra Pouwels: ‘Daarnaast doet de fysiotherapie mee aan een onderzoek naar het gebruik van de Wii binnen fysiotherapie. De leerlingen werken met behulp van de Wii aan de verbetering van bijvoorbeeld de oog-handcoördinatie of oefenen met een actie-reactiespel.’ Het verder optimaliseren van computergebruik door leerlingen met een beperking is in 2009 ook door de intern begeleider, Hilma van den Berg, opgepakt samen met twee ergotherapeuten.
Praktisch overleg Sandra van den Berg: ‘Wij zijn als therapeuten regelmatig in de groepen en zijn daardoor goed op de hoogte van wat er speelt. De groepsleiding kan gemakkelijk met ons overleggen.’ Sandra Pouwels: ‘Daardoor kun je als leerkracht snel tot praktische uitvoering komen van activiteiten of omstandigheden die het voor het kind prettiger maken, of waarin het zich beter kan ontwikkelen.’ Rosemary vindt de communicatie in de wandelgangen ook prettig werken, maar geeft als aandachtspunt aan dat het vastleggen van handelwijzen natuurlijk belangrijk blijft.
EMG-leerlingen ‘Alle handelwijzen liggen vast in onze handelingsplannen’, legt Sandra van den Berg uit. ‘Het afgelopen jaar is de aanzet gedaan om een handelingsplan op maat samen te stellen voor ernstig meervoudig gehandicapte leerlingen (EMG-leerlingen). In dit handelingsplan komen zaken aan de orde als: hoe als begeleiding om te gaan met een leerling of wat is zijn of haar persoonsbeeld? Hier ligt de nadruk dus niet op vaardigheden van de leerling, maar meer op het vastleggen van de juiste omgangswijze met elke leerling. De omgangswijze waarbij de leerling zich het beste ontwikkelt. Er is een succesvolle pilot geweest op het kinderdagcentrum.’
Open sfeer Rosemary: ‘De samenwerking op De Witte Vogel loopt goed door de groepsbesprekingen en de handelingsplanbesprekingen, die het managementteam al aan het begin van het jaar vastlegt. In de groepsbespreking is integraal samenwerken een vast agendapunt. Op het kinderdagcentrum hebben we daarnaast samenwerkingsoverleg. Verder is ‘de wil’ van iedereen er om in een open sfeer samen te werken, met ruimte voor overleg.’ Evelien: ‘Tijdens de contactmiddagen overleggen groepsleiding en therapeuten uitgebreid met de ouders en verzorgers. Zij zien dan ook dat de doelen van het onderwijs en de therapie in elkaar overlopen.’ Waar de dames nog verbetermogelijkheden zien, is verdere intensivering van het oudercontact. ‘De oprichting van een oudercommissie in 2009 voor ondersteuning van activiteiten is daartoe een goed begin’, aldus Evelien. ‘Verder kunnen we de huisbezoeken, die nu al op het kinderdagcentrum en op de jonge SO-groepen plaatsvinden mogelijk uitbreiden. Zo werken we verder aan het succes van integrale samenwerking!’
11
Aart Blok en Jolanda Tol, afdeling ambulante begeleiding: ‘We geven creatief vorm aan onderwijs op maat.’
Kansen voor passend onderwijs benutten
SOMETZ biedt passende onderwijs-zorgarrangementen en ambulante begeleiding met zorg aan. Dat houdt in dat al onze leerlingen een combinatie van onderwijs en zorg krijgen, waarmee zij zich op de speciale of reguliere school zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen. Dit sluit uitstekend aan bij het ‘Passend Onderwijs’ dat de overheid sinds 2009 versneld wil doorzetten. Met name voor de afdeling ambulante begeleiding betekende dat vorig jaar een belangrijke omslag. Een ontwikkeling die echter ook kansen biedt. ‘We zijn vorig jaar de berg opgehold en we staan nu op de top en kijken over het landschap uit. We moeten voor de beste richting kiezen.’ Zo omschrijft Aart Blok heel figuurlijk de gevolgen van de beslissing van staatssecretaris Sharon Dijksma inzake passend onderwijs. Hij maakt als afdelingsmanager ambulante begeleiding op de Maurice Maeterlinckschool het nieuwe beleid van dichtbij mee. ‘De overheid heeft in 2009 aangekondigd dat de geldstroom voor kinderen die zorg nodig hebben alleen nog naar de samenwerkingsverbanden van reguliere scholen in het primair en voortgezet onderwijs gaat. Dat betekent dat wij met negentien samenwerkingsverbanden contracten moeten gaan afsluiten. Simpel gezegd zou de reguliere school verantwoordelijk zijn voor passend onderwijs aan elke leerling, dus ook voor meervoudig gehandicapte leerlingen.’ ‘Gelukkig is men daar begin 2010 al wat op teruggekomen’, vertelt ambulant begeleider Jolanda Tol’, ’zodat directe instroom in speciaal onderwijs wel mogelijk blijft. Maar zoals Aart aangeeft, is het beleid nog niet uitgekristalliseerd en bekijken we vanaf de top van de berg de kansen, met de leerling centraal.’
12
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9
Inspelen op nieuwe vraag ‘Door alle maatregelen ga je creatiever denken. Dat moet ook wel, omdat we 230 leerlingen in het regulier onderwijs begeleiden. Nu is de tijd gekomen dat we ons als ambulante begeleiding opnieuw moeten positioneren’, weet Blok. ‘Vandaar ook dat de LVC’s (Landelijke Vereniging Clusters) 3 en 4 in 2009 samen met Bureau Beekveld en Terpstra een kwaliteitsonderzoek hebben gehouden. In het onderzoek beoordeelden de reguliere scholen ons met een mooie 8,2. We zien echter ook dat, mede door het wijzigende overheidsbeleid, andere vragen rijzen. Daarop spelen wij graag op pakkende wijze in. Voorbeeld van onze nieuwe aanpak is de ‘rugzakklas’ op de reguliere vrije school in Zoetermeer die we begeleiden. We willen ook meer handen in de reguliere klas bieden, bijvoorbeeld door de inzet van een onderwijsassistent. De samenwerking in de regio is daarnaast toegenomen. We zitten bij veel partijen aan tafel, waar ook weer nieuwe ideeën ontstaan.’
Webchair Jolanda Tol: ‘Succesnummers in passend onderwijs zijn de Webchair en Digibeter. KPN stelde het afgelopen jaar landelijk 120 webchairs beschikbaar. In samenwerking met de onderwijsadviesdiensten en de organisaties Ziezon en het Mooiste Contactfonds zorgen we er zo voor dat leerlingen die door ziekte thuis zitten, toch onderwijs kunnen volgen. De webchair heeft de vorm van een stoel en bevat een scherm in de rugleuning en apparatuur in de zitting. Met de webchair kan een leerling vanaf thuis meedoen in de klas. De Digibeter heeft hetzelfde concept, alleen in een andere uitvoering. Dit zijn natuurlijk prachtige middelen om onder anderen langdurig zieke kinderen op passende wijze bij de les te houden.’
13
50 jaar Maurice Maeterlinckschool
Van wachtkamer tot volwassen school ‘Vooral de verhalen van de mensen maakten indruk, waarin zij bijzondere herinneringen aan de school ophaalden.’ Dat zegt Dennis van Beek, die in de organisatie van de reünie zat. De reünie werd gehouden vanwege het vijftigjarig bestaan van de Maurice Maeterlinckschool. Ander onderdeel van het jubileumfeest was het circus voor kinderen en ouders. Een illusie die werkelijkheid werd. De reünie was een initiatief van drie oud-leerlingen: Kim Gerbracht, William Mooiman en Annemarie Heus. ‘Zij vormden samen met enkele collega’s van nu de reüniecommissie’, vertelt Dennis, ‘maar ook andere collega’s hielpen mee om de dag tot een succes te maken. En dat werd het zeker! Van alle kanten hoorden we dat de sfeer nog net zo was als vroeger. Een sfeer van erkenning en respect. We hadden de lokalen ingericht op jaargroepen, zodat leerlingen en medewerkers uit dezelfde schooljaren elkaar konden ontmoeten. Daarnaast waren er fotoboeken en hield directeur Johan Taal een welkomstspeech.’
Historie ‘De Maurice Maeterlinckschool is in 1957 begonnen als dagopvang voor poliopatiëntjes. In het revalidatiecentrum, gevestigd in een vleugel van de Van der Woudenstichting aan de Paardenmarkt te Delft, kregen de kinderen therapie’, vertelt Johan Taal. ‘Omdat zij door hun ziekte lessen misten, werd er een soort wachtkamer voor de therapie ingericht waar de kinderen onderwijs kregen. Inmiddels is deze wachtkamer uitgegroeid tot de volwassen school van nu. We zijn van 24 kinderen in 1959 naar 134 leerlingen in 2009 gegaan.’
Circus! Reden voor feest, samen met kinderen, medewerkers en ouders! Tijdens de feestweek in oktober keken de kinderen hun ogen uit. Waar eerst het bussenplein was, stond nu een enorme circustent, compleet met wapperende vlaggen: ‘Maurice Maeterlinckschool, 50 jaar onderwijs in beweging’. Een illusie werd werkelijkheid. De kinderen mochten als echte artiest optreden in het circus, leerling Hanan was spreekstalmeester. Ook de ouders werden uitgenodigd. ‘De kinderen kregen workshops van Circusschool Hannes & Co’, vertelt Dennis. ‘Na afloop gingen we met de collega’s eten en was er feest op het Schmidtplein. Ik kijk terug op een bijzondere week, waarin we met het team een enorme berg werk hebben verzet. Dat was het echter dubbel en dwars waard.’
14
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9
Leerling Maria Petrovic:
‘Ik vond het een leuk jaar op school. Vooral de zwemlessen en rekenen vind ik fijn.’
Bestuursverslag 2009 BESTUURLIJKE ORGANISATIE Ons bestuur besteedde in het verslagjaar veel aandacht aan het onderwerp bestuurlijke ontwikkeling. Het besturen en toezien op het besturen van bijvoorbeeld een stichting kan de laatste jaren rekenen op een brede maatschappelijke belangstelling. Het denken over goed bestuur en toezicht ontwikkelt zich steeds meer. En ook in de omgeving waar schoolorganisaties opereren, gebeurt veel: de invoering van de lumpsumbekostiging, de vergroting van de verantwoordelijkheden van bestuur en directie en de huidige ontwikkelingen over de vormgeving van ons onderwijs, beter bekend onder de titel ‘passend onderwijs’. Bovengenoemde ontwikkelingen en de onderstaande thema’s vormden voor bestuur en directie van SOMETZ in samenwerking met de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad, de directe aanleiding het beleid op de wijze van besturen en het toezien daarop te herijken.
Een volgende stap Binnen de Stichting SOMETZ, speciaal onderwijs met zorg, is het bestuur via besturen op hoofdlijnen met een professionele directie toegegroeid naar de functie raad van toezicht met daarnaast een bestuur. Deze ontwikkeling vraagt een heldere en adequate beschrijving van de nieuwe rollen en nieuwe verantwoordelijkheden.
Het nieuwe toezicht In het nieuwe zich ontwikkelende toezichtskader van de inspectie van het onderwijs staat het zogenaamde risicogestuurde toezicht centraal. Nadat de inspectie een analyse heeft gemaakt van de risico’s van de onder een bestuur vallende scholen, spreekt zij voor elke school een arrangement af met het bestuur. De inspectie spreekt daarbij het bestuur als bevoegd gezag direct aan.
De wet goed onderwijs, goed bestuur De nieuwe wet goed onderwijs, goed bestuur, waarvan de contouren in 2009 zichtbaar werden, schrijft het bestuur van scholen onder andere voor:
16
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9
■ Zorg te dragen voor goed bestuurde scholen (zorgplicht goed bestuur); ■ Het tot stand brengen van een scheiding tussen bestuur en intern toezicht.
Gevolgen Door in het verslagjaar dit onderwerp op te nemen op de agenda van de bestuursvergaderingen, speelden we op proactieve wijze in op deze ontwikkelingen.
Ger Buikema Als vertegenwoordiger vanuit het bestuur speelde de heer G. Buikema een belangrijke rol bij het thema bestuurlijke ontwikkeling. In november 2009 vernam het bestuur het trieste nieuws van het onverwachte overlijden van deze bevlogen bestuurder. De dankbare herinnering aan een gedreven mens met unieke expertise en een warm hart voor het onderwijs op onze scholen, blijft aan hem verbonden.
ADMINISTRATIEVE ORGANISATIE Het project ‘zorgen om het borgen’, opgestart in 2008, beleefde in het verslagjaar de eerste fase van de implementatie. Onder leiding van een stuurgroep, versterkt met een externe deskundige, werd langs drie lijnen gewerkt aan dit project: het professionaliseren van het afsprakenstelsel, het borgen van het beleid en het opzetten van een operationeel documentbeheer. Via dit nieuwe documentbeheer willen we de actualiteit van alle documentatie beter borgen. Ook installeerden we het nieuwe programma I-DOC, als opvolger van ‘Documentmanager DKS’. De document- en applicatiebeheerders ontvingen de eerste trainingen, terwijl de managementteams en directie een studiedag hadden. Daarin was vooral aandacht voor de cultuurkant van documentbeheer en archivering.
PERSONEELSBELEID In 2009 startte de eerste fase in de vormgeving van leeftijdsfasegericht personeelsbeleid. Een belangrijk beleidsvoornemen uit de ontwikkelingsplannen van onze scholen, gericht op optimale inzet van medewerkers, ongeacht hun leeftijd. Dit onderdeel van het personeelsbeleid gaat onder andere uit van de volgende principes: ■ Elke levensfase is anders; ■ Niemand is te oud om te leren en ■ Iedereen heeft ambities. In het voorjaar van 2009 was er een studiedag over dit onderwerp voor de managementteams en de directie van onze scholen, verzorgd door een ARBO-medewerker. In de voorbereiding op de studiebijeenkomst was met behulp van de ‘active aging’ scan van het ABP het personeelsbestand en de personeelsontwikkeling in kaart gebracht. De opbrengst van deze geslaagde dag leidde onder andere tot het herschrijven van de uitgangspunten van het SOMETZ personeelsbeleid.
ONDERWIJSBELEID Schoolplan Op 1 januari van het verslagjaar werden de nieuwe schoolplannen van onze scholen van kracht. In de plannenhiërarchie neemt het nieuwe schoolplan de belangrijkste plaats in. Alles wat er in de periode 2009-2013 wordt bedacht en ontwikkeld zal getoetst worden aan het nieuwe schoolplan. Het schoolplan bepaalt het speelveld, het kader waarbinnen de ontwikkelingen gestuurd worden. Alle medewerkers ontvingen op feestelijke wijze dit belangrijke document.
Onderwijsinhoudelijke ontwikkelingen Op De Witte Vogel (DWV) en de Maurice Maeterlinckschool (MMS) was in 2009 veel aandacht voor onderwijsinhoudelijke ontwikkelingen. We voerden leerlijnen in voor onder andere de vakgebieden lezen, rekenen, mondelinge taal en sociaal-emo-
17
tionele ontwikkeling. Daarbij creëerden we faciliteiten in tijd en scholingsmogelijkheden voor de medewerkers. De kerndoelen speciaal onderwijs en meervoudig gehandicapte leerlingen vormen het fundament voor de leerlijnen. De kerndoelen zijn sinds 1 augustus 2009 van kracht. De ambitie is om in 2012 het werken met leerlijnen te hebben ingevoerd, inclusief het gebruik van Datacare. We willen intentioneel handelen implementeren in het goede pedagogische klimaat dat al aanwezig is. Het verwachte resultaat is meer samenhang tussen doelen en onderwijsinhoud, voeding voor de handelingsplannen, een effectief en transparant leerlingvolgsysteem, meting van resultaten en doelgericht gebruik van methodieken en materialen.
KWALITEITSBELEID Inspectie In januari 2009 vond op de MMS het periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO) van de inspectie plaats. Aanleiding voor dit PKO vormde de belangstelling van de inspectie voor de ontwikkelingen binnen de MMS op de onderdelen ‘leerlingenzorg en kwaliteitszorg’ die in het PKO van 2007 onvoldoende scoorden. De inspectie constateerde belangrijke verbeteringen op het kernkwaliteitsaspect ‘systeem van leerlingenzorg’. De conclusie na intensieve dagen van onderzoek: de school heeft de tekorten, geconstateerd in het kwaliteitsonderzoek 2007, weggewerkt en de kwaliteit op de andere indicatoren bij dit onderwerp weten te behouden. Het aangepaste arrangement zal door de inspectie worden omgezet in een basisarrangement. In het bestuursgesprek van februari bevestigde de inspectie deze conclusie en gaf tevens aan dat DWV, na het uitvoeren van een risicoanalyse van de inspectie, het in 2008 verleende basisarrangement kon behouden.
Externe audit In het verslagjaar namen DWV en de MMS deel aan het project externe auditing, een initiatief van het Regionaal ExpertiseCentrum (REC) Zuid Holland-Midden waar de scholen deel vanuit maken. Door een extern bureau vond op onze scholen een waarderende audit plaats. Daaraan nam een representatieve afvaardiging vanuit de teams deel. Later in het jaar resulteerden deze eerste ervaringen met een externe audit in rapporten met kwaliteitsaanbevelingen voor de scholen en voor het REC.
Leerlingenonderzoek In 2009 werden de voorbereidingen getroffen voor het ontwikkelen en afnemen van een tevredenheidsonderzoek onder onze leerlingen. Onderwerpen zoals veiligheid, kwaliteit van de lessen en het schoolgebouw zijn belangrijke thema’s.
GEBOUWEN Maurice Maeterlinckschool In lijn met het ontwikkelde meerjarenonderhoudsplan voltrok zich in de jaren 20062008 een ingrijpend bouw- en renovatieproject. In het meerjarenonderhoudsplan beschrijven we gedetailleerd hoe we de huisvesting van de school in de komende jaren duurzaam onderhouden. Het resultaat is een prachtig gerenoveerd schoolgebouw met een uitdagend en geheel vernieuwd speelterrein. In het verslagjaar werden de ‘laatste’ klussen geklaard en in oktober vierden we op feestelijke wijze het 50-jarig bestaan.
De Witte Vogel Voor DWV was de voorbereiding op de overgang van de kinderen van KDC De Joppe een belangrijk item. De Joppe is nu nog onderdeel van Steinmetz | de Compaan. Samen met deze stichting schreven we een notitie: ‘Grenzeloos Onderwijs Genieten’. Daarin staan alle stappen vermeld die moeten leiden tot een succesvolle overstap van deze groep kinderen naar de school van De Witte Vogel in augustus
18
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9
2010. In verband met ruimtegebrek binnen DWV is ervoor gekozen deze groep leerlingen tot de realisering van de nieuwbouw van DWV, te huisvesten binnen het huidige gebouw van De Joppe. In het meerjarenhuisvestingsplan van de gemeente Den Haag is opgenomen dat DWV in 2013 in aanmerking komt voor nieuwbouw op de locatie van Sophia Revalidatie aan de Vrederustlaan. Dan gaat ook de groep leerlingen van De Joppe mee naar de nieuwe locatie. Het is onduidelijk of de streefdatum gehaald wordt, gezien de ontwikkelingen rondom de nieuwbouw van Sophia Revalidatie.
LEERLINGEN Maurice Maeterlinckschool 01-10-2008
01-10-2009
SO-LG SO-MG SO-LZ Totaal AB-leerlingen
SO-LG SO-MG SO-LZ Totaal AB-leerlingen
25 101 2 128 204
leerlingen leerlingen leerlingen leerlingen leerlingen
32 98 4 134 214
leerlingen leerlingen leerlingen leerlingen leerlingen
In de afgelopen jaren is sterk ingezet op behoud en uitbouw van de SO-LG-afdeling. De betekenisvolle groei van het aantal leerlingen met een SO-LG-beschikking in 2009 toont de eerste resultaten van dat beleid. De sterke groei van AB-leerlingen in de afgelopen jaren is afgezwakt en met een lichte groei van vijf procent in lijn met het landelijk beeld.
De Witte Vogel 01-10-2008 SO-MG
01-10-2009 86 leerlingen
SO-MG
85 leerlingen
Op de teldatum van 1 oktober 2009 telde DWV een leerling minder dan het jaar ervoor. Een daling die zich de laatste jaren voortzet en die met name komt door de onevenwichtige leeftijdsopbouw van de school. Er zijn veel oudere VSO-leerlingen en een kleine SO-afdeling. Daardoor ligt de verhouding tussen instroom en uitstroom scheef. Inmiddels zien we op het Kinderdagcentrum binnen DWV een gestage instroom van kinderen. Een toename die naar verwachting de komende jaren een extra toeloop naar school veroorzaakt. Daardoor zal een evenwichtiger opbouw van het leerlingenaantal ontstaan, die de daling van het leerlingenaantal keert. In de leerlingenpopulatie zet de toename van leerlingen met een zeer lage ontwikkelingsleeftijd (EMG-leerlingen) door. Dat heeft gevolgen voor het onderwijsaanbod. Hoewel deze ontwikkeling landelijk bekend is en er door de belangenorganisaties een Manifest is aangeboden aan de staatssecretaris met adviezen over aanpassing van onder andere de groepsgrootte, heeft dit tot op dit moment nog niet geleid tot wijzigingen.
19
Missie SOMETZ-scholen en partners
Missie De Witte Vogel Het integraal en interdisciplinair aanbieden van vorming, onderwijs en revalidatie aan kinderen en jongeren met een (ernstig) meervoudige beperking in de leeftijden 0 tot 20 jaar en hen voorbereiden op een zo goed en zo zelfstandig mogelijk bestaan.
Missie Maurice Maeterlinckschool De Maurice Maeterlinckschool biedt (voortgezet) speciaal onderwijs en ambulante begeleiding voor leerlingen met lichamelijke of meervoudige beperkingen en langdurige zieke leerlingen. Wij bereiden de leerlingen met op maat gemaakte onderwijszorgarrangementen voor op volwaardige deelneming aan de samenleving.
Missie Steinmetz I de Compaan Steinmetz | de Compaan ondersteunt mensen met een beperking en ouderen om hun leven vorm te geven volgens eigen wensen en toekomstbeelden in en met de samenleving.
Missie Sophia Revalidatie Sophia Revalidatie beoogt door de inzet van een brede professionele deskundigheid op het gebied van specialistische revalidatie, mensen met een dreigend of bestaand participatieprobleem te ondersteunen bij het vinden, dan wel uitoefenen van de door hen gewenste rol in de samenleving.
20
Uit de jaarrekening Balans per 31 december 2009 Activa
31-12-2009 EUR
31-12-2008 EUR
Inventaris en apparatuur ICT
370.273 73.782 444.055
276.772 74.641 351.413
Vorderingen
441.186
948.264
3.473.692
2.197.946
Totaal activa
4.358.933
3.497.623
Passiva
31-12-2009 EUR
31-12-2008 EUR
62.398 1.288.886 512.146 1.863.430
62.398 1.219.178 317.168 1.598.744
327.546 286.161 613.707
297.546 339.272 636.818
1.881.796
1.262.061
4.358.933
3.497.623
Materiële vaste activa
Liquide middelen
Eigen vermogen Kapitaal Algemene reserve Bestemmingsreserves
Voorzieningen Onderhoud Overige voorzieningen
Kortlopende schulden
Totaal passiva
21
Kengetallen SOMETZ personeel Aantal Aantal Aantal Aantal
2008
2009
114 161 20 141
110 156 20 136
medewerkers in FTE personen mannen vrouwen
KDC De Witte Vogel
2009
Aantal personen Aantal vrouwen
13 13
Sophia Revalidatie
2009
Aantal personen Aantal mannen Aantal vrouwen
30 4 26
SOMETZ ziekteverzuim
2008
Onderwijsgevend personeel Onderwijsondersteunend personeel Landelijk Speciaal Onderwijs Totaal
2009 1,8% 3,1%
7,4% 4,9%
SOMETZ leerlingaantallen 2006 93
2007 93
2008 86
2009 85
19
18
19
26
Maurice Maeterlinckschool
124
128
128
134
Maurice Maeterlinckschool Ambulante begeleiding
174
187
204
214
De Witte Vogel De Witte Vogel Kinderdagcentrum
De kengetallen zijn verwerkt in de grafieken op pagina 23.
22
J A A RV E R S L A G 2 0 0 9
SOMETZ personeel Aantal medewerkers in FTE
Aantal personen
Aantal mannen
Aantal vrouwen
0
20
40
2008
60
80
100
120
2009 KDC
2009
140
160
180
2009 Sophia
SOMETZ ziekteverzuim
Onderwijsondersteunend personeel
3,1% 4,9%
Onderwijsgevend personeel
1,8%
Landelijk 2008
7,4%
0
1
2
3
4
5
6
7
8
(percentages)
SOMETZ leerlingenaantallen
De Witte Vogel
De Witte Vogel Kinderdagcentrum
Maurice Maeterlinckschool
Maurice Maeterlinckschool Ambulante begeleiding
0
20 2009
40
60
80
2008
100
2007
23
120 2006
140
160
180
200
220
SOMETZ, speciaal onderwijs met zorg
Tyltylcentrum De Witte Vogel Willem Dreespark 307, 2531 SX Den Haag Dependance Willem Dreespark 102, 2531 SH Den Haag Telefoon: (070) 388 88 50 telefax: (070) 388 88 07 E-mail:
[email protected] www.wittevogel.nl Maurice Maeterlinckschool Buitenhofdreef 10, 2625 XR Delft Telefoon: (015) 278 02 00 Telefax: (015) 278 02 09 E-mail:
[email protected] www.mmschool.nl Afdeling Ambulante Begeleiding Buitenhofdreef 10, 2625 XR Delft Telefoon: (015) 278 02 10 Telefax: (015) 278 02 09
