Eten en Drinken alles over glas, keramiek, bestek, koffie en thee
Onderdeel van de opleiding ‘Verkopen in de Gemengde Branche’
Retail Trainingen
Eten en Drinken 2
Dit vakinformatieboek is een uitgave van: Vereniging Gebra, Zoetermeer
Ontwikkeld door: STIVO Retail Trainingen, Zoetermeer (Eind)redactie: Wouter van der Meijde (STIVO)
Helen Jager (Schrijfruimte)
Met dank aan: Jan Bachman, Peter Bakker, Juliette Mulder, Gerrit Wassink, diverse leveranciers voor het beschikbaar gestelde beeldmateriaal Vormgeving: VerheulCommunicatie.com, Alphen aan den Rijn Drukwerk: Okay Color Informatie: www.gebra.nl: voor onder meer een overzicht van alle opleidingsmaterialen en bestelmogelijkheden www.stivo.nl: voor onder meer het doorgeven van suggesties ter verbetering 1e druk, februari 2009 © copyright Vereniging Gebra, Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd bestand, of openbaar worden gemaakt in enige vorm, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door middel van fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vereniging Gebra.
1.
Inleiding
5
Keramiek
6
1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 2.1
2.
Glas 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6
3.
15
Afwerking en decoratie Glas of kristal? Hittebestendig glas Onderhoud Verschillende drinkglazen
Couvertartikelen 3.1 3.2 3.3 3.5 4.1
4.
Aardewerk of porselein? Fabricage Afwerking Vlamvaste en ovenvaste keramiek Huishoudelijk keramiek Vervaardiging
23
Messen Vervaardiging lepels en vorken Cassettes Afwerking en onderhoud Koffie
Koffie en Thee
27
4.2 Thee 4.3 Accessoires bij koffie en thee drinken
5.
Isoleerkannen en isoleerflessen
32
6.
Waterfilters
34
Eten en Drinken
Inhoudsopgave
3
4
Eten en Drinken
Inleiding
‘GPA’ (glas, porselein en aarderwerk) is een belangrijke groep. Er valt veel over te vertellen en het aanbod is groot, zowel in verscheidenheid als prijsniveau. Ook lenen deze artikelen zich uitermate goed voor bijverkoop. Verschillende accessoires kunnen een broodmaaltijd of een high tea helemaal compleet maken. In dit boek behandelen we diverse voordelen van artikelen en klantentips waar je in een gesprek met een klant direct je voordeel mee kunt doen. Ook passeren een aantal veel gestelde vragen de revue. We verwijzen bovendien naar verschillende websites. Gebruik deze sites als je (nog) meer informatie over een artikel of een artikelgroep wilt hebben. Uiteraard kunnen we nooit compleet zijn in het vermelden van sites. Ga daarom ook zelf op internet op zoek naar zaken die je nog niet duidelijk zijn of waar je meer over wilt weten. Natuurlijk blijven ook de gebruiksaanwijzing en de aanwijzingen op de verpakking van een artikel een belangrijke bron van informatie.
Eten en Drinken
De artikelen die we in dit vakinformatieboek behandelen hebben allemaal te maken met eten en drinken. Vooral glas, porselein en aardewerk komen uitgebreid aan bod. Verder behandelen we messen, lepels en vorken, oftewel: couvertartikelen. Kortom, alles wat je nodig hebt om je tafel te dekken voor ontbijt, lunch of diner kom je in dit boek tegen. En natuurlijk ontbreekt ook een lekker kopje koffie of thee niet…
5
1. Keramiek Keramiek is de verzamelnaam voor alle soorten gebakken klei zoals porselein en aardewerk. De naam is afgeleid van het Griekse woord keramos dat drinkvat of aardewerkvat betekent. Klei is een plastisch materiaal, wat wil zeggen dat je het goed kunt kneden en vormen.
Eten en Drinken
Heel vroeger droogde men de gevormde klei in de zon, maar later legde men het in hete as of een oven. Toen de draaischijf werd uitgevonden kwam het pottenbakken echt tot bloei. Vanaf die tijd kon men bijvoorbeeld kruiken maken om drank in te bewaren.
6
In Europa werd alleen aardewerk gemaakt en het porselein kwam uit China. Pas in de 18e eeuw slaagde men er in Europa in ook porselein te vervaardigen. Eigenschappen van keramiek worden in belangrijke mate bepaald door de gebruikte grondstoffen en de temperatuur waarop het artikel wordt gebakken.
1. Aardewerk of porselein? 1
Je beoordeelt een keramieksoort altijd op de eigenschappen van de scherf. De scherf is het gebakken voorwerp zonder glazuurlaag (beschermlaag). Zo spreek je bijvoorbeeld van een witte scherf, een poreuze scherf of een transparante scherf. Op grond van de belangrijkste verschillen in de eigenschappen van de scherf maak je onderscheid tussen aardewerk en porselein. In het schema hieronder staan de belangrijkste kenmerken van zowel aardewerk als porselein. Aardewerk
Porselein
rood, geel of wit bakkende klei
zeer zuivere witte klei (kaolien)
nooit transparant (laat geen licht door)
transparant (de scherf laat licht door als het materiaal niet dikker is dan vier millimeter)
zwaarder dan porselein
lichter dan aardewerk
dikker dan porselein
dunner dan aardewerk
de scherf is poreus, minder sterk dan porselein, beschadigt snel en is niet volledig waterdicht scherf in verschillende kleuren mogelijk
de scherf heeft een hechte structuur, is sterk en hard en volledig waterdicht scherf is wit (met diverse ‘wittinten’)
meestal wordt er een dekkend kleurglazuur gebruikt
vaak wordt er een transparant glazuur gebruikt waardoor de kleur van de scherf zichtbaar blijft
minder hard dan porselein
harder dan aardewerk
Tip! Praktijktestje: houd eens een kopje tegen het licht en wuif er met je hand achterlangs. Als je de schaduw van je vingers er doorheen kunt zien, weet je zeker dat je met porselein te maken hebt.
Voordeel!
1. Fabricage 2
Het kleimengsel kun je op verschillende manieren tot producten vormen. Door draaien, persen of gieten breng je de klei in het gewenste model. Tegenwoordig gaat dit machinaal.
Draaien Bij deze methode leg je een klomp klei op een draaischijf en brengt deze daarmee in vorm. Hiermee kun je uitsluitend volkomen ronde vormen maken. Vroeger werd de pottenbakkersschijf gebruikt die met de voet of machinaal werd aangedreven. De klei werd met de hand in de juiste vorm gebracht. Tegenwoordig leg je de klomp klei op een draaiende vorm en met een sjabloon breng je het profiel aan.
Persen Platte stukken, zoals borden en schotels, worden vooral geperst. De natte klei leg je op een vorm en dit pers je samen in een mal. Een mal is een holle vorm. De holte in de mal heeft de vorm van het gewenste artikel.
Gieten Bij deze manier van modelleren giet je een mengsel van klei en water in een gipsen model. Na 20 tot 30 minuten is het vocht in het gips getrokken en de buitenkant van het gietsel opgedroogd. Als dit laagje dik genoeg is, schenk je het overgebleven kleimengsel uit de gietmal en je haalt deze uit elkaar. Daarna verwijder je de gietnaden van het verkregen resultaat. Deze methode is geschikt voor holle voorwerpen, zoals theepotten. Ook vlakke onderdelen, zoals bijvoorbeeld de oortjes van kopjes worden gegoten.
Eten en Drinken
Aardewerk houdt warmte en vocht vast. Daarom is het een goed materiaal voor gerechten die langzaam moeten worden bereid, zoals stoofpotten.
7
Tegenwoordig maakt men grote aantallen serviesgoed met poreuze, kunststof vormen. Hierdoor zijn heel fijne details aan te brengen en de droogtijd is erg kort. Nog moderner is isostatisch spuiten (de zogenaamde poederperstechniek) waarbij porseleinpoeder wordt gebruikt. In vergelijking met andere manieren is deze methode razendsnel en er is minder uitval (oftewel: er hoeft minder te worden weggegooid). De voorwerpen worden eerst gedroogd en daarna onder hoge temperatuur gebakken. Hoe hoger de temperatuur, des te beter en vaster het artikel. Door ruwe, zanderige klei op ongeveer 750 graden te bakken wordt het aardewerk.
Eten en Drinken
Porselein wordt op 1200 tot 1400 graden gebakken. Door de hoge temperatuur krijgt porselein z’n hechte structuur. Daardoor kan het dunner worden verwerkt dan aardewerk. Naast gewoon porselein is er ook hotelporselein. Hotelporselein is porselein met een dikte van meer dan vier millimeter waardoor het niet meer doorzichtig is, maar wel extra sterk.
Voordeel! Hotelporselein kan door zijn hardheid tegen een stootje.
8
Bone China is porselein waaraan vermalen runderbeen is toegevoegd. Hierdoor wordt porselein een beetje romig van kleur en meer doorzichtig. Bone betekent bot en China is de Engelse benaming voor porselein omdat porselein daar oorspronkelijk vandaan komt.
1. Afwerking 3
Glazuren In de derde eeuw voor Christus ontdekten Chinese pottenbakkers het volgende: als je een voorwerp van klei in een loodoplossing dompelt of ermee bestrijkt en daarna bakt bij zo’n 750 graden, ontstaat er een harde, gladde en niet poreuze laag: de glazuurlaag. Glazuren is het aanbrengen van een dunne, glasachtige beschermlaag op gebakken keramiek. Het geeft alle keramieksoorten een glad en fraai uiterlijk.
Voordeel! • Bij aardewerk zorgt de glazuurlaag voor een waterdichte bescherming van de poreuze scherf. • Zowel bij aardewerk als bij porselein dient het glazuur om het artikel sterker te maken. • Ook zorgt de glazuurlaag ervoor dat het artikel goed kan worden schoongehouden. • Glazuur beschermt de decoratie, zodat deze niet vervaagt.
