Energieinvesteringsaftrek. Jaarverslag 2013

Voorwoord 2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013

Energieinvesteringsaftrek (EIA) Jaarverslag 2013

• Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

1

Voorwoord

Voorwoord 2013 in vogelvlucht

Nederlandse economie. De energiebesparing die dit oplevert, is vergelijkbaar met een equivalent energiegebruik van 540.000 Nederlandse huishoudens.

Binnen het Ministerie van Economische Zaken zijn per 1 januari 2014 de uitvoeringsorganisaties Agentschap NL en Dienst Regelingen in één organisatie overgegaan onder de naam: Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO.nl). In deze nieuwe organisatie staat ondernemend Nederland centraal. Een goede illustratie daarvan is de Energie Investeringsaftrek (EIA). De EIA is sinds 1997 een betrouwbaar stimuleringsinstrument voor investeringen in energiebesparing en duurzame energie.

In 2013 heeft de regering in het Nationale Energie Akkoord afgesproken dat zij de EIA meer inzet op energiebesparing en minder op duurzame energie. Naast duurzame energie is energiebesparing een van de pijlers waarmee de overheid het Nederlandse klimaat- en energiebeleid vormgeeft. De EIA neemt hierin een belangrijke en vertrouwde positie in, ook in de komende jaren.

De belangstelling voor de EIA groeit nog steeds. Sinds de economische crisis in 2009 is het aantal aanvragen voor de EIA ruimschoots verdubbeld, van circa 11.500 in 2009 naar bijna 20.000 in 2013. Ondernemers in Nederland weten de EIA dus te vinden en vragen EIA aan wanneer zij willen investeren in energiebesparing en duurzame energie. In 2013 behelzen de aanvragen in totaal 1,8 miljard euro aan investeringen in de

In dit jaarverslag vindt u onder andere de jaarcijfers en interviews met ondernemers die in 2013 gebruikmaakten van de EIA. Voor het nieuwe Van der Valk hotel in Zwolle is bijvoorbeeld geïnvesteerd in verschillende energiebesparende maatregelen in de gebouwde omgeving.

2

01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

Voorwoord En zo is Schiphol als onderdeel van het duurzaamheidsbeleid de verlichting in de openbare ruimtes stapsgewijs aan het vervangen door ledverlichting.

2013 in vogelvlucht

De EIA biedt tal van mogelijkheden om energiebesparende investeringen te ondersteunen. Dit kunnen zowel investeringen zijn in standaardtechnieken als in maatwerkprojecten. Het kan zowel gaan om grootschalige industriële processen als investeringen in duurzame installaties.

• Aanvragen en investeringsbedragen

01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden

Ik hoop dat de voorbeelden in dit jaarverslag u meer inzicht geven in de mogelijkheden van de EIA voor uw onderneming. Meer informatie over de EIA kunt u vinden op www.rvo.nl/eia.

• Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken

Ab van Ravestein Directeur Generaal RVO.nl

05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

3

2013 in vogelvlucht € 1.779 miljoen aan investeringen,

In 2013 2.168 meer aanvragen dan in 2012

waarvan 77 procent door het mkb

Voorwoord 2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar

€ 523 miljoen meer investeringen

Sectoren met de meeste aanvragen: grooten detailhandel 5.266

dan in 2012

• Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken

€ 151 miljoen budget beschikbaar, € 139 miljoen gebruikt

Provincies met grootste investering

• De Energielijst

1. Zuid-Holland € 578 miljoen

• Toepassingsgebieden

2. Noord-Holland € 249 miljoen

• Top 10-technieken

3. Noord Brabant € 185 miljoen

04. Jaarcijfers • Sectoren

De maatregelen uit 2013 zorgen voor circa

1.530 kiloton CO2-reductie per jaar

Toepassingsgebied met de hoogste investeringen

> circa 864 miljoen m3 aardgasequivalent > te vergelijken met 540.000 huishoudens

1. Duurzame energie € 637 miljoen (4.080 aanvragen) 2. (Proces)industrie € 557 miljoen (1.390 aanvragen) 3. Gebouwde omgeving € 328 miljoen (6.640 aanvragen)

• Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

19.480 aanvragen van 11.645 ondernemers

4

01 EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid

Voorwoord 2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen

2020 20 procent minder CO2 te produceren dan in 1990.

Een van de regelingen waarmee het Ministerie van Economische Zaken bedrijven ondersteunt bij het investeren in innovatieve, energiebesparende en duurzame technieken is de EIA. Met deze regeling leveren zowel de overheid als het bedrijfsleven een bijdrage aan de energiebesparingsdoelstellingen voor 2020. De investeringen waarbij in 2013 gebruik werd gemaakt van de EIA leveren naar verwachting een CO2-reductie op van ruim 1.500 kiloton per jaar.

In 2013 heeft de regering in het Nationale Energie Akkoord afgesproken dat zij de EIA meer inzet op energiebesparing en minder op duurzame energie. Daarnaast zet het Ministerie van Economische Zaken het Topsectorenbeleid en de Green Deals in voor de uitvoering van het energie- en innovatiebeleid. Via het Topsectorenbeleid werken bedrijven, overheid, kennisinstellingen en universiteiten samen aan innovatie en economische groei in negen sterke sectoren. De Green Deals moeten burgers, bedrijven, lokale en provinciale overheden helpen energieprojecten te realiseren, bijvoorbeeld door belemmeringen weg te nemen. De EIA sluit nauw aan bij de meerjarenafspraak (MJA), Green Deals en het Topsectorenbeleid.

Het Nederlandse energie- en innovatiebeleid De Nederlandse overheid wil in haar energievoorziening minder afhankelijk zijn van andere landen, hoge prijzen en vervuilende brandstoffen. De nationale doelstelling is om in 2020 16 procent van de energieproductie uit duurzame bronnen te halen. Binnen de Europese Unie is bovendien afgesproken om in

5

• Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

Voorwoord Samen zorgen deze instrumenten voor (technische) innovaties en ‘groene groei’ bij bedrijven en organisaties. EIA stimuleert innovatieve energiebesparing en duurzame energie De EIA is een ondersteuningsmaatregel voor bedrijven die investeren in innovatieve energiebesparende technieken en duurzame energie. Het biedt belastingvoordeel op investeringen in alternatieve technieken die energie besparen ten opzichte van een standaardtechniek. De investering in deze technieken is vaak hoger dan die van gangbare technieken. De EIA compenseert een deel van de hogere kostprijs. In 2013 leverde de EIA de bedrijven een netto voordeel op van circa 10 procent op energiebesparende investeringen.

Deze behaalde energie-efficiency is vergelijkbaar met het jaarlijkse gasgebruik van 540.000 huishoudens. Ter vergelijking: in 2012 was dit circa 765 kiloton CO2 per jaar.

2013 in vogelvlucht

Peildatum Het jaarverslag van de EIA wordt jaarlijks opgesteld en is gebaseerd op de cijfers per 1 april 2014. Op deze peildatum waren alle aanvragen ingediend voor de EIA-regeling van 2013. Bedrijven kunnen namelijk tot drie maanden na aanschaf van een bedrijfsmiddel een aanvraag doen voor EIA. Ook de cijfers en tabellen zijn vastgesteld op basis van de cijfers per 1 april 2014. Op de peildatum was 93 procent van de aanvragen van 2013 ook daadwerkelijk afgehandeld.

• Aanvragen en investeringsbedragen

01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk

Verwachte CO2-reductie neemt toe tot ruim 1.500 kiloton per jaar De investeringen waarbij in 2013 gebruik werd gemaakt van de EIA leveren naar verwachting een CO2-reductie op van 1.540 kiloton per jaar.

• Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

6

02 Kerncijfers EIA 2013 Aanvragen en investeringsbedragen

In 2013 steeg het aantal ingediende EIAaanvragen opnieuw, tot 19.480. Ook het totaal van het gemelde investeringsbedrag nam sterk toe: in vergelijking met 2012 met ruim 40 procent. Het totale geraamde fiscale voordeel dat aan de bedrijven is toegekend steeg van 94 miljoen euro in 2012 tot naar verwachting 139 miljoen euro in 2013. De grootste investeringsbedragen werden gedaan door industriële bedrijven en in duurzame energie. De meeste aanvragen kwamen uit de sectoren grooten detailhandel en de landbouw, bosbouw en visserij. Circa 70 procent van de aanvragen werd ingediend door het midden- en kleinbedrijf (mkb). Bedrijven in de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Noord-Brabant investeerden het meest.

Meer aanvragen en hoger investeringsbedrag Het aantal EIA-aanvragen in 2013 steeg met 13 procent ten opzichte van 2012 naar 19.480 aanvragen. Deze aanvragen werden gedaan door 11.645 verschillende ondernemers. Het totale bedrag dat bedrijven in 2013 investeerden in energiebesparende maatregelen en duurzame energie steeg nog meer. Gezamenlijk vroegen ondernemers in 2013 aftrek aan voor circa 1.779 miljoen euro aan energie-investeringen. Ten opzichte van 2012 – 1.256 miljoen euro – een stijging van circa 42 procent. Een deel van het hoge meldingsbedrag komt op naam van een beperkt aantal meldingen van grote windturbineparken. Het totale investeringsbedrag van deze windturbineparken was in 2013 bijna 350 miljoen euro.

7

Voorwoord 2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

Voorwoord Daarnaast werd er een groot aantal meldingen gedaan voor de aanschaf van zonnepanelen, met name door de landbouwsector.

elke maat of vennoot niet meer afzonderlijk een melding in te sturen, maar volstaat één gezamenlijke melding. Van deze mogelijkheid is in 2013 redelijk veel gebruikgemaakt. Dit zorgt er mede voor dat het gemiddelde aangevraagde bedrag per melding is gestegen ten opzicht van voorgaande jaren.

Wijziging meldingsprocedure voor samenwerkingsverbanden Met ingang van 2013 is er een wijziging in de meldingsprocedure voor samenwerkingsverbanden, zoals een maat- of vennootschap onder firma. Vanaf 2013 hoeft

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken

Aantal aanvragen en gemeld investeringsbedrag 2012 en 2013

EIA 2013 EIA 2012

04. Jaarcijfers

Aantal aanvragen

Wijziging aantal aanvragen t.o.v. 2012 regulier

Gemeld investeringsbedrag (in miljoen €)

Wijziging investeringsbedrag t.o.v. 2012 regulier (in miljoen €)

19.480 17.312

+ 13 % -

1.799 1.256

+ 42% -

• Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen

Peildata 2 april 2013 (cijfers 2012) en 1 april 2014 (cijfers 2013)

• Schiphol

8

Voorwoord belastingtarief van 25 procent en een EIAaftrekpercentage van 41,5 procent. Daarmee komt het totale verwachte fiscale voordeel voor de bedrijven uit op circa 140 miljoen euro. De cijfers zijn exclusief eventuele correcties door de Belastingdienst.

Fiscaal voordeel voor bedrijven Het goedgekeurde bedrag van de afgehandelde aanvragen komt naar verwachting uit op circa 78 procent van het gemelde investeringsbedrag. Het netto fiscale voordeel voor een onderneming bedroeg in 2013 rond 10 procent. We gaan hierbij uit van een gemiddeld

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding

Gemeld en goedgekeurd investeringsbedrag, netto voordeel voor de ondernemer en EIA-budget

03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden

Gemeld investeringsbedrag (in miljoen €) EIA 2013

1.779

Prognose(*) Prognose netto voordeel goedgekeurd bedrag (in miljoen €) (in miljoen €) 1.396

140 (10%)

Budget EIA (in miljoen €)

• Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren

151

• Technieken 05. Uit de praktijk

*Peildatum 1 april 2014


9

Voorwoord

Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar

20 miljard euro aan investeringen in energiebesparende technieken en duurzame energie. In 2013 is het hoogste aantal aanvragen gedaan sinds 2001.

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013

In de afgelopen zeventien jaar zijn er meer dan 250.000 aanvragen gedaan voor circa

• Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar

Gemelde investeringsbedragen en aantal aanvragen van 1997 tot en met 2013 Gemeld bedrag (miljoen €) 4.000

Aantal 30.000 27.500

• Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst

25.000 3.000

22.500 20.000

• Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers

17.500 15.000

2.000

• Sectoren

12.500

• Technieken

10.000

05. Uit de praktijk

7.500

1.000

5.000

• Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen

2.500 0

0 ‘97 ’98

‘99

’00

‘01

’02

‘03

’04

‘05 Jaar

Aantal aanvragen

Gemeld investeringsbedrag

10

’06

‘07

’08

‘09

’10

‘11

’12

‘13

• Schiphol

Aanvragen per sector

cialistische

De meeste aanvragen kwamen uit de grooten detailhandel, gevolgd door landbouw, bosbouw en visserij en de industrie. Voor een compleet overzicht van het aantal aanvragen en de investeringsbedragen van alle sectoren: zie de jaarcijfers over 2013 (vanaf pagina 18).

Energieproducenten en de industrie meldden het hoogste bedrag aan investeringen in energiebesparing en duurzame energie.

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar

Gemeld investeringsbedrag per bedrijfssector in 2013 (in miljoen €)

Aantal aanvragen per bedrijfssector in 2013

(totaal € 1.779 miljoen)

(totaal 19.480 aanvragen)

4% 4%

4%

11%

11%

19% 19%

• De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken

12%

26%

Peildatum 1 april 2014

03. Gebruikte energietechnieken

33%

13%

12%

18%

4% 4%

4%

28%

33%

• Aanvragen per sector • Geografische spreiding

6%

datum 1 april 2014

stverlening

Voorwoord

04. Jaarcijfers 18%

Peildatum 1 april 2014

• Sectoren 19%

• Technieken Peildatum 1 april 2014

05. Uit de praktijk

583 Energieproducenten

5.394 Groot- en detailhandel

• Van der Valk Zwolle 583 Energieproducenten

333 Industrie

5.074 Landbouw, bosbouw en visserij

333 Industrie

322 Overige sectoren

3.752 Overige sectoren

322 Overige sectoren

209 Groot- en detailhandel

2.443 Industrie

209 Groot- en detailhandel

197 Landbouw, bosbouw en visserij

1.137 Roerende goederen en zakelijke dienstverlening

• Lyempf Kampen • Schiphol

197 Landbouw, bosbouw en visserij

71 Verhuur van en handel in onroerend goed

863 Vervoer en opslag

71 Verhuur van en handel in onroerend goed

64 Informatie en communicatie

817 Advisering, onderzoek en overige specialistische zakelijke dienstverlening

64 Informatie en communicatie

11

Voorwoord Het aandeel van het mkb in de aangevraagde investeringsbedragen steeg in 2013 licht naar 78 procent. Het midden- en kleinbedrijf meldde gemiddeld een bedrag van circa 82.000 euro per aanvraag, grote bedrijven meldden circa 153.000 euro.

Midden- en kleinbedrijf Zowel het midden- en kleinbedrijf (bedrijven tot 250 werknemers) als grote bedrijven dienden in 2013 meer aanvragen in en investeerden grotere bedragen dan het jaar ervoor.

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector

Gemeld investeringsbedrag midden- en kleinbedrijf 2013

• Geografische spreiding

vergeleken met 2012 (in miljoen €)

03. Gebruikte energietechnieken

2.000

• De Energielijst

1.750

• Toepassingsgebieden • Top 10-technieken

393 (22%)

1.500

04. Jaarcijfers

1.250 1.000

• Sectoren

307 (24%)

• Technieken

750

1.386 (78%)

500

05. Uit de praktijk

949 (76%)

• Van der Valk Zwolle

250

• Lyempf Kampen

0 2012

• Schiphol

2013

Grootbedrijf Mkb

12

Voorwoord

Geografische spreiding

Noord-Brabant. In Zuid-Holland was de grootste netto toename, ruim 100 miljoen euro. Daarbij zijn grote investeringen gedaan in een windturbinepark op de Noordzee.

Net als in 2012 werden in 2013 de meeste investeringen gemeld door bedrijven in de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Gemeld investeringsbedrag en aantal aanvragen in 2013 per provincie

579 (33%)

01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen

2.598 (13%)

1.082 (6%)

248 (14%)

57 (3%)

3.110 (16%)

114 (6%) Noord-Holland

717 25 (4%) (1%)

2013 in vogelvlucht

Friesland 638 (3%)

69 924 Flevoland 2.526 (5%) (13%) 3.063 (4%) (16%) 132 (7%)

Zuid-Holland 184 (10%)

Utrecht Gelderland

Zeeland Noord-Brabant

1.411 118 (7%) (7%)

798 66 (4%) (4%)

• Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar

Groningen


666 35 (3%) 1.947 (2%) (10%) Drenthe 145 (8%) Overijssel

• Aanvragen per sector 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

Limburg

Aantal aanvragen Gemeld investeringsbedrag (in miljoen €)

13

03 Gebruikte energietechnieken Deze moeten per geïnvesteerde euro een bepaalde energiebesparing opleveren. De besparingsnorm verschilt per toepassingsgebied: gebouwde omgeving, industrie, transport of duurzame energie. Dit betekent dat alle technieken die aan deze eis voldoen in aanmerking kunnen komen voor EIA. Dit houdt in dat er wel een onderbouwing moet komen. Om het aanvragers gemakkelijker te maken staan er op de Energielijst daarnaast specifieke codes. Dit zijn concrete, duidelijk omschreven bedrijfsmiddelen, waarvan bekend is dat ze voldoende energie-efficiënt zijn of het best beschikbare alternatief. Voorbeelden daarvan zijn onder meer ledverlichting of warmtepompen. De besparing aantonen is in dergelijke gevallen niet meer nodig. In de tabel op de volgende pagina staat een overzicht van het aantal generieke en specifieke aanvragen en het gemelde bedrag per techniek.

Op de Energielijst staan alle technieken die voor de EIA in aanmerking komen. De lijst wordt jaarlijks aangepast en bevatte in 2013 155 technieken met fiscaal voordeel. De energietechnieken op de Energielijst kunnen worden toegepast in gebouwen, industriële processen, transportmiddelen en duurzame energie. Ondernemers kunnen ook pakketten van maatregelen melden voor het verbeteren van de energieprestatie van bestaande bedrijfsgebouwen.

De Energielijst Generieke en specifieke energietechnieken De EIA is een algemene regeling: hij is generiek opgezet. Nederlandse ondernemers kunnen er voor uiteenlopende investeringen in energiebesparing gebruik van maken. Op de Energielijst staan generieke codes. Dit zijn geen duidelijk omschreven bedrijfsmiddelen, maar algemene beschrijvingen.

14


Voorwoord Aantallen en gemelde bedragen generieke en specifieke meldingen Type melding Generiek Specifiek Totaal

2013 in vogelvlucht

Aantal meldingen


1.203 18.277 19.480

418 1.360 1.779

01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar

In 2013 dienden bedrijven 92 verzoeken in voor aanpassingen of aanvullingen voor de Energielijst van 2013. Dit resulteerde in 13 nieuwe en 15 gewijzigde technieken. Daarnaast zijn er 6 technieken van de Energielijst verwijderd.

Actualisatie energielijst De Energielijst met alle technieken die voor EIA in aanmerking komen, wordt jaarlijks aangevuld met nieuw op de markt verschenen technieken. Ook het bedrijfsleven kan hiervoor voorstellen doen: dit kan ieder jaar tot begin september. Belangrijk is dat de innovatie een aantoonbare energie-efficiency heeft ten opzichte van de gangbare techniek op dat moment. Regelmatig worden technieken die al op de lijst staan aangepast, bijvoorbeeld vanwege technische ontwikkelingen of gewijzigde normen en keurmerken. Een techniek wordt verwijderd als deze gangbaar is geworden en dus geen energiebesparing meer oplevert ten opzichte van de referentietechniek.

• Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

15

Voorwoord

Toepassingsgebieden

warmtepompen. In de landen tuinbouw steeg het aantal meldingen sterk, voornamelijk als gevolg van een groot aantal investeringen in zonne-energiesystemen. Vanuit de industrie werden in 2013 veel meldingen gedaan voor energiezuinige koel- en vriesinstallaties en warmteterugwinsystemen op koelof persluchtinstallaties.

De technieken uit de Energielijst worden toegepast in gebouwen, processen, duurzame energie, transport, apparaten en landen tuinbouw. Voor de categorie gebouwen werden de meeste aanvragen gedaan, met name voor ledverlichtingssystemen, overige energieefficiënte verlichtingssystemen en

Gemeld investeringsbedrag per toepassing (in miljoen €)

02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst

1% 1% 2% 2% 11% 11%

• Toepassingsgebieden 19% 19%

26% 26%

01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid


Aantal aanvragen per toepassing 4% 4%

2013 in vogelvlucht

• Top 10-technieken

34% 34%

04. Jaarcijfers • Sectoren 36% 36%

8% 8% 7% 7%

• Technieken

31% 31%

21% 21%

05. Uit de praktijk Peildatum Peildatum 1 april12014 april 2014

Peildatum Peildatum 1 april12014 april 2014

6.6406.640 Gebouwen Gebouwen

328 328 Gebouwen Gebouwen

4.0804.080 Duurzame Duurzame energie energie

557 557 Industriële Industriële processen processen

1.3901.390 Industriële Industriële processen processen

637 637 Duurzame Duurzame energie energie

1.4891.489 Apparaten Apparaten

31 Transport 31 Transport

5.1025.102 Land-Landen tuinbouw en tuinbouw

22 Apparaten 22 Apparaten

779 779 Transport Transport

en tuinbouw 196 196 Land-Landen tuinbouw

16


Voorwoord

Top 10-technieken

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid

In 2013 werd voor 122 van de 155 technieken op de Energielijst een melding ingediend. Onderstaand overzicht bevat de tien meest gemelde technieken op basis van het gemelde investeringsbedrag.

02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding

Top tien EIA-technieken Techniek

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Windturbine Zonnepanelen voor elektriciteitsopwekking Technische voorzieningen voor energiebesparing bij bestaande processen Technische voorzieningen voor energiebesparing bij nieuwe processen Aardwarmtewinssysteem Afvalgestookte installatie Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie Warmtepomp Ledverlichtingssysteem Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen

03. Gebruikte energietechnieken Toepassing


Aantal aanvragen

Duurzame energie Duurzame energie (Proces) industrie

346 215 211

73 5879 458

(Proces) industrie

143

168

Duurzame energie (Proces) industrie (Proces) industrie Gebouwen, (proces) industrie Gebouwen Gebouwen

102 87 81 55

84 14 285 297

53 52

2358 121

17

• De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

04 Jaarcijfers

Voorwoord 2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid

Sectoren

02. Kerncijfers EIA 2013

In onderstaande tabel is per SBI-code terug te vinden hoeveel aanvragen er zijn gedaan door bedrijven in die sector. Daarnaast laat de tabel zien welke bedragen binnen die categorie zijn gemeld*. SBI staat voor Standaard Bedrijfsindeling 2008 (voorheen BIK), zoals deze door het CBS is opgesteld.

*De gehanteerde SBI-indeling wijkt in 2013 af van voorgaande jaren. Na een overgangsperiode van BIK naar SBI geeft de tabel de indeling weer op basis van de SBI zoals deze door de bedrijven zelf is ingevuld op het EIA-meldingsformulier. In een aantal gevallen zijn bedrijven ingedeeld in een andere SBI-code en/of sector dan in voorgaande jaren.

• Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren

Jaarcijfers sectoren

• Technieken Sector

Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Totaal productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Industrie

SBI

35

10 11 12 13 14

Omschrijving SBI

Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht

Vervaardiging van voedingsmiddelen Vervaardiging van dranken Vervaardiging van tabaksproducten 18 Vervaardiging van textiel Vervaardiging van kleding

Aantal Gemeld aanvragen investeringsbedrag 300

582,7

05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

300

582,7

840 71 10 18 9

137,9 3,1 0,7 0,7 0,4

Sector

SBI

Omschrijving SBI

Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Sectorproductie en distributie van Totaal en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Industrie en distributie van en Productie handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Totaal productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Industrie

35

Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Omschrijving SBI

SBI

10 35 11 12 13 14 15 16 10 11 12 17 13 14 18 15 19 16 20 21 17 22 18 19 23 20 24 21 25 22 26 23 27 28 24 25 29 26 30

Vervaardiging van voedingsmiddelen Productie en distributie van en handel Vervaardiging dranken in elektriciteit,van aardgas, stoom en gekoelde Vervaardiging van tabaksproducten lucht Vervaardiging van textiel Vervaardiging van kleding Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen Primaire houtbewerking en vervaardiging Vervaardiging van voedingsmiddelen van artikelen van kurk, riet en vlechtwerk Vervaardiging vanhout, dranken (geen meubels)van tabaksproducten Vervaardiging papier, karton en papier- en Vervaardiging van textiel kartonwaren van kleding Vervaardiging Drukkerijen, reproductie van opgenomen media Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen Vervaardiging van cokesovenproducten en Primaire houtbewerking en vervaardiging aardolieverwerking van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk Vervaardiging (geen meubels)van chemische producten farmaceutische Vervaardiging van papier, karton engrondstoffen papier- en en producten kartonwaren Vervaardigingreproductie van producten van rubber en Drukkerijen, van opgenomen media kunststof Vervaardiging van cokesovenproducten en Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende aardolieverwerking minerale producten Vervaardiging van chemische producten metalen in primaire vorm Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen Vervaardiging en producten van producten van metaal (geen machines en apparaten) Vervaardiging van producten van rubber en Vervaardiging van computers en van kunststof elektronische en Vervaardiging vanoptische overigeapparatuur niet-metaalhoudende Vervaardiging van elektrische apparatuur minerale producten overige machines envorm Vervaardiging van metalen in primaire apparaten Vervaardiging van producten van metaal (geen Vervaardiging van19 auto’s, aanhangwagens en machines en apparaten) opleggers Vervaardiging van computers en van Vervaardiging en vanoptische overigeapparatuur transportmiddelen elektronische

Aantal Gemeld aanvragen investeringsbedrag 300

582,7

Voorwoord Aantal Gemeld 300 582,7 aanvragen investeringsbedrag 840 300 71 10 18 300 9 93 50 840 71 10 43 18 9 57 93 2 50

137,9 582,7 3,1 0,7 0,7 582,7 0,4 0,7 0,8 137,9 3,1 0,7 3,2 0,7 0,4 2,6 0,7 4,9 0,8

124 12 43

87,6 0,3 3,2

77 57 2 32 124 87 12 188 77 40 32 40 152 87 188 31 40 30

8,4 2,6 4,9 6,8 87,6 12,5 0,3 4,9 8,4 2,8 6,8 0,9 6,9 12,5 4,9 18,4 2,8 3,4

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

21 22 23

Sector

24 25 SBI 26

Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Totaal productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Industrie

Totaal industrie Groot- en detailhandel; reparatie van auto’s

27 35 28 29 30 31 10 32 11 33 12 13 34 14 15 16 45 46 17

Totaal grooten detailhandel; reparatie van auto’s Landbouw, bosbouw en visserij

47 18 19 01 20 21 011 012 22 013 014 23 016 24 02 25 031 26 032

12 Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen 0,3 en producten 77 Vervaardiging van producten van rubber en 8,4 kunststof 32 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende 6,8 minerale producten 87 Vervaardiging van metalen in primaire vorm 12,5 188 Vervaardiging van producten van metaal (geen 4,9 Omschrijving SBI Aantal Gemeld machines en apparaten) aanvragen 40 investeringsVervaardiging van computers en van 2,8 bedrag elektronische en optische apparatuur 40 Vervaardiging van elektrische 0,9 300 582,7 Productie en distributie van enapparatuur handel Vervaardiging overige machines en 152 6,9 in elektriciteit,van aardgas, stoom en gekoelde apparaten lucht Vervaardiging van auto’s, aanhangwagens en 31 18,4 300 582,7 opleggers Vervaardiging van overige transportmiddelen 30 3,4 meubels 62 12,5 840 137,9 Vervaardiging van voedingsmiddelen overige goederen 112 6,3 71 3,1 Vervaardiging van dranken Reparatie en installatie van machines en 258 6,6 10 0,7 Vervaardiging van tabaksproducten apparaten 18 0,7 Vervaardiging van textiel auto’s, aanhangwagens en 5 0,1 9 0,4 Vervaardiging van kleding opleggers 93 0,7 Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen 2.443 333,5 50 0,8 Primaire houtbewerking en vervaardiging Handel in en reparatie auto’s, etsen 397 14,9 van artikelen van hout,van kurk, riet enmotorfi vlechtwerk en aanhangers (geen meubels) Groothandel en handelsbemiddeling (niet inen 637 20,6 43 3,2 Vervaardiging van papier, karton en papierauto’s en motorfietsen) kartonwaren Detailhandelreproductie (niet in auto’s) 4.360 173,3 57 2,6 Drukkerijen, van opgenomen media 5.394 208,7 2 4,9 Vervaardiging van cokesovenproducten en aardolieverwerking Landbouw, jacht dienstverlening voor de 1.277 39,6 124 87,6 Vervaardiging vanenchemische producten landbouw en jacht 12 0,3 Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen Teelt van eenjarige gewassen 925 78,6 en producten Teelt van meerjarige gewassen 153 5,5 77 8,4 Vervaardiging van producten van rubber en Teelt van sierplanten 188 12,7 kunststof Fokken en houden van dieren 2.392 50,2 32 6,8 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende Dienstverlening voor de landbouw; behandeling 66 1,6 minerale producten van gewassen van en zaden na de oogst vorm 87 12,5 Vervaardiging metalen in primaire Bosbouw, exploitatie van bossen 17 0,4 188 4,9 Vervaardiging van producten van en metaal (geen dienstverlening voor de bosbouw machines en apparaten) 20 Visserij 43 7,6 40 2,8 Vervaardiging van computers en van Kweken van vis schaaldieren 10 0,2 elektronische enen optische apparatuur


46 47 Totaal grooten detailhandel; reparatie van auto’s Landbouw, bosbouw en visserij

Sector

Productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Totaal productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Industrie Totaal landbouw, bosbouw en visserij Verhuur van en handel in onroerend goed Totaal verhuur van en handel in onroerend goed Informatie en communicatie

01 011 SBI 012 013 014 016 35 02 031 032 017 10 11 12 68 13 14 15 16 60 61 17 62 18 63 19

Totaal Informatie en communicatie Winning en distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer, sanering Totaal winning en distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer, sanering Vervoer en opslag

20 37 21 38 22 36 23 24 49 25 50 51 26 52

Groothandel en handelsbemiddeling (niet in auto’s en motorfietsen) Detailhandel (niet in auto’s)

637

20,6

4.360 5.394

173,3 208,7

39,6 1.277 Landbouw, jacht en dienstverlening voor de landbouw en jacht 78,6 925 Teelt van eenjarige gewassen Omschrijving SBI gewassen Aantal Gemeld 5,5 153 Teelt van meerjarige aanvragen investerings12,7 188 Teelt van sierplanten bedrag 50,2 2.392 Fokken en houden van dieren 1,6 66 Dienstverlening voor devan landbouw; behandeling 300 582,7 Productie en distributie en handel vanelektriciteit, gewassen en zaden stoom na de oogst in aardgas, en gekoelde Bosbouw, exploitatie van bossen en 17 0,4 lucht dienstverlening voor de bosbouw 300 582,7 Visserij 43 7,6 Kweken van vis en schaaldieren 10 0,2 Jacht 3 0,1 840 137,9 Vervaardiging van voedingsmiddelen 5.074 196,5 71 3,1 Vervaardiging van dranken 10 0,7 Vervaardiging van tabaksproducten Verhuur van envan handel in onroerend goed 614 70,9 18 0,7 Vervaardiging textiel 9 0,4 Vervaardiging van kleding 614 70,9 93 0,7 Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen 50 0,8 Primaire houtbewerking en vervaardiging Verzorgen en van uitzenden van radio6 0,2 van artikelen hout, kurk, riet enen vlechtwerk televisieprogramma’s (geen meubels) Telecommunicatie 40 41,1 43 3,2 Vervaardiging van papier, karton en papier- en Dienstverlenende activiteiten op het gebied 190 21,9 kartonwaren van informatietechnologie 57 2,6 Drukkerijen, reproductie van opgenomen media Dienstverlenende op het gebied 35 0,4 2 4,9 Vervaardiging van activiteiten cokesovenproducten en van informatie aardolieverwerking 271 63,6 124 87,6 Vervaardiging van chemische producten Afvalwaterinzameling en -behandeling 1 0,1 12 0,3 Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen Afvalinzameling 69 58,8 en producten en -behandeling; voorbereiding tot recycling van producten van rubber en 77 8,4 Vervaardiging Winning en distributie van water 34 1,9 kunststof 104 60,8 32 6,8 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale producten 87 12,5 Vervaardiging van metalen in primaire vorm Vervoer over land 475 12,9 188 4,9 Vervaardiging van producten van metaal (geen Vervoer over water 100 5,9 machines en apparaten) 21 Luchtvaart van computers en van 49 12,1 40 2,8 Vervaardiging Opslag en dienstverlening voor vervoer 239 25,0 elektronische en optische apparatuur


63 Totaal Informatie en communicatie Winning en distributie van water; afval- en afvalwaterbeheer, sanering Sectorwinning en distributie van Totaal water; afval- en afvalwaterbeheer, sanering Vervoer enen opslag Productie distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Totaal productie en distributie van Totaal vervoer en opslag aardgas, en handel in elektriciteit, Verhuur roerende stoom en van gekoelde lucht goederen en overige zakelijke Industrie dienstverlening Totaal verhuur van roerende goederen en overige zakelijke dienstverlening Financiële instellingen

37 38 36 SBI

Afvalwaterinzameling en -behandeling Afvalinzameling en -behandeling; voorbereiding tot recycling Winning en distributie van water Omschrijving SBI

49 35 50 51 52

Vervoer over land Productie en distributie van en handel Vervoer over water in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde Luchtvaart lucht Opslag en dienstverlening voor vervoer

77 10 80 11 82 12 13 14 15 64 16

Verhuur en lease van auto’s, consumentenartikelen, machines en overige roerende goederen Vervaardiging van voedingsmiddelen Beveiliging en van opsporing Vervaardiging dranken Overige zakelijke Vervaardiging vandienstverlening tabaksproducten Vervaardiging van textiel Vervaardiging van kleding Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen Financiëlehoutbewerking instellingen (geen verzekeringen Primaire en vervaardiging en pensioenfondsen) van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk Verzekeringen (geen meubels)en pensioenfondsen (geen verplichte sociale Vervaardiging vanverzekeringen) papier, karton en papier- en Overige financiële dienstverlening kartonwaren Activiteiten voor of verwant financiëlemedia Drukkerijen, reproductie vanaan opgenomen instellingen van cokesovenproducten en Vervaardiging aardolieverwerking Logiesverstrekking Vervaardiging van chemische producten Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten Vervaardiging van producten van rubber en Holdings (geen financiële), concerndiensten kunststof binnen eigen concern en managementadvisering Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en minerale producten advies; keuringvan en metalen controle in primaire vorm Vervaardiging Speur- en ontwikkelingswerk Vervaardiging van producten van metaal (geen Reclame en machines enmarktonderzoek apparaten) 22 Industrieel ontwerp en vormgeving, Vervaardiging van computers en vanfotografie, vertaling en overige consultancy elektronische en optische apparatuur

65 17 66 67 18 19 Totaal financiële instellingen Logies-, maaltijd- en drankverstrekking Totaal logies-, maaltijd- en drankverstrekking Advisering, onderzoek en overige specialistische zakelijke dienstverlening

van informatietechnologie Dienstverlenende activiteiten op het gebied van informatie

55 20 21 22 70 23 71 24 72 25 73 74 26

35

0,4

271 1 69

63,6 0,1 58,8

1,9 34 Aantal Gemeld 60,8 104 aanvragen investeringsbedrag 475 300 100 49 239 300 863 90 840 8 71 1.039 10 1.137 18 9 93 485 50

12,9 582,7 5,9 12,1 25,0 582,7 55,9 16,3 137,9 0,1 3,1 32,7 0,7 49,1 0,7 0,4 0,7 35,6 0,8

33 43 261 6 57 2 785 606 124 12 606 77 498 32 183 87 19 188 30 42 40

3,6 3,2 5,3 0 2,6 4,9 44,5 36,1 87,6 0,3 36,1 8,4 19,1 6,8 3,9 12,5 9,0 4,9 0,4 0,7 2,8


65 66 67 Totaal financiële instellingen Logies-, maaltijd- en drankSector verstrekking Totaal logies-, maaltijd- en drankverstrekking Advisering,enonderzoek Productie distributieen van en overigein specialistische handel elektriciteit, aardgas, zakelijke stoom endienstverlening gekoelde lucht Totaal productie en distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Industrie

Totaal advisering, onderzoek en overige specialistische zakelijke dienstverlening Bouwnijverheid Totaal bouwnijverheid Gezondheids- en welzijnszorg Totaal gezondheids- en welzijnszorg Onderwijs Totaal onderwijs Cultuur, sport en recreatie

Totaal cultuur, sport en recreatie Winning van delfstoffen

Totaal winning van delfstoffen Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen

55 SBI

70 35 71 72 73 74 10 11 75 12 13 14 15 41 16

86 17 85 18 19 90 91 20 21 92 22 061 081 23 091 24 25 84 26

en pensioenfondsen) Verzekeringen en pensioenfondsen (geen verplichte sociale verzekeringen) Overige financiële dienstverlening Activiteiten voor of verwant aan financiële instellingen Logiesverstrekking Omschrijving SBI

Holdings (geen financiële), Productie en distributie vanconcerndiensten en handel binnen eigen concern enstoom managementadvisering in elektriciteit, aardgas, en gekoelde Architecten, ingenieurs en technisch ontwerp en lucht advies; keuring en controle Speur- en ontwikkelingswerk Reclame en marktonderzoek Industrieel ontwerp en vormgeving, fotografie, Vervaardiging van voedingsmiddelen vertaling en overige consultancy Vervaardiging van dranken Veterinaire dienstverlening Vervaardiging van tabaksproducten Vervaardiging van textiel Vervaardiging van kleding Vervaardiging van leer, lederwaren en schoenen Algemenehoutbewerking burgerlijke en utiliteitsbouw, Primaire en vervaardiging projectontwikkeling van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk (geen meubels) Gezondheidszorg Vervaardiging van papier, karton en papier- en kartonwaren Onderwijs reproductie van opgenomen media Drukkerijen, Vervaardiging van cokesovenproducten en Kunst aardolieverwerking Culturele uitleencentra, openbare archieven, Vervaardiging van chemische producten musea, dieren-van en farmaceutische plantentuinen, natuurbehoud Vervaardiging grondstoffen Loterijen en kansspelen en producten Vervaardiging van producten van rubber en Winning van aardolie kunststof Winning van zand, grind enniet-metaalhoudende klei Vervaardiging van overige Dienstverlening voor de winning van aardolie minerale producten en aardgas van metalen in primaire vorm Vervaardiging Vervaardiging van producten van metaal (geen Openbaar en bestuur, machines apparaten) 23overheidsdiensten en verplichte sociale Vervaardiging vanverzekeringen computers en van elektronische en optische apparatuur

33

3,6

261 6

5,3 0

44,5 785 36,1 606 Aantal Gemeld aanvragen 36,1 606 investeringsbedrag 498 300

19,1 582,7

183 300 19 30 42 840 71 45 10 817 18 9 93 366 50

3,9 582,7 9,0 0,4 0,7 137,9 3,1 0,7 34,0 0,7 0,4 0,7 20,4 0,8

366 533 43 533 89 57 89 2 24 17 124 12 3 44 77 7 4 32 6 87 17 188 7 40

20,4 13,0 3,2 13,0 4,6 2,6 4,6 4,9 0,4 1,6 87,6 0,3 0,1 2,2 8,4 0,8 0,3 6,8 0,1 12,5 1,2 4,9 0,9 2,8


projectontwikkeling Totaal bouwnijverheid 86 Gezondheids- en welzijnszorg Totaal gezondheids- en welzijnszorg 85 Onderwijs Totaal onderwijs 90 Cultuur, sport en recreatie 91 Sector SBI 92 Totaal cultuur, sport en recreatie Winning van Productie en delfstoffen distributie van en handel in elektriciteit, aardgas, stoom en gekoelde lucht Totaal productie en distributie van Totaal winning van delfstoff en en handel in elektriciteit, aardgas, Openbaar bestuur, overheidsstoom en gekoelde lucht diensten en verplichte sociale Industrie verzekeringen Totaal openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale verzekeringen Overige dienstverlening Totaal overige dienstverlening Extraterritoriale organisaties en lichamen Totaal extraterritoriale organisaties en lichamen Eindtotaal

061 35 081 091

84 10 11 12 13 14 94 15 16 99 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

Gezondheidszorg Onderwijs Kunst Culturele uitleencentra, openbare archieven, Omschrijving musea, dieren-SBI en plantentuinen, natuurbehoud Loterijen en kansspelen Winning van Productie en aardolie distributie van en handel Winning van zand, grindstoom en kleien gekoelde in elektriciteit, aardgas, Dienstverlening voor de winning van aardolie lucht en aardgas Openbaar bestuur, overheidsdiensten en verplichte sociale Vervaardiging vanverzekeringen voedingsmiddelen Vervaardiging van dranken Vervaardiging van tabaksproducten Vervaardiging van textiel Vervaardiging van kleding Levensbeschouwelijke politieke organisaties, Vervaardiging van leer, en lederwaren en schoenen belangen-houtbewerking en ideële organisaties, hobbyclubs Primaire en vervaardiging van artikelen van hout, kurk, riet en vlechtwerk Extraterritoriale (geen meubels) organisaties en lichamen Vervaardiging van papier, karton en papier- en kartonwaren Drukkerijen, reproductie van opgenomen media Vervaardiging van cokesovenproducten en aardolieverwerking Vervaardiging van chemische producten Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten Vervaardiging van producten van rubber en kunststof Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale producten Vervaardiging van metalen in primaire vorm Vervaardiging van producten van metaal (geen machines en apparaten) 24 Vervaardiging van computers en van elektronische en optische apparatuur

366 20,4 533 13,0 533 13,0 89 4,6 89 4,6 24 0,4 17 1,6 Aantal Gemeld aanvragen 3 investerings0,1 bedrag 44 2,2 7 300 4 6 300 17 7 840 71 7 10 18 9 11 93 50 11 2 43 2 57 19.480 2

0,8 582,7 0,3 0,1 582,7 1,2 0,9 137,9 3,1 0,9 0,7 0,7 0,4 0,5 0,7 0,8 0,5 0 3,2 0 2,6 1.779 4,9

124 12

87,6 0,3

77

8,4

32

6,8

87 188

12,5 4,9

40

2,8


Voorwoord

Technieken

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid

In onderstaande tabel staat voor elk toepassingsgebied hoeveel aanvragen er zijn gedaan per techniek (code). Daarnaast is te zien welke bedragen voor die codes zijn gemeld.

02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding

Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Code aangevraagd

Afvalwaterwarmtewisselaar Besparingssysteem voor verlichting of klimaat Bevochtigingsrotor Debietregeling ventilator Direct gasgestookt stralingspaneel Direct gasgestookte condenserende boiler Energie-efficiënt verlichtingssysteem Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen Energieprestatieverbetering van bestaande liften Energiezuinig afzuigsysteem HR-elektromotor HR-glas HR-luchtverwarmer HR-pomp Isolatie van koelof vriesruimten Isolatie voor bestaande constructies Koude- of warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht 25 Ledbelichtingssysteem Ledverlichtingssysteem

Aantal aanvragen


2 470 8 156 21 17 858 88

0,0 4,9 0,1 2,3 0,5 0,3 15,5 51,7

4 12 26 229 80 111 109 312 398 42 2.107

0,2 0,2 0,7 21,3 2,9 1,1 9,6 10,9 23,1 0,7 50,5

03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Totaal gebouwde omgeving Land- en tuinbouw

Debietregeling ventilator Direct gasgestookt stralingspaneel Direct gasgestookte condenserende boiler Energie-efficiënt verlichtingssysteem Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen Energieprestatieverbetering van bestaande liften Energiezuinig afzuigsysteem Code aangevraagd HR-elektromotor HR-glas HR-luchtverwarmer HR-pomp Isolatie van koelof vriesruimten Afvalwaterwarmtewisselaar Isolatie voor bestaande Besparingssysteem voorconstructies verlichting of klimaat Koude- of warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht Bevochtigingsrotor Ledbelichtingssysteem Debietregeling ventilator Ledverlichtingssysteem Direct gasgestookt stralingspaneel Luchtdicht luchtverdeelsysteem Direct gasgestookte condenserende boiler Luchtontvochtiger met tussengeschakelde Energie-effi ciënt verlichtingssysteem warmtewisselaar Energieprestatieverbetering van bestaande Steunventilator bedrijfsgebouwen Systeem bij radiatoren voor koudeof Energieprestatieverbetering van bestaande liften warmteterugwinning uit ventilatielucht Energiezuinig afzuigsysteem Systeem voor benutting van afvalwarmte HR-elektromotor Technische voorzieningen voor energiebesparing in of HR-glas bij bestaande bedrijfsgebouwen HR-luchtverwarmer Uitschakelapparaat HR-pomp Warmtepomp Isolatie van koelof vriesruimten Warmtepompboiler Isolatie voor bestaande constructies Warmtewisselaar voor vrije koeling uit ventilatielucht Koudeof warmteterugwinsysteem Warmtepomp (luchtgerelateerd) Ledbelichtingssysteem Zonnepanelen voor elektriciteitsopwekking Ledverlichtingssysteem Technische luchtverdeelsysteem voorzieningen voor energiebesparing in of Luchtdicht bij nieuwe bedrijfsgebouwen Luchtontvochtiger met tussengeschakelde Noodverlichting warmtewisselaar Adiabatische luchtkoeling Steunventilator Faseovergangsmateriaal Systeem bij radiatoren voor koudeof warmteterugwinning uit ventilatielucht Aardwarmtewinsysteem Systeem voor benutting van afvalwarmte Absorptiedroging Technische voorzieningen voor energiebesparing in of Afvalwaterwarmtewisselaar bij bestaande bedrijfsgebouwen 26 Bandenspanning(regel)systeem Uitschakelapparaat Besparingssysteem voor verlichting of klimaat Warmtepomp

156 21 17 858 88

2,3 0,5 0,3 15,5 51,7

4 12 Aantal 26 aanvragen 229 80 111 109 2 312 470 398 8 42 156 2.107 21 28 17 7 858 88 34 2 4 12 29 26 216 229 80 1 111 233 109 5 312 17 398 822 42 3 2.107 47 28 7 118 25 34 3 2 6.640 33 29 1 216 1 7 1 6 233

0,2 0,2 Gemeld 0,7 investerings21,3 bedrag 2,9 (in miljoen1,1 €) 9,6 0,0 10,9 4,9 23,1 0,1 0,7 2,3 50,5 0,5 0,8 0,3 0,8 15,5 51,7 0,3 0,0 0,2 0,2 2,5 0,7 43,8 21,3 2,9 0,0 1,1 43,0 9,6 0,1 10,9 0,4 23,1 33,3 0,7 0,0 50,5 4,5 0,8 0,8 0,6 1,3 0,3 0,0 327,9 26,3 2,5 0,1 43,8 0,0 0,1 0,0 0,0 43,0


Techniekgroep

Totaal gebouwde omgeving Landen tuinbouw Gebouwde omgeving

Uitschakelapparaat Warmtepomp Warmtepompboiler Warmtewisselaar voor vrije koeling Warmtepomp (luchtgerelateerd) Zonnepanelen voor elektriciteitsopwekking Technische voorzieningen voor energiebesparing in of bij nieuwe bedrijfsgebouwen Code aangevraagd Noodverlichting Adiabatische luchtkoeling Faseovergangsmateriaal Aardwarmtewinsysteem Afvalwaterwarmtewisselaar Absorptiedroging voor verlichting of klimaat Besparingssysteem Afvalwaterwarmtewisselaar Bevochtigingsrotor Bandenspanning(regel)systeem Debietregeling ventilator Besparingssysteem voor verlichting of klimaat Direct gasgestookt stralingspaneel Buitenschermen Direct gasgestookte condenserende boiler Condenserende voor stoomketels of Energie-effi ciëntwarmtewisselaar verlichtingssysteem productie- of droogprocessen Energieprestatieverbetering van bestaande Debietregeling ventilator bedrijfsgebouwen Debietregeling ventilator in tuinbouwkassen Energieprestatieverbetering van bestaande liften Direct gasgestookt stralingspaneel Energiezuinig afzuigsysteem Direct gasgestookte condenserende boiler HR-elektromotor Energie-efficiënt verlichtingssysteem HR-glas Energieprestatieverbetering van bestaande HR-luchtverwarmer bedrijfsgebouwen HR-pomp Energiezuinige klimaatregeling in tuinbouwkassen Isolatie van koelof vriesruimten Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie Isolatie voor bestaande constructies Energiezuinige professionele koel- ofuit vrieskast Koudeof warmteterugwinsysteem ventilatielucht Gasgestookte heetwatertoestel voor (vaat) Ledbelichtingssysteem spoelmachines of (vaat)wasmachines Ledverlichtingssysteem Gelijkstroomventilator Luchtdicht luchtverdeelsysteem Gevelschermen met tussengeschakelde Luchtontvochtiger Grondwarmtewisselaar warmtewisselaar Heetgasontdooisysteem Steunventilator Hogedrukverneveling tuinbouwkassen Systeem bij radiatoreninvoor koudeof Horizontale energieschermen warmteterugwinning uit ventilatielucht HR-glas voor benutting van afvalwarmte Systeem HR-luchtverwarmer Technische voorzieningen voor energiebesparing in of Isolatie van koelof vriesruimten bij bestaande bedrijfsgebouwen 27 Isolatie voor bestaande constructies Uitschakelapparaat Kasdek of kasgevel Warmtepomp

1 233 5 17 822 3 47

0,0 43,0 0,1 0,4 33,3 0,0 4,5

Aantal 118 aanvragen 25

Gemeld 0,6 investerings1,3 bedrag 0,0 (in miljoen €) 327,9

3 6.640 33 2 1 470 1 8 7 156 6 21 5 17 1 858 88 213 3 4 3 12 13 26 90 229 17 80 111 2 109 33 312 2 398 15 42 2.107 14 28 15 7 1 11 34 30 2 52 9 29 6 216 78 359 1 15 233

26,3 0,0 0,1 4,9 0,0 0,1 0,1 2,3 0,0 0,5 0,5 0,3 0,0 15,5 51,7 5,9 0,0 0,2 0,1 0,2 0,1 0,7 0,9 21,3 0,3 2,9 1,1 0,1 9,6 6,5 10,9 0,0 23,1 0,1 0,7 50,5 0,2 0,8 0,7 0,8 0,1 0,2 0,3 2,4 0,0 3,4 0,2 2,5 0,1 43,8 3,6 6,2 0,0 0,9 43,0


Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Energieprestatieverbetering van bestaande bedrijfsgebouwen Energiezuinige klimaatregeling in tuinbouwkassen Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie Energiezuinige professionele koelof vrieskast Gasgestookte heetwatertoestel voor (vaat) spoelmachines of (vaat)wasmachines Gelijkstroomventilator Code aangevraagd Gevelschermen Grondwarmtewisselaar Heetgasontdooisysteem Hogedrukverneveling in tuinbouwkassen Horizontale energieschermen Afvalwaterwarmtewisselaar HR-glas Besparingssysteem voor verlichting of klimaat HR-luchtverwarmer Bevochtigingsrotor Isolatie van koelof vriesruimten Debietregeling ventilator Isolatiegasgestookt voor bestaande constructies Direct stralingspaneel Kasdekgasgestookte of kasgevel condenserende boiler Direct Koude- of warmteterugwinsysteem Energie-effi ciënt verlichtingssysteemuit ventilatielucht Laaghangend verwarmingssysteem voor bestaande Energieprestatieverbetering van bestaande pluimveestallen bedrijfsgebouwen Ledbelichtingssysteem Energieprestatieverbetering van bestaande liften Ledbelichtingssysteem voor tuinbouwgewassen Energiezuinig afzuigsysteem Ledverlichtingssysteem HR-elektromotor Luchtcirculatiesysteem in tuinbouwkassen HR-glas Luchtdicht luchtverdeelsysteem HR-luchtverwarmer Luchtontvochtiger met tussengeschakelde HR-pomp warmtewisselaar Isolatie van koelof vriesruimten Melkvoorkoeler Isolatie voor bestaande constructies Ontdooikap Koudeof warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht Organic Rankine Cycle of Kalinacyclus Ledbelichtingssysteem Rookgasreiniging voor CO2-bemesting Ledverlichtingssysteem Steunventilator Luchtdicht luchtverdeelsysteem Systeem voor benutting van afvalwarmte Luchtontvochtiger met tussengeschakelde Technische voorzieningen voor energiebesparing bij warmtewisselaar bestaande transportmiddelen Steunventilator Technische voor energiebesparing bij Systeem bijvoorzieningen radiatoren voor koudeof bestaande processen uit ventilatielucht warmteterugwinning Technische voorzieningen voor energiebesparing bij Systeem voor benutting van afvalwarmte nieuwe processen Technische voorzieningen voor energiebesparing in of Technische voorzieningen bij bestaande bedrijfsgebouwen 28voor energiebesparing bij nieuwe transportmiddelen Uitschakelapparaat Technische voorzieningen voor energiebesparing in of Warmtepomp

17

0,3

2 33 2 15

0,1 6,5 0,0 0,1

14 Aantal 15 aanvragen 1 11 30 52 2 9 470 6 8 78 156 359 21 15 17 50 858 8 88

0,2 Gemeld 0,7 investerings0,1 bedrag 0,2 (in miljoen2,4 €) 3,4 0,0 0,2 4,9 0,1 3,6 2,3 6,2 0,5 0,9 0,3 2,5 15,5 0,1 51,7

2 4 12 251 26 13 229 3 80 7 111 109 320 312 2 398 4 42 7 2.107 1 28 11 7 1 34 111 2

0,0 0,2 1,8 0,2 2,6 0,7 0,6 21,3 0,0 2,9 2,8 1,1 9,6 1,2 10,9 0,0 23,1 0,1 0,7 0,6 50,5 0,0 0,8 0,3 0,8 0,1 0,3 8,3 0,0

24 29 216 5 1 24 233

3,0 2,5 43,8 0,3 0,0 1,1 43,0


Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Luchtontvochtiger met tussengeschakelde 7 warmtewisselaar Melkvoorkoeler 320 Ontdooikap 2 Organic Rankine Cycle of Kalinacyclus 4 Rookgasreiniging voor CO2-bemesting 7 Steunventilator 1 Systeem voor benutting van afvalwarmte 11 Code aangevraagd Aantal Technische voorzieningen voor energiebesparing bij 1 aanvragen bestaande transportmiddelen Technische voorzieningen voor energiebesparing bij 111 bestaande processen Technische voorzieningen voor energiebesparing bij 24 Afvalwaterwarmtewisselaar 2 nieuwe processen voor verlichting of klimaat Besparingssysteem 470 Technische voorzieningen voor energiebesparing bij 5 Bevochtigingsrotor 8 nieuwe transportmiddelen Debietregeling ventilator 156 Technische voorzieningen voor energiebesparing in of 24 Direct gasgestookt stralingspaneel 21 bij bestaande bedrijfsgebouwen Direct gasgestookte condenserende boiler 17 Technische voorzieningen voor het aanwenden van 3 Energie-effi ciënt verlichtingssysteem 858 duurzame energie Energieprestatieverbetering van bestaande 88 Teruglevervoorziening remenergie van elektrische 13 bedrijfsgebouwen motoren Energieprestatieverbetering van bestaande liften 4 Uitschakelapparaat 1 Energiezuinig afzuigsysteem 12 Vergistingsinstallatie voor droge biomassa 2 HR-elektromotor 26 Warmte- of koudeopslag in de bodem (aquifer) 6 HR-glas 229 Warmtekrachtinstallatie anders dan met een 3 HR-luchtverwarmer 80 zuigermotor, gestookt met biomassa HR-pomp 111 Warmtekrachtinstallatie met een zuigermotor 21 Isolatie van koelof vriesruimten 109 Warmtekrachtinstallatie met een zuigermotor, 1 Isolatie voor bestaande constructies 312 gestooktofmet biomassa Koudewarmteterugwinsysteem uit ventilatielucht 398 Warmtepomp 40 Ledbelichtingssysteem 42 Warmtepompboiler 3 Ledverlichtingssysteem 2.107 Warmteterugwinning bij (vaat)spoelmachines of (vaat) 1 Luchtdicht luchtverdeelsysteem 28 wasmachines of wasdrogers Luchtontvochtiger met tussengeschakelde 7 Warmteterugwinsysteem op koelof 259 warmtewisselaar persluchtinstallaties Steunventilator 34 Warmtewisselaar voor vrije 3 Systeem bij radiatoren voor koeling koudeof 2 Windturbine 8 warmteterugwinning uit ventilatielucht Zijafscherming 2 Systeem voor benutting van afvalwarmte 29 Dak- of gevelpanelen met voor geïntegreerde zonnecollector 1 Technische voorzieningen energiebesparing in of 216 Warmtepomp (luchtgerelateerd) 16 bij bestaande bedrijfsgebouwen 29 Zonnepanelen voor elektriciteitsopwekking 2.359 Uitschakelapparaat 1 Technische voorzieningen voor energiebesparing in of 3 Warmtepomp 233

2,8 1,2 0,0 0,1 0,6 0,0 0,3 Gemeld 0,1 investeringsbedrag 8,3 (in miljoen €) 3,0 0,0 4,9 0,3 0,1 2,3 1,1 0,5 0,3 0,0 15,5 51,7 0,0 0,2 0,0 0,2 0,1 0,7 5,0 21,3 0,9 2,9 1,1 2,0 9,6 0,3 10,9 23,1 2,9 0,7 0,0 50,5 0,0 0,8 0,8 1,9 0,3 0,0 2,0 0,0 2,5 0,0 43,8 0,7 73,9 0,0 0,2 43,0


Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Totaal landen tuinbouw Duurzame energie

Warmtekrachtinstallatie anders dan met een 3 zuigermotor, gestookt met biomassa Warmtekrachtinstallatie met een zuigermotor 21 Warmtekrachtinstallatie met een zuigermotor, 1 gestookt met biomassa Warmtepomp 40 Warmtepompboiler 3 Warmteterugwinning bij (vaat)spoelmachines of (vaat) 1 Code aangevraagd Aantal wasmachines of wasdrogers aanvragen Warmteterugwinsysteem op koelof 259 persluchtinstallaties Warmtewisselaar voor vrije koeling 3 Windturbine 8 Afvalwaterwarmtewisselaar 2 Zijafscherming 2 Besparingssysteem voor verlichting of klimaat 470 Dak- of gevelpanelen met geïntegreerde zonnecollector 1 Bevochtigingsrotor 8 Warmtepomp (luchtgerelateerd) 16 Debietregeling ventilator 156 Zonnepanelen voorstralingspaneel elektriciteitsopwekking 2.359 Direct gasgestookt 21 Technische voorzieningen voor energiebesparing in of 3 Direct gasgestookte condenserende boiler 17 bij nieuwe bedrijfsgebouwen Energie-effi ciënt verlichtingssysteem 858 Ketel of kachel gestookt metvan biomassa 74 Energieprestatieverbetering bestaande 88 Toerengeregelde vacuümpomp voor melkwininstallaties 269 bedrijfsgebouwen Zonnecollectorsysteem voorvan verwarmen 61 Energieprestatieverbetering bestaande liften 4 Noodverlichting 1 Energiezuinig afzuigsysteem 12 Zonne-energiesysteem voor het gecombineerd 22 HR-elektromotor 26 opwekken van elektriciteit en warmte HR-glas 229 Energiezuinige wasdroger 5 HR-luchtverwarmer 80 Automatische snelheidsbegrenzing voor voertuigen 1 HR-pomp 111 gevelsofvan bestaande tuinbouwkassen 2 Isolatie van koelvriesruimten 109 Transportleiding voor levering van gasvormig CO2 3 Isolatie voor bestaande constructies 312 aan glastuinbouwbedrijven Koudeof warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht 398 5 Hoogfrequent hoogrendementlader voor Ledbelichtingssysteem 42 tractiebatterijen Ledverlichtingssysteem 2.107 4 Adiabatische luchtkoeling Luchtdicht luchtverdeelsysteem 28 2 Mangel met directemet gasverwarming van de rol Luchtontvochtiger tussengeschakelde 7 7 Systeem voor ontvochtiging van tuinbouwkassen warmtewisselaar 8 Systeem voor verwarming van (semi-)gesloten Steunventilator 34 tuinbouwkassen Systeem bij radiatoren voor koudeof 2 Biobrandstof productieinstallatie 1 warmteterugwinning uit ventilatielucht Lage temperatuur luchtverwarmer in tuinbouwkasssen 1 Systeem voor benutting van afvalwarmte 29 5.102 Technische voorzieningen voor energiebesparing in of 216 Aardwarmtewinsysteem 51 bij bestaande bedrijfsgebouwen 30 Biogasopwaardeerinstallatie 21 Uitschakelapparaat 1 Energieprestatieverbetering van bestaande 16 Warmtepomp 233

0,9 2,0 0,3 2,9 0,0 0,0 Gemeld investerings1,9 bedrag (in miljoen0,0 €) 2,0 0,0 0,0 4,9 0,0 0,1 0,7 2,3 73,9 0,5 0,2 0,3 15,5 4,0 51,7 1,6 1,0 0,2 0,0 0,2 0,9 0,7 21,3 0,1 2,9 0,0 1,1 0,0 9,6 0,3 10,9 23,1 0,0 0,7 50,5 0,0 0,8 0,0 0,8 9,2 3,7 0,3 0,0 0,1 0,0 2,5 195,5 43,8 76,1 7,7 0,0 0,1 43,0


Techniekgroep

Gebouwde omgeving Totaal landen tuinbouw Duurzame energie

Totaal duurzame energie Apparaten

Energiezuinige wasdroger 5 Automatische snelheidsbegrenzing voor voertuigen 1 Isolatie van gevels van bestaande tuinbouwkassen 2 Transportleiding voor levering van gasvormig CO2 3 aan glastuinbouwbedrijven Hoogfrequent hoogrendementlader voor 5 tractiebatterijen Adiabatische luchtkoeling 4 Code aangevraagd Aantal Mangel met directe gasverwarming van de rol 2 aanvragen Systeem voor ontvochtiging van tuinbouwkassen 7 Systeem voor verwarming van (semi-)gesloten 8 tuinbouwkassen Afvalwaterwarmtewisselaar 2 Biobrandstof productieinstallatie 1 Besparingssysteem voor verlichtinginoftuinbouwkasssen klimaat 470 Lage temperatuur luchtverwarmer 1 Bevochtigingsrotor 8 5.102 Debietregeling ventilator 156 Aardwarmtewinsysteem 51 Direct gasgestookt stralingspaneel 21 Biogasopwaardeerinstallatie Direct gasgestookte condenserende boiler 17 Energieprestatieverbetering van bestaande 16 Energie-effi ciënt verlichtingssysteem 858 bedrijfsgebouwen Energieprestatieverbetering van bestaande 88 Grondwarmtewisselaar 4 bedrijfsgebouwen Technische voorzieningen voor energiebesparing in of 1 Energieprestatieverbetering van bestaande liften 4 bij bestaande bedrijfsgebouwen Energiezuinig afzuigsysteem 12 Technische voorzieningen voor het aanwenden van 13 HR-elektromotor 26 duurzame energie HR-glas 229 Vergistingsinstallatie voor droge biomassa 26 HR-luchtverwarmer 80 Warmte- of koudeopslag in de bodem (aquifer) 48 HR-pomp 111 3 Warmtekrachtinstallatie anders dan met een Isolatie van koelof vriesruimten 109 zuigermotor, gestookt met biomassa Isolatie voor bestaande constructies 312 Warmtekrachtinstallatie met een zuigermotor, 2 Koudewarmteterugwinsysteem uit ventilatielucht 398 gestooktofmet biomassa Ledbelichtingssysteem 42 Windturbine 65 Ledverlichtingssysteem 2.107 Dak- of gevelpanelen met geïntegreerde zonnecollector 7 Luchtdicht luchtverdeelsysteem 28 Zonnepanelen voor elektriciteitsopwekking 3.517 Luchtontvochtiger met tussengeschakelde 7 Ketel of kachel gestookt met biomassa 134 warmtewisselaar Zonnecollectorsysteem voor verwarmen 121 Steunventilator 34 Zonne-energiesysteem voor het gecombineerd 48 Systeem bijvan radiatoren voorenkoudeof 2 opwekken elektriciteit warmte warmteterugwinning uit ventilatielucht Biobrandstof productie-installatie 2 Systeem voor benutting van afvalwarmte 29 Biogasproductie verhogende voorzieningen bij 1 Technische voorzieningen in of 216 vergistingsinstallaties voorvoor natteenergiebesparing biomassa bij bestaande bedrijfsgebouwen 4.080 31 Uitschakelapparaat 1 Direct gasgestookte condenserende boiler 5 Warmtepomp 233 Energiezuinige professionele koelof vrieskast 88

0,1 0,0 0,0 0,3 0,0 0,0 Gemeld 0,0 investerings9,2 bedrag 3,7 (in miljoen €) 0,0 0,1 4,9 0,0 0,1 195,5 2,3 76,1 0,5 7,7 0,3 0,1 15,5 51,7 0,2 0,0 0,2 0,2 0,3 0,7 21,3 18,5 2,9 14,1 1,1 0,9 9,6 10,9 0,4 23,1 0,7 344,3 50,5 0,2 0,8 141,4 0,8 20,9 3,5 0,3 3,7 0,0 4,2 2,5 0,1 43,8 636,6 0,0 0,1 43,0 0,7


Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Totaal duurzame energie Apparaten

Totaal apparaten (Proces) industrie

Warmte- of koudeopslag in de bodem (aquifer) 48 Warmtekrachtinstallatie anders dan met een 3 zuigermotor, gestookt met biomassa Warmtekrachtinstallatie met een zuigermotor, 2 gestookt met biomassa Windturbine 65 Dak- of gevelpanelen met geïntegreerde zonnecollector 7 Zonnepanelen voor elektriciteitsopwekking 3.517 Code aangevraagd Aantal Ketel of kachel gestookt met biomassa 134 aanvragen Zonnecollectorsysteem voor verwarmen 121 Zonne-energiesysteem voor het gecombineerd 48 opwekken van elektriciteit en warmte Afvalwaterwarmtewisselaar Biobrandstof productie-installatie 2 Besparingssysteem voor verlichting of klimaat 470 Biogasproductie verhogende voorzieningen bij 1 Bevochtigingsrotor 8 vergistingsinstallaties voor natte biomassa Debietregeling ventilator 156 4.080 Direct gasgestookt 21 gasgestooktestralingspaneel condenserende boiler 5 Direct gasgestookte condenserende 17 Energiezuinige professionele koel- ofboiler vrieskast 88 Energie-effi verlichtingssysteem 858 Gasgestooktciënt HR-frituurtoestel 335 Energieprestatieverbetering van bestaande 88 Gasgestookte (stoom)convectieoven 321 bedrijfsgebouwen Gasgestookte heetwatertoestel voor (vaat) 2 Energieprestatieverbetering van bestaande liften 4 spoelmachines of (vaat)wasmachines Energiezuinig 12 Ontdooikap afzuigsysteem 6 HR-elektromotor 26 Permanente dagafdekking voor koelmeubel 432 HR-glas 229 Uitschakelapparaat 6 HR-luchtverwarmer 80 Warmteterugwinning bij (vaat)spoelmachines of (vaat) 46 HR-pomp 111 wasmachines of wasdrogers Isolatie van koelof anticondensglas vriesruimten 109 Anticondensfolie voor vrieskast 209 Isolatie voor bestaande constructies 312 Energiezuinige wasdroger 23 Koudeof warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht 398 Laagdebiet afzuigkap in grootkeukens 14 Ledbelichtingssysteem 42 Energiezuinige handendroger 2 Ledverlichtingssysteem 2.107 1.489 Luchtdicht luchtverdeelsysteem 28 Absorptiedroging 2 Luchtontvochtiger met tussengeschakelde 7 Afvalgestookte installatie 14 warmtewisselaar Afvalwaterwarmtewisselaar 1 Steunventilator 34 Condensatoren 4 Systeem bij radiatoren voor koudeof stoomketels of 2 Condenserende warmtewisselaar voor 10 warmteterugwinning uit ventilatielucht productie- of droogprocessen Systeem voor benutting van afvalwarmte 29 Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie 252 Technische voorzieningen energiebesparing of 216 Energiezuinige koeling vanvoor bestaande datacentersinen 18 bij bestaande bedrijfsgebouwen bestaande serverruimten 32 Uitschakelapparaat 1 Energiezuinige UPS 24 Warmtepomp 233 Gasgestookte hogedrukreiniger 3

14,1 0,9 0,4 344,3 0,2 141,4 Gemeld 20,9 investerings3,5 bedrag 3,7 (in miljoen €) 0,0 4,2 4,9 0,1 0,1 2,3 636,6 0,5 0,1 0,3 0,7 15,5 7,2 51,7 6,4 0,0 0,2 0,2 0,0 0,7 4,5 21,3 0,0 2,9 0,6 1,1 9,6 0,7 10,9 0,9 23,1 0,3 0,7 0,0 50,5 21,5 0,8 0,1 0,8 87,1 0,0 0,3 0,0 0,0 0,8 2,5 74,6 43,8 2,3 0,0 9,2 43,0 0,0


wasmachines of wasdrogers Anticondensfolie of anticondensglas voor vrieskast Energiezuinige wasdroger Laagdebiet afzuigkap in grootkeukens Energiezuinige handendroger Totaal apparaten (Proces) industrie Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Absorptiedroging Afvalgestookte installatie Code aangevraagd Afvalwaterwarmtewisselaar Condensatoren Condenserende warmtewisselaar voor stoomketels of productie- of droogprocessen Energiezuinige koel- en/of vriesinstallatie Afvalwaterwarmtewisselaar Energiezuinige koeling van bestaande en Besparingssysteem voor verlichting of datacenters klimaat bestaande serverruimten Bevochtigingsrotor Energiezuinige UPS Debietregeling ventilator Gasgestookte hogedrukreiniger Direct gasgestookt stralingspaneel Gasgestookte infraroodpanelen voorboiler droging van Direct gasgestookte condenserende oppervlakken Energie-effi ciënt verlichtingssysteem Gelijkstroomventilator Energieprestatieverbetering van bestaande Heetgasontdooisysteem bedrijfsgebouwen Hogedruk ontwateringspers van voorbestaande natwasserijen Energieprestatieverbetering liften HR-elektromotor Energiezuinig afzuigsysteem Lakdroger met UV-A lichtarmaturen HR-elektromotor Schuimbitumeninstallatie HR-glas Stoomdroger HR-luchtverwarmer Systeem voor benutting van afvalwarmte HR-pomp Systeemvan voor hergebruik van perslucht Isolatie koelof vriesruimten Technische voor energiebesparing bij Isolatie voorvoorzieningen bestaande constructies bestaande processen Koudeof warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht Technische voorzieningen voor energiebesparing bij Ledbelichtingssysteem nieuwe processen Ledverlichtingssysteem Teruglevervoorziening remenergie bij productieLuchtdicht luchtverdeelsysteem installaties Luchtontvochtiger met tussengeschakelde Warmtekrachtinstallatie anders dan met een warmtewisselaar zuigermotor Steunventilator Warmtepomp Systeem bij radiatoren voor koudeof Warmteterugwinsysteem op koelof warmteterugwinning uit ventilatielucht persluchtinstallaties Systeem voor benutting van afvalwarmte Hoogfrequent hoogrendementlader voor Technische voorzieningen voor energiebesparing in of tractiebatterijen bij bestaande bedrijfsgebouwen 33 Mangel met directe gasverwarming van de rol Uitschakelapparaat Adiabatische luchtkoeler voor datacenters en Warmtepomp

209 23 14 2 1.489 2 14 Aantal 1 aanvragen 4 10

0,7 0,9 0,3 0,0 21,5 0,1 87,1 Gemeld 0,0 investerings0,0 bedrag 0,8 (in miljoen €)

252 2 18 470 8 24 156 3 21 3 17 858 156 88 13 2 4 24 12 1 26 1 229 4 80 18 111 5 109 347 312 398 144 42 2.107 2 28 7 11 34 24 2 283 29 12 216

74,6 0,0 2,3 4,9 0,1 9,2 2,3 0,0 0,5 0,1 0,3 15,5 3,0 51,7 0,5 0,3 0,2 1,1 0,2 0,0 0,7 0,0 21,3 0,4 2,9 3,2 1,1 2,1 9,6 203,0 10,9 23,1 140,3 0,7 50,5 2,2 0,8 0,8 2,5 0,3 9,1 0,0 6,0 2,5 0,1 43,8

3 1 6 233

0,2 0,0 8,3 43,0


Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Totaal (proces) industrie Transport

Stoomdroger Systeem voor benutting van afvalwarmte Systeem voor hergebruik van perslucht Technische voorzieningen voor energiebesparing bij bestaande processen Technische voorzieningen voor energiebesparing bij nieuwe processen Teruglevervoorziening remenergie bij productieCode aangevraagd installaties Warmtekrachtinstallatie anders dan met een zuigermotor Warmtepomp Afvalwaterwarmtewisselaar Warmteterugwinsysteem op koelof Besparingssysteem persluchtinstallatiesvoor verlichting of klimaat Bevochtigingsrotor Hoogfrequent hoogrendementlader voor Debietregeling tractiebatterijenventilator Direct Mangelgasgestookt met directestralingspaneel gasverwarming van de rol Direct gasgestookte condenserende boiler en Adiabatische luchtkoeler voor datacenters Energie-effi ciënt verlichtingssysteem serverruimten Energieprestatieverbetering van bestaande Brandstofcelsysteem bedrijfsgebouwen Energieprestatieverbetering van bestaande liften Bandenspanning(regel)systeem Energiezuinig afzuigsysteem Cryogene transportkoeling HR-elektromotor Energiebesparend roerensysteem HR-glas Energiezuinige scheepsmotor HR-luchtverwarmer HR-elektromotor HR-pomp Indirecte aandrijving voor koelaggregaten Isolatie van koelof vriesruimten Spudpaal Isolatie voor bestaande Start-stopsysteem voor constructies vrachtwagenmotor Koudeof warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht Technische voorzieningen voor energiebesparing bij Ledbelichtingssysteem bestaande transportmiddelen Ledverlichtingssysteem Technische voorzieningen voor energiebesparing bij Luchtdicht luchtverdeelsysteem nieuwe transportmiddelen Luchtontvochtiger metremenergie tussengeschakelde Teruglevervoorziening van elektrische warmtewisselaar motoren Steunventilator Zijafscherming Systeem radiatoren voor koudeLange enbij zware vrachtwagen (LZV) of warmteterugwinning uitbij ventilatielucht Verplaatsbare schotten geconditioneerd transport Systeem voorbij benutting van afvalwarmte Luchtgordijn geconditioneerd transport Technische voorzieningen voor energiebesparing in of Automatische snelheidsbegrenzing voor voertuigen bij bestaande bedrijfsgebouwen Schroefasgedreven generator voor schepen 34 Uitschakelapparaat Energiezuinige opbouw of container voor gekoeld Warmtepomp transport

4 18 5 347

0,4 3,2 2,1 203,0

144

140,3

2 Aantal aanvragen 11

2,2 Gemeld investerings2,5 bedrag (in miljoen9,1 €)

24 2 283 470 8 12 156 21 3 17 6 858 88 3 1.390 4 26 12 3 26 2 229 40 80 10 111 91 109 17 312 12 398 67 42 2.107 198 28 7 8 34 148 2 86 30 29 3 216 23 2 1 4 233

0,0 6,0 4,9 0,1 2,3 0,5 0,2 0,3 8,3 15,5 51,7 0,1 556,5 0,2 0,3 0,2 0,3 0,7 0,1 21,3 3,8 2,9 0,5 1,1 2,6 9,6 0,6 10,9 0,0 23,1 4,7 0,7 50,5 8,7 0,8 0,8 0,3 1,1 0,0 13,4 1,6 2,5 0,1 43,8 0,2 0,1 0,0 0,1 43,0


Techniekgroep

Gebouwde omgeving

Totaal transport Eindtotaal

Indirecte aandrijving voor koelaggregaten Spudpaal Start-stopsysteem voor vrachtwagenmotor Technische voorzieningen voor energiebesparing bij bestaande transportmiddelen Technische voorzieningen voor energiebesparing bij nieuwe transportmiddelen Teruglevervoorziening remenergie van elektrische Code aangevraagd motoren Zijafscherming Lange en zware vrachtwagen (LZV) Verplaatsbare schotten bij geconditioneerd transport Afvalwaterwarmtewisselaar Luchtgordijn bij geconditioneerd transport Besparingssysteem voor verlichtingvoor of klimaat Automatische snelheidsbegrenzing voertuigen Bevochtigingsrotor Schroefasgedreven generator voor schepen Debietregeling ventilatorof container voor gekoeld Energiezuinige opbouw Direct gasgestookt stralingspaneel transport Direct gasgestookte condenserende Warmteterugwinning op een vaartuigboiler voor de Energie-effi binnenvaartciënt verlichtingssysteem Energieprestatieverbetering bestaande Verlenging van een bestaandvan vaartuig voor de bedrijfsgebouwen binnenvaart Energieprestatieverbetering van bestaande liften Lichtgewicht composieten kipperbak Energiezuinig afzuigsysteem HR-elektromotor HR-glas HR-luchtverwarmer HR-pomp Isolatie van koelof vriesruimten Isolatie voor bestaande constructies Koude- of warmteterugwinsysteem uit ventilatielucht Ledbelichtingssysteem Ledverlichtingssysteem Luchtdicht luchtverdeelsysteem Luchtontvochtiger met tussengeschakelde warmtewisselaar Steunventilator Systeem bij radiatoren voor koudeof warmteterugwinning uit ventilatielucht Systeem voor benutting van afvalwarmte Technische voorzieningen voor energiebesparing in of bij bestaande bedrijfsgebouwen 35 Uitschakelapparaat Warmtepomp

91 17 12 67

2,6 0,6 0,0 4,7

198

8,7

8 Aantal aanvragen 148

0,8 Gemeld investerings1,1 bedrag 13,4 (in miljoen1,6 €)

86 30 2 3 470 23 8 2 156 4 21 17 3 858 88 5

0,0 0,1 4,9 0,2 0,1 2,3 0,1 0,5 0,3 0,1 15,5 51,7 0,5

4 1 12 779 26 19.480 229 80 111 109 312 398 42 2.107 28 7

0,2 1,5 0,2 41,0 0,7 1779 21,3 2,9 1,1 9,6 10,9 23,1 0,7 50,5 0,8 0,8

34 2

0,3 0,0

29 216

2,5 43,8

1 233

0,0 43,0


05 Uit de praktijk


Duurzaam hotel in Zwolle Het nieuwe hotel van Van der Valk in Zwolle staat bol van de duurzame technieken. Van driedubbele beglazing tot vraaggestuurde afzuiginstallaties in de keuken. De keuze voor duurzaamheid leidde zelfs tot innovaties. ‘Het is een lijn die we al langer volgen en we proberen steeds een stapje verder te gaan.’


36

Voorwoord EIA-regeling ‘Het gaat om flinke investeringen,’ zegt Luc Franken, projectleider nieuwbouw van het Van der Valk-concern. Het is de reden dat het familiebedrijf in 2013 negen aanvragen doet voor de Energie-Investeringsaftrek (EIA). ‘De EIA-regeling maakt de keuze voor energiebesparende technieken wat makkelijker. Het kan net dat laatste zetje geven om dure investeringen te doen die op het randje zitten van een redelijke terugverdientermijn.’

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst

Hergebruik ventilatielucht Eind 2013 is het hotel opgeleverd met 180 kamers, 17 vergaderruimtes en een restaurant. Behalve duurzame oplossingen als warmte/ koude-opslag in de bodem, waterbesparende kranen en elektrische inductiekookplaten zijn onder meer de ventilatiesystemen aangepakt. Zo zijn alle hotelkamers uitgerust met duurzame ventilatieluchtkasten, waarbij de warmte uit de ventilatielucht wordt hergebruikt.

• Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

37

Voorwoord ‘Tot dusver konden we de lucht in de afzuigsystemen niet hergebruiken doordat de lucht is vervuild met vet. Door een innovatief systeem dat de vetdeeltjes inkapselt en scheidt van de lucht, is dat nu wel mogelijk’, zegt Franken.


Duurzame verlichting Voor de ledverlichting waarmee het hotel grotendeels is uitgerust, waren wat testen nodig. ‘Vooral op het gebied van dimmen kan duurzame verlichting problemen geven, en ook het lichtbeeld is van belang. Het is voor ons altijd een afweging: hoe ver gaan we in de besparing zonder dat het ten koste gaat van de sfeer en de beleving.’

• Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren

Innovatief afzuigsysteem Ook de centrale koelvriesinstallatie in de keuken zorgt voor hergebruik van warmte: de restwarmte verwarmt de warmwatertoevoer tot 40-50 graden. ‘Zodoende hoeven we alleen de laatste 10-15 graden bij te warmen.’ Compleet innovatief is een systeem in de afzuiginstallaties van de keuken.

• Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

38

05 Uit de praktijk


Stimulans voor forse energiebesparing De fabriek voor flesvoeding, melkpoeder en zuivelingrediënten, Lyempf in Kampen, heeft er vier maanden voor stilgelegen: in 2013 is een complete proceslijn vervangen door energiebesparende technieken. ‘De EIA-regeling is een goede stimulans om deze inspanningen te leveren.’


39

Voorwoord ‘Het is bovendien een prima middel om de investeringen bij de aandeelhouders verantwoord te krijgen’, zegt Evert Schilstra, algemeen directeur van Lyempf. De CO2-emissie is er met 66 duizend ton per jaar door verminderd en de fabriek bespaart op jaarbasis ruim 3 miljoen kuub gas. Door de aanpassingen is de capaciteit van het bedrijfsproces verhoogd met 10 procent. Ook de kwaliteit van het eindproduct is beter.

2013 in vogelvlucht

Kennis van zaken Voordat de EIA-aanvragen de deur uitgingen, is een adviseur van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) op bezoek geweest. ‘De adviseur heeft ter plekke gekeken en meegedacht wat de mogelijkheden zijn. Ik ben er zeer tevreden over. RVO heeft kennis van zaken en handelt daadkrachtig. Ons concept was redelijk goed uitgedacht, waardoor het meteen als projectvoorstel kon worden ingediend.’

• De Energielijst

01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

40

Voorwoord Forse energiebesparing Ook de nieuwe geavanceerde techniek aan de droogtorens leidt tot forse energiebesparing. Schilstra: ‘Een gasgestookte heater verwarmt de drooglucht nu rechtstreeks, waardoor productie en transport van stoom niet meer nodig is.’ De derde grote investering was de tweede ‘natte lijn’ die voorkomt dat het productieproces vier uur per dag stilligt. ‘Het stoppen en starten vergt veel tijd- en daarmee energieverlies om het proces te stabiliseren. Nu is stilstand niet meer nodig.’

Vacuüm mixtank De mengtank waarin de melkpoeders voorheen werden opgelost en gemengd is nu vervangen door een vacuüm mixtank. ‘Het voordeel van dit vacuüm proces is dat het sneller gaat en tot een hogere concentratie voor poederproductie leidt, 52 procent droge stof. Met de mengtank waren dergelijke concentraties niet mogelijk. Met deze techniek besparen we bovendien op jaarbasis een miljoen kuub gas.’

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

41

05 Uit de praktijk

Voorwoord 2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen

Schiphol duurzaam verlicht

• Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken

In de openbare ruimtes op Schiphol is binnenkort 40 procent van de conventionele verlichting vervangen door energiebesparende ledverlichting. Daarna volgen de technische ruimtes. Ook de klimaatbeheersing is duurzaam aangepakt. ‘In 2020 wil Schiphol een energie-efficiëntieverbetering bereiken van ten minste 30 procent.’

• De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

42

Voorwoord Duurzame doelstellingen ‘Daarnaast wil Schiphol 20 procent van zijn eigen energiebehoefte duurzaam opwekken’, zegt Cora van Beek, adviseur Energie-efficiency. ‘Naast een meerjarenafspraak met de overheid vinden we bovendien dat duurzaamheid een ‘license to operate’ is.’ Schiphol Group anticipeert en investeert daarmee in een duurzame toekomst van de luchthaven. ‘De EIA-regeling zorgt ervoor dat we onze doelstellingen eerder halen.’

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst

Energiebesparende technieken De energiebesparende technieken op Schiphol en Rotterdam Airport zijn vooral toegepast op de verlichting en klimaatbeheersing. Zo is in 2013 de tunnel onder de Kaagbaan voorzien van ledverlichting, evenals de bewegwijzeringsarmaturen op het landingsterrein, de reclameborden in de terminal en de ruim drieduizend armaturen in de grootste parkeergarage, P1. De bewegwijzeringsarmaturen in de terminal zijn al eerder vervangen door ledverlichting.

• Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

43

Voorwoord Warmte/koude-opslag De winst? Van Beek: ‘Ledverlichting levert minimaal 40 procent aan energiebesparing op. Door het met dimtechnieken te combineren kunnen we wel 50-60 procent besparen.’ Een indicatie: de luchthaven bespaart met de energiebesparende bewegwijzering op het landingsterrein 123.000 kilowatt uur. Ook op Rotterdam Airport timmert de luchthaven duurzaam aan de weg. In 2013 zijn warmtepompen geplaatst en is er een warmte/ koude-opslagsysteem (wko) ontwikkeld.

2013 in vogelvlucht 01. EIA: instrument voor energie- en innovatiebeleid 02. Kerncijfers EIA 2013 • Aanvragen en investeringsbedragen • Terugblik: EIA in de afgelopen 17 jaar • Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden

Expertise RVO.nl In 2013 diende Schiphol zo’n 35 aanvragen in voor de EIA, waarvan er inmiddels 10 zijn goedgekeurd. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) was behulpzaam bij de procedure. Van Beek: ‘De RVO-adviseur heeft expertise op het gebied van EIA en denkt mee. Het was een goede samenwerking.’

• Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

44

Voorwoord Dit is een publicatie van: Rijksdienst voor Ondernemend Nederland Hanzelaan 310 8017 JK Zwolle Postbus 10073 | 8000 GB Zwolle T 088 042 42 42 www.rvo.nl


© Rijksdienst voor Ondernemend Nederland | juni 2014 Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) stimuleert ondernemers bij duurzaam, agrarisch, innovatief en internationaal ondernemen. Met subsidies, hetvinden van zakenpartners, kennis en het voldoen aan weten regelgeving. Rijksdienst voor Ondernemend Nederland is onderdeel van het ministerie van Economische Zaken. De organisatie bestaat sinds 2014 en is ontstaan uit een fusie van Agentschap NL en Dienst Regelingen. Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Rijksdienst voor Ondernemend Nederland geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

• Aanvragen per sector • Geografische spreiding 03. Gebruikte energietechnieken • De Energielijst • Toepassingsgebieden • Top 10-technieken 04. Jaarcijfers • Sectoren • Technieken 05. Uit de praktijk • Van der Valk Zwolle • Lyempf Kampen • Schiphol

45

Energieinvesteringsaftrek. Jaarverslag 2013

Recommend Documents