12 april 2007 nummer 7 jaargang 1
EUROPA
Nederlandse koudwatervrees wekt irritatie pag 10 In Brussel werken provincies en gemeenten uitstekend samen pag 15 EU en India in conflict over wijnhandel pag 16 CO2: een kwestie van eerlijke handel pag 19
pag 6
PM EU 07 4,233.indd 1
06-04-2007 17:33:15
)FU&YQFSUJTF$FOUSVN )FU&VSPQFFTCFMFJEIFFGUFFOHSPFJFOEFJNQBDUPQEF OBUJPOBMFVJUWPFSJOH%FHFWPMHFOWPPSQSPDFEVSFT PSHBOJTBUJFWPSNFOFOJOGPSNBUJFTZTUFNFOWBOOBUJPOBMF PWFSIFJETPSHBOJTBUJFTOFNFOEBBSEPPSPPLUPF 0NVCFLFOEUFNBLFONFUEF&VSPQFTFEJNFOTJFPQ IFUHFCJFEWBOCFMFJEFOVJUWPFSJOHFOEFTQFDJGJFLF SPMWBOEFJO[FUWBO*$5 IFFGU)FU&YQFSUJTF$FOUSVN FFOUJFOEBBHTFMFFSHBOHPOUXJLLFMESPOEPNEFUIFNBT
&VSPQB VJUWPFSJOHFO*$5%F[FMFFSHBOHJTJOTBNFOXFSLJOH NFU$MJOHFOEBFM &SBTNVT6OJWFSTJUFJUFO5/0PQHF[FU %FMFFSHBOHJTPQHFCPVXEJOWJFSUXFFEBBHTFNPEVMFT NFUFFO±±OEBBHTFTUBSUFOTMPUCJKFFOLPNTU*OFMLFNPEVMF XPSEUUIFPSFUJTDIFFOQSBLUJKLHFSJDIUFLFOOJTBBOHFCPEFO %PDFOUFO[JKOXFUFOTDIBQQFST CFMFJETNBLFST BEWJTFVST FOVJUWPFSEFSTNFUFFOVJUHFCSFJEFTUBBUWBOEJFOTUFO SVJNFFSWBSJOHPQ&VSPQFFTHFCJFE
-FFSHBOH 7BO&VSPQFFT *$5 CFMFJEOBBSOBUJPOBMFVJUWPFSJOH *OIPVEWBOEFMFFSHBOH 5JKEFOTEFMFFSHBOHLPNFOEJWFSTFPOEFSXFSQFOBBOCPE [PBMTEF&VSPQFTFCFMFJETDZDMVT EF HSPFJFOEF JOWMPFE WBO&6CFMFJEPQVJUWPFSJOHTBTQFDUFO EFSPMWBOEF VJUWPFSJOHCJOOFOEF&VSPQFTFCFMFJETDZDMVT NFUIPEFO WPPSFGGFDUJFWFQBSUJDJQBUJFEPPSEFVJUWPFSJOH EFTQFDJmFLF JNQBDUWBO&VSPQFFTCFMFJEPQOBUJPOBMFJO[FUWBO*$5 FOEFKVSJEJTDIF&6LBEFSTXBBSNFFNFUEFJO[FUWBO *$5SFLFOJOHNPFUXPSEFOHFIPVEFO&FOCF[PFLBBO EF&6JOTUJUVUJFTJO#SVTTFMNBBLUEFFMVJUWBOIFU QSPHSBNNB &VSPQFTF$PNNJTTJF &VSPQFFT1BSMFNFOU 1FSNBOFOUF7FSUFHFOXPPSEJHJOH
6LVOUIFUQSPHSBNNBFOFFO JOTDISJKWJOHTGPSNVMJFSEPXOMPBEFOWJB XXXIFDOM
PM EU 07 4,75.indd 2
8BOOFFS %FTUBSUCJKFFOLPNTUJTPQTFQUFNCFS7FSWPMHFOTWJOEFOJOEF NBBOEFOPLUPCFSFOOPWFNCFSWJFSUXFFEBBHTFNPEVMFTQMBBUT&FOUXFFEBBHT CF[PFLBBOEF&6JOTUJUVUJFTJO#SVTTFMNBBLUEFFMVJUWBOEJUQSPHSBNNB %FTMPUCJKFFOLPNTUJTPQOPWFNCFS
7PPSXJF %FMFFSHBOHJTHFSJDIUPQQFSTPOFOXFSL[BBNCJK t6JUWPFSJOHTPSHBOJTBUJFTPQSJKLTOJWFBV ;#0T BHFOUTDIBQQFO EJFOTUFO t%FDFOUSBMFPWFSIFEFO HFNFFOUFO QSPWJODJFT XBUFSTDIBQQFO t%FQBSUFNFOUFOEJSFDUJFT*OUFSOBUJPOBBM EJSFDUJFT*OGPSNBUJFCFMFJEFO EJSFDUJFTEJFUFNBLFOIFCCFONFUEFBBOTUVSJOHWBOVJUWPFSJOHTPSHBOJTBUJFT
,PTUFO %FLPTUFOWPPSEF[FMFFSHBOHCFESBHFOQFSEFFMOFNFSæ *OTDISJKWJOHJTNPHFMJKLUPUKVOJBBOTUBBOEF
*OGPSNBUJF 7PPSNFFSJOGPSNBUJFFOJOTDISJKWJOHLVOUV[JDIXFOEFOUPU NFWSPVXEST,1GFJGFS DP¤SEJOBUPSWBOEFMFFSHBOH WJBFNBJM LQGFJGFS!IFDOMPGWJBUFMFGPPOOVNNFS
06-04-2007 16:14:51
Colofon PM Europa is een journalistiek onafhankelijke uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 – 31 22 777 fax 070 – 34 56 925 www.pm.nl/europa
[email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Arne Gielen, Eefje Rammeloo, Jan Sanders, Vincent Smits, Maurice Swirc, Sandra Verdel, Chris van de Wetering en Josien Hillen (stagiaire) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk Meijer, Linda van Tilburg Medewerkers aan dit nummer Xavier Denseveraer Artdirection Rob Jongbloed Opmaak Ruben Meijerink en Cindy Versteeg Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Projecten Rianne Waterval Drukkerij UnitedGraphics, Zoetermeer Advertenties tel 070 – 31 22 777 Launching partner Het Expertise Centrum Verschijning PM Europa komt 22 maal per jaar uit in een oplage van 13.500 exemplaren. Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Een jaarabonnement op PM Europa kost € 79,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd.
Ambtenaar opgepakt Corruptie bij de Europese Commissie! Vlak nadat wij PM Europa nummer 6 persklaar hadden gemaakt bereikte ons vanuit Brussel het nieuws dat drie mensen door de Belgische justitie waren aangehouden. De 46-jarige Giancarlo Ciotti, ambtenaar van de Europese Commissie, de 39-jarige Angelo Troiano, bedrijfsleider bij een onroerendgoedconsortium en de 60-jarige Sergio Tricarico, assistent van het Europarlementslid Giovanni Rivera. De zaak spitste zich toe op de aanbesteding van Europese vestigingen in New Delhi en Tirana, of all places. Later bleek dat de Europese Commissie zelf het Europees bureau voor fraudebestrijding (OLAF) had gealarmeerd. Zelfs Paul van Buitenen schreef op zijn website: ‘Het gaat hier niet om structurele misstanden binnen de EU-instellingen.’ Intussen was het kwaad wel geschied. De EU Observer meldde dat ‘meer dan 150 politiemensen meededen aan een grensoverschrijdende operatie’ om de fraude aan het licht te brengen. Er zouden meer dan dertig invallen zijn gedaan, onder meer in het voornaamste gebouw van de commissie, het Berlaymont. Dit werd later ontkend door woordvoerders van de commissie. De huiszoeking had zich beperkt tot een onderdeel van DG Externe Betrekkingen, te weten Relex. De redacteuren van PM, ikzelf ook (zie foto), zijn tegenwoordig regelmatig te vinden in het Berlaymont, omdat onder in dat gebouw elke werkdag om 12.00 uur de persconferenties van de commissie worden gehouden. Voor dit nummer ging Cindy Castricum naar Brussel. Zij vroeg aan een aantal belangrijke spelers in het Europese circuit hoeveel onderhandelingsruimte er voor Nederland is bij het opstellen van een nieuw verdrag ter vervanging van de afgewezen grondwet. Zelf verdiepte ik me in het wetgevingsproces. In een poging te schetsen hoe de Europese regelgeving tot stand komt, schreef ik een artikel over luchtvaarttarieven. Er is een Directive on airport charges op komst. In dit nummer kunt u lezen wat daar wél en vooral wat daar allemaal niet in staat.
Guikje Roethof Hoofdredacteur
PM Europa komt tot stand met steun van de Europese Commissie en de ministeries van EZ, LNV en Vrom. De commissie en genoemde ministeries zijn niet aansprakelijk voor het gebruik dat eventueel wordt gemaakt van de in deze uitgave opgenomen informatie. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. ©2007, Politieke Pers BV
3
PM EU 07 4,75.indd 3
06-04-2007 16:15:00
ACTUALIT
Uitlevering verdachten Rwanda
Commissie geen partij in de uitleveringsprocedures, verklaart Riccardo Mosca, voorlichter van de commissie. ‘Als iemand op de lijst van voortvluchtige oorlogsmisdadigers staat, is een land verplicht die persoon uit te leveren aan het tribunaal. Dat schrijft het internationale recht voor. Vooralsnog werkt dat prima, er is geen behoefte aan communautaire wetgeving.’
Nederlanders genomineerd voor Inventor Award TRIBUNAAL • In april 1994 begon het genocidedrama in Rwanda. Dertien jaar later roepen een Franse en een Britse mensenrechtenorganisatie de Europese lidstaten op Rwandese verdachten uit te leveren aan het oorlogstribunaal. De organisaties FIDH en Redress weten zeker dat 37 verdachten in Europese landen leven. Zij roepen de betreffende landen op om deze verdachten zo snel mogelijk uit te leveren. Het zou gaan om Rwandezen in Nederland, België, Denemarken, Finland, Duitsland, Italië en Noorwegen. In 2006 werd al een lijst verspreid met daarop de namen van de verdachten. De Finse politie arresteerde afgelopen week een Rwandees die wordt verdacht van betrokkenheid bij de genocide. ASIEL • Momenteel loopt er in Nederland één strafzaak tegen een Rwandees die in 2006 werd opgepakt. Nederland benadrukte vorig jaar maar weer eens dat het geen toevluchtsoord is voor oorlogsmisdadigers. Woordvoerder Wim de Bruin van het landelijk parket heeft geen informatie dat er in Nederland Rwandezen verblijven die betrokken waren bij de genocide. Het is mogelijk, geeft De Bruin toe, dat Rwandezen die asiel hebben aangevraagd bij het drama betrokken waren. Als een asielaanvraag om die reden wordt afgewezen, wordt echter niet altijd een zaak aangespannen. Voor een strafzaak gelden zwaardere eisen. Er zijn meer bewijzen nodig en die zijn, bij misdaden die in het buitenland werden gepleegd, vaak niet voorhanden. De Bruin verzekert dat ‘als er aanknopingspunten zijn, er ook een onderzoek komt’. COMMUNAUTAIR • Op Europees niveau wordt maar in beperkte mate samengewerkt. Volgens De Bruin gebeurt dat ‘daar waar het kan en mag’. In principe is de Europese
innovatie, groei en concurrentie en daarom is het onbegrijpelijk dat een open markt voor patentrecht nog steeds niet compleet is.’ Europese uitvinders liggen ver achter met patentaanvragen vergeleken met hun collega’s in de VS en Japan. Dat komt doordat het Europese patentsysteem traag en kostbaar is. McGreevy wil toe naar één Europees patentsysteem, waarbij het recht ligt bij het Europese Hof. Brussel hoopt dat de ideeën worden overgenomen tijdens de Raad van Ministers van Mededinging in juni dit jaar. Dat zou dan moeten leiden tot een formeel voorstel tijdens het Portugees voorzitterschap in de tweede helft van dit jaar.
Daling werkloosheid EU zet door
UITVINDING • Een pacemaker die de hartfrequentie automatisch aanpast aan de behoefte van de patiënt. Met deze uitvinding zijn de Nederlanders Malcolm Begemann, Willem Boute en Marijn van Gemert genomineerd voor de European Inventor of the Year 2007 Award. De prijs, in het leven geroepen door de Europese Commissie en het Europees Patent Bureau (EPO), is bedoeld om uitvinders te onderscheiden die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de technische ontwikkeling in Europa en daarmee de Europese economische positie hebben versterkt. Het is de tweede keer dat de prijs uitgereikt wordt. De Nederlanders nemen het op tegen elf andere Europese uitvindingen, maar ook ideeën uit Japan en de VS dingen mee. De winnaar zal de prestigieuze Europese innovatieprijs op 18 april tijdens een galadiner in München in ontvangst mogen nemen uit handen van Eurocommissaris Günter Verheugen en EPOpresident Alain Pompidou. EUROPEES PATENT • De bekendmaking van de nominaties valt samen met een voorstel van de Europese Commissie over Europese patenten. Eurocommissaris voor de Interne Markt Charly McGreevy: ‘Patentrechten zijn een drijvende kracht in het stimuleren van
DYNAMIEK • De werkloosheid in de Europese Unie daalt nog steeds, zo blijkt uit onderzoek van Eurostat. In januari 2007 was 7,4 procent van de Europese beroepsbevolking werkloos, in februari was dat 7,3 procent. Vorig jaar februari stond dat aantal nog op nog 8,2 procent. Hoewel het dalende aantal werklozen een goed teken is voor de dynamiek van de Europese economie, ligt de Europese werkloosheid ver boven Amerikaanse en Japanse cijfers. In de Verenigde Staten was in februari 4,5 procent van de beroepsbevolking werkloos, in Japan was dat in januari 4,0 procent. SLOVENIË • Van de 27 Europese lidstaten zagen 4 landen het percentage werklozen stijgen. In Hongarije was de stijging het grootst: het aantal werklozen groeide van 7,4 naar 7,9 procent. Onder de grootste dalers waren Slovenië (6,5 naar 4,7 procent), Slowakije (14,4 naar 11 procent) en Polen (15,1 naar 11,8 procent). Deze laatste twee landen hebben de hoogste werkloosheidscijfers van de 27 lidstaten. Nederland lijkt weinig problemen te hebben met de arbeidsmarkt en staat op de tweede plaats in de ranglijst. Alleen Denemarken telt minder werklozen: 3,4 procent van de beroepsbevolking. In Nederland is 3,5 procent werkloos. JONGEREN • Eurostat onderzocht ook de werkloosheid onder Europeanen jonger dan 25 jaar. Nederland scoort goed in dat onderzoek. Relatief weinig Nederlandse jongeren zijn werkloos, en met 6,7 procent delen Nederland en Denemarken de eerste plaats in de ranglijst. Vooral in Polen, Roemenië en Griekenland hebben jongeren moeite om een baan te vinden. Bijna een kwart van de jongeren onder de 25 is daar werkloos.
4
PM EU 07 4,233.indd 4
06-04-2007 17:33:31
ALITEITEN
Silicon Valley in Groningen
gebruik van diensten,’ nuanceert Leo Smits, directeur van Het Expertise Centrum. ‘Het gebruik is veel belangrijker dan het aantal diensten.’ Volgens Smits staan in de lijst van de commissie boven Nederland veel landen die wel diensten online hebben, maar waar het gebruik achterblijft.
Europese stukken openbaar
digde verbetering is er ook werkelijk een.’ Maandag benadrukt dat de Europese regelgeving een compromis is geweest. ‘Nederland liep redelijk voorop met de Wet openbaarheid van bestuur. Andere lidstaten, zoals Groot-Brittannië, hadden alleen een regeling voor geheimhouding en de nieuwe lidstaten hadden al helemaal geen geschiedenis van openbaarheid.’ De consultatieronde zal drie maanden duren. Vervolgens zal de commissie de resultaten in een rapport vervatten en op basis daarvan een voorstel tot wijziging doen van richtlijn 1049/2001.
Voedselindustrie investeert te weinig in onderzoek ICT • Innovatie leek de afgelopen jaren het toverwoord als het ging om economische groei, maar op ict-gebied zou Nederland veel meer kunnen doen. Dat zegt woordvoerder Jan Hut van het Ict-Platform Noord, dat de ict-sector in Noord-Nederland stimuleert. ‘Voor innovatie met behulp van ict zijn miljarden beschikbaar, maar Nederland maakt hier maar zeer beperkt gebruik van.’ Volgens Hut ligt het nieuwe Silicon Valley in Groningen. De provinciehoofdstad investeert flink in de lokale ict-sector. Een van de resultaten is het datacentrum dat het Amerikaanse Google er heeft opgericht. Niet zo gek, vindt het IctPlatform. Groningen ligt immers ‘geografisch strategisch in hartje Europa’. NIET SEXY • Groningen is een voortrekker in de ict-sector, vindt het platform. Maar het kan beter. Hut roept op tot meer interactie tussen technologieondernemers en universiteiten. ‘Veel technologieondernemers zijn experts op hun vakgebied, maar beschikken niet over kennis van de basisprincipes van de marketing, die cruciaal zijn voor het succes van een bedrijf,’ zegt Hut. Hij vindt bovendien dat ook de niet-sexy, en dus moeilijker te promoten vakgebieden, meer aandacht moeten krijgen. MIDDENMOTER • Terwijl Groningen zich afvraagt of ze het Nederlandse Silicon Valley kan worden, moet de Nederlandse overheid onverwachte kritiek incasseren. Nederlanders scoren erg hoog als het gaat om ictgebruik. Maar de overheid wil haar diensten maar niet digitaal aanbieden, constateert de Europese Commissie. In 2005 was ongeveer de helft van de overheidsdiensten online beschikbaar. Begin 2006 was dat 55 procent. De overheid is op Europees gebied een middenmoter in het aanbieden van elektronische diensten. ‘Maar we scoren veel hoger op het
OPENBAARHEID • De Europese Commissie start op 18 april op basis van een green paper een consultatieronde over de vrije toegang tot documenten van het Europees Parlement, de raad en de commissie. Hiermee moeten de verwachtingen en opvattingen van Europese burgers omtrent openbaarheid van documenten in kaart worden gebracht. De laatste vijftien jaar probeert de Europese Unie steeds toegankelijker te worden voor burgers. Richtlijn 1049/2001 geeft hun het recht om documenten van de drie grote Europese instellingen op te vragen. Met het European Transparency Intiative dat de commissie in 2005 presenteerde, wordt de richtlijn gëevalueerd. De consultatie, voorbereid onder toeziend oog van commissievoorzitter Barroso en vicevoorzitter Wällstrom, bestaat uit twee onderdelen: een studie naar de regelgeving die de vrije toegang tot Europese documenten regelt en mogelijke voorstellen om de toegang tot documenten gemakkelijker te maken. COMPROMIS • Volgens jurist Arthur Maandag is het nog maar afwachten of de uitkomst van dit onderzoek positief zal zijn. ‘De regels voor Europese documenten gaan minder ver dan de nationale regelgeving in de meeste lidstaten. Als er een verruiming komt, moet je toch op grond van de inhoud beoordelen of een document inderdaad toegankelijker is geworden. Niet elke als zodanig aangekon-
TOEKOMST VOEDSEL • Op 17 en 18 april organiseert de Europese Commissie een conferentie over voeding onder het motto Perspectives for food 2030. Hiermee vraagt Europa aandacht voor het belang van wetenschappelijk onderzoek voor de voedingsmarkt. VERANDERINGEN • Een recent rapport van de Europese confederatie voor voedsel- en drankindustrie laat zien dat deze industrie de grootste producerende sector in de EU is, met een jaarlijkse omzet van 836 miljoen euro. De industrie investeert echter maar 0,24 procent van de winst in research and development. Volgens de Europese Commissie is dat veel te weinig. Zij is van mening dat Europa grote veranderingen te wachten staan. Tijdens de conferentie zal ook aandacht worden besteed aan het nieuwe onderzoeksprogramma FP7 voor voedsel, landbouw en biotechnologie van het directoraat-generaal Onderzoek.
5
PM EU 07 4,233.indd 5
06-04-2007 17:33:38
Luchtvaarttarieven:
6
PM EU 07 4,75.indd 6
06-04-2007 16:15:13
Tekst Guikje Roethof Foto’s Rob Jongbloed
n: een richtlijn in wording Hoe komt Europese regelgeving tot stand? Raakt deze aan de leefsfeer van de Europese consument? En in hoeverre verschuilt de nationale overheid zich achter de ‘dekmantel’ van Europa? PM dook in de Europese richtlijn voor luchthaventarieven in wording. Wat blijkt? Europa kan niet zo veel, en veel is niet wat het lijkt...
olicy Advisor Market Access and Regulation bij de directie Civil Aviation, luidt de titel op het visitekaartje van Ronald van Gerven en dat klinkt toch echt een stuk beter dan beleidsmedewerker Programma Marktordening Luchtvaart, wat de achterkant van het kaartje vermeldt. Beleidsmedewerker Van Gerven is onderhandelaar voor Nederland over een richtlijn die onze aandacht heeft getrokken: de Directive on airport charges. Net als elke reiziger betalen wij elke keer met forse tegenzin de heffingen op een goedkope vlucht. Denk je voor 30 euro naar Rome te vliegen, blijk je 110 te moeten betalen. Onlangs hebben de prijsvechters in navolging van de zogeheten legacy carriers hun prijzen op de affiches ‘transparant gemaakt’, dat wil zeggen: iets meer in lijn met de werkelijkheid gebracht. Maar wie op de site van Transavia voor 55 euro een vlucht naar Nice boekt moet daarbovenop nog steeds 75 euro betalen voor luchthavenbelasting (20 euro), veiligheid (25 euro) en verzekering en brandstof (30 euro). Hoog tijd, dachten wij dus, bij het oppakken van de richtlijn voor luchthaventarieven, dat de Europese Unie daar wat aan gaat doen. Maar zo eenvoudig blijkt het niet te liggen. De consument is niet eens direct belanghebbende partij bij deze Europese richtlijn in voorbereiding. Van Gerven: ‘De commissie gaat ervan uit dat de luchtvaartmaatschappijen zullen opkomen voor de rechten van de klant.’ Er zijn van overheidswege wel pogingen ondernomen om de consument meer transparantie van ticketprijzen te bieden. Zo heeft in Nederland het ministerie van Economi-
P
sche Zaken onder de politieke leiding van Karien van Gennip aangedrongen op een gedragscode waarvan de naleving tot eerdergenoemde prijstransparantie heeft geleid. Maar dat kwam dus niet uit Europa.
Niet bevoegd Europa spreekt zich in het geheel niet uit over de hoogte van de heffingen op vliegtickets. Niet in de laatste plaats omdat een deel daarvan gewoon nationale belastingen zijn, die rechtstreeks naar de staatskas vloeien. Zo is de geluidsisolatie van de woningen rond Schiphol bijvoorbeeld uit heffingen op tickets betaald. Ook de kosten voor beveiliging, die na 9/11 natuurlijk flink zijn gestegen, worden in ons land door luchthaven Schiphol aan de luchtvaartmaatschappijen (lees de reiziger) in rekening gebracht, terwijl deze in Frankrijk door de overheid worden bekostigd, die ze op haar beurt eveneens aan de luchtvaartmaatschappijen doorberekent. Europa blijkt niet over de bevoegdheden te beschikken om gelijke heffingen op te leggen. Dat zou te diep ingrijpen in de nationale wetgeving. Bovendien zijn er nog de eigendomsverhoudingen die overal anders zijn. Waar sommige luchthavens staatseigendom zijn, zijn anderen in particuliere handen of beursgenoteerd. De commissie beperkt zich daarom tot het creëren van een level playing field: ‘bepaalde basisprincipes’, zoals Van Gerven zegt, waaraan luchthavens in de lidstaten, op grond van de richtlijn, bij het vaststellen en in rekening brengen van de tarieven aan de luchtvaartmaatschappijen moeten voldoen. De richtlijn on airport charges gaat dus ook niet
7
PM EU 07 4,75.indd 7
06-04-2007 16:15:22
Luchtvaarttarieven: een richtlijn in wording
over milieuheffingen die aan de luchtvaart worden opgelegd om de CO2-uitstoot terug te dringen. In Nederland moet op basis van het regeerakkoord 350 miljoen euro aan heffingen worden opgelegd. Ook in Europees verband wordt gewerkt aan milieuheffingen op het luchtvaartverkeer. Ter verbetering van de luchtkwaliteit wil men het vliegverkeer toevoegen aan het Emission Trading Scheme (ETS), maar die discussie loopt nog zolang grote landen als Engeland en Frankrijk, net als Nederland zelf, een of andere ticketbelasting opleggen. In het kader van de veiligheid worden oude, sterk vervuilende kisten wel geweerd door maatschappijen op een zwarte lijst te zetten, wat onlangs nog gebeurde met Pakistan Airlines. Het grootste luchtvaartdossier in Brussel op dit moment is ongetwijfeld de liberalisering van de trans-Atlantische vluchten in het Open Skies-verdrag. ‘De onderhandelingen tussen Amerika en de Europese Unie lopen al meer dan drie jaar,’ zegt Athar Husain Khan van de Association of European Airlines
meer in balans te brengen. Maar voor ons is het nog lang niet voldoende.’ Husain Khan heeft jarenlang in Nederland gewerkt, waar hij onder meer voor KLM met luchthaven Schiphol onderhandelde. De KLM betaalt honderden miljoenen euro per jaar aan de luchthaven, maar heeft, zegt Husain Khan, geen alternatief. ‘De luchtvaartmaatschappijen betalen onder andere landing fees, parking fees, security fees en environmental fees. Die charges gaan op sommige luchthavens jaarlijks met 15 tot 18 procent omhoog. Met behulp van deze richtlijn hopen we te komen tot meer kostengerelateerde tarieven.’ Uit het overzicht Luchthavengelden en Overheidsheffingen, dat de Stichting voor Economisch Onderzoek (SEO) van de UvA heeft gemaakt in opdracht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, blijkt dat veiligheidsheffingen tussen 2004 en 2006 op vliegveld Schiphol met 36 procent zijn gestegen. De geluidsheffingen gingen in diezelfde periode met 30 procent omhoog. Dat verklaart de duurdere ticketprijzen waar passagiers mee te maken hebben. Luchtvaartlobbyist Husain Khan waarschuwt: ‘Het is goed te beseffen dat maar 3 procent van de CO2-uitstoot van de luchtvaart afkomstig is. En wat 9/11 betreft: het doelwit was de Amerikaanse overheid, de luchtvaart was het middel.’ Het onderzoek van SEO behelst een benchmark tussen zes grote Europese luchthavens. Amsterdam, Frankfurt, London Heathrow, London Gatwick, Paris Charles de Gaulle en Orly. Schiphol blijkt qua heffingen in de middenmoot te zitten.
Gelijk speelvlak
(AEA). ‘Er was onlangs sprake van een doorbraak tussen de twee partijen. Op dit moment worden de details bestudeerd, zodat de deal binnen een paar maanden officieel wordt.’ De Directive on airport charges blijkt, vreemd genoeg, ook een vorm van liberalisatie.
Tariefsverhogingen De ontwerprichtlijn moet ervoor zorgen dat de luchthavenexploitanten die in feite monopolist zijn, geen misbruik maken van hun economische machtspositie. ‘Voor de luchtvaart is dit een groot verhaal,’ zegt Husain Khan. ‘Het gaat om de waardeketen in de luchtvaart bestaande uit onder andere de luchthaven, de luchtverkeersleiding, de afhandeling van de bagage en reserveringssystemen.’ Al deze diensten worden aan de luchtvaartmaatschappijen geleverd door hele of halve monopolisten, zegt Husain Khan. ‘Het aardige aan de richtlijn die de commissie voorstelt, is dat er voor het eerst een poging wordt gedaan om de relatie tussen de luchtvaartmaatschappijen en de luchthavens
Het voorstel voor de Directive on airport charges van de Europese Commissie strookte aardig met het Nederlandse beleid, vertelt Van Gerven. ‘De regulering van tarieven en voorwaarden van NV Luchthaven Schiphol voldoet vrijwel volledig aan alle basisprincipes van het voorstel uit Brussel,’ stelt hij. ‘Het toezicht is neergelegd bij de vervoerkamer van de NMa.’ Omdat dit een onderwerp is waar grote belangen aan kleven, heeft Van Gerven de afgelopen tijd al met alle stakeholders contact gehad. Zeven jaar geleden is de Europese Commissie ook al eens met een voorstel over luchthaventarieven gekomen. Dat heeft het toen niet gehaald, waardoor de commissie bij het opstellen van de huidige richtlijn behoedzaam is geworden. ‘Kostenoriëntatie is niet verplicht,’ zegt Van Gerven. ‘Het gaat alleen om verplichte consultatie, transparantie, tariefdifferentiatie bij verschillende service levels alsmede onafhankelijk toezicht.’ De drempelwaarde in de richtlijn is voor Nederland
8
PM EU 07 4,75.indd 8
06-04-2007 16:15:28
door Guikje Roethof
wel een probleem. Van Gerven. ‘Een luchthaven met meer dan een miljoen passagiers of 25.000 ton vracht per jaar valt binnen de werking van de richtlijn. Wij vinden dit een willekeurig criterium.’ Op deze basis valt niet alleen Schiphol binnen de werking van de richtlijn, maar ook de veel kleinere luchthavens van Maastricht, Rotterdam en Eindhoven. Zelfs Lelystad zou er op den duur onder vallen. En daar zit Nederland, begrijpen we uit de woorden van Van Gerven, niet op te wachten. ‘Wij beoordelen een commissievoorstel op subsidiariteit en op proportionaliteit,’ legt hij uit. Het voorstel moet zo veel mogelijk bij de Nederlandse regelgeving aansluiten. Voor de regionale luchthavens ligt nu een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer. ‘In dat voorstel gaan we ervan uit dat aviation op regionale luchthavens sowieso niet winstgevend is, dus dan heeft het opsplitsen van kosten voor luchtvaartactiviteiten en commerciële activiteiten zoals autoparkeren, onroerend goed, winkels en dergelijke weinig zin.’ Van Gerven heeft het Nederlandse standpunt al in een vroeg stadium met ambtenaren van de commissie besproken. ‘Naar aanleiding van dat gesprek zou de clausule dat luchthavens en carriers verplicht waren tot overeenstemming te komen eruit gaan. Maar dat is slechts ten dele gebeurd.’ Tussen sommige lidstaten zijn er ook contacten geweest. Zo heeft Van Gerven informeel contact gehad met onder meer zijn Engelse, Franse, Duitse en Spaanse collega’s. ‘Engeland heeft ons een aantal maanden geleden uitgenodigd om eens te kijken hoe het lag. Ook het Verenigd Koninkrijk staat wel positief tegenover het voorstel, maar net als wij vinden ze dat je regelgeving niet moet opleggen aan luchthavens waar dat niet nodig is. De Fransen denken er net zo over. Duitsland heeft een probleem, want de verantwoordelijkheid voor de regelgeving ten aanzien van luchthavens is op het niveau van de Länder neergelegd.’ In een eerdere versie van de conceptrichtlijn stond ook iets over ‘toegestane tariefdifferentiatie’. Een belangrijk punt. ‘Voor Nederland zou het heel nadelig zijn als we het tariefinstrument niet zouden kunnen gebruiken om lawaaiige of vervuilende toestellen te weren,’ zegt Van Gerven. Als Schiphol geluidsarme vliegtuigen aantrekt door deze minder te laten betalen, kan het totaal aan vliegbewegingen verder groeien. Maar als we straks in Brussel ons gelijk niet krijgen, zal Nederland op grond van deze richtlijn de lawaaimakers op gelijke voorwaarden moeten behandelen. ‘We zouden graag zien dat de commissie deze mogelijkheid van tariefsdifferentiatie, die overigens op Schiphol al wordt toegepast, expliciet maakt in de deze richtlijn.’
Toekomst Langzaam wordt duidelijk welke nationale belangen door deze actie van de Europese Commissie onder druk kunnen komen te staan. Van Gerven: ‘De commissie wil nu inzicht in alle kosten, voor elk afzonderlijk tarief. Een dergelijke vaak arbitraire toerekening brengt enorme administratieve lasten met zich mee. En het is de vraag wat je ermee wint. Dus dat willen we echt absoluut niet.’ Duitsland maakt, als voorzitter van de EU, voorlopig geen werk van de Directive on airport charges. Van Gerven gaat er vooralsnog van uit dat de conceptrichtlijn in juli of augustus behandeld zal worden in de werkgroep Transport van de raad. Daar zal hij dan zelf, samen met iemand van de Permanente Vertegenwoordiging, aanwezig zijn en de Nederlandse belangen verdedigen. De besluitvorming zal de miljoenen reizigers ongetwijfeld ontgaan.
Wat betalen de luchtvaartmaatschappijen aan de grote Europese luchthavens?
A. landen en opstijgen B. passagiersgelden C. parkeergelden D. veiligheidskosten E. geluidstarieven F. geluidsheffing G. veiligheidskosten
H. 66
H. luchtverkeersleiding
I. 10
A. 191
F. 45 D. 184
I.
overig
B. 193 Totaal € 687 miljoen Luchthaventarieven (€ 567 mln.) Overheidsheffingen (€ 120 mln.)
Schiphol H. 36
G. 147
A. 77
E. 12 B. 424 Totaal € 758 miljoen
D. 34 C. 27
Luchthaventarieven (€ 575 mln.) Overheidsheffingen (€ 183 mln.)
Frankfurt A. 130
I. 225
B. 372 Totaal € 790 miljoen
H. 32 C. 30
Luchthaventarieven (€ 532 mln.) Overheidsheffingen (€ 257 mln.)
Heathrow I. 109
A. 153
H. 67 B. 180 Totaal € 731 miljoen
G. 176
Luchthaventarieven (€ 369 mln.)
C. 36 F. 11
Overheidsheffingen (€ 362 mln.)
Charles de Gaulle Bron: SEO, Luchthavengelden en Overheidsheffingen. 2006
9
PM EU 07 4,75.indd 9
06-04-2007 16:15:34
NEDERLANDSE
KOUDWATERVREE S
WEKT
IRRITATIE
Tekst Cindy Castricum Foto’s Rob Jongbloed/Europees Parlement
Daags na het uitspreken van de Verklaring van Berlijn was Angela Merkel te gast in het Europees Parlement in Brussel. ‘De wereld wacht niet op Europa,’ hield de bondskanselier de volksvertegenwoordigers voor. Wacht Europa wel op Nederland?
e week na de festiviteiten in Berlijn ter ere van vijftig jaar Europese verdragen is het Europees Parlement in Brussel bijeen voor de maandelijkse mini-plenary. Het is een drukte van belang, want naast de plenaire vergadering staan er ook veel commissievergaderingen op het programma. Europarlementariërs lopen af en aan, net als de vele ambtenaren die in het Brusselse actief zijn. Op de agenda deze week onder meer voetbal, het Amerikaanse raketschild en de toekomst van Kosovo. Joost Lagendijk (GroenLinks) verdedigt – naar later blijkt met succes – zijn rapport over de soevereiniteit van de voormalig Joegoslavische republiek. Vlak voordat hij in het parlement het woord moet voeren, woensdag aan het eind van de middag, laat hij eventjes zijn gezicht zien op de receptie van Camiel Eurlings en Albert Jan Maat, zijn collega’s van het CDA die vandaag afscheid nemen van het Europarlement. Eurlings is inmiddels alweer ruim een maand minister van Verkeer en Waterstaat in het kabinet-Balkenende IV. Hij is bijna drie jaar lid geweest van het Europees Parlement. Maat, die al wat langer rondloopt in Brussel – hij is sinds 1999 Europarlementariër – wordt met ingang van 10 april directeur van de landen tuinbouworganisatie LTO Nederland. ‘Zonder boeren geen voedsel,’ zegt landbouwwoordvoerder Maat schertsend in zijn afscheidsspeech. Het is druk op het feestje dat de christendemocraten voor het tweetal heb-
D
ben georganiseerd in het – ietwat ongezellige – ledenrestaurant op de begane grond van het Altiero Spinelligebouw. Ook Michael Gahler drinkt een glaasje mee. De Duitser, die zich overigens goed verstaanbaar kan maken in het Nederlands, maakt sinds 1999 deel uit van de 277-koppige fractie van de Europese Volkspartij, het christendemocratische smaldeel van het parlement. Gahler roept de nieuwe Nederlandse regering op leiderschap te tonen in het debat over de toekomst van de Europese Unie. ‘Het probleem wordt niet opgelost door in je schulp te kruipen,’ vindt de CDU-politicus. Het gevoelen dat Nederland niet weet wat het wil met Europa, wordt breed gedragen in de hoofdstad van de EU. ‘De reflectieperiode heeft niets opgeleverd,’ aldus de een. ‘Het is totaal onduidelijk welk standpunt Nederland inneemt,’ meent een ander. Ook Europarlementariër Jo Leinen, voorzitter van de parlementaire commissie constitutionele zaken, heeft zo zijn twijfels. ‘Ik wil precies weten wat
10
PM EU 07 4,75.indd 10
06-04-2007 16:15:39
ES
11
PM EU 07 4,75.indd 11
06-04-2007 16:15:42
Nederlandse koudwatervrees wekt irritatie
‘DE REFLECTIEPERIODE HEEFT NIETS OPGELEVERD’
Jo Leinen Nederland nu wil met het verdrag,’ zegt de Duitse sociaaldemocraat die, tussen een aantal afspraken door, graag tijd maakt om zijn ongenoegen te spuien. ‘Welke elementen in het verdrag zijn niet goed? Balkenende heeft het destijds in Rome ondertekend, hij is er gewoon bij geweest.’ Leinen hoort graag welk artikel Nederland uit het verdrag wil hebben. ‘Wil Nederland dan niet meer macht voor het Europees Parlement en de nationale parlementen? Wil het geen minister van Buitenlandse Zaken en meer effectiviteit op het terrein van justitie en binnenlandse zaken? Ik begrijp niet wat er verkeerd is aan concrete innovaties en verbeteringen zoals die in het constitutionele verdrag staan.’
Twee snelheden Ook een debat over de Verklaring van Berlijn staat deze week op de agenda van het parlement. Bondskanselier én voorzitter van de Europese Unie Angela Merkel komt er speciaal voor naar Brussel. Merkel benadrukt dat ze ernaar streeft in juni een routekaart te hebben ontwikkeld voor verdere stappen in het integratieproces. ‘Stelt u zich eens voor, een verkiezing voor het Europees Parlement [die is gepland voor 2009, CC] waarbij we de burgers niet duidelijk kunnen maken of Europa nog kan uitbreiden en of er een Europees energiebeleid komt,’ zegt Merkel ten overstaan van
het parlement. ‘Zo’n verkiezing zou de afstand tussen burger en EU groter maken.’ Natuurlijk wil Duitsland een succes maken van het voorzitterschap en in juni overeenstemming bereiken over de te volgen strategie. ‘Iedereen is het erover eens dat een nieuw Europees verdrag nodig is,’ zegt Leinen. ‘We kunnen met 27 lidstaten nu eenmaal niet verder op basis van het Verdrag van Nice.’ In haar toespraak voor het parlement maakt Merkel duidelijk dat het haar ernst is. ‘De wereld wacht niet op Europa,’ waarschuwt ze. Grote vraag is of Europa wel op Nederland wacht. ‘Jawel,’ zegt Gahler optimistisch. ‘We moeten wel, en dat willen we ook. Alle 27 landen moeten binnenboord zijn voordat we verder kunnen.’ Zijn landgenoot, de sociaaldemocraat Leinen, is een stuk minder positief. ‘Stel dat Nederland “nee” blijft zeggen, dan splijt de EU.’ Leinen wijst op de discussie over het Europa van de twee snelheden. ‘Dat is een gevaarlijke ontwikkeling, maar ik sluit niet uit dat we straks alleen doorgaan met de landen die willen.’ Dat Nederland erbuiten zou vallen, vindt CDU’er Gahler een onrealistisch scenario. ‘Als een van de oprichters heeft Nederland een bepaalde verantwoordelijkheid. Het is verplicht mee te werken en ik ben ervan overtuigd dat het ook gaat gebeuren.’
Vies woord Maar zo vanzelfsprekend als Gahler het voorstelt, is het allemaal niet. ‘Nederland zit in een impasse,’ zei oud-minister van Financiën Onno Ruding onlangs nog in PM Europa. Het kabinet lijkt niet te weten wat het wil. De hoofdlijnenbrief waarmee de regering de Tweede Kamer half maart informeerde over de stand van zaken omtrent de verdragsdiscussie is opvallend eurosceptisch van toon. Als een van de founding fathers propageerde Nederland altijd het Europese gedachtegoed en het was een groot voorstander van de communautaire aanpak. Die tijd lijkt voorbij. Zoals voormalig hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Couwenberg het in NRC Handelsblad verwoordt: ‘Nu zien we echter dat het kabinet van het jarenlang gekoesterde geloof in een supranationaal Europa is afgevallen en in de geest van De Gaulle onomwonden kiest voor een intergouvernementeel Europees samenwerkingsverband, waarin het primaat ligt bij de lidstaten.’ De brief die minister Verhagen (CDA) en staatssecretaris Timmermans (PvdA) namens het kabinet naar de Kamer stuurden omvat zes pagina’s, maar er staat heel weinig in. ‘Het kabinet meent te kunnen stellen dat zich een attitudeverandering in Europa begint af te tekenen,’ schrijft het tweetal en geeft als voorbeeld dat ‘subsidiariteit geen “vies woord” meer is’. Maar is subsidiariteit ooit als vies woord bestempeld? De incrowd die weet wat subsidiariteit betekent – bij gewone burgers hoef je er niet mee aan te komen – is altijd al van mening geweest dat dit een prima beginsel is. Het kabinet is in de brief wél duidelijk over de beleidsterreinen die nationaal moeten blijven: pensioenen, sociale zekerheid, fiscaliteit, cultuur, onderwijs en gezondheidszorg. Maar dit is geen nieuw geluid, bovendien zijn de Europese lidstaten het hierover in het algemeen wel eens. ‘Ik ben erg benieuwd,’ zegt Leinen. ‘Over twee weken [dinsdag 10 april, CC] komt Frans Timmermans naar de vergadering van de commissie constitutionele zaken. Ik hoop
12
PM EU 07 4,75.indd 12
06-04-2007 16:15:52
door Cindy Castricum
dat hij ons dan kan vertellen wat Nederland wil.’ In zijn piepkleine werkkamer op de twaalfde etage van het parlementsgebouw voegt Leinen eraan toe dat het hem ‘erg zou teleurstellen’ als dat niet het geval is.
Kinderachtig Een andere criticaster is de Engelsman Andrew Duff, ook lid van de commissie constitutionele zaken. Vlak voordat hij het vliegtuig naar Londen pakt – de werkweek in Brussel zit er op donderdagmiddag alweer bijna op – vertelt hij over zijn voorstel: een Constitutie Plus. ‘Niks geen uitgeklede versie van het door Nederland en Frankrijk verworpen grondwettelijk verdrag,’ zegt de Europarlementariër die deel uitmaakt van de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE). Duff stelt voor opnieuw te onderhandelen over het originele verdrag om tot een hernieuwde consensus te komen en ratificatie te vergemakkelijken. ‘Er moeten veranderingen worden aangebracht in de structuur, inhoud en presentatie,’ schrijft Duff in een document dat hij eind februari presenteerde. Hij heeft zich ‘enorm verbaasd’ en is ‘geschokt’ over de positie die Nederland in het debat inneemt. ‘Nederland is zo onconstructief,’ zegt Duff die, net als Frans Timmermans, lid was van de Conventie die onder leiding van Giscard d’Estaing de tekst van het grondwettelijk verdrag heeft opgesteld. Maar Verhagen en Timmermans schrijven juist in hun brief aan de Kamer dat ‘Nederland zich in de discussie actief en constructief opstelt’. Premier Balkenende herhaalde deze woorden in Berlijn nog eens. Duff: ‘Hij mag dat dan wel gezegd hebben, maar tegelijkertijd stelt hij heel rare eisen.’ De liberaal doelt op de symbolen, zoals vlag en volkslied, die als het aan Nederland ligt uit het verdrag geschrapt kunnen worden. Ook het aanpassen van de naam van het verdrag – het in elk geval onder geen beding meer grondwettelijk noemen – vindt hij ‘heel kinderachtig’. ‘Wat we nodig hebben is slim politiek leiderschap,’ vervolgt Duff. ‘Dat is volledig afwezig in Nederland, bij alle partijen, ook bij de oppositie.’ Ook aan Duff de vraag of Europa zal wachten op Nederland. ‘Nee, zeker niet!’ luidt zijn verontwaardigde antwoord. ‘Als Nederland dat ook maar een seconde denkt, dan heeft het het goed mis.’ Duff heeft meer vertrouwen in Frankrijk, omdat ‘daar tenminste een politiek debat gaande is’. Ook Leinen is van mening dat Frankrijk niet het probleem is. ‘Frankrijk wil gewoon een socialer Europa,’ aldus Leinen. ‘Daar kun je nog over onderhandelen, maar het is tenminste duidelijk wat men wil.’ Het echte probleem, vindt Duff, is Nederland. Hij hoopt dat Balkenende zich tijdens de top in juni wél constructief opstelt. ‘Als dat niet gebeurt, dan zie ik het somber in,’ waarschuwt Duff. ‘Europa zonder Frankrijk is ondenkbaar, zonder Nederland is nog wel voor te stellen.’
Michael Gahler
‘IK SLUIT NIET UIT DAT WE STRAKS ALLEEN DOORGAAN MET DE LANDEN DIE WILLEN’ 13
PM EU 07 4,75.indd 13
06-04-2007 16:15:59
NEDERLANDER
Wytze Russchen LOBBYIST & REGELNEEF
A
ls je eenmaal in Brussel hebt gewoond, wil je altijd terug, begint Wytze Russchen. Zijn betoog wordt onderbroken door een boodschap die via een oortje binnenkomt. Eurocommissaris Louis Michel heeft laten weten niet aanwezig te zijn bij het galadiner van die avond, het hoogtepunt van de vijfde European Business Summit die Russchen heeft georganiseerd. Hij vertelt zijn medewerker kort en bondig wat er moet gebeuren met de tafelschikking, en vervolgt dan: ‘Toen ik eenmaal voor VNO-NCW in Brussel had gezeten voelde Den Haag toch als een stapje terug. Ik kom uit Friesland, maar deze stad heeft mij echt gepakt: al die talen, die smeltkroes van culturen.’ Nadat hij een jaar lang de werkgeversorganisatie had vertegenwoordigd in het kader van het Nederlands EU-voorzitterschap wilde hij niet terug naar Den Haag. Russchen merkte dat er steeds mensen naar hem toe kwamen met de vraag of hij iets voor ze kon doen. ‘Kleine dingetjes, maar veel kleine dingen werden uiteindelijk één groot ding toen ik besloot dan maar een eigen bedrijf op te zetten.’ De naam van het bedrijf was snel gevonden: 4P Consultancy: public affairs, public relations, promotion and events en projectmanagement. ‘Mijn core business is communicatie. Alles draait om het zakendoen en het lobbyen.’ Daarom organiseert Russchen grote en kleine evenementen, van persconferenties en lezingen tot Nederlandse feesten en politieke cafés op het Place Luxembourg. Hij haalt zijn schouders op. ‘Je moet het niet moeilijker maken dan het is. Brussel is een netwerkstad, en ik probeer gewoon om heel veel mensen te kennen. Ik ben geen intellectueel, geen dossiertijger, maar ik kan A bij B brengen. Mensen vragen me of ik ze met iemand in contact kan brengen, dat doe ik en daar word ik voor betaald.’ Het netwerken beperkt zich niet tot de gebruikelijke borrels en beurzen. Russchen organiseert vier keer per jaar Nederlandse feesten, met thema’s als Crazy Orange op Koninginnedag en een Holland House in Brussel tijdens een belangrijke voetbalwedstrijd. ‘Puur hobbyisme, maar het geeft zichtbaarheid.’ De voormalig VNO-NCW-woordvoerder kan goed vertellen wat hij zo leuk vindt aan zijn bedrijf: ‘Van de 15.000 lobbyisten in Brussel zijn er misschien maar 100 heel goed. Veel klanten komen bij mij nadat ze jarenlang zijn afgescheept met een matig resultaat. Het is dan heel bevredigend als ze bij mij wel het gewenste resultaat zien.’ Zo ook tijdens het evenement van vandaag. ‘Barroso was blij,’ zegt hij glunderend tegen een medewerker als de hoogste spreker van de dag vertrokken is. Brussel is een uitdaging, vindt Russchen. In tegenstelling tot de overzichtelijke Tweede Kamer is het complexe Brussel spannend. ‘Ik ga door tot ik heb wat ik wil en geef niet op.’ Het volgende evenement staat al in de steigers: de Brabantdag, een groot ‘visibility-event’ waarmee de Nederlandse provincie Brabant zich in Brussel op de kaart wil zetten met de slogan ‘Beleef Brabant in Brussel’. ‘Het is zogenaamd “maar” Brabant,’ stelt Russchen, ‘maar ik heb wel mooi vijf Eurocommissarissen geregeld.’ Hij heeft er zin in: ‘Ik ben een mierenneuker, een regelneef, dat moet je ook zijn in deze business. De spanning van een evenement dat per minuut is gepland, het is slecht voor je hart maar ik hou van het draaiboek.’
CV Sinds 1 augustus 2005 Zaakvoerder van 4P Consultancy in Brussel 2004 – 2005 Senior secretaris Europese Zaken in Brussel voor VNO-NCW 1999 en 2004 Kandidaat voor het Europees Parlement namens de VVD 2001 – 2004 Woordvoerder en lobbyist voor Unice, en later voor VNO-NCW, in Den Haag en in Brussel 1996 – 1999 Politiek adviseur van Europarlementariër Willy de Clerq
14
PM EU 07 4,233.indd 14
06-04-2007 17:33:47
ERS S IN EUROPA U O
Geert Jansen NEDERLANDSE DELEGATIE COMITÉ VAN DE REGIO’S
I
n 1989 werd hij DG Openbaar Bestuur bij het ministerie van Binnenlandse Zaken. De Berlijnse Muur viel en de ontwikkelingen erna volgde hij op de voet. ‘Ik heb grenzeloze bewondering voor alles wat er sindsdien in Europa is gebeurd. Ik geloof werkelijk dat de Europese eenwording veel invloed heeft gehad op het welzijn en de vrijheid van mensen.’ In 2002 wordt Geert Jansen benoemd tot Commissaris van de Koningin in Overijssel. Jansen maakt deel uit van het Interprovinciaal Overleg en staat sinds 2003 aan het hoofd van de Nederlandse delegatie in het Comité van de Regio’s. De Nederlandse delegatie in het Comité van de Regio’s probeert al in een vroeg stadium invloed uit te oefenen op de totstandkoming van richtlijnen van de commissie. Maar na vaststelling door de Europese Commissie is een van de beste manieren van beïnvloeding het rapporteurschap. ‘Dat levert extra aandacht op voor wat er in ons land gebeurt.’ Jansen noemt het voorbeeld van Ivo Opstelten, die rapporteur veiligheid en recht is, en Eurocommissarissen Franco Frattini en Ján Figel naar Rotterdam haalde. In de delegatie is, behalve de provincies, ook de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) vertegenwoordigd. ‘Er heerst wel eens het beeld dat we niet met elkaar door een deur kunnen, maar in Brussel hebben we een uitstekende manier van samenwerken.’ Wel ‘verwarrend’, meent Jansen, zijn de politieke afstemmingsmomenten. De delegatie vertegenwoordigt Nederland, maar met enige regelmaat wordt van de delegatieleden ook verwacht dat ze politieke kleur bekennen. Behalve het uitoefenen van zo veel mogelijk invloed op de totstandkoming van richtlijnen gaat het natuurlijk ook over geld, zegt Jansen. De Europese begroting voor de periode 2007-2013 is inmiddels vastgesteld. Over een paar jaar begint de discussie over de periode daarna. Over de structuurfondsen, het Europese fonds waar de regio’s uit worden voorzien, verschilden de meningen de afgelopen jaren nogal eens. De Nederlandse overheid wilde, net als de Duitse, minder bijdragen aan de fondsen. Daarop zijn er bijzondere coalities gevormd. Samen met Nordrhein-Westfalen nam Oost-Nederland een ander standpunt in dan de Nederlandse en de Duitse regering. Jansen: ‘De Europese Unie is voor Oost-Nederland ongelooflijk belangrijk. Ik kan hardmaken dat elke euro die de commissie investeert, vier euro oplevert.’ Jansen is gepassioneerd over de economische mogelijkheden die de EU biedt. Het oosten van Nederland heeft de laatste decennia een flinke economische impuls gekregen. Innovatieve bedrijven zijn bijvoorbeeld direct aan universiteiten gekoppeld en ontwikkelen op die manier nieuwe technieken. Jansen noemt het Almelose textielbedrijf Ten Cate in dit verband. ‘Ik dacht altijd dat Koninklijke Ten Cate een gewoon textielbedrijf was. Nu blijkt dat het materiaal ontwikkelt waar de vleugels van een Airbus mee worden geconstrueerd. En wist u dat Ten Cate ook heeft meegewerkt aan dat karretje dat op Mars rondreed? Het bedrijf zit over de hele wereld, maar heeft nog altijd zijn hoofdkantoor in Nijverdal.’ EEFJE RAMMELOO
CV Sinds 1 juni 2002 Commissaris van de Koningin Overijssel 1995 – 2002 Voorzitter van Knooppunt Arnhem-Nijmegen (KAN) 1989 – 1995 Directeur-generaal Openbaar Bestuur (BZK) 1984 – 1989 Lid college van bestuur Rijksuniversiteit Leiden 1977 – 1984 Wetenschappelijk medewerker en onderzoeker aan de juridische faculteit van de Rijksuniversiteit Leiden
15
PM EU 07 4,233.indd 15
06-04-2007 17:34:01
RECHT C & A India schermt wijnmarkt af met torenhoge importtarieven
WTO buigt zich over
wijnconflict De Europese Unie vindt dat India veel te hoge importtarieven op wijn heft en maakt de zaak aanhangig bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Doet India aan onbeschaamd protectionisme of beschermt het zichzelf tegen oneerlijke concurrentie?
V
olgend jaar opent het Indiaas Instituut voor Wijn zijn deuren. Althans, daar wordt momenteel hard aan gewerkt op een terrein van honderd hectare in de glooiende vlaktes van
Indiase wijnproducenten wijzen op hun beurt op de reden van de hoge importtarieven: de hoge Europese wijnsubsidies de deelstaat Maharashtra. Het instituut biedt straks masterprogramma’s op het terrein van wijn maken en marketing. Daarvoor worden uit Australië wijnexperts ingevlogen. Het plan voor het wijninstituut staat symbool voor de ambities van India als wijnland.
Vooralsnog produceren Indiase wijnboeren nog maar een fractie van de 11 miljard euro die wereldwijd omgaat in de wijnhandel. Maar de interne wijnmarkt van India groeit met 30 procent per jaar. Vooral rode wijn is populair onder de groeiende Indiase middenklasse. Per jaar gaan er in India 3,5 miljoen flessen doorheen, wat neerkomt op slechts een theelepel per hoofd van de bevolking. Niet veel vergeleken met het gemiddelde van zestig liter in Frankrijk. Toch heeft India – net als China – de potentie om binnen tien jaar uit te groeien tot het grootste wijnconsumerende land ter wereld, stelt de Europese Commissie. In 2005 exporteerde de EU voor 43 miljoen euro aan sterkedrank en voor 7 miljoen euro aan wijn naar India. De helft van alle wijnimport in India komt uit Frankrijk en een derde uit Italië. Dat is te weinig volgens Peter Mandelson, de Eurocommissaris voor Handel. Oorzaak: India schermt zijn eigen wijnmarkt op onaanvaardbare wijze af door torenhoge importtarieven te heffen. Volgens een EU-rapport lopen invoertarieven en belastingen gezamenlijk op tot 550 procent op sterkedrank en 264 procent op buitenlandse wijnen. Daarmee maakt India zich volgens Mandelson schuldig aan ‘flagrante schending’ van WTOregels. De EU probeerde de afgelopen jaren het handelsconflict op te lossen middels diplomatiek overleg; tevergeefs, verklaart Mandelson eind maart. Daarom ziet hij ‘geen andere weg’ dan de kwestie voor te
16
PM EU 07 4,233.indd 16
06-04-2007 17:34:13
& AVERECHT C Kamer wil Europa politiseren
Boterberg ten einde
Nederland in actie tegen kattenbont
Zorgen over privacy van RFID
Dat het debat over Europa gepolitiseerd moet worden is geen nieuws, maar volgens de kersverse voorzitter van de commissie Europese Zaken, Harm Evert Waalkens (PvdA), gaat de Tweede Kamer er nu echt werk van maken. De commissie heeft het kabinet gesommeerd de BNC-fiches [Kamerstukken ter beoordeling van nieuwe commissievoorstellen] eerder naar de Kamer te sturen. Waalkens: ‘De fiches komen soms pas als de Europese ministerraad er al een besluit over genomen heeft.’ Dat ligt niet alleen aan het kabinet: ‘Het komt nogal eens voor dat een Kamerlid een fiche leest en denkt, ach het zal wel,’ aldus de PvdA’er. ‘Dat kan natuurlijk niet, we moeten over Europa een scherper politiek debat gaan voeren.’
Volgens Europees landbouwcommissaris Mariann Fischer Boel is het einde van de boterberg in zicht. In de Europese Unie is nu nog een voorraad van 6.000 ton boter, maar die zal spoedig worden verkocht. Het absolute record dateert uit 1986. In dat jaar bedroeg het overschot maar liefst 1,28 miljoen ton. Het verdwijnen van de boterberg is te danken aan de melkquota. Komend jaar moet een discussie duidelijk maken wat er nu met de quota dient te gebeuren. Onlangs sprak de Eurocommissaris bij een bezoek aan Italiaanse boeren op Sicilië de verwachting uit dat de quota in ieder geval na 2015 verleden tijd zullen zijn. De melkproducenten kunnen volgens haar rekenen op een ‘vriendelijke afbouw’.
Op verzoek van Nederland wordt in Europees verband gewerkt aan een verbod op de handel in katten- en hondenbont. Niet dat er veel handel is in dit soort bont, maar er zijn wel producten met katten- en hondenbont op de Europese markt aangetroffen, vooral afkomstig uit China. Nederland is een belangrijk doorvoerland, schrijft het kabinet aan de Tweede Kamer. Handhaving van het verbod zal in de toekomst dus financiële lasten voor de overheid met zich mee brengen. Het ligt het meest voor de hand de regelgeving van de EU-verordening op te nemen in de Nederlandse Gezondheids- en welzijnswet voor dieren (Gwwd). Dat zal gebeuren in de vorm van een wetswijziging die zeker twee jaar in beslag neemt.
In tegenstelling tot eerdere uitspraken van Eurocommissaris Viviane Reding, heeft Gerald Santucci, hoofd van de commissie-eenheid ingesteld voor de RFID-technologie, gezegd dat er wel degelijk zorgen bestaan over de privacyaspecten van RFID, de opvolger van de streepjescode. Met deze technologie kan informatie op afstand opgeslagen en gelezen worden via chips die in objecten zitten. De chips kunnen overal gevolgd worden met risico’s voor de privacy tot gevolg. Mocht in 2008 blijken dat RFID onveilig is, dan is er geen andere mogelijkheid dan extra regelgeving hiervoor op te stellen, aldus Santucci. Het opleggen van regels kan een belemmering vormen voor verdere ontwikkeling van de technologie.
leggen aan de WTO. Hij stuurt aan op de oprichting van een speciaal WTO-panel dat een bindend oordeel velt over het handelsconflict. De EU krijg daarin naar verwachting steun van de VS en Australië. Gewoonlijk neemt de procedure tien tot twaalf maanden in beslag. Als het WTO-panel concludeert dat sprake is van schending van WTO-regels, moet India de accijnzen flink verlagen. India moet zich dan schikken naar die uitspraak, anders kan de WTO toestemming geven voor economische sancties, luidt de oorlogsretoriek van Mandelson. Indiase wijnproducenten wijzen op hun beurt op de reden van de hoge importtarieven: de hoge Europese wijnsubsidies. De Indiase wijnindustrie is in opbouw en nog te fragiel om zonder hoge heffingen een aanval van buitenlandse (gesubsidieerde) wijnhuizen te overleven. ‘Ik begrijp de houding van India eerlijk gezegd wel. Een derdewereldland heeft gewoon het recht om de eigen markt te beschermen,’ zegt Europarlementariër Erik Meijer (SP). ‘Een land heeft een protectionistische periode nodig om zich te ontwikkelen. In het Westen hebben we die gehad, en Japan bijvoorbeeld ook. Nu zijn zij aan de beurt. Ik vind dat Mandelson veel te hoog van de toren blaast.’ Jan Mulder, EP-lid voor de VVD, sprak vorig jaar in India met regeringsfunctionarissen over het wijnconflict. ‘Ze zeiden tegen me: “We zijn een arm land en we worden nog armer als we de markt openstellen.” Ik heb ze uitgelegd dat vrijhandel uiteindelijk voor alle betrokken partijen een goede zaak is.’ Mulder vindt het een ‘uitstekende beslissing’ om als EU naar de WTO te stappen. ‘Die organisatie is opgericht om dit soort problemen op te lossen en kijkt er door een objectieve bril naar.’ Bovendien heeft India weinig recht van spreken als ze klagen over prijsdumping, vindt Mulder. ‘Dat doen ze namelijk zelf ook in Nepal. Ik ben er geweest en de mensen daar klagen vreselijk over de rijst die India op hun markt dumpt. De pot verwijt dus de
ketel dat hij zwart ziet.’ Intussen kunnen steeds minder West-Europese wijnboeren het hoofd boven water houden door de opkomst van nieuwe wijnlanden als China, Canada, Californië, Noord-Afrika, Oost-Europa en India zelf. Tegelijkertijd blijft de wijnproductie van gevestigde wijnlanden toenemen. Honderden Franse wijnboeren gooiden inmiddels de handdoek in de ring. Om die reden vindt Mulder de klachten van India over hoge Europese wijnsubsidies ‘onzin’. ‘De subsidies zijn allang niet zo hoog meer. Anders zouden Chileense en Zuid-Afrikaanse wijnen hier toch geen kans maken? Europese boeren die op een inefficiënte plek wijn verbouwen, krijgen tegenwoordig juist subsidie om te stoppen. Het lijkt me sterk dat India dreigt te worden weggeconcurreerd door buitenlandse wijnen. Als dat zo is, zijn ze daar wel heel inefficiënt bezig.’ MAURICE SWIRC
17
PM EU 07 4,233.indd 17
06-04-2007 17:34:26
LOBBY O & P Teresa Alves van Health Action International:
‘De
industrie moet zich houden aan haar wettelijk mandaat’ De farmaceutische industrie zet alles in het werk om een einde te maken aan het Europese verbod op direct-to-consumer advertising voor medicijnen. Health Action International probeert het grove geschut van de industrie tegenwicht te bieden. De Europese Commissie komt deze maand met een consultatierapport over patiënteninformatie.
eelzeggend, noemt Teresa Alves, coördinator Europese campagnes voor Health Action International, de situatie dat medicijnen in Europa zijn ondergebracht bij het directoraat-generaal Ondernemingen en niet bij het directoraat-generaal Gezondheid en Consument. De wereldwijde organisatie
V
‘Wij vinden het zorgwekkend dat de grens tussen informatie en reclame steeds vager wordt’ Health Action International (HAI) zet zich in voor rationeel medicijngebruik en beschikbaarheid van noodzakelijke medicijnen voor iedereen. HAI Europe bevindt zich in Amsterdam van waaruit het de Europese ontwikkelingen
in de gaten houdt. Het lijkt, zegt Alves, alsof de industrie zich liever bezighoudt met een goede marketingstrategie, dan met het ontwikkelen van nieuwe medicijnen. ‘De innovatie op het gebied van medicijnen is praktisch tot stilstand gekomen. Het is lucratiever om oude medicijnen in een nieuw jasje te steken en daar een strategie voor te ontwikkelen.’ Om de verkoopcijfers op te krikken is het ‘bewust maken’ van potentiële nieuwe patiënten een favoriete strategie. De farmaceutische industrie wil dan ook dat Europa het verbod op direct-to-consumer advertising (dtca) voor op recept verkrijgbare medicijnen opheft. Alves: ‘In 2002 is het ons, in samenwerking met andere organisaties, zoals de Europese consumentenorganisatie BEUC, gelukt om het dtca-verbod te behouden. Het Europees Parlement steunde onze redenering. Nu probeert de industrie dtca toch weer op de Europese agenda te krijgen.’ De beweegredenen van de farmaceuten begrijpt Alves wel. ‘Als je kijkt naar de VS, waar dtca wel toegestaan is, dan praat je over een winst van 3,66 dollar per uitgegeven dollar in de periode van 1998 tot 2003 voor de twaalf grootste merken. En in 2005 behaalden de farmaceutische bedrijven in Amerika een omzet van 4,42 miljard dollar uit directe campagnes.’ De gevolgen van het gevoerde beleid bleven niet uit. ‘Kijk maar naar het Vioxx-drama in de VS. Hoeveel mensen zijn niet het slachtoffer geworden van dit medicijn,’ zegt de Portugese. ‘Waarschijnlijk is het voor de industrie goedkoper om rechtszaken af te kopen dan te stoppen met dtca.’ De aantoonbare stijging van medicijngebruik door deze vorm van marketing leidt soms tot overmedicatie. Alves: ‘Bovendien zullen de bijkomende kosten van verhoogd medicijngebruik, zoals toegenomen ziekenhuisopnamen, het gezondheidsbeleid van menig Europees land in gevaar brengen.’ De industrie behelpt zich intussen met andere vormen van promotie, zegt Alves. Zo blijken patiëntenorganisaties vaak gefinancierd te worden door de industrie. Een goed voorbeeld daarvan is de voetschimmelcampagne in Nederland van enkele jaren terug. ‘De campagne oogde op zichzelf neutraal, maar bleek gefinancierd door de producent van een medicijn tegen voetschimmel, die zijn verkopen zag verdrievoudigen.’ Alves: ‘Wij vinden het vooral zorgwekkend dat de grens tussen informatie en reclame zo steeds vager wordt. Voor ons is het belangrijk dat duidelijk is waar de financiële steun voor mooie websites en kleurrijke folders vandaan komt. Er is wel actie ondernomen om deze organisaties transparanter te maken.’ Maar, vervolgt Alves, ‘dat betekent natuurlijk niet dat de organisaties onafhankelijk zijn. De hamvraag is of de industrie betrokken moet zijn bij het geven van informatie aan patiënten. Wij vinden van niet. De industrie moet zich houden aan haar wettelijk mandaat.’ VINCENT SMITS
18
PM EU 07 4,233.indd 18
06-04-2007 17:34:32
& PROTEST O S Arcelor Mittal-bestuurder Ronald Verstappen:
‘Staal is de ruggengraat van de Europese economie’ Als de Europese bedrijven dure emissierechten moeten kopen, verliezen zij de concurrentieslag met staalbedrijven van buiten de EU, die aan minder hoge eisen hoeven te voldoen. ‘Daarmee zou het milieubeleid juist milieuvervuiling in de hand werken.’
B
egin maart trad Arcelor Mittal, het staalconcern dat door de Indiër Lakshmi Mittal in de afgelopen jaren is uitgebouwd tot het grootste ter wereld, toe tot de AEX. Nadat Mittal in 2006 het Frans-Belgische Arcelor had overgenomen, werd de nieuwe staalgigant met zijn hoofdkantoor in Luxemburg een belangrijke speler in Brussel. ‘De staalindustrie stond recht in het hart van de Europese gemeenschap,’ zegt algemeen directeur corporate communications van Arcelor Mittal, Luc Scheer. Hij doelt daarmee op de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS), de voorloper van de Europese Unie. En nog steeds is de staalindustrie ‘de ruggengraat van de Europese industrie’, stelt Scheer. De lobby die Arcelor Mittal in Europa uitvoert omvat dan ook meerdere facetten van het leven, zoals het behoud van werkgelegenheid, handel, onderwijs en de economie in het algemeen. Het bedrijf met 320.000 werknemers in meer dan 60 landen spreekt tot veler verbeelding. Niet alleen vanwege de indrukwekkende cijfers − in 2006 was de omzet van Acelor Mittal ruim 70 miljard euro met een resultaat voor belasting van 12,2 miljard −, het staalconcern is ook de lieveling van de financiële media omdat het een ‘familiebedrijf’ is. CNBC bracht onlangs een uitgebreid interview met chief financial officer (cfo) van de onderneming Aditya Mittal, de 32-jarige zoon van Lakshmi Mittal. ‘Grote sectoren zoals de auto-industrie, de bouw en de spoorwegen hebben staal nodig,’ vervolgt Scheer, ‘en natuurlijk is ook de klimaatverandering voor ons een belangrijk issue.’ Ronald Verstappen, de Belg die zich vicepresident Internationale Zaken en Duurzame Ontwikkeling mag noemen, vertelt dat Arecelor Mittal de Kyoto-doelstellingen tweeënhalf keer heeft gehaald. ‘Tussen 1990 en 2007 daalde de CO2-uitstoot van het bedrijf met 20 procent,’ vertelt Verstapppen, ‘en als je het over de periode van 1970 tot nu bekijkt, dan is het 50 procent minder CO2.’ Hij zegt het niet met zoveel woorden, maar de rek is er wel zo’n beetje uit. Vandaar dat Arcelor Mittal moeite heeft met de voorstellen van de Europese Commissie in het kader van het zogeheten Emission Trading Scheme (ETS). Verstappen: ‘Elke ton staal produceert twee ton CO2-uitstoot. Dus stel dat wij veertig ton staal in Europa willen produceren dan hebben we voor tachtig ton CO2 emissierechten nodig. De vraag is: krijgen we die?’ Met de ambitieuze doelstellingen die de regeringsleiders onlangs op de klimaattop hebben afgesproken, komen de Europese belangen van een bedrijf als Arcelor Mittal snel in het gedrang. Het belangrijkste punt dat het concern bij de commissie wil overbrengen, is dat de staalindustrie een mondiale sector is, en dat Europa niet meer moet doen dan de rest van de wereld. ‘Eurocommissaris Verheugen heeft gezegd dat hij het ETS best wil verbeteren en dat hij suggesties van het bedrijfsleven afwacht. Nou, die hebben we wel,’ zegt Verstappen. ‘Nadeel van de huidige op-
‘In onze ogen is CO2 geen milieuprobleem, maar een kwestie van eerlijke handel’
zet is dat de emissierechten per land worden verdeeld, maar wij zijn een Europese speler en dus willen we niet met allemaal nationale toezichthouders te maken hebben.’ Ook bepleit Arcelor Mittal een wereldwijde benchmark van productieprocessen. Wie zijn proces heeft gemoderniseerd en milieuvriendelijker gemaakt, zou meer uitstootrechten moeten krijgen dan bedrijven die dit hebben nagelaten. ‘In onze ogen is CO2 geen milieuprobleem, maar een kwestie van eerlijke handel,’ zegt Verstappen. Wanneer Europese bedrijven dure emissierechten moeten kopen, kunnen zij niet concurreren met staalbedrijven van buiten de EU, die aan minder hoge eisen hoeven te voldoen. ‘Dan werkt het milieubeleid van de commissie milieuvervuiling in de hand. En dat kan toch de bedoeling GUIKJE ROETHOF niet zijn?’
19
PM EU 07 4,233.indd 19
06-04-2007 17:34:38
PM EU 07 Satire.indd 20
06-04-2007 16:06:09
