Evaluatieonderzoek Steunpunt Mantelzorg

Evaluatieonderzoek Steunpunt Mantelzorg

In opdracht van: Voormalige afdeling Integratie en Zorg Nu: Afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling Rapportage door: Team Beleidsonderzoek & Informatiemanagement Gemeente Purmerend: Bert Mentink Carlijne Philips Bart Pirovano januari 2008 Verkrijgbaar bij: Gemeente Purmerend Purmersteenweg 42 kamer A2.11 Telefoon 0299 452496 Vragen: E-mail: [email protected] Ook op de website: www.gemeente.purmerend.nl /stadsgegevens/publicaties B&I

Inhoudsopgave

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen

5

1

Inleiding

9

2

Mantelzorgers in Purmerend en de vraag naar ondersteuning

11

3

Mantelzorgondersteuning in Purmerend, het aanbod

15

4

Resultaten enquête mantelzorgondersteuning

17

5

Literatuurlijst

23

Bijlage I: Interviews met mantelzorgaanbieders

25

Bijlage 2: Vragenlijst

31

Evaluatie mantelzorgondersteuning

3

Gemeente Purmerend, B&I


4


Samenvatting, conclusies en aanbevelingen

Inleiding Voor u ligt de rapportage van het evaluatieonderzoek Steunpunt Mantelzorg in Purmerend. Gemeenten zijn verplicht steun te organiseren voor mantelzorgers. Mantelzorgers zijn mensen die vrijwillig zorg verlenen aan familieleden, vrienden, kennissen of buren. De ondersteuning moet voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken en uiteindelijk uitvallen. Het hogere doel van deze gemeentelijke taak is te zorgen dat burgers zo lang mogelijk in eigen kring (door mantelzorgers), dus buiten dure professionele / medische zorg, worden ondersteund. Om haar wettelijke taak goed uit te voeren, wil de gemeente Purmerend weten hoe het er in Purmerend voor staat. Draagt de door haar uitbestede mantelzorgondersteuning bij aan het voorkomen van overbelasting en of uitval? Meer concreet: hoe ziet de Purmerendse populatie mantelzorgers er uit? Welk deel heeft behoefte aan ondersteuning en waarmee hangt deze behoefte mogelijk samen? Welke ondersteuning wordt hen geboden? Bereikt de ondersteuning degenen die tamelijk zwaar tot overbelast zijn en neemt het de belasting weg? De afdeling MO van de gemeente heeft team B&I gevraagd deze vragen te beantwoorden. B&I heeft dit gedaan aan de hand van een literatuurstudie, de regionale omnibusenquête 2006, het onderzoek senioren Purmerend 2007, een enquête onder de cliënten van het steunpunt mantelzorg en interviews met de instellingen die mantelzorgondersteuning bieden. Dit evaluatieonderzoek maakt deel uit van de monitor Wmo die het team eveneens uitvoert. Mantelzorg is een van de prestatievelden binnen de Wmo. Samenvatting Hoe ziet de populatie mantelzorgers er uit? 13% van de Purmerenders ofwel ongeveer 8.000 personen geven regelmatig mantelzorg. In ongeveer de helft van de gevallen betreft het een ouder of schoonouder en voor ongeveer een kwart iemand uit het eigen gezin (meestal een partner). In 13% van de gevallen is het een vriend/kennis of iemand uit de buurt. De soort hulp die men geeft is vooral huishoudelijke hulp en/of vervoer en begeleiding. 60% van de mantelzorgers is vrouw, de helft is tussen de 45 en 65 jaar en 14% is boven de 65 jaar en 6% is tussen de 15 en 25 jaar. Van de niet westerse allochtonen verricht 9% mantelzorg. Dat is minder dan de 14% onder autochtonen die dat doet. Van de Purmerendse mantelzorgers verricht 58% betaald werk. Dat is gelijk aan het landelijk gemiddelde en aan degenen die niet aan mantelzorg doen. Toch geeft 31% van degenen die mantelzorgondersteuning via het steunpunt krijgt aan dat men minder betaald werk kan doen cq niet kan werken


5


Welk deel wil ondersteuning en waarmee hangt deze behoefte samen? De helft van de mantelzorgers voelt zich in meer of mindere mate belast. Van deze 4.000 mensen wil 28% of 1.100 mensen ondersteuning. Van deze 1.100 zijn er 450 enigszins belast en 650 tamelijk zwaar belast tot overbelast. De ondersteuning die men wenst is vooral huishoudelijke hulp en/of thuiszorg. Welke ondersteuning wordt hen verleend? Vier instellingen verlenen zowel direct als indirect ondersteuning. Evean verleent direct ondersteuning aan de mantelzorger in de vorm van praktische hulp van vrijwilligers, advies en informatie, emotionele steun en themabijeenkomsten en cursussen. De overige instellingen zijn: Odion (gericht op personen met een verstandelijke en/of lichamelijke handicap), SMDZW (algemene hulp op psychosociaal terrein) en GGZ Dijk en Duin (Geestelijke gezondheidszorg). Zij verlenen vooral direct zorg of ondersteuning aan zorgbehoevenden. Dat heeft de functie dat daarmee de mantelzorger wordt ontlast. Ook wordt de mantelzorger betrokken bij de hulp die men geeft. De vier instellingen geven aan dat bekendheid van elkaars taken beter kan. Bereikt de ondersteuning degenen die tamelijk zwaar belast of overbelast zijn en neemt het de last weg? Het aantal Purmerendse mantelzorgers dat wordt bereikt via het steunpunt mantelzorg is veel lager dan het aantal dat in de Regionale Omnibusenquête aangeeft ondersteuning te wensen. Degenen die ondersteuning krijgen vinden bijna allemaal dat deze ondersteuning verlichting heeft gegeven. Bovendien zijn ze bijna allemaal tevreden over de activiteiten waaraan zij hebben deelgenomen. Opmerkelijk is dat op de open vraag aan welk type ondersteuning men nog meer behoefte heeft, het meest genoemde antwoord "emotionele steun" is. Het meest van belang als ondersteuning achten de nu ondersteunden "informatie over voorzieningen en ziekten" en "individuele emotionele steun". Individuele ondersteuning acht men meer van belang dan bijeenkomsten als "dag van de Mantelzorg" en "cursussen". De tevredenheid over het steunpunt over het geheel genomen en de vrijwillige en professionele medewerkers is zeer uiteenlopend. Het gemiddelde rapportcijfer ligt tussen de 6,5 en de 7, waarbij het percentage onvoldoendes tussen de 12 en 16% is en het percentage dat een acht of meer geeft 25 tot 35%. Opmerkelijk is dat de leeftijd van degenen die door het Steunpunt ondersteund worden veel hoger is dan die van de gemiddelde Purmerendse mantelzorger zoals deze uit de omnibusenquête naar voren komt. Degenen die door het Steunpunt worden ondersteund verzorgen vooral de partner. De gemiddelde Purmerendse mantelzorger ondersteunt vaker de ouder. Uit het Onderzoek Senioren Purmerend 2007 blijkt dat het steunpunt bij ongeveer de helft van de 65+-ers, die behoefte hebben aan ondersteuning, bekend is. De recrutering voor ondersteuning door het steunpunt komt voor 44% via de thuiszorg van Evean en nog maar voor 3% via het Wmoloket.

Conclusies en aanbevelingen Het steunpunt mantelzorg functioneert in de volgende opzichten goed: 1. de meeste gebruikers hebben baat bij de diensten van het steunpunt. 2. de meeste gebruikers zijn tevreden over de diensten van het steunpunt. Aanbevelingen 1. De nadruk zou meer kunnen liggen op het verlenen van individuele emotionele steun. Er is nader onderzoek nodig om erachter te komen hoe men het best aan deze behoefte tegemoet kan komen. 2. Gewerkt kan worden aan vergroting van de bekendheid van het Steunpunt Mantelzorg, zodat daardoor een grotere (ook allochtone) groep, die behoefte heeft aan ondersteuning, wordt bereikt. Het werken hieraan heeft alleen zin als middelen beschikbaar zijn om een groter aantal mantelzorgers te ondersteunen en als het lukt om meer vrijwilligers bij dit werk te betrekken. 3. Nader onderzoek is nodig om erachter te komen waarom een (klein) deel van de gebruikers een onvoldoende geeft voor het steunpunt, de vrijwilligers en de professionals. 4. De gemeente zou met het steunpunt niet alleen af spraken moeten maken over het aantal contacten maar ook richtlijnen mee kunnen geven over de inhoud ervan. Prioriteit kan worden gegeven aan activiteiten die degenen die behoefte hebben aan ondersteuning het meest van belang achten. Dus meer individuele steun en minder "bijeenkomsten". 5. Nadat de gesprekken in het kader van dit onderzoek zijn gevoerd zijn nieuwe initiatieven tot samenwerking tot stand gekomen (o.a. via het Wozec, bestaande uit Odion, SMD, Klup, vrijwilligerscentrale Welsaen, Klup en het Steunpunt Mantelzorg) Nagegaan kan worden wat de gevolgen zijn van deze initiatieven, o.a.of het ertoe heeft geleid dat meer vrijwilligers beschikbaar komen, zodat meer mantelzorgers kunnen worden ondersteund. 6. Het Wmoloket kan veel meer doorverwijzen naar het Steunpunt Mantelzorg.


7



8


Inleiding

1.1

Aanleiding onderzoek en onderzoeksvragen

Voor u ligt de evaluatie van mantelzorgondersteuning in Purmerend. Gemeenten zijn verplicht steun te organiseren voor mantelzorgers. Mantelzorgers zijn mensen die vrijwillig zorg verlenen aan familieleden, vrienden, kennissen of buren. Deze steun moet voorkomen dat mantelzorgers overbelast raken en uiteindelijk uitvallen. Het hogere doel is te zorgen dat burgers zo lang mogelijk in eigen kring (door mantelzorgers), dus buiten dure professionele / medische zorg, worden opgevangen. Om haar wettelijke taak goed uit te voeren, wil de gemeente Purmerend weten hoe het er in Purmerend voor staat. Draagt de uitbestede mantelzorgondersteuning bij aan het voorkomen van overbelasting en uitval van Mantelzorgers? Meer concreet: Hoe ziet de Purmerendse populatie mantelzorgers er uit? Welk deel wil ondersteuning en waarmee hangt deze behoefte samen? Welke ondersteuning wordt geboden? Bereikt de ondersteuning degenen die zwaar belast zijn en neemt het de belasting weg? De afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling (MO) van de gemeente heeft het team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement (B&I) verzocht deze vragen te beantwoorden middels een evaluatie. Deze evaluatie maakt deel uit van de monitor Wmo die B&I eveneens uitvoert. Mantelzorg is een van de prestatievelden binnen de Wmo. Voordat deze rapportage ingaat op de uitkomsten van de evaluatie, staat dit hoofdstuk nog stil bij de twee belangrijkste begrippen: mantelzorg en mantelzorgondersteuning. Daarna wordt de onderzoeksmethode kort toegelicht. 1.2

Definitie mantelzorg en mantelzorgondersteuning

Hierboven is in algemene bewoordingen aangegeven wat mantelzorg inhoudt. In dit onderzoek is dit verder vertaald als niet betaalde zorg voor familieleden, vrienden, kennissen of buren'. Deze definitie geeft een goed beeld van het aantal mensen dat mantelzorg verleent. Onze definitie is een vereenvoudigde weergave van de definitie van het SCP. Het SCP definieert mantelzorg als volgt: 'de hulp bij het dagelijks functioneren, die vrijwillig en onbetaald wordt verleend aan personen uit het sociale netwerk die, door welke oorzaak dan ook, vrij ernstige fysieke, verstandelijke of psychische beperkingen hebben' (de Boer, e.a. 2003:10). Onze definitie stelt geen voorwaarden aan de periode waarover mantelzorg wordt verleend. Op basis van dit onderzoek kan daarom niet worden vergeleken met de cijfers van het CPB, dat hieraan wel eisen stelt (3 maanden minimaal 8 uur per week). Evaluatie mantelzorgondersteuning

9


Mantelzorgondersteuning is een verzamelnaam voor voorzieningen en diensten die de draagkracht van mantelzorgers vergroten of de draaglast verlichten (Tjadens en Duijnstee, 1999). Mantelzorgondersteuning wordt veelal geboden vanuit een zogenaamd steunpunt. Vanuit het steunpunt worden diverse soorten ondersteuning gegeven, deze typen worden in het volgende hoofdstuk beschreven. 1.3

Onderzoeksmethode

Om de eerste vragen (Hoe ziet de populatie mantelzorgers er uit? Welk deel wil ondersteuning en waarmee hangt deze behoefte samen?) te beantwoorden is gebruik gemaakt van de regionale omnibusenquête, het onderzoek senioren Purmerend 2007 en landelijk onderzoek. De regionale omnibusenquête is ingevuld door 2.300 Purmerenders. De respons is hoog, namelijk 70%. De uitkomsten geven een goed beeld van het aantal mensen dat zorg verleent in Purmerend en het aantal dat een gevoel van (zware) belasting ervaart. Het landelijke onderzoek geeft aanvullende informatie als het gaat om omstandigheden waarin mantelzorgers verkeren. De tweede vraag (Welke ondersteuning wordt hen verleend?) beantwoorden we aan de hand van interviews en subsidieafspraken met de instellingen die de ondersteuning verlenen. Voor de derde en laatste vraag (Bereikt de ondersteuning degenen die overbelast zijn en neemt het de last weg?) maken we gebruik van een aparte vragenlijst onder mantelzorgers die het afgelopen jaar bij Steunpunt mantelzorg aanklopten.


10


Mantelzorgers in Purmerend

Dit hoofdstuk behandelt de eerste deelvragen: Hoe ziet de populatie mantelzorgers er uit? Welk deel wil ondersteuning en waarmee hangt deze behoefte samen? Voor de beantwoording is gebruik gemaakt van de regionale omnibusenquête en landelijk onderzoek. 2.1

Hoe ziet de populatie mantelzorgers er uit?

13% Purmerenders geeft regelmatig mantelzorg. Van de inwoners van Purmerend verleent 13% (ongeveer 8.000 inwoners) regelmatig zorg aan iemand in de omgeving die vanwege een ziekte of handicap hulp nodig heeft. In de meeste gevallen is dat een ouder of schoonouder of iemand uit het eigen gezin. Men besteedt gemiddeld 8 uur per week aan de zorg. Het SCP noemt degenen die meer dan 8 uur of langer dan drie maanden mantelzorg verlenen mantelzorger. Het komt volgens deze definitie eveneens tot 13%. Met behulp van de Regionale Omnibusenquête is wel "8 uur of langer" te onderscheiden, maar niet "drie maanden of langer". Als we alleen 8 uur of langer selecteren komen we uit op 4% van de bevolking van 15 jaar en ouder. Het SCP komt eveneens op 4% als zij "8 uur of langer" en "drie maanden of langer" onderscheidt. In het navolgende gaan we uit van bovengenoemde 13%. Vrouwen en personen van 45 tot 65 jaar geven relatief vaak mantelzorg Vrouwen geven in Purmerend vaker mantelzorg dan mannen, landelijk zijn de vrouwen ook sterker vertegenwoordigd. In Purmerend verleent 11% van de mannen en 16% van de vrouwen mantelzorg. Mannen zorgen iets vaker voor een partner of kind, vrouwen zorgen iets vaker voor een ouder of schoonouder. Mensen van 45 tot 65 jaar zijn relatief vaak mantelzorger, zie tabel 1. Tabel 1: Mantelzorgers in Purmerend Leeftijdsgroep 15-24 jaar

25-44 jaar

45-64 jaar

65-84 jaar

% per leeftijdsgroep

5

10

20

13

% alle mantelzorgers

6

29

52

14

450

2.300

4.150

1.125

Absolute aantallen

Uit tabel 3 blijkt dat mantelzorgers vaak zorgen voor hun ouders. De leeftijdscategorie '45-64 jaar' heeft ouders die vanwege hun leeftijd relatief vaak hulpbehoevend zijn. Dit verklaart waarom mensen uit de leeftijdscategorie '45-64 jaar' vaker dan andere personen uit andere categorieën mantelzorger zijn. 1.125 mantelzorgers zijn 65 jaar of ouder. Dat is 14% van alle mantelzorgers en 450 mantelzorgers zijn 15-24 jaar. Dat is 6% van alle mantelzorgers.


11


58% mantelzorgers heeft betaald werk 58% van de mantelzorgers heeft betaald werk, zie tabel 2. Dit is vergelijkbaar met het landelijk percentage van 56. Het SCP concludeert dat het geven van mantelzorg vooral gevolgen heeft voor de vrije tijd, niet voor het werk of het gezinsleven (SCP, 2003). Vrije tijd wordt zo gezegd als eerst opgegeven om mantelzorg te geven. Tabel 2: Percentage mantelzorgers (%) % Met betaald werk

58

Zonder betaald werk

42

Totaal Percentages van:

100 8.025

Mantelzorg wordt vaak gegeven aan ouders of gezinsleden Mantelzorgers blijken vaak te zorgen voor familieleden. Aan vrienden of kennissen wordt niet vaak mantelzorg gegeven. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat mantelzorgers de hulp vanzelfsprekend vinden horen bij de relatie die ze met de hulpbehoevende hebben (Van der Lyke 2000; Timmermans et al. 2001). De vanzelfsprekendheid om iemand te helpen die zorg nodig heeft blijkt vooral te gelden indien de zorgbehoevende een familielid is. Indien de sociale afstand groter wordt neemt de vanzelfsprekendheid om te helpen af (Timmermans, 2003). Tabel 3 geeft aan wie zorg aan anderen geven. Tabel 3: Voor wie zorgt u? 2006 (% van zorgverleners) Purmerend Iemand uit eigen gezin (partner, kind)

23

Ouder of schoonouder

52

Ander familielid (broer, zus, zwager, schoonzus)

10

Vriend / vriendin / kennis

7

Iemand uit de buurt

6

Anders

3

Totaal

100

Percentages van: 8.025 Voorafgaand aan de vraag 'Voor wie zorgt u?' ging de vraag 'Geeft u momenteel regelmatig zorg aan iemand in uw omgeving die vanwege een ziekte of handicap hulp nodig heeft?'.

Huishoudelijke hulp en vervoer/begeleiding meest verstrekte zorg De helft van degenen die mantelzorg geven, geeft huishoudelijke hulp. Eveneens de helft verzorgt het vervoer of begeleidt. Een kwart geeft persoonlijke verzorging Tabel 4: Soort zorg, meer dan een antwoord mogelijk Purmerend Huishoudelijke hulp

51

Persoonlijke verzorging

25

Vervoer en/of begeleiding

50

Anders

17

Percentages van:


8.025

12


Allochtone mantelzorgers ondervertegenwoordigd Allochtonen uit Purmerend blijken iets minder vaak dan de gemiddelde Purmerender mantelzorger te zijn, zie tabel 5. Tabel 5: Percentage mantelzorgers naar herkomst/achtergrond (%) Percentage

% van

Allochtoon

8

6.425

Autochtoon

14

55.300

De verminderde deelname van allochtonen komt voornamelijk doordat de leeftijdsopbouw van de allochtone groep anders is. Zij zijn gemiddeld jonger dan autochtonen. Bovendien woont de familie voor wie zij mantelzorger zouden kunnen zijn vaak niet in Nederland. Geen verschil naar opleidingsniveau De hoogst voltooide opleiding van mantelzorgers wijkt nauwelijks af van de hoogst voltooide opleiding van alle Purmerenders. 2.2

Welk deel wil ondersteuning en waarmee hangt deze behoefte samen?

Helft mantelzorgers voelt zich in meer of mindere mate belast In Purmerend geeft de helft van de mantelzorgers aan niet of nauwelijks belast te zijn. 34% voelt zich enigszins belast. 16% van de mantelzorgers (ongeveer 1.200 mensen in Purmerend) ervaart de zorg als sterk belastend (tamelijk zwaar, zeer zwaar of overbelast). Zie tabel 6. In het onderzoek senioren Purmerend 2007 troffen we dezelfde mate van belasting aan onder 65+ers. Tabel 6: Belast gevoel bij zorg voor anderen, 2006 (% van zorgverleners) Purmerend Niet of nauwelijks belast

50

Enigszins belast

34

Tamelijk zwaar belast

11

Zeer zwaar belast Overbelast Totaal Percentages van:

4 1 100 8.025

Omdat mantelzorgondersteuning zich alleen richt op mensen die zich erdoor belast voelen heeft het navolgende alleen betrekking op deze groep. 1.100 mensen willen steun ontvangen Van degenen die de mantelzorg als belastend ervaren (ongeveer 4.000 mensen), zou 28% (ongeveer 1.100 mensen) steun willen ontvangen om de belasting te verminderen.

Tabel 7: Belasting t.o.v. behoefte aan steun (%) Enigzins belast


Zeer zwaar belast

Over belast

Totaal

Ja

16

56

43

53

28

Nee

84

44

57

47

72

Totaal

100

100

100

100

100

Absolute aantallen die steun willen ontvangen

425

475

125

50

1.075

650 steunvragers behoorlijk belast Als we kijken naar de absolute aantallen mantelzorgers die ondersteuning wensen, dan blijkt van deze groep 60% (650 mensen) tamelijk zwaar tot overbelast te zijn. De soort steun die men zou willen ontvangen is divers. Het vaakst wordt huishoudelijke hulp of thuiszorg genoemd Steunpunt mantelzorg bij groot deel senioren onbekend Van alle 65+ers in Purmerend kent tweederde het steunpunt mantelzorg niet. Ook meer dan de helft van degenen die behoefte hebben aan ondersteuning kennen het steunpunt niet.


14


Mantelzorgondersteuning in Purmerend

Dit hoofdstuk gaat in op de ondersteuning die de mantelzorger in Purmerend kan ontvangen. De beschrijving is gebaseerd op interviews en SUO s met de instellingen die de ondersteuning verlenen. De interviews geven hiernaast nog zicht op problematiek die de aanbieders delen. Er is een instelling (Evean) die speciaal gericht is op mantelzorgondersteuning. Drie andere instellingen (Odion, SMDZW en GGZ Dijk en Duin) doen dit meer indirect. 3.1

Evean

Met ingang van 2007 ontvangt het Steunpunt Mantelzorg van Evean voor het eerst subsidie van de Gemeente Purmerend. Voorheen ging het via het Zorgkantoor. De Gemeente Purmerend is penvoerder voor alle gemeenten in de regio Zaanstreek/Waterland. Doel van het subsidie is "het bieden van laagdrempelige en vraaggerichte ondersteuning (zowel praktisch en materieel als emotioneel) om mantelzorgers langer en beter in staat te stellen hun zorgtaken uit te voeren". Als prestatie vragen de gemeenten om tenminste 475 mantelzorgers in de gehele regio Zaanstreek/Waterland te ondersteunen. Dit komt neer op ruim 100 mantelzorgers in Purmerend. Er werken drie coördinatoren in het steunpunt. Zij bieden cq organiseren: Praktische hulp van vrijwilligers. Advies en informatie Emotionele steun Themabijeenkomsten en cursussen. Het organiseren van de praktische hulp van vrijwilligers blijkt de meeste tijd te vergen van de drie coördinatoren. Er moet een goede match gevonden worden tussen vrijwilliger, mantelzorggever en mantelzorgontvanger. Evean probeert het aanbod als een pakket aan te bieden. Het ene onderdeel ondersteunt het andere. Zo worden via de publiciteit rondom de dag van de mantelzorg nieuwe mantelzorgers bereikt. Knelpunt is het vinden van voldoende vrijwilligers. De samenwerking met andere organisaties met een vrijwilligerspool zou beter kunnen. 3.2

Odion

Stichting Odion helpt volwassenen en kinderen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking om een zo gewoon mogelijk leven te leiden. Daarbij zijn ook de mantelzorgers betrokken. Odion heeft dagopvang een logeerhuis en een zaterdagopvang voor haar cliënten. Deze voorzieningen vervullen o.a. de functie van respijtzorg voor mantelzorgers.


15


3.3

SMD ZW

De Stichting Maatschappelijke Dienstverlening Zaanstreek Waterland biedt hulp (in de brede zin) op psycho-sociaal terrein. Dit gebeurt door professionals in samenwerking met vrijwilligers. De hulp is gericht op de hulpvrager. Dit kan ook positief werken voor mantelzorgers, maar het is er niet rechtsstreeks op gericht. 3.4

GGZ Dijk en Duin

GGZ Dijk en Duin is een instelling op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. Zij biedt behandeling en begeleiding aan mensen met psychische en psychiatrische klachten. In de behandeling wordt in veel gevallen de omgeving meegenomen. Er zijn o.a. cursussen, voorlichting en gesprekken met naasten van de cliënt. Deze kunnen als mantelzorgondersteuning worden beschouwd. Ondersteunend voor mantelzorgers werkt ook de dagopvang die er voor sommige cliënten is. Mantelzorgers die aan hun grens zitten kunnen altijd contact opnemen met GGZ Dijk en Duin. 3.5

Overige bevindingen

Bekendheid van elkaars werkzaamheden kan beter. Door het verschil in aanbod hoeven de instellingen niet of nauwelijks samen te werken. Het uiteenlopende aanbod vereist wel dat elke aanbieder goed van de werkzaamheden van de andere organisaties op de hoogte is. Dit is nu onvoldoende het geval. Alle organisaties melden dat de vraag naar vrijwilligers groter is dan het aanbod.


16


Resultaten enquête mantelzorgondersteuning

4.1

Verantwoording enquête

Aan 271 personen uit de regio Waterland die contact hebben gehad met het Steunpunt Mantelzorg is een enquêteformulier gestuurd. 76 of 28% stuurden het formulier terug. Vanwege het betrekkelijk lage aantal Purmerenders in de enquête hebben we ook de mensen uit de gemeenten rondom Purmerend die behoren tot het Interregionaal Samenwerkingsorgaan Waterland (ISW) erbij betrokken. De enquête beoogt antwoord te geven op de volgende vragen: Hoe verhoudt het aantal mensen dat ondersteuning krijgt zich tot het aantal dat er behoefte aan heeft? Wat zijn de kenmerken van degenen die contact hebben met het steunpunt mantelzorg? Welke soort mantelzorgondersteuning heeft men ontvangen? Hoe waardeert men deze ondersteuning? Wat vindt men de belangrijkste vormen van ondersteuning? Wat heeft deze ondersteuning gedaan? Mist men nog ondersteuning? 4.2

Ondersteuning bereikt slechts een deel van degenen die er behoefte aan hebben

Uit de omnibusenquête blijkt dat 1.100 Purmerenders die zich belast voelen door het verlenen van mantelzorg behoefte hebben aan ondersteuning. Van degenen die contact hebben gehad met het steunpunt mantelzorg komen er 146 uit Purmerend. De ondersteuning bereikt dus slechts een deel (13%) van degenen die er behoefte aan hebben. Het contact hebben met 146 mensen voldoet wel aan de opdracht om ongeveer 100 mensen uit Purmerend te ondersteunen. Alleen weten we niet wat "contact hebben" inhoudt. De navolgende paragrafen geven hier enig inzicht in. 4.3

Kenmerken van degenen die contact hebben gehad

Hoge gemiddelde leeftijd 90% van de respondenten antwoordt 'Ja' op de vraag: Geeft u momenteel regelmatig zorg aan iemand in uw omgeving die vanwege een ziekte, handicap of vanwege psychische problemen hulp nodig heeft? 10% antwoordt 'Nee, maar ik heb de afgelopen 12 maanden deze zorg wel geboden'. De respondenten waren voornamelijk vrouw (76%), 24% was man. De jongste respondent is 39 jaar oud, de oudste is 98 jaar. De gemiddeld leeftijd van de respondenten is 67 jaar. 41% van de respondenten is jonger dan 65 jaar. 59% is 65 jaar of ouder. Opmerke-


17


lijk is dat de leeftijd van mantelzorgers in de omnibusenquête gemiddeld veel lager lag. Van hen was slechts 14% 65 jaar of ouder. Vrijwel geen respondenten uit allochtone bevolkingsgroep Een respondent rekent zich tot de allochtone bevolkingsgroep. Het kan zijn dat meer respondenten volgens de CBSdefinitie tot de niet westers allochtonen behoren. De kans dat er allochtonen onder de ondersteunden zitten is ook vrij klein omdat de respondenten uit bevolkingscategorieen komen waarin zich vrij weinig allochtonen bevinden. In de gemeenten rondom Purmerend wonen namelijk veel minder allochtonen dan in Purmerend zelf en dit geldt ook voor de oudere bevolkingsgroep ten opzichte van de jongere. In de Regionale Omnibusenquete troffen we wel allochtone mantelzorgers aan. Tweederde zorgt voor partner 75% zorgt voor iemand uit het eigen huishouden. 66% van de respondenten mantelzorgt voor een partner. 15% zorgt voor een kind en 14% voor een ouder. Zie tabel 8. Tabel 8: Aan wie geeft u zorg? (%) (meerdere antwoorden mogelijk) Purmerend Iemand uit het eigen huishouden

75

Partner

66

Kind

15

Ouder

14

Oom of tante of ander familielid

3

Vriend(in) of kennis

3

% van

76

Ook dit is heel anders dan het beeld dat uit de Regionale Omnibusenquête naar voren komt. Daar zorgde slechts 23% voor iemand in het eigen huishouden. Merendeel is intensief mantelzorger 95% van de respondenten biedt langer dan een jaar mantelzorg. Drie van de vier mantelzorgers zorgt zeven dagen per week voor de verzorgde. Gemiddeld bieden deze mantelzorgers 39 uur zorg per week, de minimale score 'zorguren per week' bedroeg 1 uur, de maximale score bedroeg 7 x 24 uur. Drie mantelzorgers geven aan dat ze 7 x 24 uur bezig zijn met mantelzorgen. Ten opzichte van de omnibusenquête zien we hier dat we te maken hebben met veel meer mensen die intensief zorgen. Het gemiddeld aantal zorguren per week bedroeg bij de Purmerendse respondenten van de omnibusenquête 8 uur. 83% werkt niet Van de respondenten heeft 83% geen betaald werk, 17% heeft wel betaald werk, van deze groep werkt vrijwel iedereen in deeltijd. Ook hier zien we een afwijking van de totale groep mantelzorgers, zoals deze uit de Regionale Omnibusenquête naar voren komt. Van de Purmerendse mantelzorgers uit de Regionale Omnibusenquete werkt 58%. Een belangrijke verklaring hiervoor is het verschil in leeftijd tussen beide groepen respondenten.


18


Verzorging voor lichamelijk en geestelijk zieken De geënquêteerde mantelzorgers zorgen vaak voor iemand die chronisch of langdurig ziek is (70%). 68% van de respondenten zorgt voor iemand met een lichamelijke ziekte, 31% voor iemand met een geestelijke handicap en 16% voor iemand met een psychische ziekte. Respondenten bieden vaak hulp bij huishoudelijke taken, administratieve hulp en klusjes of vervoer en begeleiding en uitstapjes. Zie tabel 9 Tabel 9: Type gegeven zorg door geregistreerde mantelzorger (%) (meerdere antwoorden mogelijk)

Huishoudelijke taken (schoonmaken, boodschappen, de was)

76

Administratieve hulp en klusjes (zaken regelen)

76

Vervoer en begeleiding bij bezoek en uitstapjes

71

Gezelschap houden

68

Geestelijke ondersteuning

55

Persoonlijke verzorging

51

Anders, nl.

15

Bijna driekwart zorgt alleen voor de verzorgde. Bijna de helft in contact door Evean thuiszorg De geënquêteerde mantelzorgers komen op diverse manieren in contact met het steunpunt mantelzorg van Evean. Via Evean thuiszorg (44%) is de meest voorkomende manier.1 Een volledig overzicht wordt gegeven in tabel 10. Tabel 10: Hoe bent u in contact gekomen met het steunpunt mantelzorg van Evean? (%) (meerdere antwoorden mogelijk)

Via Evean thuiszorg

44

Op eigen initiatief

29

Via Odion, GGZ Dijk en Duin, SMD ZW

13

Op advies van mijn huisarts

12

Op advies van een familielid/vriend/kennis

12

Het steunpunt heeft met mij contact gezocht

3

Via het Wmo loket

3

Opmerkelijk is dat slechts drie procent via het Wmoloket in contact is gekomen..

1

Gedurende het interview bleek dat werknemers uit de thuiszorg getraind worden in het signaleren van behoef-

te aan ondersteuning.

Bij 40% heeft mantelzorgen gevolgen voor de sociale contacten Het geven van mantelzorg heeft gevolgen voor het 'oude' leven zoals het was voor het mantelzorgen. Tabel 11 geeft een weergave van enkele mogelijke veranderingen nadat men mantelzorg gaat geven. Aan de orde komen arbeid, financiën en de sociale contacten. 40% van de respondenten vindt dat het geven van mantelzorg gevolgen heeft voor de sociale contacten, 30% geeft aan dat het gevolgen heeft voor het al dan niet kunnen werken of het aantal uren werk. 11% heeft financiële problemen door het mantelzorgen. Tabel 11: In hoeverre zijn de volgende uitspraken van toepassing? (%) Zeer van toepassing

Van toepassing

Neutraal

Niet van toepassing

Helemaal niet van toepassing

Doordat ik mantelzorg geef kan ik minder betaald werk doen/kan ik niet werken

14

17

5

27

34

Doordat ik mantelzorg geef heb ik financiële problemen

1

10

13

44

31

Doordat ik mantelzorg geef heb ik weinig sociale contacten

15

27

17

23

17

4.4

Soort ondersteuning die men heeft ontvangen, tevredenheid en belang

Aan de respondenten werd een lijst voorgelegd van 17 mogelijke vormen van ondersteuning. Gevraagd werd of men deze ondersteuning ontvangen heeft en hoe tevreden men erover was. Bovendien werd gevraagd in welke mate men deze ondersteuning van belang vindt. Deze ondersteuning wordt overigens niet alleen door het steunpunt mantelzorg gegeven. Individuele emotionele steun belangrijker dan steun in groepsverband De drie soorten steun die het meest werd genoemd was "een verwendag", "informatie over de aandoening/ziekte van degene aan wie men mantelzorg verleent" en "emotionele steun (individueel)". Deze drie dingen worden door de meeste respondenten die er een oordeel over uitspreken ook zeer belangrijk of belangrijk gevonden. De ondersteuningsvorm "praktische informatie over voorzieningen en tegemoetkomingen" wordt ook door zeer veel mensen belangrijk geacht. Opmerkelijk is dat de mantelzorgsalon laag scoort bij de mate van belang die men eraan hecht. Blijkbaar heeft men meer behoefte aan individuele emotionele steun dan steun in een groep. Vrijwel niemand ontevreden over diverse vormen van ondersteuning De ondersteuning die men ontvangt wordt over het algemeen positief beoordeeld. Zo zijn van de 35 respondenten die antwoord geven op de tevredenheidsvraag over de verwendag er 15 zeer tevreden 16 tevreden en 4 "niet tevreden, niet ontevreden" .Niemand antwoordt ontevreden of zeer ontevreden. Slechts 5 respondenten vullen op een van de aspecten een keer ontevreden of zeer ontevreden in. Een ander voorbeeld is de tevredenheid over de mantelzorgsalon. Van de 22 respondenten die antwoord geven op deze vraag zijn er 5 zeer tevreden, 12 tevreden en 5 niet tevreden, niet ontevreden.

Tabel 12: Soort ondersteuning die men heeft ontvangen en belang dat men eraan hecht % dat ontvangt

% (zeer) van belang

Een verwendag voor mantelzorgers

51

79

Informatie over de aandoening/ziekte

49

91

Emotionele steun (individueel)

45

88

Contact met lotgenoten

39

58

Praktische informatie over voorzieningen etc

38

94

Deelnemen aan de Dag van de Mantelzorg

38

57

Huishoudelijke hulp

37

71

Cursussen en themabijeenkomsten

25

44

Mantelzorgsalon

24

36

Respijtzorg

21

70

Bespreekbaar maken/afstemmen van mantelzorg

17

63

Deelname aan dag of weekend weg

16

48

Ondersteuning bij de combinatie arbeid/mantelzorg

9

53

Hulp bij financiele/administratieve zaken

8

68

Belangenbehartiging

8

65

PGB (beheer en besteding)

7

53

Bemoeizorg

7

58

76

76

% van

Niet iedereen tevreden over het steunpunt mantelzorg Respondenten geven uiteenlopende rapportcijfers voor het steunpunt mantelzorg en de vrijwilligers en professionals die eraan zijn verbonden. Het gemiddelde rapportcijfer ligt tussen de 6,5 en de 7. Echter 12 tot 16% geeft een onvoldoende (5 of minder), maar ook geeft 25 tot 35% een 8 of hoger. Tabel 13: Welk rapportcijfer geeft u over het geheel genomen voor de mantelzorgondersteuning die u tot nu toe heeft ontvangen van ? (%) Percentage onvoldoende

Rapportcijfer

Steunpunt Mantelzorg van Evean

12%

6,9

De vrijwilligers van het Steunpunt

16%

6,6

Coördinator(en) van het Steunpunt

16%

6,5

4.5

Wat heeft de ondersteuning opgeleverd?

Een essentiële vraag voor de evaluatie van mantelzorgondersteuning is de vraag wat deze ondersteuning volgens de ondersteunde mantelzorgers heeft opgeleverd. Allereerst is gevraagd hoe de belasting van het mantelzorgen was voordat men ondersteuning kreeg.


21


Vrijwel iedereen voordien belast Van degenen die antwoord hebben gegeven op de vraag over belasting geeft 94% aan dat men voordat men ondersteund werd enigszins belast tot overbelast was. Ruim eenderde gaf aan zeer zwaar belast of overbelast te zijn. Tabel 14: Hoe belast was u voordat u enige vorm van mantelzorgondersteuning van een instelling of instituut ontving? (%) % Niet of nauwelijks belast

6

Enigszins belast

27


30

Zeer zwaar belast

22

Overbelast

15

Totaal

100

N=

67

De meesten ondervinden verlichting door de mantelzorgondersteuning Van de 57 respondenten die antwoord geven op de vraag of zij verlichting ondervonden van de mantelzorgondersteuning geeft 83% aan dat de mantelzorgondersteuning een beetje tot veel verlichting gaf. Ruim eenderde antwoordt "tamelijk veel " of "veel". Tabel 15: Hoeveel verlichting gaf de ondersteuning u nadat u mantelzorgondersteuning ontving? (%) % Geen verlichting

17

Een beetje verlichting

44

Tamelijk veel verlichting

32

Veel verlichting N=

5 57

Tien respondenten missen emotionele steun 28 respondenten geven aan dat zij vormen van ondersteuning missen. Opvallend is dat 10 respondenten zeggen dat zij emotionele steun missen, 3 noemen respijtzorg en 3 huishoudelijke hulp. De overige 12 noemen uiteenlopende dingen. 4.6

Professionele hulp naast mantelzorg

Van de door de mantelzorgers verzorgden heeft bijna de helft professionele steun. Een kwart heeft verpleegkundige hulp, een kwart huishoudelijke hulp en 5% hulp bij psychische problemen. De vraag is of de professionele zorg de taak van de mantelzorger verlicht. Hierover is geen conclusie te trekken. Het blijkt dat bij verzorgden die professionele hulp krijgen de mantelzorger gemiddeld zwaarder is belast. Dit heeft vermoedelijk veel te maken met de ernst van de ziekte van degenen die wordt verzorgd.


22


Literatuurlijst

Boer, A. de e.a. (2003). Mantelzorg in getallen. Den Haag: Sociaal Cultureel Planbureau Gemeente Purmerend. (december 2006). Notitie mantelzorgondersteuning "Als zorgen even teveel wordt". Gemeente Purmerend. Afdeling Onderzoek en Statistiek. (2006). Regionale Omnibus enquête 2006. Purmerend in beeld. Purmerend: Gemeente Purmerend. Gemeente Purmerend. Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement. Onderzoek senioren Purmerend 2007 Lyke, S. van der en M. Morée. (2004). De mantelzorger. Over gevangen zitten en grenzen stellen. In: K.Knipscheer (red.), Dilemma's in de mantelzorg. P.33-17. Utrecht:NIZW Morée en Goumans. (2004). Gemeente en mantelzorgondersteuning. Utrecht: Expertisecentrum Informele Zorg. Schene, A.H., & Wijngaarden B. van (1993). Familieleden van mensen met een psychotische stoornis. Een onderzoek onder Ypsilonleden. Academisch Medische Centrum. Universiteit van Amsterdam: Vakgroep:Psychiatrie. Schreuder Goedheijt T., Visser G. (2003). Factsheet Mantelzorg in Nederland. Utrecht: NIZW/EIZ Timmermans J., de Boer A., Iedema J. (2005). De mantelval. Den Haag:SCP Timmermans, J. (2001). Vrij om te helpen; verkenning betaald langdurig zorgverlof. Den Haag: SCP Timmermans, J. (2003). Mantelzorg. Over de hulp van en aan mantelzorgers. Den Haag: SCP Tjadens en Duijnstee. (1999). Visie op mantelzorgondersteuning. Utrecht: NIZW.


23



24


Bijlage I: Interviews met mantelzorgaanbieders

Uitkomsten interviews per instelling: Evean: Gesproken is met de coördinator/teammanager (v) mantelzorg. Taken/werkzaamheden Evean. Bij Evean zijn een kleine 4 FTE's bezig met mantelzorg. 3 FTE's tbv. coördinatie en 1 FTE tbv. administratie. Deze beroepsmedewerkers bieden zelf geen zorg maar zorgen voor ondersteuning in de breedste zin van het woord. Ze treden op als zorgmakelaar, matcher tussen vrijwilliger en verzorger, vraagbaak en organiseren bijeenkomsten. Ondersteuning aan mantelzorgers wordt gegeven op alle fronten, bemiddelen tussen mantelzorgers, verzorgde en vrijwilligers maakt hier een behoorlijk deel van uit. We geven diverse vormen van ondersteuning, zoals zorgovername, emotionele steun en cursussen en dergelijke. We gaan vooral vraaggericht te werk en proberen één pakket aan te bieden. Er moet een 'klik' zijn om de vrijwilliger duurzaam te verbinden aan de verzorgde, ze moeten matchen met elkaar. Momenteel kampen we met een tekort aan vrijwilligers. Maar tot nu toe is het ons steeds gelukt om een wachtlijst te voorkomen. Neemt dit aan vrijwilligers tekort toe; en is het structureel? {Het blijkt moeilijk een antwoord hierop te geven} Momenteel is de vraag naar respijtzorg groter ivm de aankomende vakantieperiode. Vermoedelijk blijft de vraag ook structureel toenemen, volgens mij komt dit vooral doordat de mensen uit de sandwich generatie veel en lang blijven werken. Evean probeert nu meer te gaan werven onder mensen die niet onder deze generatie vallen, momenteel loopt er een project onder HBO-studenten fysiotherapie; deze kunnen dan studiepunten verdienen door een lange stage te voltooien. We hebben meer vrijwilligers nodig, zodoende kunnen vrijwilligers makkelijk gematcht worden met een hulpbehoevende, de twee moeten natuurlijk wel iets met elkaar hebben. Er vindt nog te weinig overleg plaats tussen onze en andere instellingen met een vrijwilligerspool, hier blijft nog het eea liggen, de samenwerking met bv. de Vrijwilligerscentrale kan nog beter. Kunt u iets vertellen over ondersteuning die aan mantelzorgers gegeven wordt? Landelijk bestaan de steunpunten een kleine vijftien jaar. De meest effectieve vorm van ondersteuning blijkt de huisbezoeken die vrijwilligers geven aan mensen die zorg nodig hebben en deze normaliter krijgen van een mantelzorger. De vrijwilligers gaan gewoon langs en bieden gezelschap; medische handelingen worden niet verricht, huishoudelijk werk wordt zelden tot niet gedaan. Evaluatie mantelzorgondersteuning

25


Welke doelgroepen worden bereikt? Vaak gaan de vrijwilligers langs bij mensen met dementie of mensen die een hersenbloeding/beroerte hebben gehad. Uiteraard worden ook de mantelzorgers bereikt, deze kunnen soms even vrij zijn. Het effect van het werk van de vrijwilligers acht ik groot. Vele hoofdverzorgers zijn echt gebaat bij de tijdelijke overname van de zorg, je ziet ze opknappen. Kunt u kort vertellen wat het verschil is tussen Evean en bv. SMD en Odion? Evean is er echt voor de mantelzorger, er is echt sprake van een partij extra, dat is de mantelzorger, de andere 2 instellingen werken beduidend minder op deze manier. SMD richt zich ook meer op sociaal-economische en meer juridische problematiek, Odion is meer bezig met geestelijk gehandicapten. Overbelasting mantelzorgers. Het komt voor dat er een grotere behoefte is aan zorg, de geïndiceerde zorg in combinatie met de gegeven mantelzorg blijkt dan onvoldoende te zijn. Mantelzorgers hebben vaak een band met de verzorgde en zeggen dus vaak geen 'nee', zodoende raken ze aan hun tax. Sommige mensen willen geen hulp van een vrijwilliger die meehelpt in de zorg, medewerkers van Evean proberen dan de noodzaak tot hulp van een vrijwilliger te benadrukken. Vaak gaan de mensen dan wel overstag, ze moeten wennen aan het idee dat het niet gek is om de grenzen aan te geven. Ik denk soms dat mensen ook denken dat ze veel aan kunnen omdat dat ze een goed gevoel geeft, hierdoor gaan ze lang door en raken ze eerder overbelast. Denkt u dat er een zekere dwang of sturing plaatsvindt bij de toewijzing van zorg? Moeilijke vraag. Zou voor jullie onderzoekers een interessant onderwerp zijn. Wat duidelijk is in deze tijd waar de rol van professionele zorg kleiner wordt en die van informele groter is dat mensen met wat meer te besteden zorg kunnen inkopen en deze meer aan hun eigen wensen kunnen laten voldoen. Mensen met wat minder te besteden kunnen geen beroep doen op particuliere zorg. GGZ Dijk en Duin Gesproken is met 2 personen (2x m), beide professioneel betrokken bij mantelzorgondersteuning. Wat doet GGZ Dijk en Duin? GGZ Dijk en Duin is een instelling op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. Dijk en Duin biedt behandeling en begeleiding aan mensen met psychische en psychiatrische klachten. Dijk en Duin is er voor alle leeftijden. Dijk en Duin geeft naast behandelingen onder andere ook cursussen en voorlichting. Tevens wordt indien nodig noodhulp gegeven.


26


Wat doet GGZ Dijk en Duin voor mantelzorgers? Allereerst blijft een psychiatrische klacht niet beperkt tot alleen de patiënt, het ziektebeeld is relationeel, het ziektebeeld heeft een grote invloed op de omgeving en omgekeerd heeft de omgeving invloed op hoe een cliënt een ziekte ervaart. GGZ Dijk en Duin biedt een aantal diensten die gerelateerd zijn aan mantelzorg. De meeste vallen onder cursussen, voorlichting en gesprekken met zowel cliënt, mantelzorger of beide. Cursussen zijn vaak gespecificeerd naar ziektebeeld, dit is ook zeer belangrijk. Problemen zoals dementie en bv. schizofrenie hebben weinig raakvlakken en worden dus ook gescheiden. Zodoende wordt ook gelijktijdig de functie van 'lotgenotencontact' enigszins vervuld. Hoe wordt het contact met de mantelzorger gelegd? Meestal wordt het traject gevolgd: intake cliënt, indien na de intake blijkt dat behandeling gewenst is wordt de cliënt gekoppeld aan een behandelaar. De behandelaar bepaalt hoe groot de noodzaak voor een relationele benadering is, indien het betrekken van bv. familie noodzakelijk is wordt hiertoe besloten. Soms hebben cliënten hier moeite mee. Soms komen we in contact met mantelzorgers via cursussen die we bieden. Worden de behoeften van mantelzorgers gedurende het gehele traject gevolgd? Gedurende het traject vinden er periodieke gesprekken plaats, zodoende wordt er gedurende het traject geïnventariseerd wat wensen van mantelzorgers zijn. Hoe gaat GGZ Dijk en Duin om met zwaar belaste mantelzorgers? De hulpverleners die met cliënten en mantelzorgers contact hebben, hebben hoofdzakelijk de signaleerfunctie. Periodieke gesprekken kunnen vaker gehouden gaan worden. Tijdens gesprekken met mantelzorgers komt er soms uit dat het zo niet meer gaat. Hoe dan verder te gaan is dan soms moeilijk. Geestelijke aandoeningen zijn anders dan je been breken. De combinatie van taboe, schaamte, loyaliteitsproblemen en veranderingen in de relatie tussen verzorgde en mantelzorger maken de bespreekbaarheid van de belasting van de mantelzorger tot een moeilijk iets. Hulpverleners kunnen alleen sturen, de cliënt moet wel ontvankelijk zijn voor het idee dat de mantelzorger zwaar belast is. Hulpverleners spelen hierin een rol en proberen de cliënt hiervan te overtuigen. Cliënten kunnen soms gebruik maken van dagopvang. Mantelzorgers die aan hun grenzen zitten kunnen hulpverleners bellen en gebruik maken van mogelijkheden tot extra ondersteuning. Het komt soms voor dat mantelzorgers zelf meer cliënt gaan worden, ze raken dan overspannen of worden soms zelfs depressief. GGZ mantelzorgers hebben een verhoogde kans om zelf psychische klachten te ontwikkelen.


27


Is er een georganiseerde vorm van respijtzorg? Het is niet geheel duidelijk hoe groot de vraag naar respijtzorg is. Wat betreft respijtzorg; het taboe op psychische problematiek beïnvloedt de vraag naar respijtzorg. Mensen komen hier soms met schroom binnen. De aard en ernst van de problematiek van de cliënt (verwardheid) maakt respijtzorg soms moeilijk te realiseren. In het verleden hebben we wel ondervonden dat mensen niet naar een cursus of dagje uit voor mantelzorgers komen omdat er geen geschikte en beschikbare respijtzorgvoorziening voor handen was. Jullie hebben een project met de SMD ZW, wat doen jullie precies? Samen met de SMD hebben we het project Maatjeswerk, een cliënt wordt gekoppeld aan een vrijwilliger en brengen samen periodiek een dag of dagdeel door op een leuke manier. Is de capaciteit groot genoeg? De indruk bestaat dat de vraag naar vrijwilligers groter is dan het aanbod aan vrijwilligers, benadrukt wordt dat dit niet zomaar vrijwilligerswerk is en dat dit toch het eea vergt van de vrijwilliger. Is er een individueel ondersteuningsplan voor mantelzorgers? Wij noemen het niet als zodaning. Gesprekken vinden periodiek plaats en worden vaker gehouden indien nodig. Uiteraard houden we mantelzorgers alswel cliënten van de mogelijkheden op de hoogte. Odion Gesproken is met de coördinator/teammanager (v) mantelzorg. Wat doet de Odion (in het kort)? Stichting Odion helpt volwassenen en kinderen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking om een zo gewoon mogelijk leven te leiden. Het credo van Odion: met zorg het gewone leven ondersteunen. Odion werkt met zogenaamde semi-murale instellingen. Men beoogt cliënten zoveel mogelijk in de wijken te laten wonen, werken en recreëren. Wat doet Odion voor mantelzorgers? Welke voorzieningen worden aangeboden? Odion heeft een dagopvang, logeerhuis en een zaterdagopvang deze wordt door zowel professionals als vrijwilligers bestierd. Dit is te beschouwen als een vorm van respijtzorg. Verder hebben we nog vrijwilligers die kinderen begeleiden en ondersteunen. Bij kinderen ligt er meer nadruk op aanleren en ontwikkelen en bij ouderen meer vrijetijdsbesteding. Hoewel het geen vrijwilligerswerk betreft hebben we ook nog een groep mensen die cliënten die niemand hebben (of waarop ze aanspraak kunnen maken) begeEvaluatie mantelzorgondersteuning

28


leiden. Dit valt misschien niet onder de strikte definitie van mantelzorg, maar is echter wel zeer belangrijk. Hoe ligt de verhouding vraag en aanbod op het door jullie geleverde vlak van mantelzorgondersteuning? De vraag naar vrijwilligers is groter dan het aanbod. We kunnen zeker nieuwe vrijwilligers gebruiken. Dringende zaken worden soms door onze professionele medewerkers of door andere vrijwilligers overgenomen. Het kost ook meer moeite om vrijwilligers te vinden, mensen zijn meer aan het werk en hebben minder tijd voor vrijwilligerswerk. Hoe probeert men bij Odion overbelasting (van mantelzorgers) aan te zien komen? Ik denk dat die bij ons sowieso minder wordt gezien. Wij bieden veel respijtzorg bij Odion. Een belangrijke groep in deze is de groep mensen die al op leeftijd zijn of gaan raken die nog kinderen thuis hebben. De kans op gezondheidsproblemen wordt bij deze groep steeds groter, de mogelijkheid om na het krijgen van gezondheidsproblemen nog voor de kinderen te zorgen is zeer klein. Hoe is de samenwerking met andere instellingen? Met een aantal instellingen werken we samen, dit gaat op zowel directie- als locatieniveau. O.a. met : woningbouwverenigingen, Evean, SMD, MEE en de Prinsenstichting. SMD Zaanstreek-Waterland Gesproken met: coördinator mentorwerk (v) Wat doet de SMD (in het kort)? De stichting maatschappelijke dienstverlening biedt hulp (in de brede zin) op psycho-sociaal terrein. Bijvoorbeeld komen hier vragen over werk of inkomen binnen. SMD heeft zowel een behandel- als een doorwijsfunctie. Wat doet de SMD voor mantelzorgers? Welke voorzieningen worden aangeboden? Onder andere biedt de Keuzeadviseur hulp op gebieden van wonen, zorg en welzijn. Onze maatschappelijk werkers staan mantelzorgers bij. Tevens hebben we een mentorproject, vrijwilligers zijn dan gekoppeld aan persoon met een psychosociaal probleem. Vrijwilligers doen dan het mentorwerk en zijn dus mentor. Er wordt wel een ander type hulp geboden als bij Evean, de hulp is meer gericht op een psycho-sociaal aspect als op een zorgaspect. De vrijwilligers zijn ondersteuners en geen 'zorgvrijwilligers'. Hier is een ander type vrijwilliger als bij Evean, niet iedereen spreekt het psycho-sociale aspect aan. Uiteraard worden er ook gewoon leuke dingen gedaan naast het mentorschap. De mentoren krijgen allemaal een cursus om voldoende wegwijs te raken. Verder worden ze getraind op het krijgen van een voldoende ontwikkelde signaleerfunctie en worden ze bewust gemaakt van hun eigen grenzen. Sommige cursussen Evaluatie mantelzorgondersteuning

29


vinden plaats samen met GGZ Dijk en Duin. Ongeveer eens in de 6 weken worden er groepsgesprekken gehouden en indien wenselijk worden er persoonlijke gesprekken gehouden. Hoe is de samenwerking met andere instellingen? Tussen Evean en ons vindt regelmatig overleg plaats, het is belangrijk dat een vrijwilliger op de goede plek zit. Zoals eerder gezegd hebben we hier een ander type vrijwilliger nodig als bij Evean. Hiervan zijn we ons bewust en soms zoeken we bij Evean een betere plek voor een vrijwilliger. Tussen Welsaen, Odion, SMD ZW, Evean en Clup Welzijn (WOSEC) vindt regelmatig overleg plaats over het maatjesproject. Hoe ligt de verhouding vraag en aanbod op het door jullie geleverde vlak van mantelzorgondersteuning? De vraag naar vrijwilligers is groter dan het aanbod. We zijn ook niet erg bezig met het werven van nieuwe vrijwilligers. Dit komt doordat nieuwe vrijwilligers zich doorgaans via-via aanmelden. Mogelijk dat een grotere lokale bekendheid wel zijn vruchten kan afwerpen. De mensen die behoefte hebben aan een mentor komen op een wachtlijst. De mensen op de wachtlijst worden regelmatig gebeld om te kijken hoe het met ze gaat. Afhankelijk van de urgentie wordt zonodig een maatschappelijk werker op pad gestuurd, het is echter niet zo dat het mentorschap dan door een beroeps wordt overgenomen


30


Bijlage 2: Vragenlijst


31



32


VRAGENLIJST MANTELZORGONDERSTEUNING

Geachte mevrouw/heer, Graag willen we u vragen bijgaand enquêteformulier in te vullen. Het gaat om uw mening over de mantelzorgondersteuning die u ontvangt. Als u geen mantelzorger bent en het ook het afgelopen jaar niet bent geweest, hoeft u deze vragenlijst niet in te vullen. Het formulier is opgesteld in samenwerking met het Steunpunt Mantelzorg van Evean. Het Steunpunt heeft uit het oogpunt van privacy bijgaande brief geadresseerd. Op dit formulier treft u geen naam en adres aan. Uw antwoorden worden dan ook anoniem verwerkt. Als u dit formulier invult willen we u bij voorbaat er hartelijk voor bedanken. U helpt de gemeente en het Steunpunt Mantelzorg om hun beleid zo veel mogelijk op uw wensen af te stemmen. U kunt de uitkomsten van het onderzoek na het gereedkomen van de rapportage lezen op www.purmerend.nl onder 'stadsgegevens'. Mocht u naar aanleiding van deze enquête nog vragen hebben, neemt u dan contact op met: Bart Pirovano Bert Mentink

0299 452423 of [email protected] 0299 452496 of [email protected]

Toelichting U mag per vraag één antwoord aankruisen. Als u meerdere antwoorden mag aankruisen is dat aangegeven met: Meer dan één antwoord mogelijk. U kunt sommige vragen overslaan. Wilt u daarom goed letten op de doorverwijzingen: GA VERDER MET VRAAG

1.

Geeft u momenteel regelmatig zorg aan iemand in uw omgeving die vanwege een ziekte, handicap of vanwege psychische problemen hulp nodig heeft? 1 2

2.

Aan wie geeft u deze zorg? Meer dan één antwoord mogelijk 1 2 3 4 5 6 7 8 9

3.

2

Ja Nee

Hoe lang biedt u deze zorg en hulp al? 1 2 3 4

5.

Partner Zoon/dochter van . . . . jaar Ouder(s) Broer of zus Oom of tante of ander familielid Vriend of vriendin Kennis Buurman/buurvrouw of andere persoon uit de buurt Ander persoon, namelijk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Behoort degene die u verzorgt tot uw eigen huishouden? 1

4.

Ja Nee, maar ik heb de afgelopen 12 maanden deze zorg wel geboden (wilt u de vragen beantwoorden zoals de situatie toen voor u was?)

Korter dan 3 maanden Tussen 3 maanden en 6 maanden Tussen 6 maanden en 12 maanden Langer dan 12 maanden

Op hoeveel dagen in de week biedt u deze zorg? . dagen

6.

Hoeveel tijd bent u gemiddeld per week kwijt aan deze zorg? (incl. reistijd) . uren per week


34


7.

In welke situatie verkeert degene die u verzorgt of ondersteunt? 1 2 3 4

8.

Om wat voor soort ziekte/handicap gaat het? Meer dan één antwoord mogelijk 1 2 3 4

9.

2

Ja, ik bied deze zorg of hulp alleen Nee, ik zorg samen met anderen, nl. met . . . . . personen

Welke hulp of zorg biedt u? Meer dan één antwoord mogelijk. Ook indien degene die u verzorgt tot uw eigen huishouden behoort, graag aangeven welke zorgtaken u uitvoert 1 2 3 4 5 6 7 8

11.

Lichamelijke ziekte Geestelijke handicap Psychische ziekte Anders, namelijk. . . . . . . . . . . . . . . . .

Bent u de enige mantelzorger voor degene die u verzorgt of helpt? 1

10.

Tijdelijk ziek Chronisch ziek of gehandicapt Terminaal Anders, namelijk. . . . . . . . . . . . . . . . .

Persoonlijke verzorging (wassen, aankleden, eten) Huishoudelijke taken (schoonmaak, boodschappen, de was) Algemene administratieve hulp en klusjes (zaken regelen) Administratie rondom PGB (Persoonsgebonden Budget) Vervoer en begeleiding bij bezoek en uitstapjes Geestelijke ondersteuning Gezelschap houden/ "Maatje" zijn Anders, nl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hoe bent u in contact gekomen met het steunpunt mantelzorg van Evean? Meer dan één antwoord mogelijk 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Op eigen initiatief Op advies van mijn huisarts Op advies van professionele verzorger van degene aan wie ik mantelzorg geef Op advies van een familielid/vriend/kennis Via Evean thuiszorg Via een andere instantie die thuiszorg biedt. Het steunpunt heeft met mij contact gezocht Via het Wmo loket Via Odion, GGZ Dijk en Duin of SMD (Stichting Maatschappelijke Dienstverlening) Anders, namelijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


35


12.

Hoe belangrijk vindt u de volgende vormen van ondersteuning voor u om te ontvangen: Graag op iedere regel 1 kruisje zetten Zeer belang-rijk

Belangrijk

Niet belangrijk/ niet onbelangrijk

Onbelang rijk

Zeer onbelangrijk

Niet van toepassing

a. Emotionele steun (individueel) b. Informatie over de aandoening/ ziekte van degene die u verzorgt c. Contact met lotgenoten d. Mantelzorgsalon e. Praktische informatie over voorzieningen en tegemoetkomingen f. Hulp bij financiële/administratieve zaken (bv. aanvragen voorzieningen of PGB's) g. Ondersteuning bij de combinatie arbeid/mantelzorg geven h. Bespreekbaar maken/afstemmen van mantelzorg (met en in de familie) i. Respijtzorg (vervangende zorg door professionals en/of vrijwilligers) j. Huishoudelijke hulp k. Een verwendag voor mantelzorgers l. Deelnemen aan cursussen en themabijeenkomsten m. Deelnemen aan de Dag van de Mantelzorg n. Deelname aan dag of weekend weg voor mantelzorgers o. Belangenbehartiging p. PGB (beheer en besteding Persoonsgebonden Budget) q. Bemoeizorg2(zie toelichting)

r. Iets anders, namelijk

..

2

Bij bemoeizorg richten hulpverleners zich op mensen die in behoeftige of anderszins verkommerde omstandigheden leven maar de stap naar de reguliere hulpverlening (nog) niet kunnen of willen maken. Doordat zij de stap niet maken, kunnen mantelzorgers meer geïrriteerd raken of belast zijn dan wenselijk is. Met bemoeizorg kan een mantelzorger ontzien worden.


36


13.

Heeft u de volgende vormen van ondersteuning ontvangen en zo ja hoe tevreden was u daarover? Bij "nee" een kruisje zetten, bij "ja" twee kruisjes Nee

Ja

Zeer tevreden

Tevreden

Niet tevreden niet ontevreden

a. Emotionele steun (individueel) b. Informatie over de aandoening/ ziekte van degene die u verzorgt c. Contact met lotgenoten d. Mantelzorgsalon e. Praktische informatie over voorzieningen en tegemoetkomingen f. Hulp bij financiële/administratieve zaken g. Ondersteuning bij de combinatie arbeid/mantelzorg geven h. Bespreekbaar maken/afstemmen van mantelzorg (met en in de familie) i. Respijtzorg (vervangende zorg door professionals en/of vrijwilligers) j. Huishoudelijke hulp k. Een verwendag voor mantelzorgers l. Deelnemen aan cursussen en themabijeenkomsten m. Deelnemen aan de Dag van de Mantelzorg n. Deelname aan dag of weekend weg voor mantelzorgers o. Belangenbehartiging p. PGB (beheer en besteding Persoonsgebonden Budget) q. Bemoeizorg r. Iets anders, namelijk . . . . . . . . .


37


Ontevreden

Zeer ontevreden

14.

Hoe zwaar was u belast voordat u enige vorm van mantelzorgondersteuning van een instelling of instituut ontving? 1 2 3 4 5

15.

Hoeveel verlichting gaf de ondersteuning u nadat u mantelzorgondersteuning ontving? 1 2 3 4 5

16.

Niet of nauwelijks belast Enigszins belast Tamelijk zwaar belast Zeer zwaar belast Overbelast

Geen verlichting Een beetje verlichting Tamelijk veel verlichting Veel verlichting Weet niet/ Niet van toepassing

In hoeverre zijn de volgende uitspraken op u van toepassing Zeer van toepassing

Van toepassing

Neutraal

Niet van toepassing

Helemaal niet van toepassing

a. Doordat ik mantelzorg geef kan ik minder betaald werk doen/ kan ik niet werken b. Doordat ik mantelzorg geef heb ik financiële problemen c.

17.

Doordat ik mantelzorg geef heb ik weinig sociale contacten

Welk rapportcijfer geeft u over het geheel genomen voor de mantelzorgondersteuning die u tot nu toe heeft ontvangen van het Steunpunt Mantelzorg van Evean? (1= zeer slecht, 10= uitstekend) Cijfer: . . . . .

18.

Welk rapportcijfer geeft u over het geheel genomen voor de mantelzorgondersteuning die u tot nu toe ontvangen heeft van de vrijwilliger(s) van het Steunpunt Mantelzorg? (1= zeer slecht, 10= uitstekend) Cijfer: . . . . .

19.

Welk rapportcijfer geeft u over het geheel genomen voor de mantelzorgondersteuning die u heeft ontvangen van coördinator(en) van het Steunpunt Mantelzorg? (1= zeer slecht, 10= uitstekend) Cijfer: . . . . .


38


20.

Zou u graag (meer) ondersteuning willen krijgen bij het geven van mantelzorg?

2

Ja Misschien

3

Nee

4

Weet niet

1

21.

GA VERDER MET VRAAG 22 GA VERDER MET VRAAG 22

Aan welk type ondersteuning heeft u (nog meer) behoefte? Hieronder kort omschrijven.

............................................................ ............................................................ ............................................................ 22.

23.

U geeft mantelzorg, ontvangt de verzorgde daarnaast nog professionele hulp? 1

Ja

2

Nee

GA VERDER MET VRAAG 24

Zo ja, welke professionele hulp? Meer dan één antwoord mogelijk 1 2 3 4

Verzorgende/verpleegkundige hulp Huishoudelijke hulp Hulp bij psychische problemen Iets anders, namelijk. . . . . . . . . . . .

Wij vragen u tot slot nog enkele persoonlijke gegevens in te vullen: 24.

Wat zijn de vier cijfers van uw postcode?

25.

Bent u een man of een vrouw? 1 2

26.

Man Vrouw

Wat is uw leeftijd? . . . . . jaar

27.

Wat is voor u van toepassing? 1 2 3 4

Ik woon samen met partner (gehuwd of ongehuwd) Ik woon thuis bij mijn ouder(s)/verzorger(s) Ik woon zonder partner Anders, nl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


39


28.

Wonen er kinderen bij u in huis? 1 2

29.

Tot welke bevolkingsgroep rekent u zichzelf? 1 2 3 4 5 6 7 8

30.

31.

Ja Nee

Nederlandse Surinaamse Marokkaanse Turkse Antilliaanse/Arubaanse Chinese Vietnamese Anders, namelijk . . . . . . . . . . . . . .

Heeft u betaald werk? 1

Ja

2

Nee

GA VERDER MET VRAAG 32

Hoeveel uur per week werkt u? . . . . . uur

32.

Wat is ongeveer het netto-inkomen per maand van u en uw eventuele partner samen? (kinderbijslag en vakantiegeld niet meerekenen; een uitkering of AOW is ook inkomen; graag afronden op tientallen ) . . . . . Euro per maand

33.

Wilt u tot slot nog iets kwijt over mantelzorg of mantelzorgondersteuning? ................................................................... ................................................................... ...................................................................

EINDE VRAGENLIJST HARTELIJK DANK VOOR HET INVULLEN VAN DEZE ENQUÊTE


40


Evaluatieonderzoek Steunpunt Mantelzorg

Recommend Documents