eDemocratie in steden en gemeenten: hoe participatief is online?
Eric Goubin
Eric Goubin
De Mosterd
Algemene achtergrond overheidscommunicatie Academische partner Stad Antwerpen bij Europese Demos-project (local governance) Co-projectleider evaluatie Stedelijk Wijkoverleg Stad Antwerpen Reviewer inspraakpraktijk Aberdeen (UK), Turku (Fi), Utrecht (NL) / Lid Demos-Network Procesbegeleider wijkplatforms Stad Veurne en Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen Adviseur/gespreksmoderator Gemeente Bornem IWT-project « van digitale klant tot digitale burger » Begeleiding Stad Geel bij inspraakproces m.b.t. legislatuurplan
Eric Goubin
2
Niveaus in burgerbetrokkenheid
Tweerichtingscommunicatie = algemene term => burger en overheid die met elkaar “praten” Participatie: (bepaalde) burger(s) doen mee, met wisselende graad van impact Inspraak: burgers hebben écht impact op (aspecten van) beleid (Zie ook verder in deze presentatie: de participatieladder)
Eric Goubin
3
Participatie in het gemeentedecreet (2007)
Hoofdstuk “participatie van de burger” (art. 197-220): – Verplichting organisatie klachtenbehandeling – Gemeente moet betrokkenheid van burgers of doelgroepen verzekeren bij beleidsvoorbereiding, voorbereiding dienstverlening en bij de evaluatie ervan – Organisatie van raden en overlegorganen (max. 2/3 van zelfde geslacht) – Recht van elke burger om een voorstel op agenda gemeenteraad te krijgen, mits 1 à 2% bevolking je vraag steunt – Recht van elke burger om een verzoekschrift bij gemeenteraad in te dienen – Mogelijkheid tot gemeentelijke volksraadpleging: • Op eigen initiatief van de gemeente • Of op vraag van 10 à 20% van de inwoners.
Eric Goubin
eDemocratie?
“e-Democracy consists of all electronic means of communication that enable/empower citizens in their efforts to hold rulers/politicians accountable for their actions in the public realm. Depending on the aspects of democracy being promoted, e-democracy can employ different techniques: – (1) for increasing the transparency of the political process; – (2) for enhancing the direct involvement and participation of citizens; – (3) improving the quality of opinion formation by opening new spaces of information and deliberation.” Kies e.a. (2003)
Eric Goubin
5
6 basisvraagstukken
Eric Goubin
6
6 basisvraagstukken ivm (online) participatie
1. Willen we? 2. Kunnen we? 3. Willen we meer? 4. Willen we samen? 5. Is het wat lijkt? 6. Hoe kunnen we?
Eric Goubin
7
6 basisvraagstukken ivm (online) participatie
1. Willen we (online) (participeren)? 2. Kunnen we (online) (participeren)? 3. Willen we meer (online) (laten participeren)? 4. Willen we samen (online) (participeren)? 5. Is (online) participatie wat het lijkt? 6. Hoe kunnen we (online) (participeren)?
Eric Goubin
8
1. Willen we (online) participeren?
Ligt “de burger” wel wakker van inspraak & participatie? Moet dit? Mag dit? Kan dit? Participeringsdrang versus participatiebehoefte Participatie: niet iedereen ligt hiervan wakker Bij velen aversie indien participatieplicht... Mentale drempels: – Wantrouwen en onbehagen – Minderwaardigheidsgevoelens: “dit is niets voor mij...”
Eric Goubin
9
Burgerschapsstijlen volgens Paul Vittles (2001) Eric Goubin
10
Als we willen participeren, willen we dat online? – Afhankelijk van psychologische drempels t.o.v. digitale media: • Privacy / Schrik om uit de anonimiteit te treden • Vertrouwen / wantrouwen t.o.v. bepaalde sociale media
– Draagvlak voor eDemocratie in Vlaanderen (Indigov in opdracht van vIWTA, 2007)
• De cyberburger (19%) – de vroege adaptoren/innovatoren • De pragmatische burger (42%) – de afwachtende meerderheid • De passieve burger (39%) – de niet-geïnteresseerde achterblijvers
Eric Goubin
11
Eric Goubin
Eric Goubin
Bvb. in een “mondig” land als Nederland: hooguit 20% van de bevolking wilt op een of andere manier participeren (Wallagerapport, Nl) In het algemeen, in Vlaanderen (en West-Europa): – een minderheid doet mee – een meerderheid vindt dat meedoen moet kunnen, maar doet zelf niet mee – velen willen occasioneel participeren, mede afhankelijk van het thema => belang van nabijheid, korte termijn focus, NIMBY, sociale dilemma’s… – => niet iedereen wilt participeren, maar iedereen moet kunnen participeren (maar met afbakeningen…)
Eric Goubin
14
Bewonerszorgen: top 5 van de Vlaamse inspraakpraktijk
1° losliggende stoeptegels 2° zwerfvuil 3° verkeersonveiligheid 4° groenbeheer 5° kinderen- en jongerenthema’s => accentverschillen o.a. omwille van levensfase, stedelijke/landelijke omgeving…
Eric Goubin
15
2. Kunnen we (online) participeren?
Niet iedereen kan in de zelfde mate participeren, want onderlinge verschillen qua: – intellectuele vaardigheden: begrijpen, analyseren, inzien, ... – techniciteit van bepaalde beleidsissues – mondigheid: taalvaardigheid, iets helder kunnen formuleren, tafelspringen... – tijd – middelen – omgang met participatiemethode
=> mix van methoden dringt zich op, om zo breed mogelijk publiek te bereiken
Eric Goubin
16
Kunnen we online participeren?
Afhankelijk van: – Infrastructurele drempels / mogelijkheden – Financiële drempels / mogelijkheden – Intellectuele drempels / competenties
Eric Goubin
17
3. Willen we meer (online) laten participeren?
Participatie heeft enorme consequenties voor de betrokken overheden: – niet alleen (aan)horen, maar ook ook luisteren... – doorkruisen van bestaande prioriteiten en plann(ing)en – doorkruisen van bestaande bevoegdheden => mogelijk verkeerde verwachtingen scheppen – rolverdeling & bijhorende spanningen tussen participanten & mandatarissen, ... – budgettair – Personeelsinzet – cruciaal: contactambtenaar / conversatiemanager voor coördinatie & afstemming – rkenning van het potentieel van crowdsourcing – ruimte geven i.p.v. alles helemaal in de hand willen houden => angst voor de dynamiek van participatie / internet => converseren i.p.v. controleren
Eric Goubin
18
per participatiethema: bewust kiezen voor trede op de participatieladder (Pröpper & Steenbeek))
Zelfbestuur Meebeslissen Coproductie (van plannen) Adviseren Raadplegen Informeren Eric Goubin
De participatieladder van Pröpper en Steenbeek inbreng burger
doelstelling en rol overheid
Zelfbestuur
burger is (mede-) verantwoordelijk
bestuur laat beslissing over aan burger
Meebeslissen
burger bepaalt mee agenda en besluiten
burger beslist samen met de overheid
burger als coproducent van beleid
samen ontwikkelen van een plan dat wordt uitgevoerd
Adviseren
burger als ideeënleverancier
mobiliseren van burgers voor het genereren van ideeën
Raadplegen
burger als gesprekspartner
open vrijblijvend gesprek
Informeren
burger als klant
betere informatie voor het bestuur
Coproductie
Eric Goubin
Crisiscommunicatie
Eric Goubin
De Ladder: informeren, bvb. Crisisinformatie op Twitterpagina Westerlo
De Ladder: informeren, bvb. Watstemtmijnraad.nl
Eric Goubin
Eric Goubin
De ladder - raadpleging: bvb. Ask Bristol • Platform: respond to consultations, join discussions, start or sign a petition • http://www.viewfinder.public-i.tv/askbristol.php • Viewfinder tool: encourage young people to participate in discussion How does it work
Each month a different topic will be on the site and you can send in video, MP3, image or text content to make your views known. Once you've registered your mobile phone on the website, it's free to send in video or text comments from your mobile phone. At the end of the month your views will be wrapped up and the Council will let you know what they are going to do next (Council feedback). Eric Goubin
De Ladder: raadpleging: bvb. Meldpunt Bonheiden
Eric Goubin
26
Eric Goubin
De Ladder: raadpleging: bvb. Nederlandse Spoorwegen via Twitter
Eric Goubin
De ladder - Advies: bvb. www.kortrijkidee.be
Eric Goubin
Eric Goubin
Eric Goubin
De ladder: Advies bvb. Peperbus Borgerhout
Eric Goubin
Eric Goubin
De ladder: Advies bvb. Geel 2020
Eric Goubin
De ladder: Co-productie van plannen bvb. wijkbouw Smallingerland (www.bouweenwijk.nl)
Eric Goubin
De ladder: Co-productie van plannen bvb. online game Caberg Malpertuis
Eric Goubin
4. Willen we samen (online) participeren?
Samen = burger & middenveld bestuur Vaak wantrouwen van mandatarissen/ambtenaren t.o.v. middenveld (bvb. Antwerpen 2000-2003)
Ruimte geven voor elkaar: verschillende rollen mandatarissen & participanten
In middenveld: oude krokodillen versus jong geweld
Ook inspraak voorzien vanuit en binnen verschillende doelgroepen: jongeren, senioren, wijken, ... => die groepen mixen mag, maar alleen dit werkt nooit optimaal
Participeren OK, maar altijd weer dat vergaderen... => belang van verschillende methoden
Eric Goubin
36
Belang van afbakening en afstemming van een rol voor elkeen: – – – – – –
Bewoners Actiegroepen/buurtcomités/verenigingen => “middenveld” Mandatarissen Gemeentebestuur Gemeentediensten/technici Gespecialiseerde externe partners voor een professionele en effectieve aanpak van de inspraakpraktijk
– => afbakening rol representatieve/participatieve democratie
Eric Goubin
37
Kunnen we samen online participeren?
“Samen” hebben we meer bereik
Afhankelijk van: – Bereidheid van lokale overheid om digitale media van middenveldorganisaties & individuen te betrekken in hun inspraaktraject – Bereidheid van middelveldorganisaties & individuen om hun digitale media in te schakelen voor een inspraaktraject van de overheid
Eric Goubin
38
5. Participeren we (online) wel echt?
Hoe representatief is “participatie”?
Moet iedereen meedoen vooraleer dit waardevol is?
Hoe waardevol zijn statistieken?
En hoe waardevol zijn interviews, bewonersvergaderingen, online discussiefora ...?
Hoe representatief is « online » ?
Eric Goubin
39
Participatie via één kanaal is een mythe. Want: “Het reële participatiebeeld wordt bepaald door alle mogelijke inspraakmogelijkheden en processen. Representatitiveit krijg je door alle inspraakinstrumenten samen te overzien.”
(Pieter Tops, 2004)
=> kwaliteit van de participatie is afhankelijk van een kwaliteitsvolle mix participatiekanalen
Eric Goubin
40
6. Hoe kunnen we samen meer (participeren)?
Eric Goubin
41
Vormen van interactief bestuur d.m.v tweerichtingscommunicatie
Adviesraden Bewonersvergaderingen Creatieve groepsgesprekken (bvb. met moodboards) Referendum (al dan niet bindend) Enquête Citizen Panel Citizen Jury Online inventarisatie (ideeën, meldingen, …) Online poll Online forum Een grote diversiteit aan creatieve varianten (bvb. wijkschouw) … Eric Goubin
Kies voor methodenmix die: – breedte (zo breed mogelijk publiek) én diepte (diepgang in denkwerk, pro’s & contra’s & ideeën) complementair mogelijk maakt
– meer regelmatige/duurzame methode (bvb. wijkraad/ bewonersplatform) combineert met een occasionele methode (bvb. Bornem-Met de tent de boer op), en doelgroepgerichte methoden (bvb. wijkschouw door jongeren m.b.v. digitale camera)
Eric Goubin
43
Beleidscyclus Stad Utrecht
Eric Goubin
Eric Goubin
Foto: Herman Callens
eDemocratie in steden en gemeenten: hoe participatief is online?
Eric Goubin
46
Afrondend: aandachtspunten
Openheid / bereidheid tot échte inspraak Verwachtingsmanagement Mijden van amateurisme in inspraak- en conversatiemanagement Communicatie voor, tijdens en na het inspraakproces Volwaardige inzet van online instrumenten tussen de andere instrumenten Vermijd instant democratie => echte democratie is een op draagvlak én duurzaamheid gericht proces => eDemocratie past in dit plaatje
Eric Goubin
47
Leestips: – “Van schietstand tot denktank” (brochure te downloaden via whttp://www.samenlevingsopbouwwvl.be/docpublicatie/Van_schietstand_tot_den ktank.pdf)
– “Handboek participatieve methoden” (brochure te downloaden op http://www.samenlevingentechnologie.be/ists/nl/publicaties/boekengidsenbrochur es/Participatieve_methoden.html)
– Goubin, E. en Rubben, M. (2012). Van digitale klant tot digitale burger: E-democratie bij steden en gemeenten. Brugge, Vanden Broele.
Eric Goubin
48
Bedankt voor uw aandacht! Volg ons op: www.memori.be www.thomasmore.be
[email protected]
Alsook op LinkedIn, Twitter, Facebook, … 49 Eric Goubin
