Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid i.s.m. OpleidingsCentrum Hout. Hout 2.2. Plaatmeubel

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid i.s.m. OpleidingsCentrum Hout

Hout2.2

Plaatmeubel

Redactie Hoofdredacteur

Arch. Edwin De Ceukelaire

ISO

9001

M STE SY

CERT IF

Redac tiecomité UALIT DQ Y IE

BCCA

Alex Dierickx, André De Potter, André Van de Velde, Bart De Waele, Bernard Despiere, Christof Termote, Dirk Watthé, Etienne Moernaut, Filip François, Jeroen Doom, Karel De Groote, Patrick Coene, Paul Delcour, Philip Deltour, Silveer De Dobbelaere, Yvo Borry, Patrick Van den Reeck Ta a l a d v i e s

© Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2014 Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen

Karel De Groote Terminologie

André Van de Velde T e k e n i n g e n e n i l l u s t r at i e s

D/2014/1698/01

Paul Delcour en Philip Deltour

Voorwoord

P l a at m e u b e l

Voorwoord Het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (fvb-ffc Constructiv) kreeg de afgelopen jaren steeds meer vragen naar een degelijk naslagwerk voor de schrijnwerker of de timmerman. Hoewel er heel wat boeken over hout en houtbewerking bestaan, is dit werk een niet te missen aanvulling: het geeft enerzijds een overzicht van de hedendaagse producten, technieken en toepassingen, én sluit anderzijds aan bij de al bestaande beroepsprofielen die stap voor stap omgezet worden in opleidingsprogramma’s. Ook nieuwe ontwikkelingen in het opleidingslandschap (het stijgende belang van de bijscholing van de arbeiders, de invoering van het modulaire beroepsonderwijs, e.a.) maakten de opmaak van een nieuw handboektype noodzakelijk. Vele slimme mensen met slimme handen hebben met dit werk een onschatbare bijdrage geleverd om het vakmanschap in ons land op een hoger peil te brengen. Dit handboek richt zich dan ook tot iedereen die het vak onder de knie wil krijgen. In bevattelijke taal en in een sterk visuele stijl worden alle aspecten van het beroep in de kleinste bijzonderheden omschreven en uitgelegd. De lezer zal er een schat aan informatie in vinden, de opleider wordt een handleiding aangereikt die hem toelaat alle aspecten van het beroep aan te leren. Bij de samenstelling van de werkgroep was de inbreng van o.a. de beroepsorganisaties van doorslaggevend belang. Alleen zo kan immers een brug worden geslagen tussen het opleidingsveld en de realiteit van werkvloer of bouwplaats. Veel leesplezier en vooral succes!

Robert Vertenueil Voorzitter fvb-ffc Constructiv

3


Voorwoord ABSTRACT

ABSTRACT Dit deel van het Modulaire Handboek Hout handelt over het plaatmeubel. Dit naslagwerk bevat een overzicht van de plaatmaterialen, de randafwerkingen en het gebruikelijke beslagwerk van een plaatmeubel. Tevens worden alle stappen van het productieproces, de verschillende afwerkingstechnieken, de assemblage en de opslag en verpakking van deze meubels onder de loep genomen. Hiermee is dit handboek een waardevolle aanvulling op het eerder verschenen deel over het massief meubel. In een eerste hoofdstuk wordt kort geschetst hoe het plaatmeubel ontstaan is, en hoe dit type meubels zich onderscheidt van andere meubeltypes. In het tweede hoofdstuk volgt een overzicht van de verschillende types plaatmaterialen die gebruikt kunnen worden, met hun voor- en hun nadelen, hun gebruikelijke afmetingen en de aandachtspunten bij verwerking en gebruik. In het derde hoofdstuk, dat handelt over de verschillende randafwerkingen, wordt duidelijk dat ook voor deze stap in de productie van een plaatmeubel verschillende technieken en materialen beschikbaar zijn. Hoofdstuk vier doorloopt het volledige productieproces, en besteedt verder aandacht aan de meest typische verbindingsmogelijkheden die in het plaatmeubel toegepast worden. In het vijfde hoofdstuk worden de afwerkingstechnieken in detail bekeken: kleuren, vernissen en lakken. Het volledige gamma beslagwerk vormt het onderwerp van het zesde hoofdstuk en het handboek wordt afgesloten met bijkomende informatie over de finale stappen in het productieproces: de assemblage, de opslag in het magazijn en de verpakking.

4

Inhoud


Inhoud 1 Algemeen��7 1.1 Ontstaan��7 1.2 Concept��8 1.3 Classificaties��11 1.4 Tendenzen��14

2 Materialen��15 2.1 Basismateriaal��15 2.1.1 Spaanplaat��16 2.1.2 MDF - HDF��19 2.1.3 Meubelplaat��22 2.1.4 Celroosterplaat��24 2.1.5 Multiplex��26 2.1.6 Hardboard��28 2.2 Ander plaatmateriaal��29 2.2.1 OSB��29 2.2.2 Samengestelde massieve houtplaten��30 2.2.3 Volkernplaten��31 2.2.4 Kunststofplaten op basis van acrylaat��33 2.3 Opslag van het plaatmateriaal��34 2.4 Bekledingsmateriaal��35 2.4.1 Fineer��35 2.4.2 Laminaat��37 2.4.3 Melamine��37 2.4.4 Folie��38 2.5 Andere materialen��39

3 Randafwerking��41 3.1 Materialen��42 3.1.1 Massieve latten��42 3.1.2 Fineer��44 3.1.3 Melamine��44 3.1.4 Laminaat��45 3.1.5 ABS��45 3.1.6 Aluminium��46 3.1.7 Randprofielen��47 3.2 Werkwijze van aanbrengen��48 3.2.1 Manueel verlijmen��48 3.2.2 Machinaal verlijmen��49

4 Productieproces��51 4.1 Organigram van het productieproces van een plaatmeubel��51 4.2 Werkvoorbereiding��52 4.3 Industriële boring: 32 mm-systeem��54

4.4 Typeverbindingen��55 4.4.1 Verbindingen zonder beslag��55 4.4.2 Verbindingen met vast beslag��56 4.4.3 Verbindingen met demonteerbaar beslag��58 4.5 Sokkel en plint��60 4.6 Constructietekeningen��60 4.6.1 Ploftekening van een plaatmeubel��61 4.6.2 Constructietekeningen van onderdelen��61 4.6.3 De montagehandleiding��64

5 Kleuren - vernissen - lakken��67 5.1 Algemeen��67 5.2 Overzicht afwerkingstechnieken��68 5.3 Kleuren��70 5.4 Vernissen en lakken��70 5.4.1 Soorten vernissen en lakken��71 5.4.2 Opbouw van de afwerkingslaag��72 5.4.3 Werkwijze bij lakken en vernissen��73 5.5 Veiligheidsvoorschriften��74

6 beslagwerk��77 6.1 Beslagwerk voor kasten��77 6.1.1 Hangwerk��77 6.1.2 Schuifsystemen voor deuren��82 6.1.3 Schuifsystemen voor laden��84 6.1.4 Sluitwerk��85 6.1.5 Legboorddragers��86 6.2 Beslagwerk voor bedden��87 6.3 Beslagwerk voor tafels��88

7 ASSEMBLAGE��89 7.1 Algemeen��89 7.2 Assemblage van een meubel met een vast corpus��90 7.3 Assemblage van een meubel met een demonteerbaar corpus��90 7.4 Assemblage van meubelonderdelen zoals laden, deuren en sokkels��91

8 Opslag en verpakking��92 8.1 Algemeen��92 8.2 Identificatie��94 8.3 Verpakking��95

9 Verklarende woordenlijst��97 5

1 ALGEMEEN


1 ALGEMEEN 1.1 Ontstaan Bij het vervaardigen van meubelen is het gebruik van plaatmaterialen erg verschillend van dat van massief hout. We kunnen namelijk een aantal essentiële kenmerken onderscheiden op het vlak van: •• •• •• •• •• ••

afmetingen en gebogen vormen; de stabiliteit en werking van het materiaal; het productieproces; het afval en de uitval; de afwerking; de kostprijs.

Plaatmeubelen hebben wel hun voordelen ten op zichte van de massieve meubelen, maar de productie van plaatmaterialen werd pas later technologisch haalbaar.

Juventa

Dressoir op wielen

7


1 ALGEMEEN

1.2 Concept In de handel vinden we allerlei meubelen die uit platen gemaakt worden. Om tot een classificatie te komen moeten we eerst uitgaan van het concept van een plaatmeubel. Een plaatmeubel wordt samengesteld uit een aantal platen die op maat gezaagd worden. Die platen worden gebruikt voor deuren, zijkanten, bovenkanten, achterkanten, legboorden, enz. Bij de geautomatiseerde productie van diverse onderdelen van een meubel wordt gezocht naar bruikbaarheid in verschillende modellen of ontwerpen. Een meubel wordt eerst uitgetekend op een werktekening. Dit kan een seriemeubel zijn of maatwerk, waarbij het bedrijf in kwestie een veel nauwer contact heeft met de klant om aan de specifieke noden van die klant tegemoet te komen. Heel wat bedrijven investeren in softwarepakketten die vanuit een ontwerptekening de technische tekening, de benodigde materialen en aansturingsprogramma’s voor de automatische platenmagazijnen, CNC-machines en opdeelzagen kunnen genereren. De tekeningen worden met behulp van een CAD-pakket getekend. De benodigde platen worden zo economisch mogelijk verzaagd. Sommige platen ondergaan nog een bewerking waarbij er bijvoorbeeld scharnieren op bevestigd worden. Daarvoor zijn tal van machines beschikbaar. Daarna worden de platen op diverse manieren aan elkaar verbonden. Het corpus van kleinere plaatmeubelen kan onmiddellijk verlijmd worden, waardoor het niet meer demonteerbaar is. De meeste plaatmeubelen zijn echter wel demonteerbaar. Dit maakt het mogelijk om grote meubelen te vervaardigen, te transporteren en te monteren. Ehtnicraft

Voorbereidingswerk aan de computer

8

1 ALGEMEEN


De productie van een plaatmeubel wordt vaak uitgevoerd met behulp van CNC-gestuurde machines. Het rationeel verzagen met een gestuurde opdeelzaag is hier een goed voorbeeld van, net als het 32 mm-systeem dat toegepast wordt bij het beslagwerk. Constructiemethodes zijn vooral gebaseerd op het vervaardigen van demonteerbare meubelen. Patrick Coene

Platenopdeelzaag / PTI Eeklo Patrick Coene

Platenopdeelzaag / PTI Eeklo

9


1 ALGEMEEN

Platen opdelen via een machinestraat / Unilin Decor - Izegem

Waar er kunststoffen gebruikt worden, is de afwerking al gebeurd bij de fabricatie van de platen of de randafwerking. Waar er natuurlijk fineer of onbehandeld MDF gebruikt wordt als bekledingsmateriaal, moet een afwerkingslaag aangebracht worden. De afwerking is grotendeels dezelfde als bij massief hout. Uiteraard kunnen naast plaatmateriaal ook andere materialen, zoals glas en aluminium, gebruikt worden. Aangezien een plaatmeubel in de meeste gevallen een demonteerbaar meubel is, gaat er veel aandacht naar de verpakking en de montage. Dikwijls moet het meubel immers door de koper vervoerd en thuis gemonteerd kunnen worden. De montage wordt meestal aan de hand van een constructietekening in een aantal stappen duidelijk gemaakt. Het is van groot belang dat deze handleiding voor iedereen begrijpelijk is.

10

1 ALGEMEEN


1.3 Classificaties Plaatmeubelen worden vooral gebruikt voor kasten, die dan vlot gemonteerd en gedemonteerd kunnen worden. Ook tafels en bedden in plaatmateriaal zijn verkrijgbaar, soms in combinatie met andere materialen. Kasten Er bestaan allerhande kasten in plaatmateriaal, gaande van dressoirs tot kleerkasten. Ook ladekasten, schoenenkasten en boekenkasten zijn vaak in deze uitvoering gemaakt. Het concept van een plaatmeubel maakt het mogelijk om een zeer grote variatie aan modellen te maken of ze zelfs met elkaar te combineren als bouwpakket om zo een volledige wand op te bouwen. In de handel zijn ook heel wat accessoires verkrijgbaar om de kasten in te richten. Naast legplanken bestaan er draagmanden, laden, kleerhangers en schoenrekken om het meubel een specifiek gebruik toe te kennen. Dit betekent dus dat eenzelfde meubel voor verschillende doeleinden gebruikt kan worden. Het gebeurt wel eens dat een meubel na gebruik in de woon- of slaapkamer verhuist naar een bergruimte, zoals een garage, om daar verder dienst te doen. Afhankelijk van de functie van het meubel kan de plaatdikte van groot belang zijn. Boekenkasten moeten soms zware gewichten torsen en de legplanken mogen niet doorbuigen.

Juventa

Kasten in plaatmateriaal

11


1 ALGEMEEN

Tafels Tafels in plaatmateriaal zijn niet meer weg te denken uit hedendaagse interieurs. Bij tafels vinden we meestal een combinatie met andere materialen terug, zoals bijvoorbeeld metalen poten of een glazen blad. In de meeste gevallen zijn deze tafels bedoeld voor gebruik binnenshuis en zijn ze demonteerbaar. We vinden ze als eettafel, keukentafel, salontafel, enz. Ze bestaan als vaste tafel, maar ook vergrootbare modellen zijn verkrijgbaar.

Vanda – Watervliet

Hülsta

Salontafel met glas

Eetkamertafel Vanda – Watervliet

Salontafel

12

1 ALGEMEEN


Bedden Het gebruik van plaatmateriaal bij bedden komt steeds vaker voor. We vinden het materiaal als hoofd- of voeteinde, waarbij de plaat ook tot op de grond kan komen en zo als onderstel kan dienen. De zijkanten van het bed kunnen ook volledig uit plaatmateriaal vervaardigd worden. Bijvoorbeeld het kaderwerk voor een waterbed. Ook een overgang naar andere interieurelementen, zoals lambrisering, behoort tot de toepassingen. Juventa

Hedendaags bed

13


1 ALGEMEEN

1.4 Tendenzen Vroeger werd een meubel in plaathout weinig gewaardeerd. Algemeen werd aangenomen dat een niet-massief meubel ondermaats van kwaliteit was en dat het geen lang leven was beschoren. Het verwerken van andere materialen en de nieuwste ontwikkelingen in de fabricatie van plaatmaterialen, zoals MDF, HDF, volkern en laminaten, hebben ervoor gezorgd dat het plaatmeubel als een kwalitatief volwaardig meubel wordt beschouwd. Het gebruik van aangepast beslagwerk, dat vaak onzichtbaar wordt verwerkt, en de nieuwste afwerkingsmethodes zorgen ervoor dat ook het niet-massieve meubel zijn plaats in de woning verdient. Bij plaatmeubelen is het bovendien makkelijker om in te spelen op de hedendaagse trends. Juventa

Kasten uit plaatmateriaal in combinatie met andere materialen

14

2 MATERIALEN


2 MATERIALEN 2.1 Basismateriaal Er zijn meerdere redenen waarom houtachtige plaatmaterialen gebruikt worden. Plaatmaterialen hebben immers enkele voordelen ten opzichte van massief hout: er moeten minder bomen voor sneuvelen, er kunnen grotere afmetingen mee gehaald worden en het materiaal werkt nauwelijks. •• •• •• •• •• ••

Spaanplaat MDF - HDF Meubelplaat Celroosterplaat Multiplex Hardboard

Plaatmaterialen kunnen met dezelfde machines verwerkt worden als massief hout, maar de snijgereedschappen worden wel aangepast aan het gebruikte plaatmateriaal. Er zijn ook enkele machines, zoals de kantenaanlijmmachine of de platenopdeelzaag, die specifiek worden gebruikt bij de verwerking van plaatmaterialen. Decospan – Menen

15


2 MATERIALEN

2.1.1 Spaanplaat Spano - Oostrozebeke

Spaanplaat

Samenstelling Hout en lijm zijn de twee belangrijkste grondstoffen voor een spaanplaat. De platen worden samengesteld uit houtspanen van naald- en loofhout, die verlijmd en geperst worden. De opbouw van de spaanstructuur kan verschillen. Zo onderscheiden we drie types: ••

Platen met een eenlaagse diktestructuur: over de dikte van de plaat zien we zowel grove als fijne spanen, in dezelfde verhouding. Yvo Borry

Eenlaagse structuur

16

2 MATERIALEN

••


Platen met een drielaagse diktestructuur: de middenlaag van de plaat bestaat uit grove spanen, de buitenlagen uit fijne spanen. Yvo Borry

Drielaagse structuur

••

Platen met een multilaagse diktestructuur: vanuit de middenlaag van de plaat naar buiten toe gaat de spaangrootte van grof naar fijn. Yvo Borry

Multilaagse structuur

Spaanplaten bestaan in verschillende densiteiten, afhankelijk van hun toepassing. De normale volumemassa bedraagt 600 tot 800 kg/m³.

17


2 MATERIALEN

Typische eigenschappen ••

•• •• ••

Gewone standaardspaanplaten zijn niet vochtbestendig en moeten beschermd worden tegen elk rechtstreeks contact met water. In de normale uitvoering hebben ze een natuurlijke lichtbruine kleur. Voor gebruik in een vochtige omgeving worden waterbestendige spaanplaten (WR) gebruikt met de kenmerkende groene kleur. Roodgekleurde spaanplaten zijn brandvertragend. Als dat mogelijk is, kan je het best kiezen voor spaanplaten die arm zijn aan formaldehyde, want deze stof kan vrijkomen uit de lijmen die gebruikt worden om spaanplaten te fabriceren. Formaldehyde is een kleurloos, maar giftig gas dat de ogen en de luchtwegen kan irriteren. •• Dankzij aangepaste Europese normen bevatten spaanplaten tegenwoordig al heel wat minder formaldehyde dan vroeger. •• Uit meubelspaanplaten die voorzien zijn van een afwerkingslaag, zal bovendien beduidend minder formaldehyde vrijkomen dan uit onafgewerkte spaanplaten.

Afmetingen De standaardafmetingen van spaanplaten variëren volgens de fabrikant. De meest voorkomende afmetingen zijn: Lengte en breedte: 2.500 mm x 1.250 mm, 3.050 mm x 1.250 mm, 2.620 mm x 2.070 mm Dikte: 8 mm, 10 mm, 12 mm, 14 mm, 16 mm, 18 mm, 22 mm, 25 mm, … Verwerking en gebruik Spaanplaten kunnen vlot verwerkt worden met het gewone houtbewerkingsgereedschap. Om ervoor te zorgen dat het snijgereedschap niet te snel slijt, geven we de voorkeur aan tanden die belegd zijn met hardmetaal. Voor grote hoeveelheden platen kunnen we werken met gereedschap dat belegd is met diamant. Meestal worden de platen bij de fabricatie van plaatmeubels voorzien van een deklaag uit andere materialen als fineer, HPL, melamine, folie, enz. Door de grove structuur is een kantafwerking nodig bij spaanplaten. Spaanplaten worden hoofdzakelijk gebruikt omdat ze goedkoper zijn dan andere plaatmaterialen.

18

2 MATERIALEN


2.1.2 MDF – HDF Unilin Decor - Izegem

MDF – HDF Samenstelling MDF en HDF zijn vlakgeperste vezelplaten op basis van houtvezels. De zeer fijngemalen houtvezels worden gemengd met kunstharslijmen en geperst volgens het zogenoemde droogprocedé, waardoor de platen twee gladde zijden hebben. De platen hebben ook een homogene opbouw. MDF of Medium Density Fibreboard is een “vezelplaat met een gemiddelde densiteit”. De volumieke massa ligt tussen 650 en 800 kg/m³. HDF of High Density Fibreboard is een “vezelplaat met een hoge densiteit”. De volumieke massa bedraagt 800 tot 1.000 kg/m³.

19


2 MATERIALEN

Typische eigenschappen Afhankelijk van de gewenste gebruikstoepassingen worden drie soorten platen geproduceerd: •• •• ••

De gewone platen voor algemene toepassingen, die in hun normale uitvoering een natuurlijke bruine kleur hebben. Waterbestendige MDF-platen met de kenmerkende groene kleur voor toepassingen in een vochtige omgeving. Roodgekleurde MDF-platen, die brandvertragend zijn.

MDF onderscheidt zich van andere platen op basis van hout door zijn homogene opbouw. Op sommige gebieden, zoals lijmvastheid en schroefvastheid, zijn de eigenschappen vergelijkbaar met die van massief hout. MDF werkt ook nauwelijks en heeft een grote buigsterkte. Door zijn gladde oppervlak en de kantafwerking is MDF het ideale materiaal om gelakt, gebeitst of gevernist te worden. Verder kunnen de platen ook afgewerkt worden met fineer, melamine, HPL of folie. Ook bij MDF kies je liefst zo veel mogelijk voor formaldehydearme platen. Afmetingen De standaardafmetingen van MDF-platen kunnen sterk uiteenlopen. Standaardlengtes en -breedtes: 2.440 mm x 1.220 mm, 2.620 mm x 2.070 mm, 3.050 mm x 1.530 mm, enz. Dikte: van 2 tot 50 mm

20

2 MATERIALEN


Yvo Borry

Verwerking en gebruik Omdat MDF een fijne vezelstructuur heeft, die niet splintert, kan het zeer vlot bewerkt worden en zonder moeilijkheden in allerlei vormen gefreesd worden. Zelfs de moeilijkste vormen kunnen uit MDF-platen gefreesd worden. Ook bovenfreeswerk in het oppervlak levert mooie resultaten op. Zo kunnen bijvoorbeeld geprofileerde meubeldeuren gemaakt worden die later overtrokken worden met folie. Door zijn hogere densiteit kan HDF nog beter dan MDF geprofileerd worden.

Geprofileerd MDF MDF bevat veel lijm, waardoor beitels en snijgereedschappen sneller slijten. Yvo Borry

Bij het frezen van MDF komt heel fijn houtstof vrij. Daarom is het aangeraden om ademhalingsbescherming te dragen. Zwaluwstaartverbindingen en andere mechanische verbindingssystemen zijn vlot toepasbaar bij MDF-platen. Als je MDFonderdelen verbindt met spijkers en schroeven, moet je minstens 25 mm van de kant blijven om te vermijden dat de plaat splijt. Om dezelfde reden kan je de schroefgaten het best voorboren en verzinken. Doordat er paraffine gebruikt wordt in het fabricatieproces, kan het oppervlak van MDF vettig zijn, wat de eindafwerking kan bemoeilijken. Het oppervlak kan dan het best geschuurd worden.

In de massa gekleurd MDF

Yvo Borry

Naast de gewone MDF-platen zijn er ook platen beschikbaar voor specifieke toepassingen of afwerkingen. Zo bestaat er onder andere buigbare MDF en MDF met een speciale folie die als grondlaag dient voor de lakafwerking. MDF kan je ook verkrijgen als een in de massa gekleurde plaat in zwart, bruin, rood, blauw, geel, oranje, groen, ... De plaat is dan door en door gekleurd, zodat er bij het bewerken geen kleurverschillen ontstaan tussen de randen, het oppervlak en de profileringen in het vlak.

Plooibaar MDF

21


2 MATERIALEN

2.1.3 Meubelplaat Decospan - Menen

Meubelplaat Samenstelling Een meubelplaat is een plaatmateriaal dat bestaat uit een kern van latten of staafjes massief hout, waarop aan weerszijden een laag fineer is gelijmd, zodat de vezelrichting van de fineerlaag loodrecht op de lengterichting van de latten of de staafjes staat. Meubelplaten worden onderverdeeld in twee types:

22

••

Blokplaten: een kern van latten van 8 tot 26 mm breed, met daarover aan de voor- en achterkant een schilfineer van 2 tot 3 mm dik. De vezelrichting van de fineer loopt loodrecht op de lengterichting van de kern van de plaat. De kern kan bestaan uit latten in vuren, populier, okoumé of meranti.

••

Staafjesplaten (lamellenplaten): een kern van lamellen tot 8 mm dik, met daarover een dekfineer van 2 tot 3 mm dik. Bij staafjesplaten is er minder kans dat de lamellen door de deklaag heen zichtbaar zijn.

2 MATERIALEN


Typische eigenschappen •• •• ••

Door de lengterichting van de latten hebben de platen een hoge draagkracht. Door de samenstelling van de kern blijven de platen vlak. Het soortelijke gewicht van meubelplaten is lichter dan dat van spaander- en vezelplaten.

Afmetingen Ook hier zijn de afmetingen sterk afhankelijk van de fabrikant. Enkele voorbeelden: Lengte en breedte: 2.440 mm x1.220 mm, 2.500 mm x 1.220 mm, 3.050 mm x 1.530 mm, enz Dikte: 16 mm, 18 mm, 19 mm, 22 mm, 25 mm, 28 mm

Verwerking en gebruik ••

•• ••

De laatste jaren worden er almaar minder meubelplaten geproduceerd en gebruikt, vooral door de concurrentie van de veel goedkopere spaanplaten, MDF-platen en platen uit massief hout. Er worden nu ook dikkere dekfineren (van minstens 5 mm dik) gebruikt in plaats van de vroegere platen van 2 mm tot 3 mm. Meubelplaten worden tegenwoordig ook vaak vervangen door celroosterplaten. Meubelplaten mogen alleen gebruikt worden op plaatsen waar geen risico op vocht bestaat. Er zijn ook voorgeprofileerde meubelplaten verkrijgbaar.

23


2 MATERIALEN

2.1.4 Celroosterplaat Yvo Borry

Celroosterplaat Samenstelling Celroosterplaten worden gemaakt van platen met een honingraatstructuur en zijn licht van gewicht. De kern kan bestaan uit gerecycleerd papier, kunsthars of metaal, met daarover een toplaag uit HPL, melamine, grondfolie voor lakwerk of kunststoffolie. De toplaag is een spaanplaat of MDF-plaat van 3, 4 of 8 mm dik, die al dan niet kan voorzien worden met een afwerkingslaag. Ook geluidswerende toplagen zijn mogelijk. De volumieke massa bedraagt 150 tot 450 kg/m³. Typische eigenschappen Kenmerkend is vooral het lage gewicht van de platen, in combinatie met een hoge stabiliteit.

24

2 MATERIALEN


Afmetingen De afmetingen van celroosterplaten kunnen variëren. Enkele voorbeelden: Lengte en breedte: •• •• ••

5.610 mm x 2.070 mm (de standaardmaat, het meest gebruikt als industriële maat) 2.800 mm x 2.070 mm (het meest gebruikt als halfformaat) 3.050 mm x 1.300 mm (gebruikt om laminaten met dezelfde afmetingen op te verlijmen) Dikte: van 15 tot 100 mm

Verwerking en gebruik •• ••

•• ••

Als je de plaat met klassiek snijgereedschap bewerkt, bestaat het gevaar dat je ze indrukt en vervormt. Frezen en zagen in tegenloop kunnen hier een oplossing voor bieden. Het materiaal voor de kantafwerking kan hetzelfde zijn als bij klassieke kantafwerkingen, bijvoorbeeld kunststof bandjes, maar de manier van aanbrengen zal specifiek zijn voor deze soort platen. Je kan de platen ook kopen met een vooraf aangebrachte kantafwerking. De platen worden vooral gebruikt op plaatsen waar grote platen met een laag gewicht nodig zijn, bijvoorbeeld bij interieurbouw. Bij demonteerbare meubelen moet een speciaal beslag gebruikt worden. Bij het schroeven gebruiken we pluggen voor de schroefvastheid.

25


2 MATERIALEN

2.1.5 Multiplex Beveka nv – Merksem

Triplex – Multiplex Samenstelling Multiplex is een plaatmateriaal dat opgebouwd is uit minstens drie lagen schilfineer met een gekruiste loodrechte vezelrichting. Multiplex wordt altijd genoemd naar de houtsoort van de dekfineren (buitenlagen). Een berken multiplex kan bijvoorbeeld uit binnenlagen van populier bestaan. Waar het voor de toepassing belangrijk is, wordt in de handel dan ook meestal duidelijk vermeld uit welke houtsoort de binnenlagen bestaan. ••

Drielaags fineer wordt triplex genoemd. Dit is een veelgebruikte vorm van multiplex. De plaat bestaat uit een kern en twee dekfineren.

••

Multiplex bestaat altijd uit een oneven aantal lagen op elkaar gelijmde fineerbladen (5, 7, 9, …). De even en oneven lagen zijn onder een loodrechte hoek op elkaar geperst.

De kwaliteit van de dekfineren wordt aangeduid met de letter A, B of C. Aan de voorzijde van de triplex is een fineer voorzien met het mooiste uitzicht (A of B), de achterzijde krijgt een fineer van een mindere kwaliteit (B of C). Voorbeelden van een kwaliteitsaanduiding op een plaat zijn A/B, B/C. Omwille van de stabiliteit van de plaat hebben de fineren op de voor- en de achterzijde dezelfde eigenschappen. Bij triplex is de fineer van de kern van de plaat ongeveer tweemaal zo dik als de dekfineren. Bij multiplex zijn de verschillende laagdiktes van de kern symmetrisch opgebouwd tegenover de middelste laag.

26

2 MATERIALEN


Typische eigenschappen •• •• •• ••

••

Door de gekruiste lagen is de plaat sterker dan massief hout met dezelfde afmetingen en hetzelfde gewicht. Multiplex vertoont minder werking dan massief hout. De stabiliteit van multiplex is hoger dan die van andere plaatmaterialen. De duurzaamheid van de plaat wordt hoofdzakelijk bepaald door de kwaliteit van de lijmverbinding. Voor plaatmeubelen volstaat meestal een lijmverbinding die geschikt is om te gebruiken in een droog binnenklimaat. Bij opdrachten waar vochtweerstand wordt verwacht, gebruiken we multiplexplaten met een WBPverlijming. De zijkant van de plaat kan zichtbaar blijven als decoratief element.

Afmetingen Enkele standaardafmetingen van multiplexplaten zijn: Lengte en breedte: 2.440 mm x 1.220 mm, 2.500 mm x 1.250 mm, 3.050 mm x 1.530 mm, 1.530 mm x 1.530 mm Dikte: 5 mm, 6 mm, 8 mm, 10 mm, 12 mm, 15 mm, 18 mm, 20 mm, 22 mm, 25 mm, … Verwerking en gebruik •• •• ••

Multiplex wordt gebruikt in toepassingen waar een hogere draagkracht nodig is. Multiplex wordt ook toegepast als drager voor bekledingsmateriaal, zoals fineer of laminaat. Er bestaan heel veel verschillende soorten multiplex, naargelang van de toepassing. Bij de constructie van plaatmeubelen gebruiken we voor de zichtbare delen vooral decoratieve multiplexen, die meestal voorzien zijn van zogenaamde ‘edelfineren’, mooie houtsoorten dus.

27


2 MATERIALEN

2.1.6 Hardboard Yvo Borry

Hardboard Samenstelling Kenmerkend voor deze platen is dat de ene kant glad is en de andere kant meestal een gewafeld uitzicht heeft door het natte fabricatieproces. Hardboard heeft een volumieke massa van 800 tot 1.100 kg/m³. Typische eigenschappen De plaat heeft een matige weerstand tegen vocht. Om de weerstand van de bovenzijde van de hardboardplaat te verhogen, kan bij de fabricatie een afwerkingslaag uit pvc, folie of melamine of een laklaag worden aangebracht. Afmetingen Enkele standaardafmetingen voor hardboardplaten: Lengte en breedte: 2.440 mm x 1.220 mm, 2.500 mm x 1.250 mm, 2.750 mm x 1.220 mm Dikte: 3,2 mm Verwerking en gebruik ••

28

Hardboard wordt meestal gebruikt als ladebodem of als kastrug voor plaatmeubelen. Hardboardplaten zijn ook verkrijgbaar in een geperforeerde uitvoering.

2 MATERIALEN


2.2 Ander plaatmateriaal 2.2.1 OSB OSB (Oriented Strand Board) is opgebouwd uit relatief grote houtspanen of strands van ongeveer 100 mm lang. De 25 mm brede en 0,6 mm dikke spanen worden bij het productieproces belijmd en vervolgens in verschillende lagen op elkaar gestrooid en geperst bij een hoge temperatuur en druk. Voor een maximale stabiliteit en sterkte worden de lagen kruiselings op elkaar gestrooid. OSB wordt niet vaak toegepast bij de constructie van plaatmeubelen. Er bestaan wel OSB-platen waarop aan beide zijden een dunne MDF-plaat is aangebracht, wat de mechanische en esthetische eigenschappen verbetert. Yvo Borry

OSB

29


2 MATERIALEN

2.2.2 Samengestelde massieve houtplaten Samengestelde massieve houtplaten komen voor in verschillende vormen, zoals gelamelleerde of meerlaagse platen van massief hout. Yvo Borry

Yvo Borry

Meerlaagse massieve houtpanelen Meerlaagse massieve houtplaten Bij een eenlaagsysteem worden houten lamellen zowel in de breedte als in de lengte aan elkaar verbonden om zo massieve platen te krijgen. Bij platen die opgebouwd zijn in een drielagensysteem, lopen de vezels van de twee buitenste deklagen in de lengterichting van de plaat. De draad van de middenlaag loopt dus in de breedterichting van de plaat en haaks op de twee buitenste lagen. De kernlaag van de plaat is opgebouwd uit smalle stroken die volledig dicht met elkaar verlijmd zijn. De lamellen van de buitenlagen zijn bredere stroken die koud tegen elkaar gelijmd zijn in de breedte. De kern en de deklagen bestaan uit dezelfde houtsoort. Hiervoor worden onder andere vuren, grenen, lariks, esdoorn, berk, tamme kastanje en eik gebruikt. De afmetingen van de panelen zijn verschillend voor panelen uit loofhout en panelen uit naaldhout. De meest voorkomende afmetingen voor panelen uit loofhout zijn: Lengte en breedte: Lengte: van 0,60 m tot 4,00 m, Breedte: 1,25 m Dikte: 20 mm - 26 mm De meest voorkomende afmetingen voor panelen uit naaldhout zijn: Lengte en breedte: Lengte: 4 m, 4,5 m of 5 m, Breedte: 1,25 m of 2,05 m Dikte: 30

13 mm - 15 mm - 16 mm - 42 mm

2 MATERIALEN


2.2.3 Volkernplaten Volkernplaten worden gemaakt uit een materiaal op basis van thermohardende harsen die homogeen versterkt zijn met cellulosevezels en vervaardigd worden bij een hoge druk en temperatuur. De oppervlakken van de plaat worden voorzien van een decoratieve laag van papier dat geïmpregneerd is met melaminehars. De volumieke massa bedraagt 1.350 tot 1.400 kg/m³. PD

Volkernplaat Volkernplaten onderscheiden zich van andere platen door de volgende specifieke eigenschappen: •• •• •• •• •• •• ••

Ze zijn uitzonderlijk kras- en slijtvast. Ze zijn ongevoelig voor de inwerking van vocht. Door hun goede chemische weerstand kunnen ze met sterk inwerkende schoonmaakmiddelen gereinigd worden zonder dat de eigenschappen en het uiterlijk aangetast worden. Ze hebben een hoge weerstand tegen stoten. Ze hebben een hoge brandweerstand. Ze zijn zwaar. Ze worden zowel binnens- als buitenshuis gebruikt.

31


2 MATERIALEN

Volkernplaten zijn verkrijgbaar in de volgende afmetingen: Lengte en breedte: 2.550 mm x 1.860 mm, 3.050 mm x 1.530 mm, 3.730 mm x 1.860 mm Dikte: 6 mm - 8 mm - 10 mm - 13 mm - 16 mm - 20 mm

Dit type van plaatmateriaal wordt gebruikt bij projectmeubilair en voor receptiebalies, tafels en bedden. Omwille van zijn specifieke eigenschappen op het gebied van hygiëne wordt dit type platen ook vaak toegepast bij meubilair voor gezondheidsinstellingen en openbare instellingen. Volkernplaten zijn wel zeer duur. De platen kunnen verwerkt worden met gewone houtbewerkingsmachines op voorwaarde dat er hardmetaal of, bij voorkeur, diamantgereedschap gebruikt wordt. Een juiste snijsnelheid bepaalt de zuiverheid van de bewerkingen.

Lefevere NV - Harelbeke

Toepassing van een volkernplaat

32

2 MATERIALEN


Yvo Borry

2.2.4 Kunststofplaten op basis van acrylaat Acrylaat is een homogeen, door en door gekleurd glanzend materiaal waarmee platen gemaakt worden die aan alle kanten eenzelfde hoge glansgraad hebben. Acrylaat heeft een spiegelglad oppervlak, is bestand tegen water, is UV-bestendig en dus ook kleurvast en milieuvriendelijk. Acrylaat kan zonder toevoeging van andere stoffen gebruikt worden als plaatmateriaal, maar er bestaan ook meerdere types van platen die afgeleid zijn van acrylaten. PMMA

Yvo Borry

Polymethylmethacrylaat, beter bekend als plexiglas of perspex, is doorzichtig en laat ongeveer 90% van het licht door. Daarom wordt het vaak gebruikt als vervanging voor glas. PMMA kan (net als andere kunststoffen) ook gebruikt worden voor de fronten van laden en voor trekkers en legboorddragers. Solid surface materials Solid surface materials zijn composietmaterialen. Dit zijn materialen die bestaan uit een combinatie van acrylaten en natuurlijke mineralen (zoals steengruis). Deze kunststof plaatmaterialen zijn massief en niet poreus.

Kunststofplaten op basis van acrylaat De platen worden vanuit esthetisch oogpunt toegepast voor verschillende uitvoeringen, maar in het bijzonder worden ze toegepast op plaatsen en in sectoren waar bijzondere hygiënische eisen worden gesteld, zoals in de horeca, de gezondheidszorg en laboratoria. De platen zijn uit één stuk gegoten. Wanneer ze opgewarmd worden, kunnen ze in een mal geperst worden en een 3D-vorm krijgen. Stukken uit surface materials kunnen naadloos verlijmd worden. Nadien kunnen de elementen zonder probleem nageschuurd worden en ten slotte met olie afgewerkt worden. Zo kan ook uit kleine resten terug een nieuwe plaat samengesteld worden. Solid surface materials zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren. De diktes van de beschikbare platen zijn 6 mm, 12,3 mm en 19 mm. Ook de beschikbare breedtematen van de platen zijn beperkt. Dit materiaal is nog duurder dan volkern.

33


2 MATERIALEN

2.3 Opslag van het plaatmateriaal Plaatmateriaal wordt bij voorkeur liggend opgeslagen op een droge en vlakke ondergrond. De platen kunnen per pakket gestapeld worden. Er wordt aangeraden om de pakketten niet hoger te stapelen dan één meter. Als er meerdere pakketten boven op elkaar opgeslagen worden, moeten de tussenbalken recht boven elkaar liggen, zodat de platen niet kunnen doorbuigen. Aan de zijkanten moeten de platen dan weer gelijk liggen, want anders kunnen de randen beschadigd raken. Ten slotte wordt nog aanbevolen om de temperatuur en de luchtvochtigheid in alle ruimtes zo constant mogelijk te houden. Spanolux

Stapelen van plaatmaterialen

34

2 MATERIALEN


2.4 Bekledingsmateriaal 2.4.1 Fineer Fineren zijn dunne houtbladen die verkregen worden door boomstammen te snijden of te schillen. Ze vormen een belangrijk onderdeel van vele soorten platen. Decospan - Menen

Houtinfobois

Snijfineer van ongeveer 0,7 mm dik wordt meestal gebruikt om plaatmaterialen voor meubelen, deuren en decoratieve panelen te bekleden. Hiervoor kunnen houtsoorten zoals mahonie, notelaar, palissander, teak, eik, esdoorn, enz. gebruikt worden. Schilfineer, dat uit dikkere vellen tot 6 mm bestaat, wordt gebruikt om triplex en multiplex te fabriceren. Onder andere populier, okoumé, makoré, beuk, grenen en vuren komen hiervoor in aanmerking. Decospan - Menen

Snijfineer Schilfineer 35


2 MATERIALEN

Decospan - Menen

Bij de productie van diverse soorten plaatmateriaal wordt fineer gebruikt als samenstellend onderdeel of als deklaag voor de plaatkern. Daar zijn verschillende redenen voor: •• •• •• ••

Decoratief fineer

Economische redenen: met fineer kunnen ook dure en zeldzame houtsoorten tegen een aanvaardbare kostprijs verwerkt worden. Door decoratieve fineren te gebruiken, kunnen we fraaie houtstructuren verkrijgen. Er kunnen plaatmaterialen met grotere materiaaloppervlakken geproduceerd worden die toch stabiel blijven. We kunnen plaatmateriaal gebruiken en toch een massief uitzicht als eindresultaat krijgen.

Omdat de stroken fineer vaak niet breed genoeg zijn, moeten ze samengevoegd worden tot een grotere breedte. Bij manuele verwerking gebeurt dit met speciale plakband en bij machinale verwerking met voegmachines. Er is ook fineer verkrijgbaar dat op plaatafmeting gevoegd is en op een flexibele drager verlijmd is. Daardoor hoeven de stroken niet meer samengevoegd te worden. Om soepel te worden, ondergaat dit fineer een speciale behandeling bij de productie. De flexibele drager zorgt ervoor dat het fineer niet barst.

Decospan - Menen

Speciaal fineer

36

2 MATERIALEN


2.4.2 Laminaat HPL (High Pressure Laminate) bestaat uit cellulosevezels die geïmpregneerd zijn met verharde synthetische harsen die bij een hoge temperatuur en hoge druk samengeperst worden. Door deze samenpersing ontstaat een sterk en homogeen plaatmateriaal met een hoge weerstand tegen chemische en mechanische inwerking. Voor deze harde afwerkingslaag is geen verdere eindafwerking nodig. Egger – Oostenrijk

Laminaat Bij de constructie van plaatmeubelen wordt HPL als deklaag verlijmd op plaatmateriaal, zoals MDF, spaanplaat of multiplex. Als HPL verzaagd wordt, kan het ook gebruikt worden als kantverlijming. HPL is verkrijgbaar in de volgende afmetingen: Lengte en breedte: Lengte: 3.050 mm – 4.100 mm, Breedte: 1.220 mm – 1.300 mm Dikte: 0,8 mm Het gamma aan kleuren en uitzichten is zeer uitgebreid en is afhankelijk van de fabrikant. HPL wordt niet alleen toegepast in gewone platen, maar ook in postformpanelen.

2.4.3 Melamine Dit bekledingsmateriaal bestaat uit een flinterdunne gekleurde papierlaag die al dan niet bedrukt is met een decoratief motief. Deze papierlaag - melaminepapier genoemd - wordt in melaminehars gedrenkt en nadien bij een hoge druk en temperatuur op een plaatmateriaal geperst, meestal op een spaanplaat of MDF-plaat. Een melaminetoplaag is niet zo sterk als een HPL-deklaag, maar vormt wel een goedkoper alternatief. 37


2 MATERIALEN

2.4.4 Folie Folie kan gemaakt zijn uit pvc of papier. Bij het overtrekken van geprofileerde MDF-platen wordt een thermoplastische folie toegepast. Folie wordt gebruikt om geprofileerde oppervlakken te bekleden en wordt aangebracht met een membraanpers. Niet alleen vlakke of geprofileerde platen voor deuren, maar ook ladevoorstukken en verschillende lijstprofielen voor plaatmeubelen worden met folie overtrokken.

BDS

Overtrekken van folie met een foliepers BDS

Folierollen

38

2 MATERIALEN


2.5 Andere materialen Hülsta

Naast de plaatmaterialen en de besproken bekledingsmaterialen worden - hoofdzakelijk uit esthetisch oogpunt - ook nog een aantal andere materialen gebruikt bij de productie van plaatmeubelen. Hieronder enkele mogelijkheden: •• •• •• •• ••

Glas voor meubeldeuren, legboorden en spiegels Roestvast staal (RVS) voor tafelpoten Veiligheidsglas voor tafelbladen Metaal als bekledings- of randafwerkingsmateriaal van de platen Kunststof

Hülsta

Toepassing van glas (voor deuren) en aluminium (voor trekkers)

Juventa

Toepassing van RVS voor tafelpoten, in combinatie met een houten blad

Toepassing van RVS bij een hedendaags bed

39

3 Randafwerking


3 Randafwerking Er zijn heel wat mogelijkheden om de zijkanten van plaatmaterialen te bedekken. Diverse materialen die manueel of machinaal aangebracht worden, komen daarvoor in aanmerking. Vooral op machinaal vlak zijn er heel wat ontwikkelingen. Het is van groot belang dat een randafwerking perfect wordt uitgevoerd, want deze bewerking bepaalt immers voor een groot deel de kwaliteit van het afgewerkte meubel. De randafwerking wordt beschouwd als het moeilijkste onderdeel bij de fabricatie van plaatmeubelen.

Kempa - / OCH Brussel

Recor Hasselt / OCH

Machinale randafwerking

41


3 Randafwerking

3.1 Materialen Voor de randafwerking bestaat er een ruim gamma aan soorten afwerkingsmaterialen die we kunnen gebruiken. Afhankelijk van de bestemming van het plaatmateriaal maken we een keuze uit verschillende mogelijkheden. Vergalle – Nieuwerkerken / Patrick Coene

Verschillende mogelijkheden voor randafwerking

3.1.1 Massieve latten Op de zijkanten van het plaatmateriaal worden massieve latten met lijm bevestigd. Na de montage op het plaatmateriaal kunnen deze latten al dan niet van profileringen voorzien worden. Ze kunnen vervaardigd zijn uit diverse houtsoorten, aangepast aan de oppervlaktelaag. Een massieve lat kunnen we volgens twee werkmethoden aanbrengen: •• ••

eerst de massieve lat aan het plaatmateriaal bevestigen en daarna de vlakken verder afwerken met het gekozen afwerkingsmateriaal; plaatmaterialen waarvan de vlakken al van een afwerkingsmateriaal voorzien zijn op de gewenste maat formatteren en vervolgens de massieve lat bevestigen.

Massieve latten zijn in verschillende diktes verkrijgbaar. Voor het afwerken van een gebogen vorm moet er rekening mee gehouden worden dat de dikte van de massieve kantlat beperkt wordt door de straal van de te buigen vorm. We kunnen echter ook verschillende lagen fineer op elkaar kleven om zo hetzelfde resultaat te krijgen. 42

3 Randafwerking


Yvo Borry

Randafwerking met een beklede massieve lat

Yvo Borry

Randafwerking met een massieve lat

43


3 Randafwerking

Yvo Borry

3.1.2 Fineer Fineerkantband wordt vervaardigd uit fineer van minstens 0,5 mm dik. De banden zijn verkrijgbaar op rollen in verschillende houtsoorten. Standaard zijn fineerbanden te verkrijgen in langshout, waarbij de vezelrichting in de lengterichting van de kantband loopt. Aan de achterkant van de fineerband wordt soms een splinterbeschermend, waterbestendig vlies voorzien dat ervoor zorgt dat het fineer gemakkelijker te verwerken is en dat ook de sterkte van het materiaal bevordert.

Fineer op een rol Er zijn stroken verkrijgbaar in bepaalde standaardafmetingen. Als iemand hiervan wil afwijken of specifieke houtsoorten wil gebruiken, kan hij ze zelf versnijden uit een fineerblad. Er is dan geen splinterbeschermend, waterbestendig vlies, waardoor het fineer veel breekbaarder wordt. Naast langshoutfineer bestaat er ook dwarshoutfineer. Dit fineer bestaat uit twee lagen: een versterkende onderlaag in langshoutfineer met daarboven een laag dwarshoutfineer. Voorgelijmde bandjes zijn beperkt houdbaar in de tijd en moeten vorstvrij bewaard worden.

Yvo Borry

3.1.3 Melamine Melamine wordt gebruikt als deklaag voor plaatmaterialen en is dus ook geschikt voor kantafwerking. Zo kunnen de plaat en de randafwerking perfect op elkaar afgestemd worden qua kleur en structuur.

Melamine op rol

44

Melamine wordt gemaakt uit papier en duroplastisch hars. Dit dunne materiaal is niet erg stootvast, waardoor er gemakkelijker stukjes afbreken. Standaard is een afplakbandje in melamine 0,23 mm dik en 23 mm breed. Ook andere afmetingen zijn beschikbaar. Hoe dikker de afplakband is, hoe steviger hij verwerkt kan worden, maar hoe hoger de prijs is. Net als bij fineer zijn voorgelijmde bandjes beperkt houdbaar in de tijd en moeten ze vorstvrij bewaard worden.

3 Randafwerking


Yvo Borry

3.1.4 Laminaat Laminaat, ook HPL genoemd, is verkrijgbaar op rollen en als vellen die zelf op de gewenste breedte verzaagd moeten worden om de kanten af te werken. Voorgezaagde repen van bijvoorbeeld 40 mm bestaan ook. Deze randafwerking wordt vooral toegepast op plaatmateriaal waarvan de vlakken voorzien zijn van een decor in HPL. De decors van de randafwerking en het laminaat zijn aan elkaar aangepast. Bij decors waar geen uitgesproken richting zichtbaar is, wordt aanbevolen om het laminaat toch in dezelfde richting te verwerken omwille van een eventueel zichtbaar verschil, vooral bij een lichtinval.

Laminaat op rol

De kwaliteit en de sterkte van dit randafwerkingsmateriaal is beter dan melamine. Nadat de laminaatlaag aangebracht en afgewerkt is, is er een fijne lijmnaad zichtbaar.

Yvo Borry

3.1.5 ABS ABS (acrylonitril-butadieen-styreen) is een kunststof kantband die gebruikt wordt ter vervanging van pvc. Het materiaal wordt op de gewenste dikte tussen 0,5 mm en 6 mm gewalst en voorzien van een kleur en structuur. Op de achterzijde van de kantband wordt een primer of hechtingsgrond aangebracht, waardoor de band beter verlijmd kan worden. Deze band is in de massa gekleurd en beschikbaar met verschillende structuren, effecten, decors en kleuren die erop gedrukt worden. ABS is beter bestand tegen temperatuurschommelingen dan andere kantafwerkingsmaterialen. Het kan ook makkelijker bewerkt worden dan andere randafwerkingsmaterialen en is merkbaar sterker dan melamine.

Randafwerking met ABS

De standaardmaat van ABS is 2 mm dik en 23 mm breed. Ook andere afmetingen zijn beschikbaar. Yvo Borry

Standaardrol ABS

Rol ABS met het uitzicht van multiplex

45


3 Randafwerking

3.1.6 Aluminium Massief aluminium kan aangebracht worden met een kantenaanlijmer, maar het is wel nodig om aangepast snijgereedschap te gebruiken. Aluminium kantbanden zijn verkrijgbaar in verschillende kleuren en structuurcombinaties en in een vlakke of geprofileerde uitvoering. De verlijming gebeurt met standaardsmeltlijmen.

Vergelijkend schema – randafwerking Soort materiaal

Eigenschappen

Massieve latten

•• variëren in functie van de houtsoort •• kunnen werken •• beperkt buigzaam

•• variëren in functie van de houtsoort en de afwerking •• kwartier •• dosse

•• moeten nog verder afgewerkt worden •• enkel rechte zijden

•• alle houtsoorten verkrijgbaar in de handel

•• variëren in functie de houtsoort •• broos •• weinig slijtvast •• weinig stootvast •• buigzaam

•• variëren in functie van de houtsoort en de afwerking •• langshout •• dwarshout •• wortel

•• moet nog verder afgewerkt worden •• rechte zijden •• gebogen vormen mogelijk mits voorbehandeling

•• meerdere houtsoorten •• varieert in functie verkrijgbaar bij van de gebruikte gespecialiseerde houtsoort handelaars •• in stroken •• op rol •• te versnijden uit bladen •• al dan niet voorgelijmd

•• zeer broos •• weinig slijtvast •• weinig stootvast •• buigzaam •• weinig kleurvast

•• diverse structuren •• diverse kleuren

•• rechte zijden •• gebogen vormen met grote radius

•• op rol •• al dan niet voorgelijmd

•• voordelige prijs

•• broos •• slijtvast •• stootvast •• beperkt buigzaam •• kleurvast

•• diverse structuren •• diverse kleuren

•• rechte zijden •• gebogen vormen met grote radius •• de HPL-kanten behandelen met een primer (hechtingslaag) bij smeltlijm

•• op rol •• in stroken •• te verzagen uit bladen

•• duurder in functie van de structuur en de dikte

•• elastisch •• zeer slijtvast •• stootvast •• buigzaam •• kleurvast

•• diverse structuren •• diverse kleuren •• in de massa gekleurd •• gepersonaliseerde opdruk mogelijk

•• rechte zijden •• gebogen vormen in functie van de dikte •• voorbehandeld

•• op rol

•• duurder in functie van de structuur en de dikte

•• licht en stevig •• stootvast •• beperkt buigzaam •• onder voorwaarden kleurvast

•• glad en geborsteld •• diverse kleuren •• structuurcombinaties •• vlak of geprofileerd

•• rechte zijden •• gebogen vormen in functie van de dikte •• aangepast gereedschap

•• op rol

•• duurdere oplossing

Fineer

Melamine

Laminaat

ABS

Aluminium

46

Structuur en kleur

Verwerking

Beschikbaarheid

Kostprijs •• varieert in functie van de gebruikte houtsoort

3 Randafwerking


3.1.7 Randprofielen Het gaat om U-profielen in aluminium, RVS of kunststof, die over het materiaal geschoven worden of om T-profielen die door middel van een groef in het plaatmateriaal bevestigd worden.

Yvo Borry

Overgeschoven U-profiel

Yvo Borry

T-profiel in een groef

47


3 Randafwerking

3.2 Werkwijze van aanbrengen Bij het aanbrengen van randafwerking moeten we een aantal basisregels in acht nemen: •• •• •• •• ••

Hou rekening met de dikte van de randafwerking. Dit is van belang bij het op maat zagen van de drager om de juiste (eind)afmeting te krijgen. Zorg ervoor dat de randen van de draagplaat recht en zuiver gezaagd zijn. Voor een beter resultaat worden de randen voorgefreesd. Om te vermijden dat de drager aan de randen vocht opneemt, is het aan te raden om de tijd tussen het zagen of frezen en het afboorden van de plaat zo kort mogelijk te houden. Besteed voldoende aandacht aan het stapelen van de platen. Ook het stapelen tussen de verschillende bewerkingen moet met de nodige zorg gebeuren. Bepaalde randafwerkingen vragen een extra voorbereiding voor het aanbrengen. Zo kan het nodig zijn om hierop een primer te voorzien.

3.2.1 Manueel verlijmen De lijm kan op verschillende manieren aangebracht worden, bijvoorbeeld met een borstel, een lijmrol, een lijmspatel of een lijmpistool. De keuze gebeurt op basis van de gekozen lijm en de oppervlakte van de verlijming. 3.2.1.1 Koud verlijmen Koud verlijmen kan met twee lijmsoorten. Het is van groot belang de gebruiksaanwijzing van de lijmfabrikant op te volgen. Witte houtlijm De lijm wordt aangebracht op één van de twee te verlijmen onderdelen. Na de samenstelling moet de verlijming onder druk geplaatst worden voor een optimale hechting. Deze houtlijm wordt het vaakst toegepast bij de verlijming van massieve latten en fineer. Contactlijm Deze lijm is blijvend elastisch. De verlijming komt tot stand door eerst de beide oppervlakken met lijm te bestrijken. Wanneer de oplosmiddelen verdampt zijn, ontstaat een filmlaag die bijna droog is. Na een korte druk op de contactvlakken ontstaat dan een hechte verbinding.

48

3 Randafwerking


3.2.1.2 Warm verlijmen met een verwarmingslat Een verwarmingslat bestaat uit een metalen omhulsel met daarin een ingebouwde weerstand. Wanneer de lat aangesloten wordt op de netspanning, zorgt de weerstand ervoor dat de lat opwarmt. De temperatuur kan geregeld worden in functie van de uit te voeren verlijming. De lat wordt met spanschroeven op het werkstuk gespannen. Yvo Borry

Lijmen met een verwarmingslat

3.2.2 Machinaal verlijmen Machinaal verlijmen is een heel delicaat werk. De kantenaanlijmmachine moet perfect afgesteld zijn om een goed resultaat te verkrijgen. We moeten rekening houden met een aantal factoren: •• de temperatuur van zowel de plaat, de kantband en de lijm als van de werkomgeving; •• de dikte van de lijmlaag, die wordt bepaald door de viscositeit van de gebruikte lijm en de aanvoersnelheid; •• het type en de kwaliteit van het plaatmateriaal; •• de gebruikte kantafwerking: om fineer te verlijmen is een andere instelling nodig dan om een laminaatbandje te verlijmen; •• de lijm: iedere lijmsoort heeft zijn eigen specifieke eigenschappen. Er worden eisen gesteld aan de verlijming, bij badkamermeubelen bijvoorbeeld dat ze waterbestendig is.

49


3 Randafwerking

Vergalle – Nieuwerkerken / OCH Brussel

Machinale randafwerking

Machinaal verlijmen gebeurt meestal met EVA- of PUR-smeltlijm. De keuze voor een lijm is afhankelijk van verschillende factoren: •• het gebruikte plaatmateriaal; •• het gebruikte randafwerkingsmateriaal; •• het type van de gebruikte kantenaanlijmer; •• de eindbestemming van het product (bv. vochtige omgeving). EVA-lijm (ethyleenvinylacetaatlijm) Deze lijm is verkrijgbaar in korrels en patronen. We kunnen hem kopen in verschillende kleuren, zodat de lijmnaad de kleur van de randafwerking zo dicht mogelijk benadert. De lijmnaad blijft wel zichtbaar. PUR-lijm (polyurethaanlijm) Deze thermohardende lijm reageert met het vocht in de plaat en hardt zo uit. Hij is beter bestand tegen oplosmiddelen en temperatuurschommelingen dan EVA-lijm. PUR-lijm heeft andere specifieke eigenschappen dan EVA-lijm. Zo is het verbruik van PUR-lijm duidelijk lager door de betere hechting. De verlijming is onomkeerbaar: de lijm kan enkel nog mechanisch verwijderd worden. Verlijming met een PUR-lijm is kwalitatief beter, maar de gebruikte machine moet uiteraard aangepast zijn aan deze lijmsoort.

50

4 Productieproces


4 Productieproces 4.1 Organigram van het productieproces van een plaatmeubel Om van een basismateriaal tot een eindproduct te komen, zijn verschillende stappen nodig. In het onderstaande organigram vind je een overzicht van de verschillende stappen die een plaatmeubel doorloopt wanneer het geproduceerd wordt. Eerst is er de toelevering van het basismateriaal (de houtachtige plaatmaterialen). Via verschillende bewerkingen van het hout, opslagstappen in magazijnen en de verpakking komen we dan uiteindelijk bij het eindproduct. Dat eindproduct, het plaatmeubel, is klaar om geleverd te worden aan de eindgebruiker (de klant).

Toelevering Magazijn Opdelen Randen afwerken Constructiebewerkingen Afwerking Tussenopslag Assemblage Opslag en verpakking Transport 51


4 Productieproces

4.2 Werkvoorbereiding Bij het ontwerp van een plaatmeubel wordt eerst een ontwerptekening gemaakt. Dit kan bijvoorbeeld een schaaltekening zijn waarop alle hoofdmaten aangegeven staan. Op basis van deze tekening kan het eerste denkwerk voor de werkvoorbereiding al gebeuren. Zo wordt ervoor gezorgd dat het productieproces goed zal verlopen. Dankzij de werkvoorbereiding kunnen we bepalen hoe het plaatmeubel op de meest rationele en economische manier geproduceerd kan worden. Tijdens deze werkvoorbereiding wordt bepaald welke bewerkingen allemaal uitgevoerd moeten worden aan het meubel en in welke volgorde, waar en door wie deze bewerkingen uitgevoerd zullen worden. Hierbij wordt aandacht besteed aan de machines, gereedschappen, materialen en grondstoffen. Tijdens de werkvoorbereiding wordt echter niet alleen bepaald welke materialen en grondstoffen nodig zijn en in welke hoeveelheid, maar wordt ook een tijdsschema opgesteld. Uitvoeringstekening Als voorbereiding van de eigenlijke uitvoering wordt een uitvoeringstekening gemaakt. Daarvoor wordt het meubel grondig bestudeerd, en wordt bepaald welke constructies, profileringen en welk beslag gebruikt worden. De uitvoeringstekening voor een meubel bestaat meestal uit drie doorsneden: de horizontale, de verticale en de frontale doorsnede. We houden de uitvoeringstekening zo eenvoudig mogelijk, maar toch moet ze alle gegevens bevatten die nodig zijn om het meubel te kunnen vervaardigen.

Vergalle - Nieuwerkerken

Philip Deltour

Voorbeeld van een borderel (detail)

Voorbeeld van een uitvoeringstekening 52

4 Productieproces


Borderellen Borderellen worden ook wel houtlijsten, houtstaten, materiaallijsten en stuklijsten genoemd. Het zijn lijsten met een overzicht van alle stukken die nodig zijn voor het meubel. Ze worden opgesteld aan de hand van de uitvoeringstekening en bevatten dan ook alle gegevens die nodig zijn om de onderdelen voor het meubel klaar te maken. De kolommen van dit borderel bevatten verschillende eigenschappen van de stukken: de benaming van het stuk, het benodigde aantal stukken, de afmetingen, het materiaal of de houtsoort, enz. Meestal wordt een lijst gebruikt waarin zowel plaatmateriaal als massief hout opgelijst kan worden, maar sommige bedrijven werken met afzonderlijke lijsten voor bijvoorbeeld massief hout, plaatmateriaal, fineer, toebehoren, beslag, enz. Aan de hand van deze lijsten kunnen ook kostprijsberekeningen gemaakt worden. Zaagoptimalisatie Om de plaatmaterialen zo economisch mogelijk, dus met zo weinig mogelijk verlies en reststukken, te kunnen verzagen, wordt een uitsmettingsplan (verzaagschema) opgesteld. Voor een eenvoudig meubel kan dit plan handmatig opgesteld worden. Bij complexere meubels kan dit best met een computerprogramma gebeuren. Aan de hand van de ingegeven stukmaten maakt een dergelijk programma op het borderel lay-outs van de te zagen stukken. Het maakt met andere woorden een uitsmettingsplan.

Yvo Borry

Patrick Coene

Zaagoptimalisatie-software

Voorbeeld van een uitsmettingsplan 53


4 Productieproces

4.3 Industriële boring: 32 mm-systeem Philip Deltour

Omschrijving Het 32 mm-systeem is een boorsysteem waarbij de horizontale en de verticale boorafstand tussen de gaten altijd een veelvoud van 32 mm is. Bij rijboringen wordt over het algemeen een boordiameter van 5 mm gebruikt, waarbij de gaten in het horizontale vlak van de plaat geboord worden. Deze gaten zijn gebruikelijk bij legboorden. Bij constructieboringen wordt over het algemeen een boordiameter van 8 mm of 10 mm gebruikt (in functie van de dikte van de plaat), waarbij de gaten in het verticale vlak (de dikte) van de plaat geboord worden. De gebruikelijke tussenafstand is hier 64 mm. Constructieprincipe •• •• ••

Toepassingsmogelijkheden voor het 32 mmsysteem: montage van een meubelbeslag •• •• •• ••

54

Het startpunt voor de berekening is verticaal in het midden van de dikte van de plaat. De onderlinge boorafstand is 32 mm. De boordiameter was oorspronkelijk een standaardmaat van 5 mm, maar in functie van het gebruikte beslagwerk kunnen ook andere diameters toegepast worden. De asafstand van de rijboring tot de voorzijde van de zijkant of de rugzijde van de deur is 37 mm. Het startpunt van de verticale rijboring is in de helft van de plaatdikte. De afstand tussen de twee rijboringen is een veelvoud van 32 mm. De ideale breedte van de zijkant is wanneer de afstand van de eerste en van de laatste boring tot de zijkant van de plaat gelijk zijn. In dat geval is de rijboring dus gecentreerd en zijn de stukken omkeerbaar.

4 Productieproces


4.4 Typeverbindingen

Philip Deltour

Hierna worden een aantal typische mogelijkheden weergegeven om plaatmaterialen met elkaar te verbinden, al dan niet met het bijbehorende verbindingsbeslag. Meer informatie kan je vinden in de module “Houtverbindingen”.

4.4.1 Verbindingen zonder beslag Tand en groef In functie van de dikte van het hout krijgen de stukken die verbonden moeten worden, een tand aan de ene zijde en een groef aan de andere zijde. De tanddikte is gewoonlijk ongeveer 1/3 van de houtdikte. De tandbreedte is dan weer 0,5 mm smaller. Voor deze verbindingsmethode zijn twee verschillende bewerkingen nodig.

Hoekverbinding met tand en groef

Philip Deltour

In het ene deel wordt een groef gefreesd. Het andere deel heeft een tand die niet meer dan twee mm korter is dan de diepte van de groef. Zo kan de overtollige lijm opgevangen worden.

Zwaluwstaart Een zwaluwstaartverbinding is een houtverbinding die bestaat uit een constructie met een zwaluwstaartachtige vorm. Het zwaluwstaartvormige deel moet precies in de zwaluwstaartvormige ruimte passen. Deze verbinding wordt vooral gebruikt op plaatsen waar een grote trekkracht op de verbinding werkt, zoals bij het front van een lade. De zwaluwstaart zorgt ervoor dat de verbinding altijd dichtgespannen blijft wanneer het hout krimpt of zwelt. Hoekverbinding met een schuifzwaluwstaart

Philip Deltour

Rug-in-groefverbinding

Rug-in-groefverbinding De rug van een plaatmeubel wordt in een groef geplaatst, alsof het de tand van een plaat in een tand-en-groefverbinding zou zijn.

55


4 Productieproces

Philip Deltour

Verbinding in verstek Bij een verbinding in verstek brengen we de verstekken machinaal op de verschillende stukken aan met een frees- of zaagmachine. De verbinding kan met een losse veer, pen of koekjesdrevel verstevigd worden.

Hoekverbinding in verstek

4.4.2 Verbindingen met vast beslag Philip Deltour

Hoekverbinding met koekjesdrevels

Patrick Coene

Koekjesdrevel

56

Koekjesdrevel Een koekjesdrevel is een ovaal geperst plaatje uit beukenhout, dat in een groefje geplaatst wordt. Het groefje is op voorhand gefreesd met een handbediend freesmachientje. De lijm in het groefje doet de koekjesdrevel opzwellen in de groef, waardoor de verbinding haar stevigheid krijgt. Koekjesdrevels zijn verkrijgbaar in verschillende groottes en worden aangeduid met een nummer. Voor een frees van 100 mm diameter en 4 mm dik bestaan bijvoorbeeld de volgende mogelijkheden: Nummer

Lengte

Breedte

Dikte

20

56 mm

23 mm

4 mm

10

53 mm

19 mm

4 mm

0

47 mm

15 mm

4 mm

S4

67 mm

21 mm

4 mm

S6

85 mm

30 mm

4 mm

4 Productieproces


Philip Deltour

Houten drevel Een houten drevel is een cilindervormig staafje dat meestal uit gestoomd beukenhout gemaakt is en dat voorzien is van langse groefjes en zoekranden. De groefjes maken het lijmoppervlak groter en zorgen ervoor dat de overtollige lijm wegvloeit bij het verbinden. Deze drevel wordt in een cilindrisch geboord gat geplaatst en is verkrijgbaar in verschillende diktes en lengtes. De meest gebruikte diameters in de plaatmeubelindustrie zijn 6 mm, 8 mm, 10 mm en 12 mm. Patrick Coene

Hoekverbinding met drevels of deugels

Ronde houten drevel

Philip Deltour

Losse pen Een losse pen is vergelijkbaar met een koekjesdrevel, maar dan rechthoekig. Losse pennen zijn gemaakt uit beukenhout en voorzien van een aantal groefjes om het lijmoppervlak te vergroten. Ze worden aangebracht in langsgaten, die vaak op voorhand geboord zijn met een handbediende freesmachine. De meest gebruikte afmetingen voor de pennen zijn: diameter en lengte: 5 mm x 30 mm, 6 mm x 40 mm, 8 mm x 40 mm, 8 mm x 50 mm, 10 mm x 50 mm

Hoekverbinding met losse pennen

Patrick Coene

Deze pennen kunnen ook door een vakman gemaakt worden in massief hout of multiplex.

Houten losse pen 57


4 Productieproces

Philip Deltour

Losse veer Voor een losse veer wordt in de twee delen die met elkaar verbonden worden, een groef gemaakt in de lengterichting. In deze groef wordt een losse strook hout geplaatst, de veer. Deze veer is ongeveer 2 mm smaller dan de diepte van de beide groeven samen, waardoor de verbinding zich sluit bij het verlijmen en opspannen. Deze verbindingsmethode kun je uitvoeren met een doorgaande of een niet-doorgaande losse veer. Het gebruik van een losse veer in een verstekverbinding zorgt voor een sterkere hoekverbinding.

Hoekverbinding met een losse veer

4.4.3 Verbindingen met demonteerbaar beslag Hettich

Excentrisch verbindingsbeslag is één van de soorten beslag die het vaakst gebruikt worden bij demonteerbare plaatmeubelen. De verbinding kan aangebracht worden met een eenvoudige boring. Daarom wordt dit beslag ook wel inboorbeslag genoemd. Het bestaat uit twee delen: een verbindingsbout die aan de verticale delen wordt aangebracht en een huisje of potje dat in de horizontale delen wordt geplaatst. Nadat de beide delen in elkaar zijn gebracht, moet alleen nog maar aan het huisje gedraaid worden om de bolvormige kop van de verbindingsbout strak aan te trekken.

Excentrisch beslag

Hettich

Trapeziumverbinder

58

Excentrisch verbindingsbeslag

Trapeziumverbinder Deze verbinder, ook rompverbinder genoemd, bestaat uit twee trapeziumvormige delen om te schroeven. Het kleinste deel wordt aan de horizontale delen bevestigd en het grootste deel, dat voorzien is van een verbindingsschroef, wordt aan de verticale delen geschroefd. Vervolgens worden de beide delen in elkaar gebracht. De verbindingsschroef zorgt voor het spannen.

4 Productieproces


Yvo Borry

Rugverbinder Rugverbinders zijn ontwikkeld om de rug of de achterwand van een demonteerbare kast van binnenuit vast te zetten. De rug wordt voorzien van gaten, waar de rugverbinders ingehaakt worden, zodat het eendelige beslag nadien vastgeschroefd kan worden aan de kastzijde en er een stevige verbinding ontstaat.

Rugverbinder Hettich

Verbindingsschroef

Verbindingsschroef Deze schroef, ook koppelschroef genoemd, wordt gebruikt om twee corpussen onderling met elkaar te verbinden. Het beslag bestaat uit twee delen: een bout en een schroefhuis met daarin een metrische binnendraad om de bout in te schroeven. De beide delen zijn ook voorzien van een kop in kunststof of metaal waarin een groef of een kruis is aangebracht om een schroevendraaier in te plaatsen.

Yvo Borry

Directe bevestigingsschroef Dit is een zichtbare, voorgeboorde schroefverbinding voor demonteerbare hoekverbindingen. De schachtdikte van de schroef en het schroefdraadgedeelte hebben een verschillende diameter. Er moeten dus twee verschillende diameters voorgeboord worden. Meestal wordt hiervoor een boor gebruikt die de beide diameters in één arbeidsgang boort. Nadat de schroef aangebracht is, kan de verzonken kop van een afdekkapje voorzien worden.

Directe bevestigingsschroef Schuif- en kliklamellen Patrick Coene

Deze systemen bestaan uit twee delen. De helften van de lamellen worden elk in een apart deel van het corpus bevestigd. De beide helften kunnen in en uit elkaar gehaald worden door ze ineen te schuiven, in te haken of te klikken. Op die manier kan een gemaakte verbinding ook vlot opnieuw gedemonteerd worden.

Schuif- en kliklamel

59


4 Productieproces

4.5 Sokkel en plint Sokkels en plinten worden wel vaker met elkaar verward. Een sokkel is een dragend element en een plint is een bekledings- of afwerkingselement. Philip Deltour

Sokkel en plint

4.6 Constructietekeningen Aan de hand van een explosietekening of ploftekening kan duidelijk gemaakt worden hoe een plaatmeubel gemonteerd moet worden. Op een dergelijke ploftekening lijkt het alsof de onderdelen van het meubel uit elkaar zijn getrokken, of het meubel zelfs ontploft is. Er wordt onderscheid gemaakt tussen plaatmeubelen met een vast corpus en meubelen met een demonteerbaar corpus. Meubels met vast corpus zijn meestal kleiner en worden na montage achteraf niet meer gedemonteerd. Grotere kasten moeten bij verhuis dan weer wel volledig gedemonteerd kunnen worden. In dat geval wordt er gesproken van een meubel met een demonteerbaar corpus. Als toelichting worden hier de explosietekening van een klein kastje met vast corpus gegeven, met de constructietekeningen van de onderdelen en de montagehandleiding voor de klant.

60

4 Productieproces


4.6.1 Ploftekening van een plaatmeubel Recor nv Ploftekening van een Trento kast

4.6.2 Constructietekeningen van onderdelen Recor nv Constructietekening van de deur

61


4 Productieproces

Recor nv

Constructietekening van de kopse kant Recor nv

Constructietekening van de legger Recor nv

62

Constructietekening van het midstuk

4 Productieproces


Recor nv

Constructietekening van de stijlen

Recor nv

Constructietekening van de linkse zijkant

63


4 Productieproces

4.6.3 De montagehandleiding Recor nv

Montagehandleiding van een Trento kast 64

4 Productieproces


Recor nv



4 Productieproces

Recor nv


5 Kleuren – vernissen – lakken


5 Kleuren – vernissen – lakken 5.1 Algemeen Vele plaatmaterialen die gebruikt worden voor meubelen, hebben bij het fabricatieproces al een eigen kleur, uitzicht en beschermingslaag gekregen, zoals melamine, laminaat of bepaalde folies. Bij deze platen wordt enkel nog een randafwerking aangebracht. Andere plaatmaterialen moeten verder afgewerkt worden om: •• •• •• ••

kleurverschillen weg te werken; het uitzicht te veranderen; ze te beschermen tegen omgevingsfactoren zoals zonlicht en vocht; hun slijten krasvastheid te verhogen.

Bij de afwerking wordt een onderscheid gemaakt tussen dekkende en niet-dekkende plaatafwerking, afhankelijk van de vraag of de ondergrond of de houtstructuur wel of niet zichtbaar blijft. De kleur en het uitzicht van het hout kunnen veranderd worden door te kleuren, te vernissen of te lakken.

Bernard Despiere

Afgewerkte plaatmeubelen

67



5.2 Overzicht afwerkingstechnieken Afhankelijk van het soort plaatmateriaal passen we verschillende afwerkingstechnieken toe om het definitieve uitzicht te bepalen. Zo is de werkwijze bij gefineerde meubelen helemaal anders dan bij plaatmeubelen die gelakt worden.

MDF - HDF

Gefineerde plaat

Kleuren

= TUSSENSCHUREN

Isolator

Structuur lakken

Kleur lakken

Transparante lakken

Transparant lakken

Polijsten

68


PLAAT


MANUEEL

MACHINAAL

KLEUREN

•• Borstel •• Pistool •• Vod •• Spons

•• Robot + pistool •• Walsen •• Dompelen

ISOLEREN

•• Borstel •• Pistool •• Rol

•• Robot + pistool •• Walsen •• Gieten

BESCHERMEN

•• Borstel •• Pistool •• Rol

•• Robot + pistool •• Walsen •• Gieten

•• Borstel •• Pistool •• Vod •• Poliermachine

•• Robot + pistool •• Walsen •• Gieten •• Langeband-schuurmachine

AFWERKEN

69



5.3 Kleuren De benamingen kleuren en beitsen worden veel door elkaar gebruikt. In dit handboek houden we het bij de benaming kleuren. Het doel van kleuren is de oorspronkelijke kleur van het hout wijzigen. Enkele redenen: •• •• •• ••

De natuurlijke kleur voldoet niet altijd. Goedkopere houtsoorten krijgen het uitzicht van duurdere houtsoorten. De houtstructuur, in de vorm van vlammen of spiegels bij kwartierhout, komt beter uit. Alle meubelen uit een interieur of onderdelen ervan krijgen een gelijke tint.

Kleuren zijn oplossingen van kleurstoffen of pigmenten die de structuur van het hout zichtbaar houden of zelfs nog duidelijker accentueren. Kleuren worden ingedeeld in functie van de aard van de drager waarin een bepaalde kleurstof wordt opgelost: water, olie, alcohol, ammoniak, nitrocellulose, enz. Kleuren worden manueel of machinaal aangebracht, voornamelijk bij gefineerde plaatmaterialen. Omdat kleuren geen bescherming bieden, wordt het meubel meestal verder afgewerkt met een vernis.

5.4 Vernissen en lakken De termen vernissen en lakken worden vaak door elkaar gebruikt. Lakken kunnen dekkend of transparant zijn. Als ze transparant zijn, zijn het vernissen. Het doel van een vernislaag: •• het oppervlak van het meubel beschermen; •• het uitzicht van het meubel verfraaien door de glansgraad; •• de aangebrachte kleur fixeren; •• de verkleuring door het zonlicht beperken; •• het onderhoud vergemakkelijken. Het doel van een dekkende laklaag: •• het oppervlak van het meubel beschermen; •• het uitzicht van het meubel verfraaien door de kleurkeuze en de glansgraad; •• het onderhoud vergemakkelijken.

70



5.4.1 Soorten vernissen en lakken De indeling gebeurt op basis van de drager: water of polyurethaan. Watergedragen vernis en lak (hydrovernis en hydrolak) Omwille van milieuredenen zijn dit tegenwoordig de meest gebruikte producten. Er zijn verschillende soorten watergedragen technieken ontwikkeld met elk hun specifieke eigenschappen. De milde geur en het geringe percentage aan oplosmiddelen zijn enkele van de voordelen. Het opruwen van de houtvezels en de langere droogtijden zijn dan weer nadelen van het gebruik van watergedragen producten. Polyurethaan (PU) vernis en lak Deze producten zorgen voor een chemische reactie door de menging van twee componenten. De verwerkingstijd wordt hierdoor beperkt. De droging gebeurt door een fysisch proces. Het succes van deze vernissen is te danken aan de goede chemische en mechanische bestendigheid, de elasticiteit en de eenvoudige verwerking.

71



5.4.2 Opbouw van de afwerkingslaag De vernis of lak kan manueel of machinaal aangebracht worden. Machinaal aanbrengen kan met een spuitpistool, door te walsen of te gieten. De vernis wordt in meerdere lagen aangebracht. Isolerende laag De isolerende laag dringt in het materiaal en fixeert de losliggende vezels. Na het uitharden van deze laag kan vlot tussengeschuurd worden. Beschermende laag De beschermende laag bestaat uit een kleur-, structuur- of transparante lak. •• •• ••

Een kleurlak heeft een kleurende en een beschermende functie. Hij kan de onderliggende structuur al dan niet zichtbaar laten. Een structuurlak heeft een kleurende, structuur- en beschermende functie. Een transparante lak heeft een beschermende functie en laat het onderliggende materiaal zichtbaar.

Bij gesloten poriën Bij gesloten poriën verdwijnt het natuurlijke reliëf door de poriën te vullen met afwerkingsproducten. Hiervoor worden verschillende lagen vernis aangebracht. De eerste laag is altijd een isolerende laag. Als de te bewerken houtsoorten te diepe nerven hebben, wordt er voor het plaatsen van de grondlaag soms een vloeibare pasta gebruikt als poriënvuller. De volgende lagen kunnen van een verschillende vernissoort zijn, afhankelijk van de gewenste afwerking (bv. mat of zijdeglans). Tussen de verschillende lagen wordt geschuurd. Bij iedere bewerking moet een dun laagje van de vernis overblijven, zodat de verbinding met de volgende lagen voor een goede hechting zorgt. Bij open poriën Bij open poriën blijft het natuurlijke reliëf behouden. Er wordt een isolerende laag aangebracht die de poriën niet doet vollopen. Ook bij het aanbrengen van de volgende lagen wordt het reliëf behouden. Tussen de verschillende lagen wordt geschuurd.

72



Eindlaag Deze laag bepaalt het uiteindelijke uitzicht van de afwerking. Als we met verschillende producten werken, is het beter om eerst een test uit te voeren op een origineel staal. Eindlagen kunnen toegepast worden met verschillende glansgraden, zoals: •• stompmat; •• mat; •• halfmat; •• zijdeglans; •• glans; •• hoogglans.

5.4.3 Werkwijze bij lakken en vernissen OCH / Kempa

Er bestaan twee verschillende procédés om meubelen te lakken: Natlakken Natlakken is de meest toegepaste methode in de meubelindustrie. Hierbij wordt een lak, die kan bestaan uit dertien verschillende basiskleuren die onderling mengbaar zijn, aangebracht met een spuitpistool of gewalst en gegoten in de lakstraat.

Natlakken

Poederlakken Poederlakken is een elektrostatisch procédé waarbij poeder door een elektrostatische lading op de ondergrond van het plaatmateriaal wordt aangetrokken. Yvo Borry

Spuitkop (kanon) Werkstuk

Schema elektrostatische aantrekking Door droging in een infraroodoven met een temperatuurstoot van 150 °C en een uithardingsproces dat maar ongeveer vijf minuten duurt verkrijgen we een beter lakresultaat dan met natlakken. Het nadeel is dan weer dat deze methode niet op grote elementen toegepast kan worden.

73



5.5 Veiligheidsvoorschriften De veiligheidsaspecten bij het verhandelen en het verwerken van afwerkingsproducten hangen in grote mate af van: •• •• ••

de samenstelling van het product de gebruikte apparatuur de gebruiker zelf

In bedrijven en scholen moeten algemene veiligheidsmaatregelen getroffen worden bij het verwerken van gevaarlijke producten (licht ontvlambare stoffen, giftige stoffen ...) Deze producten moeten opgeslagen worden in speciaal daarvoor ingerichte ruimtes of kasten die afgesloten kunnen worden.

De etiketten op gevaarlijke producten zijn ingedeeld volgens een universeel systeem met 28 gevarenklassen, die gegroepeerd zijn in fysische gevaren, gezondheidsgevaren en ecologische gevaren. Op een product kunnen één of meerdere symbolen voorkomen, zoals in het onderstaande voorbeeld van methanol:

74



Het etiket bevat: •• •• •• •• ••

de naam en de productidentificatie; het gevarensymbool in een meetkundige ruitvorm; een signaalwoord, zoals “gevaar” in dit voorbeeld; een omschrijving van de risico’s; de preventiemaatregelen.

De wetgeving eist dat er bij afwerkingsproducten, een veiligheidsfiche (Material Safety Data Sheet of MSDS) of veiligheidsinstructiekaart van het product ter beschikking is. Deze fiche of kaart kan bij de leverancier aangevraagd worden. Voor mengsels kunnen nog tot 1/6/2015 de verouderde, oranje, symbolen gebruikt worden. Mengsels die voor 1/6/2015 in de handel gebracht zijn, mogen zelfs nog tot 1/6/2017 voorzien blijven van een oud etiket.

Links op de bovenstaande afbeelding zien we de verouderde etiketten, rechts ervan de nieuwe etiketten.

75



Preventiemaatregelen bij het gebruik van afwerkingsproducten Bij aankoop: •• Koop enkel producten met duidelijke etiketten. •• Zoek naar minder schadelijke alternatieven. Bij gebruik: •• Lees grondig het etiket en de veiligheidsfiche. •• Volg de instructies en preventiemaatregelen. •• Zorg voor een goede ventilatie en afzuiging. •• Gebruik alle nodige persoonlijke beschermingsmiddelen. •• Eet of drink niet tijdens het werken met gevaarlijke producten. •• Meng geen producten. •• Beperk de productvoorraad in de werkruimte. Bij opslag: •• Producten afgeschermd en veilig opslaan is een vereiste. •• Plaats producten niet in het zonlicht, maar in een aangepaste ruimte. •• Bewaar producten in de originele verpakking. Giet ze niet over. Bij afval: •• Voer restafval van producten af via het circuit van chemisch afval. •• Loos afval in geen geval via de gootsteen.

76

6 Beslagwerk


6 Beslagwerk 6.1 Beslagwerk voor kasten Het gamma beslagwerk dat toegepast kan worden bij kasten uit plaatmaterialen, is zeer uitgebreid. In vele gevallen kan hetzelfde beslagwerk ook gebruikt worden bij massieve meubelen en interieurelementen. Hierna volgt een beknopt overzicht. Patrick Coene

6.1.1 Hangwerk Potscharnier of snelmontagescharnier

Patrick Coene

Dit beslagwerk komt heel vaak voor bij plaathouten meubelen. De scharnier bestaat telkens uit twee delen: de scharnier zelf en de montageplaat. De scharnier, met of zonder veer, wordt in het draaiende gedeelte of in de deur geboord en de montageplaat, meestal een kruisplaat, wordt aan de zijwand bevestigd. De scharnier kan zowel gebruikt worden bij plaathouten deuren als bij glasdeuren. Er kunnen drie verschillende aanslagsoorten gebruikt worden voor deuren die op 90° geplaatst zijn ten opzichte van de zijwand.

Potscharnier met een kruisplaat bij een houten en een glazen deur

Opliggende aanslag: •• de deur staat voor de kastwand en aan de zijkant blijft er enkel een voeg over die de nodige vrije ruimte biedt om de deur te openen. Hierbij worden scharnieren van het rechte type gebruikt. Yvo Borry

Opliggende aanslag 77


6 Beslagwerk

De meest gebruikte openingshoek ligt tussen 110° en 120°, afhankelijk van de fabrikant. Middenwandaanslag: •• hier staan twee deuren voor een middenwand van een kast. Tussen de beide deuren bevindt zich een voeg, die zorgt voor de nodige tussenruimte om de deuren gelijktijdig te kunnen openen. De deuropdek is kleiner dan bij een opliggende aanslag. Er worden scharnieren van het gebogen type gebruikt. Yvo Borry

Middenaanslag

Inliggende aanslag: •• de deur staat in de kast, gelijk met de kastwand. Ook hier is er een voeg tussen de zijwand en de deur, zodat de deur open kan. Er worden scharnieren van het sterk gebogen type gebruikt. Yvo Borry

Inliggende aanslag 78

6 Beslagwerk


Verder kunnen de verschillende aanslagen ook gebruikt worden bij kasten waarvan de kasthoeken schuin zijn, meestal vanaf 40° tot 160° in stappen van 5°. Het aantal scharnieren per deur wordt bepaald in functie van de hoogte, de breedte en het materiaal waaruit de deur is vervaardigd. Deze factoren bepalen het uiteindelijke gewicht van de deur en dus ook het aantal scharnieren. Hierbij is het aangewezen om de richtlijnen van de fabrikant op te volgen. De afstand tussen de scharnieren moet zo groot mogelijk zijn voor een goede stabiliteit. De scharnieren kunnen zowel met als zonder gereedschap gemonteerd worden. De montageplaat kan eenvoudig aan de zijwand van de kast geschroefd worden, maar in serieproductie wordt in de kastwand een 32 mm-rijboring aangebracht om de montageplaat in te monteren. Yvo Borry

Bepaling van het aantal scharnieren

79


6 Beslagwerk

Hettich Vlotho

Potscharnieren kunnen bijkomend voorzien worden van een techniek voor geluidloze deuren, waardoor de deur op een gecontroleerde manier zacht en stil gesloten wordt. Deze remming is altijd afhankelijk van het luchtvolume in de kast. Bij een ondiepere kast zal een ander type demping geplaatst worden dan bij een diepe kast. Er zijn twee mogelijkheden:

Deurremmer die geïntegreerd is in de scharnier: •• de deurremmer is opgenomen in de scharnier en vormt dus geen apart onderdeel. Geïntegreerde deurremmer

Patrick Coene

Greeploze deur

80

Greeploze deur: •• de deurremmer kan binnen in de kast gemonteerd zijn of ingeboord zijn in de zij- of bovenkant van het corpus. Hij zorgt ervoor dat de deur automatisch opent en sluit door een drukbeweging met de hand.

6 Beslagwerk


Hettich Vlotho

Projectscharnier met buitenliggende knoop

Hettich Vlotho

Onzichtbare scharnier

Deze scharnier heeft een zichtbare knoop en is sterker dan een gewone potscharnier omdat de constructie zwaarder is en de scharnier op één draaipunt werkt. Deze scharnier wordt vooral toegepast bij meubelen die intensief gebruikt worden, zoals kantoorof projectmeubelen. De openingshoek is onbeperkt, tenzij hij door een beugeltje wordt begrensd. De scharnier bestaat ook in een dubbele uitvoering om twee deuren aan één tussenwand te hangen.

Een onzichtbare scharnier onderscheidt zich van andere scharnieren doordat ze volledig geïntegreerd is in de meubeldeur en de zijkant van de kast. De scharnierknoop bestaat uit in elkaar schuivende lamellen. Deze knoop verbindt de beide langwerpige of ronde scharnierdelen, die volledig op hun volledige diepte ingewerkt worden. Net als een potscharnier kan ook een onzichtbare scharnier in alle richtingen bijgeregeld worden. In een zwaardere uitvoering worden deze scharnieren ook toegepast bij binnendeuren.

81


6 Beslagwerk

6.1.2 Schuifsystemen voor deuren Hettich Vlotho

Schuifdeuren Schuifdeuren hebben het grote voordeel dat er bijna onbeperkte oppervlakten mee overspannen kunnen worden. Schuifdeuren schuiven horizontaal of verticaal open en worden tussenliggend of voorliggend geplaatst. Een kast met schuifdeuren moet nauwkeurig vervaardigd worden en er moet veel aandacht besteed worden aan de montage van het beslagwerk. Schuifdeurbeslag kan immers beperkt bijgeregeld worden. Het gewicht van de schuifdeuren is bepalend voor de keuze van het beslagwerk. Er is eenvoudig schuifdeurbeslag op de markt voor goedkopere meubelen.

Horizontale schuifdeuren

Horizontale schuifdeuren Bij horizontale schuifdeuren worden het dek en de bodem van de kast voorzien van een groef waarin een kunststof U-profiel wordt aangebracht. Aan de onderzijde van de schuifdeur worden rollen gemonteerd, aan de bovenzijde worden geleiders bevestigd. Zwaardere deuren schuiven bij voorkeur niet op de kastbodem. Bij deze toepassing worden de deuren hangend geplaatst en wordt schuifdeurbeslag in metaal gebruikt. Verder bestaat er ook aangepast schuifdeurbeslag voor glasdeuren. Het beslag bestaat uit dubbele kunststof U-profielen. Het bovenste profiel of de geleider is hoger dan het onderste profiel, ook looprail genoemd. Bij dit onderste profiel is de bodem dikker om vroegtijdige slijtage te voorkomen. Bij zwaardere glasdeuren worden profielen uit aluminium gebruikt en wordt de onderzijde van de glasdeur voorzien van een H-profiel met loopwielen. Verticale schuifdeuren Bij verticale schuifdeuren worden beide zijkanten van de kast voorzien van aangepast verticaal schuifdeurbeslag.

82

6 Beslagwerk


Hettich Vlotho

Vouwdeuren Om deuren uit verschillende verticale segmenten te laten openschuiven bestaat er een systeem dat vergelijkbaar is met een accordeon. Dit beslag wordt dan ook vaak accordeonschuifdeurbeslag genoemd. Er zijn minstens twee deurvleugels voor nodig. Het maximale aantal deurvleugels is afhankelijk van het beslag. Een vouwdeur bestaat uit een loop- en een geleidingsrail, middenscharnieren, zijkantbevestigingen en geleidings- en loopdelen. Niet alle onderdelen zijn strikt noodzakelijk en de samenstelling van het pakket varieert naargelang van het gewicht, de hoogte en de breedte van de vouwdeur. Ten opzichte van draaideuren is er bij vouwdeuren maximaal de helft van de deurbreedte nodig om te openen.

Vouwdeuren

Vouwdeuren hangen in gesloten toestand in hetzelfde vlak, schuifdeuren daarentegen hangen in gesloten toestand meestal niet in hetzelfde vlak.

Verschil schuifdeuren en vouwdeuren

83


6 Beslagwerk

Blum

6.1.3 Schuifsystemen voor laden Laden en schuifsystemen voor laden kunnen zowel in hout, in kunststof als met metalen onderdelen vervaardigd worden. Ook een combinatie van deze materialen is mogelijk. Afgewerkte laden met aangepast beslagwerk kunnen door toeleveranciers aangeleverd worden volgens de noden van de klant. Net als bij deuren is het ook bij laden mogelijk om beslagwerk met demping te integreren.

Blum

Gedeeltelijk vs. volledig uittrekbaar

Ladelopers worden ingedeeld in categorieën volgens de belasting (uitgedrukt in kilogram). Ze worden per paar besteld en geleverd. We moeten er wel rekening mee houden dat er bij het gebruik van metalen ladegeleiders een strakke maatvoering nodig is om een goed werkende lade te garanderen. Een lade moet met aandacht voor de veiligheid in het meubel geplaatst worden: wanneer ze volledig opengetrokken wordt, mag het meubel niet kantelen.

Blum

Gedeeltelijk uittrekbaar Bij dit systeem van ladeloper blijft het achterste deel van de lade na het uittrekken niet rechtstreeks bereikbaar. De lade blijft met een beperkt gedeelte in de kast zitten. De loper bestaat uit twee metalen profielen met daartussen een aantal kogels. Bij het uittrekken is een bepaalde overlapping tussen de twee profielen nodig vanwege de stabiliteit. De overlapping zorgt ervoor dat de lade niet volledig uitgetrokken kan worden.

Gedeeltelijk uittrekbaar

Blum

Volledig uittrekbaar Bij volledig uittrekbare ladegeleiders bevindt er zich een derde profiel tussen het profiel dat aan de kastzijde bevestigd is en het profiel dat aan de lade gemonteerd is. Het is dit derde profiel dat ervoor zorgt dat de lade helemaal uitgetrokken kan worden en bijgevolg volledig bereikbaar is.

Volledig uittrekbaar

84

6 Beslagwerk


Patrick Coene

6.1.4 Sluitwerk Opgelegd slot met cilinder Dit sluitwerk wordt aan de binnenzijde van de deur of lade bevestigd. In de deur of de lade wordt een gat geboord om de cilinder te plaatsen. Aan de voorzijde van de deur wordt de cilinder afgewerkt met een slotplaatje. In vele gevallen bestaat het slot uit twee delen: het slothuis en de cilinder. De beide delen zijn apart verkrijgbaar. Het slothuis is ook verkrijgbaar met een regelbare doornmaat.

Opgelegd slot met cilinder

Hettich

Draaistangslot met cilinder Het meest voorkomende type slot bij plaatmeubelen is het draaistangslot, dat gebruikt wordt om deuren af te sluiten bij middelhoge tot hoge kasten. Meestal is het slot voorzien van een cilinder die vergelijkbaar is met de cilinder bij een opgelegd slot. Het slot is ook voorzien van een draaimechanisme dat de beide draaistangen bedient. De draaistangen zijn aan het uiteinde voorzien van een vanghaak die achter een sluitbout haakt. Hierdoor is de deur voorzien van een driepuntsluiting en blijft ze goed vlak als ze gesloten is.

Draaistangslot met cilinder

Magnetisch snapslot Hettich

Magnetisch snapslot

Dit systeem wordt vooral bij meubelen in een goedkopere uitvoering gebruikt. Meestal bestaat het uit kunststof, maar er zijn heel wat types verkrijgbaar. Daarnaast is er ook een groot aanbod in verschillende sterktes (uitgedrukt in kilogram). Het slotje bestaat uit twee delen: de snapper met een ingebouwde magneet en het metalen sluitplaatje. De snapper wordt in de kast gemonteerd en is voorzien van twee sleufgaatjes, zodat het snapslot optimaal afgesteld kan worden.

Yvo Borry

Veersluiting met snapper Een veersluiting, ook wel druksluiting genoemd, wordt toegepast bij deuren die zonder greep geopend of gesloten moeten worden door druk uit te oefenen tegen de deur. Er zijn mechanische en magnetische uitvoeringen. De sluiting bestaat uit de snapper zelf, die in de kast gemonteerd wordt, en het sluithaakje, dat op de deur geplaatst wordt.

Veersluiting met snapper 85


6 Beslagwerk

Hettich

6.1.5 Legboorddragers Verstelbare legboorddrager

Verstelbare legboorddrager Yvo Borry

Deze legboorddrager kan uit metaal of kunststof vervaardigd zijn. Hij wordt geplaatst in een rijboring die gebaseerd is op het 32 mmsysteem. De eenvoudigste uitvoering is een ronde stift van 5 mm met in het midden een kraagje. Een ander systeem bestaat uit twee delen: een huls, die in het geboorde gat gebracht wordt, en de drager, die op zijn beurt in de huls wordt aangebracht.

Verstelbare legboorddrager met zuignap (voor glaspaneel)

Yvo Borry

Vaste legboorddrager Ook de vaste legboorddrager is gebaseerd op een 32 mmrijboring, maar bij deze uitvoering moet eerst bepaald worden op welke hoogte de legboord zal komen om hem vervolgens met het beslagwerk, dat er onderaan ingewerkt is, vast te maken. In tegenstelling tot een verstelbare legboord kan de legboord enkel met gereedschap losgemaakt en eventueel verplaatst worden. Dat kan ook met een houtschroef.

Vaste legboorddager

Patrick Coene

Legboordrail met dragers

86

Legboordrail met dragers Deze rail kan toegepast worden wanneer een 32 mm-rijboring niet aangewezen is omdat er nog kleinere tussenafstanden gewenst zijn of omdat er hogere sterkte-eisen gesteld worden. Het beslagwerk bestaat uit rails uit metaal of kunststof, die aangebracht worden in een groef in de zijkanten van het meubel of die opgeschroefd worden. De rails zijn voorzien van horizontale inkepingen of gaten waarin de verstelbare legboorddrager past. Dit systeem wordt vooral toegepast bij open kasten.

6 Beslagwerk


6.2 Beslagwerk voor bedden Hettich

Bedverbinding met haken Deze verbinding is beschikbaar in twee types: een zichtbaar en een onzichtbaar systeem.

Bedhaken

Het zichtbare systeem bestaat uit twee delen. Het deel dat aan de sponde wordt geschroefd, is voorzien van twee haken die passen in de langgaten van het aan het hoofd- of voeteinde geschroefde deel. Bij de onzichtbare types bestaat het deel dat aan het hoofd- of voeteinde wordt geschroefd, uit openingen in de vorm van een sleutelgat. Aan de sponde wordt een plaatje bevestigd met daarop een soort schroef met een lenskop. De verbinding komt tot stand door de beide delen in elkaar te klikken. Bedsokkelverbinder Deze verbinding wordt meestal toegepast bij tweepersoonsbedden om de lattenbodem beter te ondersteunen en het bed op zich te verstevigen. Voor deze verbinding worden speciale, demonteerbare hoeksteunen uit twee delen gebruikt. Het ene deel wordt aan de sponden of de beduiteinden bevestigd, het andere deel aan de middenbalk. Yvo Borry

Bedsokkelverbinder

87


6 Beslagwerk

6.3 Beslagwerk voor tafels Metalen uitschuifsysteem Dit systeem bestaat uit een aantal uittrekbare elementen. Het aantal is afhankelijk van de vergrootbare bladlengte van de tafel. De elementen verschuiven ten opzichte van elkaar met kogellagers. Metalen uitschuifsysteem Yvo Borry

Verbindingen voor demonteerbare tafelpoten Bij het transport van tafels is het aangewezen dat de tafelpoten demonteerbaar zijn. Op die manier kunnen tafels veel handiger gestapeld en aangeleverd worden. Het beslagwerk hiervoor bestaat uit een bevestigingsplaat waarin de tafelpoot geschroefd kan worden. Bij sommige types is een hoogteregeling voorzien.

Hettich

Verbinding voor demonteerbare tafelpoten

Hettich Vlotho

Klaptafelscharnier

88

Klaptafelscharnier Een klaptafelscharnier is een scharnier die bestaat uit twee halfronde bladen die met elkaar verbonden zijn door een knoop. De beide bladen worden aan de bovenzijde van de openklapbare bladen ingewerkt op hun volledige diepte. Hierdoor liggen de bladen in opengeklapte toestand in hetzelfde vlak. Er bestaat ook een variant van deze scharnier waarbij de bladen rechthoekig van vorm zijn en op de zijkanten van de inklapbladen ingewerkt worden.

7 Assemblage


7 Assemblage 7.1 Algemeen Met de assemblage van plaatmeubelen wordt het samenstellen en eventueel lijmen van meubelonderdelen in de productieomgeving van een bedrijf bedoeld. Hierbij kan het gaan om verschillende corpusonderdelen die tot een volledig meubel samengebracht worden of om het samenbrengen van bijvoorbeeld laden, plinten, enz. We maken een onderscheid tussen het assembleren van meubelen met een vast corpus en meubelen met een demonteerbaar corpus. Verder onderscheiden we ook de assemblage van aparte meubelonderdelen, zoals laden, deuren en plinten.

Vergalle / BD

Assemblage met corpuspers

89


7 Assemblage

Plaatmeubelen met een vast corpus zijn meestal klein en licht. Het corpus van deze meubelen is geassembleerd met een vaste constructie, eventueel aangevuld met een vast verbindingsbeslag. Meubelen met een demonteerbaar corpus: •• •• •• ••

kunnen meermaals gemonteerd en gedemonteerd worden, afhankelijk van de kwaliteit van de plaatmaterialen en het gebruikte beslag; zijn meestal groter; kunnen ingedeeld worden in meerdere pakketten omwille van het gewicht en de transportmogelijkheid; hebben minder opslag- en transportruimte nodig.

Ook kleinere meubelen kunnen in demonteerbare vorm in de handel voorkomen. Daarbij gaat het vooral om meubelen in pakketvorm, waarbij de klant het meubel thuis zelf uitpakt en de diverse onderdelen tot één geheel assembleert.

7.2 Assemblage van een meubel met een vast corpus Om een meubel met een vast corpus te assembleren verzamelen we alle onderdelen die nodig zijn om het corpus tot één geheel samen te stellen. De werkwijze die we hierbij toepassen, is afhankelijk van het onderdeel en de constructie. De onderdelen worden vast met elkaar verbonden, eventueel met lijm en vast beslagwerk. De lijm brengen we manueel aan met een borstel, uit een lijmbus of een pistool met een drukvat. Bij het lijmen spannen we het corpus van het plaatmeubel op. Daarvoor gebruiken we een lijmpers of manuele spantoestellen met beschermingsblokken of latten. Het controleren van de haaksheid en de vlakheid is hierbij uiterst belangrijk. Na de verlijming kunnen we het meubel nog voorzien van een oppervlaktebehandeling.

7.3 Assemblage van een meubel met een demonteerbaar corpus De corpusonderdelen worden met elkaar verbonden door houten, metalen of kunststof verbindingselementen. Door deze toepassing kan het meubel vrij eenvoudig meerdere keren gemonteerd en gedemonteerd worden. Deze assemblagemethode komt vaak voor bij kasten met een grotere omvang en bij bedden of bij tafels omwille van de opslag, het transport en de handelbaarheid. Om diezelfde redenen kunnen ook kleinere meubelen vervaardigd worden met een demonteerbaar corpus. Een plof- of explosietekening met de volgorde van de te vergaren onderdelen vormt de leidraad voor de montage van het plaatmeubel. 90

7 Assemblage


BDS

7.4 Assemblage van meubelonderdelen zoals laden, deuren en sokkels De werkwijze die we hierbij toepassen, is afhankelijk van het meubelonderdeel en de hiervoor gebruikte constructiemethode. Laden Laden kunnen volledig opgebouwd zijn uit plaatmateriaal. De onderdelen worden vast met elkaar verbonden, eventueel met lijm en vast beslagwerk, zoals bij meubelen met een vast corpus. Verder worden er ook laden geassembleerd met onderdelen waarbij plaatmateriaal gecombineerd wordt met onderdelen uit kunststof of metaal. Dit soort laden wordt dan meestal aangeleverd door beslagfabrikanten. De assemblage is vergelijkbaar met die van een meubel met een demonteerbaar corpus. Deuren

Laden

Bij deuren wordt de assemblage uitgevoerd in functie van de opbouw (vlak, gebogen of andere mogelijkheden) en van de beweging (draaideur, schuifdeur, vouwdeur, enz). Bij vlakke en enkele deuren blijft de assemblage beperkt tot het monteren van het nodige beslagwerk. Bij vouwdeuren daarentegen zal de assemblage heel wat meer tijd in beslag nemen. De deurvleugels moeten immers met elkaar geassembleerd worden en nadien als geheel aan het corpus gemonteerd worden. Bij schuifdeuren wordt meestal bijkomend een handgreep over de volledige hoogte van de deur gemonteerd. Om de deuren recht en vlak te houden wordt aangepast beslagwerk aangebracht in de voorziene uitfrezingen. Verder kunnen op deuren andere materialen gemonteerd worden, zoals spiegels of diverse metalen en kunststof onderdelen die de deuren een andere functie of een ander uitzicht geven. Sokkels Sokkels kunnen vervaardigd worden uit plaatmateriaal, maar ook uit massief hout. De constructie en dus ook de assemblage ervan kan op verschillende manieren gebeuren, afhankelijk van de grootte van de sokkel en het soort kast dat hij zal moeten dragen. Met wat lijm, schroeven, nagels of nietjes kan een sokkel geassembleerd worden. Verder zijn ook constructiemethodes met bijvoorbeeld drevels of koekjesdrevels gebruikelijk. Daarna kan een sokkel met een plint afgewerkt worden.

91

8 Opslag en verpakking


8 Opslag en verpakking Vergalle - Nieuwerkerken / Patrick Coene

8.1 Algemeen Zowel tijdens als na de productie zijn plaatmeubelen en hun onderdelen heel kwetsbaar. Een correcte manier van intern transport, tijdelijke opslag, verpakking en extern transport is dan ook erg belangrijk. Tijdens het productieproces worden diverse onderdelen of halffabrikaten van het meubel een aantal keer opgeslagen in de verschillende productie-units. Deze tussenvoorraden beheren en op peil houden vergt een efficiënte en permanente bewaking en is bijgevolg een belangrijke schakel in de bedrijfsorganisatie. Deze producten vertegenwoordigen immers een aanzienlijk kapitaal. Eén storing in het stockbeheer kan leiden tot vertraging in het productieproces. De afgewerkte meubelen en meubelonderdelen worden verzameld in een tijdelijke opslagplaats en worden afgeschermd van licht en stof. Van daaruit vertrekken ze, voorzien van een productienummer, naar de verpakkingsafdeling.

Verpakking van onderdelen met zwart plastic tegen verkleuring

Omwille van de kostprijs wordt gestreefd naar een zo klein mogelijke stock. Basisgrondstoffen De basisgrondstoffen zijn alle onderdelen die nodig zijn om het meubel te vervaardigen. Deze diverse materialen worden tijdens hun weg in het productieproces in een geschikt magazijn opgeslagen. Zo kan er in het bedrijf een aangepaste ruimte zijn voor: •• plaatmaterialen; •• beslagwerk en verbindingsmiddelen; •• lijmen en afwerkingsproducten. Ehtnicraft

Halffabrikaten Halffabrikaten zijn alle onderdelen van het meubel die al een bepaald productieproces ondergaan hebben en later verder gebruikt worden om het meubel definitief samen te stellen: •• tafel- en kastbladen; •• zijkanten, bodems, legboorden; •• deuren en laden. Eindproduct

Klaar voor transport

De geassembleerde meubelen of meubelonderdelen zijn klaar om geleverd te worden. De eindopslag is een belangrijk aandachtspunt waaraan veel tijd besteed wordt. De klant wil immers een onbeschadigd meubel zonder ontbrekende onderdelen. Bij demonteerbare meubelen moet ook een constructieplan gevoegd zijn. 93



8.2 Identificatie Fabrikanten voorzien de onderdelen en eindproducten van een eigen identificatiesysteem. Meestal is dat een barcode om de verschillende onderdelen en nadien ook het eindproduct zo snel mogelijk te kunnen identificeren. Kleinere bedrijven gebruiken een herkenningssysteem dat gebaseerd is op eenvoudige en aanpasbare codetekens.

BDS

94

Jos Heylen - Hulshout / Patrick Coene

Meubar / Yvo Borry

Identificatie via barcode



Yvo Borry

8.3 Verpakking De verpakking van een plaatmeubel wordt dikwijls al bij het ontwerp bepaald. Omwille van een aantal factoren, zoals het gewicht en de afmetingen, is het belangrijk om hierover al bij de conceptfase na te denken. Vooral voor het verpakken van onderdelen voor demonteerbare meubelen is een uitgebreide studie nodig: waar worden opvulstukken in piepschuim, nopjesfolie, luchtkussentjes of hout geplaatst en in welke richting? Waar komt een zakje met kleine materialen, zoals schroefjes, nageltjes of beslagwerk voor demonteerbare onderdelen? Nadat het meubel volledig is afgewerkt, wordt het een tijdje opgeslagen in afwachting van het transport. Hierbij gaat veel aandacht naar de conditionering. Dit betekent dat het meubel beschermd wordt tegen vocht, verkleuring en lichtinval. Er wordt aanbevolen om langere stukken plat te stapelen. De colli worden bij voorkeur klein genoeg gehouden om de draagbaarheid niet in het gedrang te brengen.

Verpakking

De verpakking, met bijvoorbeeld karton, plastic folie en hoekbeschermende kunststofhoesjes, zorgt ervoor dat het meubel of de meubelonderdelen niet beschadigd worden tijdens de opslag en het transport. Als er golfkarton gebruikt wordt, moet erop gelet worden dat de randen zich niet aftekenen op de afwerkingslaag en onuitwisbare sporen achterlaten. Het is van groot belang dat er veel aandacht besteed wordt aan de verpakking, aangezien de klant als eindgebruiker de afzonderlijke pakketten in vele gevallen zelf meeneemt.

95

9 Verklarende woordenlijst


9 Verklarende woordenlijst Woord

Omschrijving

aansturingsprogramma

* industrieel softwareprogramma waarbij verschillende machines en bewerkingseenheden in een productieproces vanuit een computer gestuurd worden

acrylaat

basisstof uit de organische scheikunde, met vooral toepassingen in de plasticindustrie

doornmaat

afstand van voorkant slotplaat tot aslijn opening deurkruk, of slotcilinder bij een deurof kastslot

elektrostatisch procédé

* werkwijze om poederlakken en grondlagen van verfsoorten economisch te vernevelen

melamine

basisstof bij de fabricatie van kunststoffen, o.a. bij bekledingsplaten voor de meubelindustrie

membraanpers

bijzonder type van drukpers waarbij te lijmen kunststoffolie via warmte, vacuüm en persdruk op een voorbewerkte basisplaat wordt gelijmd

opdeelzaag

computergestuurde zaagmachine om plaatmaterialen rationeel in pak te verzagen

polymethylmethacrylaat

transparante kunststof, beter bekend onder de naam plexiglas

polyurethaan

chemisch expanderende stof die in twee handelsvormen verkrijgbaar is: in zachte schuimen, o.a. in matrassen en kussens, en in harde schuimen, zoals voegvullende PU-lijmen en stijve isolatiematerialen

postformpaneel

industrieel voorgevormd meubelonderdeel met afgeronde kant(en)

projectmeubilair

meubelensemble dat voor een bepaald interieur of voor een specifieke bestemming wordt vervaardigd

RVS

afkorting van roestvrij staal

thermohardend hars

soepele harssoort die bij opwarming naar een vaste toestand evolueert

thermoplastische folie

* dun bladmateriaal dat bij opwarming soepel wordt

viscositeit

vloeibaarheidsgraad van een vloeistof

WBP

Water Boiled Proof: het voorwerp wordt 72 uur in kokend water ondergedompeld en nadien getest op ontlijming

zaagoptimalisatieproces

rationeel schikken en verzagen van plaatmaterialen volgens de meest rendabele methode

* betekenis van het woord in de context van de inhoud van de module

97

De handboeken zijn tot stand gekomen dankzij de bijdrage van de volgende organisaties :

fvb•ffc Constructiv Koningsstraat 132/5, 1000 Brussel t +32 2 210 03 33 • f +32 2 210 03 99 constructiv.be • [email protected] © Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid, Brussel, 2014. Alle rechten van reproductie, vertaling en aanpassing onder eender welke vorm, voorbehouden voor alle landen

Hout 1 Houtbewerking 1.1 Planlezen 1.2 Manuele houtbewerking 1.3A Machinale houtbewerking - deel 1 1.3B Machinale houtbewerking - deel 2 1.3C Machinale houtbewerking - deel 3 1.4 Houtverbindingen

2 Meubels Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid i.s.m. OpleidingsCentrum Hout

HOut

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid i.s.m. OpleidingsCentrum Hout

2.1

Massieve Meubelen

HOut

2.2

Plaatmeubel

3 Interieurbouw Binnenkort te verschijnen

4 Binnenschrijnwerk 4.1 Plaatsen van binnenschrijnwerk 4.2 Wanden en plafonds 4.3 Houten vloerbekledingen 4.4 Rechte steektrap en bordestrap

5 Buitenschrijnwerk 5.1 Ramen en deuren 5.2 Plaatsen van ramen en deuren 5.3 Gevelbekleding

6 Houtconstructies 6.1 Dakspanten

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid N244HO Plaatmeubel

9000000000509

Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid i.s.m. OpleidingsCentrum Hout. Hout 2.2. Plaatmeubel

Recommend Documents