DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE - JANUARI-FEBRUARI-MAART 2010 NAVB. Bundel Nr 125. Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op hoogte

D R I E M A A N D E L I J K S E

U I T G A V E

-

J A N U A R I - F E B R U A R I - M A A R T

2 0 1 0

NAVB Bundel Nr 125

Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op hoogte

navbdossier

Inhoud Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Gebruik van ladders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Probleemstelling. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 De Belgische reglementering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Algemene eisen voor ladders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Werken op een ladder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Eerste trimester 2010 Bundel Nr 125


Gebruik van steigers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Wettelijke bepalingen - veiligheid bij het gebruik van steigers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Ontwerp en berekening van een steiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Keuze van het type steiger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Vereiste competenties voor de gebruikers en monteerders van steigers. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Informatie en documenten voor een veilig gebruik en een veilige montage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Gebruik van schaarliften en hoogwerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Overname toegestaan mits toelating van het NAVB. Deze bundels worden in het Frans gepubliceerd onder de titel “CNAC dossier”. De raadgevingen gepubliceerd door het NAVB binden enkel het Actiecomité, rekening houdend met de huidige stand van de wetgeving en de techniek, en onttrekken de lezer niet aan de verplichting om informatie in te winnen en de geldende wetgeving na te leven.

Gebruik van hoogwerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Keuring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ongevaloorzaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Samenvattende risicoanalyse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gebruiksinstructies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Elektrische luchtlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Aandachtspunten bij de aankoop/huur van een hoogwerker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Keuze van persoonlijke valbeveiliging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19 19 19 20 20 22 23 24

Dakrandbeveiliging en opvangvloeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Dakrandbeveiliging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Opvangvloeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Werken vanuit een aan een kraan opgehangen personenbak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Personenbak die aan een kraan opgehangen is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Betonneerbak met werkplatform . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Container die aan een kraan opgehangen is . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

• Verschijnt 4 maal per jaar. • Bestellingen en tarieven: zie www.navb.be of achteraan in NAVB info. • Gratis downloadbaar op www.navb.be In dezelfde reeks zijn nog andere dossiers beschikbaar (vroeger “Veiligheidsnota’s”).

Besluit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Controlelijsten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Controlelijst voor het gebruik van ladders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Controlelijst voor steigers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Controlelijst voor hoogwerkers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Regelgeving en normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27 28 30 31

Bibliografie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

NAVB Colofon NAVB dossier is een driemaandelijks informatieblad van het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (ook beschikbaar in het Frans onder de titel “CNAC dossier”).

Redactie: Luc Christiaens, Christian Depue, Veerle De Saedeleer, Carl Heyrman, Véronique le Paige, Isabelle Lootens, Emmy Streuve, Isabelle Urbain, Arlette Vandenhoute, Nicolaas Van Leeuwen, Evy Vinck.

Verantwoordelijke uitgever: Carl Heyrman - Sint-Jansstraat 4 – 1000 Brussel Inschrijvingsnummer bij de Koninklijke Bibliotheek (wettelijk depot) 2515. Het redactiecomité van NAVB dossier streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie. Het kan er echter niet aansprakelijk voor worden gesteld. De reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en duidelijke bronvermelding.

Informatie en abonnement: NAVB – Sint-Jansstraat 4 – 1000 Brussel Tel.: 02/552.05.00 - Fax: 02/552.05.05 E-mail: [email protected] - Website: www.navb.be

Opmaak en drukwerk: www.mwp.be

© NAVB-CNAC 2010

2


navbdossier

Inleiding Het is een open deur intrappen: vallen van hoogte blijft in de bouwsector (en trouwens ook in andere sectoren) de belangrijkste oorzaak van ongevallen. In de categorie dodelijke ongevallen en ongevallen met blijvende invaliditeit is nagenoeg één ongeval op de drie te wijten aan een val van hoogte. Met het koninklijk besluit (KB) van 31.08.2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte heeft de wetgever het geweer resoluut van schouder veranderd. Dit KB kadert in de filosofie van een doelstellingenreglementering, die sinds een tiental jaar een steile opgang maakt. Deze filosofie houdt in dat de wetgever afstapt van de zeer strikte technische bepalingen die we onder andere terugvinden in het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (ARAB) en in de plaats hiervan stelt dat de gebruiker zelf de risico’s moet analyseren en moet kunnen verantwoorden waarom hij voor een bepaald arbeidsmiddel kiest om een bepaalde activiteit uit te voeren. Deze aanpak is uiteraard een tweesnijdend zwaard: aan de ene kant krijgt de gebruiker meer vrijheid, aan de andere kant heeft hij minder houvast. Dit dossier heeft tot doel de gebruiksvoorschriften voor de verschillende arbeids- en beschermingsmiddelen voor werken op hoogte toe te lichten. Wij zullen hierbij een overzicht geven van de beschikbare middelen, met een korte beschrijving van de toepassing en de eventuele specifieke veiligheidsaspecten. Niet enkel het gebruik van de ladders, de verschillende steigertypes, de schaarliften en hoogwerkers en het gebruik van een personenbak komen aan bod, maar ook de verschillende collectieve beveiligingsmiddelen, met name consoles en opvangvloeren, horizontale vangnetten en ten slotte ook de persoonlijke valbeveiligingssystemen. Dit dossier is bijgevolg een onmisbaar hulpmiddel bij het opstellen van een risicoanalyse bij de keuze van een aangepast arbeidsmiddel voor het uitvoeren van specifieke werkzaamheden op hoogte.

Gebruik van ladders Probleemstelling Zowat 14% van alle geregistreerde ongevallen in België is te wijten aan het gebruik van ladders en bouwtrappen. Het gebruik van ladders is zeer verspreid. Met een ladder kan je werkplatformen, steigers en andere hoger gelegen niveaus bereiken. Een ladder is dus een hulpmiddel om een hoogteverschil te overbruggen. Een ladder is in wezen niet bedoeld om werken op uit te voeren. In NAVB dossier 118 werd al uitvoerig ingegaan op de ladders die gebruikt worden tijdens de afwerkingsfase van een bouwwerk. In dit dossier wordt ingegaan op de meest gebruikte laddertypes in de bouwsector.

De Belgische reglementering De bepalingen omtrent het gebruik van ladders zijn vervat in artikels 8, 9 en 10 van het koninklijk besluit (KB) van 31.08.2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte. Dit KB is de omzetting van Europese Richtlijn 2001/45/ EG van 27 juni 2001.

Algemene eisen voor ladders Aangezien ook ladders arbeidsmiddelen zijn, zijn ze onderworpen aan het koninklijk besluit betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen van 12 augustus 1993. Wie een ladder koopt, kan het best een ladder aanschaffen die voldoet aan de constructie-eisen voor ladders uit de norm EN 131-1. De koper kan ook een bijkomend keurmerk voor ladders eisen.

Keurmerk voor ladders Als het VGS-label op een ladder aangebracht is, werd de ladder gebouwd overeenkomstig de Belgische normen. De procedure voor het toekennen van een VGS-label omvat: • het onderzoek van een dossier van de ladder waarvoor het label wordt aangevraagd. Dit dossier wordt ingediend door de fabrikant of de leverancier. • het onderwerpen van de ladder aan een reeks initiële aanvaardingsproeven; • het uitwerken van een procedure voor gelijkvormigheidskeuring om te waarborgen dat alle gefabriceerde ladders aan dezelfde criteria beantwoorden als de criteria die aan het prototype werden gesteld. © NAVB-CNAC 2010


3

navbdossier De veiligheid van een ladder is gewaarborgd wanneer: • het VGS-label op de ladder is aangebracht EN • de leverancier hierbij een certificaat voegt waarin de volgende elementen staan: - de naam van de leverancier; - de typebenaming van de ladder; - de bevestiging dat het geleverde product overeenstemt met het type-exemplaar waarvoor het label werd toegekend. Voorbeeld van een VGS-label

Opmerking Het VGS-keurmerk is niet uitsluitend bestemd voor ladders, maar bijvoorbeeld ook voor speeltoestellen op een speelterrein dat toegankelijk is voor het publiek. Naast de reglementaire bepalingen en de richtlijnen van de normen, moet bij aankoop en gebruik van ladders ook rekening gehouden worden met de specifieke eigenschappen en eisen voor bepaalde types ladders. Wat de vorm betreft, kunnen ladders ingedeeld worden in vier hoofdgroepen: enkele ladders, dubbele ladders, schuifladders en omvormbare ladders. Daarnaast zijn er nog speciale ladders, zoals platformladders, hangen dakladders. De afstand tussen de sporten van een ladder bedraagt 25 tot 30 cm (dit is de hartafstand, de afstand tussen het midden van de ene sport en het midden van de volgende sport). Deze afstand tussen de sporten moet dezelfde zijn over de gehele lengte van de ladder.

Indeling volgens de materiaaleigenschappen Hierna worden een aantal specifieke kenmerken opgesomd van houten, metalen en kunststofladders.

Houten ladders Een houten ladder van goede kwaliteit is stevig en gemakkelijk te herstellen. Ze is echter relatief zwaar en moet degelijk opgeborgen en onderhouden worden. Omdat hout een slechte geleider van elektrische stroom is, zijn houten ladders te verkiezen boven metalen ladders voor werken in de nabijheid van elektriciteit. De draagbomen moeten bestaan uit langvezelig hout dat vrij is van fouten. Ze moeten stevig zijn en voldoende weerstand bieden. Om de bomen te verstevigen, verwerken sommige fabrikanten (op aanvraag) een draad of lichte kabel in de beide ladderbomen, zodat de boom niet plots doorbreekt bij breuk.

Metalen ladders Een metalen ladder is meestal vervaardigd uit een aluminiumlegering of uit staal. Een aluminiumladder biedt het voordeel dat ze licht is en een hoge breukweerstand heeft. Het nadeel van metalen ladders is dat ze gemakkelijker wegschuiven, schommelen of omslaan dan houten ladders. Daarom is het raadzaam de ladder bovenaan vast te maken. Metaal slipt ook gemakkelijker op vloeren en tegen de wand. Antislipschoenen onderaan de ladderbomen zijn daarom een noodzaak. Veel metalen ladderbomen zijn ook aan de top met antislip bekleed. Verder buigen lange metalen ladders (vooral in aluminium) gemakkelijker door dan houten ladders. Er bestaan ook ladders met een houten profiel dat overtrokken is met aluminium. Het voordeel hiervan is dat deze ladders minder doorbuigen en weinig onderhoud vragen. Het grotere gewicht is evenwel een nadeel. Metaal is een goede geleider van elektrische stroom. Metalen ladders mogen dus niet gebruikt worden bij werken in de nabijheid van elektriciteit. Ten slotte zijn de sporten van metalen ladders meestal vrij glad, vooral bij regenweer of in vochtige lokalen. Ze kunnen minder glad worden gemaakt door groeven of nerven aan te brengen.

Kunststofladders Een kunststofladder bestaat uit ladderbomen in met glasvezel versterkt polyester. De sporten kunnen uit aluminium of kunststof gemaakt zijn. Het gewicht van deze ladders ligt tussen dat van een houten en een aluminium ladder. De weerstand tegen doorbuigen is groter dan bij een aluminium ladder. Een kunststofladder is elektrisch geïsoleerd en wordt vooral gebruikt voor werken in de nabijheid van elektriciteit. Ook in de scheikundige industrie hebben kunststofladders voordelen, omdat ze minder gemakkelijk aangetast worden door agressieve producten. Een belangrijk nadeel van kunststofladders blijft de relatief hoge kostprijs. Deze ladders kunnen ook moeilijk hersteld worden.

© NAVB-CNAC 2010

4


navbdossier Werken op een ladder Ladders zijn eigenlijk alleen bedoeld om een hoogteverschil te overbruggen. Artikel 8 van het KB van 31.08.2005 stelt het volgende: “De werkgever beperkt het gebruik van ladders, trapladders en platformladders als werkpost op hoogte tot omstandigheden waarin, gelet op de bepalingen van artikel 5, het gebruik van andere, veiligere arbeidsmiddelen niet verantwoord is, gelet op het geringe risico en gelet op, hetzij de korte gebruiksduur, hetzij de bestaande kenmerken van de arbeidsplaats en werkposten die de werkgever niet kan veranderen.” Hieruit kan worden afgeleid dat werken op een ladder niet verboden is. Ladders kunnen en mogen worden gebruikt om werken van korte duur uit te voeren of wanneer het onmogelijk is om veiligere arbeidsmiddelen te gebruiken. In de regelgeving wordt echter niet uitdrukkelijk vermeld wat ‘een werk van korte duur’ is. Wel wordt gesteld dat hiervoor een risicoanalyse uitgevoerd moet worden. In dat verband vermeldt artikel 9 van hetzelfde KB: “Onverminderd de bepalingen van artikel 7, 1°, zorgt de werkgever er voor dat de ladders, trapladders en platformladders worden gebruikt binnen de grenzen die worden opgelegd door het ontwerp ervan en zodanig worden geïnstalleerd en uitgerust dat het vallen van hoogte wordt voorkomen. De ladders, trapladders en platformladders worden zodanig geplaatst dat hun stabiliteit bij de toegang en tijdens het gebruik ervan gewaarborgd is en dat hun sporten of trappen horizontaal blijven. Draagbare ladders worden ondersteund en rusten op stabiele en stevige steunpunten met passende afmetingen zodanig dat zij, inzonderheid, onbeweeglijk blijven. Het wegglijden van de voet van draagbare ladders tijdens het gebruik wordt tegengegaan hetzij door de boven- of onderkant van de ladderbomen vast te zetten, hetzij door middel van een antislipinrichting of een andere gelijkwaardige doeltreffende oplossing.” Om hieraan een praktische invulling te geven, kunnen de volgende vijf parameters gehanteerd worden: • De stahoogte: dit is de afstand van de voeten tot het werkplatform. De stahoogte moet worden beperkt. Zoals in het bovenstaande artikel wordt vermeld, moet de ladder altijd onderaan of bovenaan vastgemaakt worden. • De effectieve statijd: dit is de volledige tijdsduur waarbij iemand op een ladder staat voor één project. Deze parameter kan worden gebruikt als criterium voor de bepaling ‘werk van korte duur’. De Belgische reglementering geeft echter geen definitie van ‘werk van korte duur’. Als referentie kan hiervoor worden verwezen naar een Nederlands convenant dat stelt dat er geen ladder gebruikt mag worden als de effectieve statijd meer dan 4 uur bedraagt. • De krachtuitoefening: deze parameter houdt rekening met de duw- en trekkrachten die worden uitgeoefend bij het uitvoeren van het werk. In dit verband moeten we opmerken dat enkel handgereedschappen en lichte machines op batterijen gebruikt mogen worden op een ladder. Als er voor het uitvoeren van de werken machines gebruikt moeten worden die uitgerust zijn met voedingskabels, mag er geen ladder gebruikt worden. • De reikwijdte: bij het werken op een ladder geldt een afstand van één armlengte als maximale reikwijdte. Als de gebruiker verder moet reiken, moet de ladder verplaatst worden. • De windkracht: bij een windkracht van meer dan 6 beaufort moet het werk op hoogte stilgelegd worden.

De opstelling van een ladder De aandachtspunten bij de opstelling van een ladder werden al uitvoerig behandeld in NAVB dossier 118 over het gebruik van ladders en steigers tijdens de afwerkingsfase. Hier herhalen we kort de twee methodes om eenvoudig de juiste opstellingshoek van een ladder te controleren.

Eerste methode Een persoon gaat zijdelings tegen de ladder staan, met zijn scheenbeen tegen de onderste sport. Als de ladder correct opgesteld is, moet hij de ladderboom met zijn elleboog kunnen raken als hij zijn arm buigt.

Een eerste methode om de juiste hoek van de ladder te bepalen

© NAVB-CNAC 2010


5

navbdossier Tweede methode Een persoon gaat met zijn gezicht naar de ladder staan en zet de tippen van zijn schoenen tegen de ladderbomen. Als de ladder correct opgesteld is, kan hij de sport op armhoogte met gestrekte arm vastnemen. Een juiste opstellingshoek is geen afdoende garantie dat een ladder stabiel staat. Ook de stevigheid van de bodem waarop de ladder staat, de wrijvingscoëfficiënt tussen de laddervoeten en de bodem, de wrijvingscoëfficiënt tussen het steunpunt van de ladder en het element waartegen ze aanleunt, zijn belangrijke factoren die de stabiliteit bepalen. De ladder boven- en onderaan vastmaken, is het meest doeltreffende middel om de stabiliteit te verzekeren.

De zijdelingse stabiliteit

Een tweede methode om de juiste hoek van de ladder te bepalen

Ook dit aspect komt uitgebreid aan bod in NAVB dossier 118. De minimale breedte b van de ladderbasis of van de stabilisatiebalk wordt berekend met de volgende formule: b = b1 + 0,15 x l. Daarbij geldt: b = minimale breedte van de stabilisatiebalk of van de ladderbasis in m; b1 = normale breedte van de ladder in m; l = lengte van de ladder in m. Ook door antislipstroken aan te brengen op de bovenste steunpunten van de ladder kan vermeden worden dat de ladder zijdelings wegglijdt. Hierbij moet opgemerkt worden dat artikel 7 van het KB van 31.08.2005 eist dat elke ladder ofwel wordt vastgemaakt ofwel voorzien is van antislipstroken (ladderschoenen).

Lengte van de ladder Artikel 9 van het KB van 31.08.2005 stelt dat toegangsladders voldoende hoog boven het toegangsniveau moeten uitsteken. Het is wenselijk dat een ladder die naar een hoger niveau leidt, minstens 1 m boven het te betreden oppervlak uitsteekt. Een stabilisatiebalk verhoogt de zijdelingse stabiliteit

Hulpstukken bij het opstellen van een ladder Dikwijls is het moeilijk om een ladder op een veilige manier op te stellen. Aangepaste hulpmiddelen kunnen dan een oplossing bieden.

Hulpstukken voor een ladder op een trap

Hulpstukken voor een ladder op een plaats met een niveauverschil

Er bestaan ook hulpstukken om ladders op te stellen op andere moeilijke plaatsen (bijvoorbeeld op de hoek van een gebouw).

Hulpstuk voor een ladder tegen een hoek van een gebouw

Ladderschoenen voor meer stabiliteit

© NAVB-CNAC 2010

6


navbdossier Specifieke laddertypen Naast de reeds aangehaalde algemene eisen, kunnen bijkomende eisen opgelegd worden aan specifieke laddertypen. Enkele van deze eisen worden hierna besproken.

Dubbele ladder Een dubbele ladder moet aan de top verbonden zijn door verbindingsscharnieren. De spreidstand van de ladder moet verzekerd worden door kettingen of starre verbindingen, zoals beugels of staven. Bij dubbele ladders die voldoen aan de norm EN-131-1, moet het verbindingsmechanisme de spreidstand verzekeren. De veiligheidsvoorschriften voor dit laddertype worden uitgebreid besproken in NAVB dossier 118.

Schuifladder Een schuifladder wordt gebruikt om grotere hoogten te bereiken. Ze bestaat meestal uit twee of drie delen. Als de bovenste steunpunten van een lange ladder van wielen voorzien zijn, verloopt het uitschuiven vlotter, want de steunpunten kunnen tegen de steunwand omhoog gerold worden. Bij het gebruik van schuifladders moet er altijd op gelet worden dat de laddergedeelten elkaar voldoende overlappen (twee of drie sporten, volgens de instructies van de fabrikant). Sommige constructeurs plaatsen een blokkeerpen op schuifladders, waardoor de maximale uitschuiflengte beperkt wordt. Er bestaan twee soorten schuifladders: • Schuifladders die met de hand uitgeschoven worden en waar aan het uitschuifbare deel haken bevestigd zijn die op de sporten van het onderste deel steunen. Dit model uitschuifbare ladder kan gemakkelijk omgevormd worden tot een dubbele ladder. Als de gebruiksvoorschriften van de constructeur het toelaten, kunnen de aparte delen ook als enkele ladders gebruikt worden. Meestal zal dit echter niet het geval zijn omdat het uitschuifbare deel niet breed genoeg is om de stabiliteit te verzekeren. • Schuifladders die voorzien zijn van een optrekinrichting met een touw. Deze ladders moeten altijd met het optrektouw naar de gebruiker toe worden geplaatst. Als de ladder omgekeerd geplaatst wordt, ondergaan de beugels die de laddergedeelten met elkaar verbinden ter hoogte van de ladderbomen, te grote krachten wanneer de ladder wordt beklommen.

Platformladder

Spreidstand van een dubbele ladder met verbindingen

Het gebruik van een schuifladder

Een platformladder wordt gebruikt om werken op een beperkte hoogte uit te voeren waarbij men de beide handen vrij moet hebben, bijvoorbeeld verlichtingsarmaturen plaatsen. Belangrijk bij een platformladder is dat de beschermbeugel hoog genoeg boven het werkplatform aangebracht is (circa 1 m erboven), zodat hij voldoende bescherming biedt. De sporten van de ladder zijn bij voorkeur ook voorzien van groeven, zodat ze niet glad zijn. Uiteraard kan een platformladder enkel gebruikt worden op een stabiele ondergrond (bijvoorbeeld beton).

Vaste ladder Bij gebruik van een vaste ladder (bijvoorbeeld in schachten, kokers, op ketels, schoorstenen) moet steeds een kooi geplaatst worden als valbescherming. Deze kooi mag slechts op 2 m hoogte beginnen, zodat de ladder vrij betreden kan worden. Als er geen kooi geïnstalleerd kan worden, moet een persoonlijke valbescherming gebruikt worden. Op de vaste ladder wordt dan bij voorkeur een rail voorzien waarop een antivaltoestel loopt dat verbonden wordt met de antivalgordel van de gebruiker. Volgens de norm EN 14122-4 moet er om de 6 m een rustplatform voorzien worden bij vaste ladders van minstens 10 m hoog is. Dit platform, dat vast of opklapbaar kan zijn, biedt de mogelijkheid om bij het klimmen of afdalen even te rusten.

Voorbeeld van een platformladder

Voorbeeld van een vaste ladder met klimkooi

© NAVB-CNAC 2010


7

navbdossier Trapladder Bij trapladders is het belangrijk dat de steunbeugel aan het platform minstens 60 cm hoog is. Hierbij gaat de voorkeur uit naar ladders die een steunbeugel hebben met een opbergvakje (handig voor gereedschap). Bij het dichtklappen mag een trapladder geen risico op geknelde vingers met zich meebrengen. Treden met kunststof stootranden kunnen kwetsuren aan de benen veroorzaken. Een trapladder die regelmatig verplaatst moet worden, heeft bij voorkeur verende wielen. Een onbelaste ladder kan gewoon verreden worden. Als er een persoon op de ladder staat en de ladder dus belast wordt, zakken de wielveren door, zodat de ladder op de ladderschoenen gaat steunen.

Onderhoud

Trapladder met verende wielen

De kwaliteit van de ladder kan o.a. verslechteren door slijtage, ouderdom of blootstelling aan allerlei weersomstandigheden. Een regelmatig nazicht en degelijk onderhoud van de ladder is dus zeker nodig. Om het regelmatig onderhoud en de controle van ladders vlot te laten verlopen, is het uiteraard aangewezen om de ladders te nummeren en hiervan een register bij te houden. Een degelijke en systematische controle van alle ladders in de onderneming gebeurt minstens tweemaal per jaar. Dit zijn enkele belangrijke controlepunten: • de bevestiging van de sporten in de ladderbomen; • de eventuele vervorming van bomen en sporten; • de toestand van sporten en ladderbomen: - corrosie bij stalen ladders; - barsten bij houten ladders; - breuken bij polyester ladders. Defecte ladders moeten onmiddellijk gemerkt en weggenomen worden, zodat ze niet meer gebruikt kunnen worden. Ladders worden bij voorkeur hersteld door de fabrikant zelf. Ladders die niet meer hersteld kunnen worden, moeten onmiddellijk vernietigd worden. De aard van het onderhoud en de specifieke controlepunten hangen o.a. af van het materiaal waaruit de ladder bestaat.

Houten ladder Een houten ladder moet altijd op mogelijke fouten gecontroleerd kunnen worden. Daarom mogen houten ladders niet worden behandeld met vulmiddelen of bedekkingsmiddelen die eventuele fouten kunnen verbergen. Houten ladders moeten ook beschut worden tegen zon en regen. Ze worden bij voorkeur horizontaal hangend of rechtstaand (verticaal) opgeborgen en niet tegen de grond gelegd. De horizontale ophanging gebeurt bij voorkeur door de onderste ladderboom op drie muurhaken te laten rusten, terwijl de bovenste ladderboom door één haak wordt tegengehouden.

Metalen ladder Een stalen ladder is onderhevig aan corrosie. Ze moet dan ook geschilderd, gegalvaniseerd of op een andere manier tegen roest beschermd worden. Ook aluminium ladders kunnen corroderen onder invloed van scheikundige producten. De sporten moeten regelmatig gereinigd worden. De antislipgroeven in de treden en de sporten zijn meestal zo klein dat ze vlug glad worden door vuilophoping. Ook hieraan moet bij het onderhoud aandacht worden besteed.

Kunststofladder Bij een kunststofladder, die vervaardigd is uit met glasvezel versterkt polyester, is het onderhoud beperkt. Toch is het aangewezen om de ladder regelmatig te reinigen met water en zeep.

Controle van ladders Op dit ogenblik stelt de Belgische wet dat ladders regelmatig gekeurd moeten worden door een bevoegd persoon. Dat houdt in dat een onderneming haar ladders kan laten keuren door een externe dienst voor technische controle, maar dat dat geen absolute vereiste is. Een ladder mag ook gekeurd worden door een persoon die door de werkgever is aangesteld. In dat geval moet de werkgever ervan overtuigd zijn dat die persoon voldoende kennis en ervaring met ladders heeft om de keuring op een correcte manier uit te voeren. De persoon die een ladder keurt, maakt ook een verslag op van zijn bevindingen.

Controlelijst voor ladders In NAVB dossier 118 staat een checklist met de belangrijkste constructie-eisen voor de verschillende laddertypen. De lijst is ook in dit NAVB dossier opgenomen (zie hoofdstuk 8, “Controlelijsten”).

© NAVB-CNAC 2010

8


navbdossier

Gebruik van steigers Inleiding Het komt regelmatig voor dat de plaats van werkzaamheden zich op een te grote hoogte bevindt om de werken vanaf de begane grond te kunnen uitvoeren. Zo zijn er bijvoorbeeld al bijkomende hulpmiddelen nodig om een plafond te schilderen of verlichting op te hangen. Deze hulpmiddelen kunnen zeer divers zijn: ze variëren van het eenvoudigste trapladdertje tot de hoogste stellingen. Uit dit brede aanbod van middelen moet de uitvoerder de juiste keuze maken en een hulpmiddel kiezen dat hem toelaat om deze werken niet alleen op een comfortabele en betaalbare manier, maar ook op een veilige manier uit te voeren. Jammer genoeg wordt regelmatig vastgesteld dat de uitvoerder wel denkt aan het comfort en de kostprijs, maar dat hij de veiligheid uit het oog verliest. In de praktijk wordt vaker gekozen voor het materieel dat de gebruikers kennen of dat al ter beschikking staat in plaats van rekening te houden met de reële omstandigheden op de bouwplaats. Voor veel werken is het gebruik van een steiger aangewezen, zeker als: • de werken op grote hoogte uitgevoerd moeten worden en een val mogelijk schadelijke gevolgen heeft; • de gebruikers hun beide handen moet gebruiken voor de uitvoering van de werken en het gebruik van een ladder dus niet veilig is voor deze werkzaamheden; • de gebruikers zich voor de uitvoering van de werken regelmatig moeten verplaatsen, en dit over de hele breedte van de gevel; • het voor de uitvoering van de werken nodig is om materiaal op te slaan in de buurt van de plaats waar de werken uitgevoerd worden; • er materialen geleid moeten worden die met de kraan worden gehesen, zoals bijvoorbeeld bij het plaatsen van geprefabriceerde elementen of bij het betonneren van wanden of kolommen met een betoneerbak; • ... Een element dat vaak uit het oog verloren wordt, is dat de woorden “steiger” en “stelling” een zeer brede betekenis hebben en verschillende types van steigers omvatten. Bij de keuze van het type steiger moet de uitvoerder zich baseren op de plaatselijke omstandigheden: • de hoogte waarop gewerkt moet worden en de eisen die de norm oplegt voor het gekozen type steiger; • de kosten die verbonden zijn aan het monteren, demonteren, ombouwen of verplaatsen van de stelling; • de tijd dat de werken zullen duren; • de staat van de ondergrond waarop de stelling geplaatst moet worden of de staat van de steunen of de draagconstructie waaraan de stelling opgehangen wordt; • de hinder die de steiger veroorzaakt voor de uitvoering van de werken, de vrijwaring van doorgangen op de werf of op de openbare weg… Er bestaat dus geen standaardoplossing.

Wettelijke bepalingen - veiligheid bij het gebruik van steigers Steigers worden meestal gebruikt bij werken op een zekere hoogte. Dit brengt de volgende risico’s met zich mee: • val van personen; • val van voorwerpen. Omdat deze risico’s aanleiding geven tot zware ongevallen, heeft de wetgever regels vastgelegd in het koninklijk besluit van 31 augustus 2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte (Belgisch Staatsblad van 15 september 2005). De belangrijkste aandachtspunten die in dit KB aan bod komen, zijn: • Ontwerp en berekening De steiger moet op een correcte manier ontworpen zijn. Daarom eist het KB dat de stabiliteit van de steiger gecontroleerd wordt via een berekeningsnota en dat deze berekeningsnota ook beschikbaar is voor de gebruiker en de toezichthoudende instanties. • Informatie en documenten De juiste kennis en informatie moeten beschikbaar zijn. Daarom eist het KB dat er duidelijke gebruiksinstructies opgemaakt worden en dat deze instructies aan de betrokken werknemers doorgegeven worden. © NAVB-CNAC 2010


9

navbdossier • Opleiding De gebruikers en monteerders van de steiger moeten de juiste kennis hebben om een steiger correct te gebruiken. Daarom verplicht het KB dat alle personen die steigers gebruiken of monteren, demonteren of ombouwen, een opleiding krijgen die aangepast is aan hun taak.

Ontwerp en berekening van een steiger Een steiger bestaat uit de volgende onderdelen: • verticale dragers, die het hoogteverschil tussen de begane grond en het gewenste werkniveau overbruggen; • horizontale elementen, die het loop- of werkvlak dragen en/of vormen; • diagonale of schuine elementen, die zorgen voor de stabiliteit van het geheel en verhinderen dat de stelling als een kaartenhuisje in mekaar valt; • bijkomende uitrusting, zoals de toegangstrappen, leuningen, consoles voor hijstoestellen, uitkragende platforms… Een belangrijk punt bij het kiezen van een steiger is de manier waarop hij vervoerd, gemonteerd of verplaatst moet worden. Niet alleen het gewicht en de omvang spelen een grote rol, maar ook het gemak waarmee de steiger gemonteerd kan worden en of de montage in veilige omstandigheden kan verlopen. Daarom worden steigers opgebouwd uit geprefabriceerde en manueel hanteerbare elementen. In functie van de hoogte waarop de werkvloer gebouwd moet worden, bestaan er tal van verschillende uitvoeringen. In sommige eenvoudige uitvoeringen zijn de verticale en schuine delen samengevoegd en vast aan elkaar verbonden tot één makkelijk hanteerbaar element. Deze elementen kunnen zelfstandig en zonder bijkomende steunen stabiel blijven staan. Hierdoor zijn ze zeer eenvoudig te gebruiken om verhoogde werkvloeren te bouwen. Zo bestaan er bijvoorbeeld stellingvoeten met driepoten, schragen met draaibare steunen, schragen met inklapbare steunen… In andere, complexere uitvoeringen wordt de volledige steiger op de werf zelf opgebouwd met buizen die aan elkaar worden gekoppeld. Het spreekt voor zich dat de stabiliteitsberekening voor deze twee gevallen totaal verschillend zal zijn en dat ook de vakkennis van wie de stelling monteert, demonteert of ombouwt niet dezelfde moet zijn. Bij een eenvoudige uitvoering volstaat het doorgaans dat de fabrikant van de elementen een berekeningsnota opstelt en de overeenstemmende instructies voor de montage en het gebruik vastlegt. Als de gebruiker deze instructies respecteert, kan men ervan uitgaan dat de steiger ook op een veilige manier gebruikt wordt. Deze instructies moeten wel beschikbaar zijn op de bouwplaats, wat meestal niet het geval is. Ook moet de steiger door een bevoegde persoon gecontroleerd worden vooraleer hij in gebruik genomen mag worden. De bevoegde persoon moet door de werkgever worden aangeduid. De werkgever moet er ook voor zorgen dat deze bevoegde persoon de nodige opleiding heeft gekregen. De opleiding mag zowel bedrijfsintern als -extern zijn. Ook voor de complexere uitvoeringen kan de fabrikant op basis van een berekeningsnota standaardinstructies vastleggen waarin bepaald wordt onder welke voorwaarden de verschillende elementen gebruikt mogen of moeten worden. In deze gebruiksinstructies worden niet alleen de montagevoorschriften opgenomen, maar ook de beperkingen voor de belasting van de steiger. Deze indicaties zijn op een gestructureerde manier opgenomen in de norm EN 12810-1. Er is een classificatie in opgenomen voor: • het type werk en de toelaatbare belasting (klasse 1 tot 6); • de breedte van de werkvloeren; • de doorgangshoogte; • het soort toegang (trappen of ladders); •…

Indeling volgens type werk en toelaatbare belasting Klasse

Volledig verdeelde belasting in kN/m²

Puntlasten in kN Puntlasten in kN (opp. 0.5 x 0.5 m²) (opp 0.2 x 0.2 m²)

Controle, lichte werktuigen, zonder opslag van materialen

1

0,75

1,50

1

Inspectie, geen opslag, behalve voor onmiddellijk gebruik

2

1,50

1,50

1

Inspectie, geen opslag, behalve voor onmiddellijk gebruik

3

2,00

1,50

1

Metselwerk, plaatsen van geprefabriceerde elementen…

4

3 ,00

3,00

1

Metselwerk, plaatsen van geprefabriceerde elementen…

5

4,50

3,00

1

Zwaar metselwerk met opslag van materialen

6

6,00

3,00

1

© NAVB-CNAC 2010

10


navbdossier Indeling volgens breedte van de werkvloeren SW06

0.60 < w < 0.90

SW09

0.90 < w < 1.20

SW12

1.20 < w < 1.50

SW15

1.50 < w < 1.80

SW18

1.80 < w < 2.10

SW21

2.10 < w < 2.40

SW24

> 2.40

Indeling volgens soort toegang In de norm worden de verschillende soorten van verticale toegangen ook op een gestandaardiseerde manier aangeduid: LA

ladder

ST

trap

LS

ladder of trap

De keuze wordt enkel bepaald door de hoogte van de steiger. Voor een werkvloer die zich op een hoogte van minder dan 5 meter boven het grondvlak (een hoogte van ongeveer twee verdiepingen) bevindt, kan de toegang gebeuren via een ladder die aan de buitenzijde van de steiger gemonteerd is. Steigerladders die aan de buitenzijde van een steiger worden opgesteld, moeten ten minste 1 meter boven de leuning uitsteken op de plaats waar de werkvloer betreden moet worden. De ladder moet zo geplaatst worden dat ze niet kan verschuiven wanneer ze betreden wordt vanaf de stelling. Voor een werkvloer op een hoogte van meer dan 5 meter gebeurt de toegang via verspringende ladders en tussenvloeren die aan de binnenzijde van de steiger zijn gemonteerd. De uitsparing voor ladders in de werkvloeren moet afgeschermd worden met een luik of door leuningen met een klaphekje. Toegangen Artikel 434.6.3 van het ARAB bepaalt dat het verboden is om zich van de ene naar de andere verdieping van een afgewerkte stelling te begeven door langs de elementen van het geraamte ervan te klimmen of er zich langs te laten glijden. Dit voorschrift maakt geen onderscheid in functie van het soort stelling. Enerzijds moet de werkgever dus aangepaste middelen (ladders of trappen) voorzien voor de toegang tot de verschillende verdiepingen van een afgewerkte stelling en anderzijds zijn ook de werknemers verplicht om deze aangepaste middelen te gebruiken.

Trappentorens Er moeten trappentorens geplaatst worden als: • de steiger intensief wordt gebruikt door veel personen en als een vluchtweg noodzakelijk is; • de steigerconstructie een bestaande trap en/of vluchtroute blokkeert. Het ontwerp en de berekening van trappentorens wordt geregeld door dezelfde normen als die voor het ontwerp en de berekening van steigers.

Aanbrengen van bijkomende uitrusting Naast collectieve valbeveiliging kan er ook bijkomende uitrusting aangebracht worden op steigers. In het ontwerp en de berekeningsnota moet rekening gehouden worden met het eventueel aanbrengen van deze bijkomende uitrusting, want de aanbrenging brengt vaak een verhoogd kantelgevaar van de steiger met zich mee. Enkele bijkomende uitrustingsmiddelen zijn: • consoles voor het monteren van hijstoestellen; • ontvangplatformen voor het ontvangen van lasten; • zeilen om de werknemers te beschermen tegen regen en wind of om de omgeving te beschermen tegen stof. In de normen wordt ook het aanbrengen van zeilen op een gestandaardiseerde manier aangeduid: A

zonder afdekking

B

met dekzeilen

© NAVB-CNAC 2010


11

navbdossier Bij het bepalen van de windbelasting op de steiger en bij het berekenen van de nodige verankeringen moet in de berekeningsnota rekening gehouden worden met de aanwezigheid van netten of zeilen en met de winddichtheid ervan. Zeker bij hogere steigers is het een absolute noodzaak om de windbelasting te controleren en de voorziene verankeringen aan te brengen. Door consoles voor een hijswerktuig of ontvangstplatformen te plaatsen, wordt de steiger ook excentrisch belast, waardoor het risico op kantelen toeneemt. Eventueel moeten bijkomende verankeringen of schuine staven geplaatst worden. Ook de verdeling van de verticale krachten verandert door bijkomende uitrusting aan te brengen. Bij een centrische belasting staan alle steunpoten onder druk, maar bij een excentrische belasting is ook een trekbelasting mogelijk. Daardoor kunnen bij kaderstellingen waarbij de elementen zonder verdere verbinding in mekaar geschoven zijn, de elementen terug uit mekaar getrokken worden. Via de stabiliteitsberekening kan bepaald worden welke verbindingen en eventueel bijkomende verankeringen nodig zijn. Bijkomende uitrustingsmiddelen mogen dus enkel aangebracht worden als ze ook voorzien zijn in de berekeningsnota en als ze opgenomen zijn in de gebruiksinstructies. Deze regel is zeer strikt: “Het plaatsen van bijkomende uitrusting is verboden als er geen berekeningsnota of gebruiksinstructie beschikbaar is die aantoont dat het op een veilige manier gebeurt.”

Individuele en collectieve beschermingsmiddelen Een punt dat zeker niet vergeten mag worden, is de beveiliging tegen vallen van personen en voorwerpen. De regelgeving stelt dat op basis van een risicoanalyse moet bepaald worden welke collectieve of individuele beschermingsmiddelen gebruikt moeten worden.

Organigram van de valrisico’s Valrisico

Valhoogte < 2 meter

leuning 1 meter

Valhoogte > 2 meter

Bronaanpak ontwerp

Collectieve beveiliging

Individuele beveiliging

Netten

Geen beperking

Val < 1 meter

Opvangvloeren luifels

Veiligheidsharnas

Veiligheidsgordel

Afbakening

Signalisatie

Leuningen

Bovenleuning tussenleuning kantlijst

Volle of traliewerkpanelen

Gelijkwaardige oplossing

© NAVB-CNAC 2010

12


navbdossier Er bestaan wel aanvullende bepalingen in verband met collectieve of individuele valbeveiliging. Beweegbare hangsteiger Bij het gebruik van een beweegbare hangsteiger is het dragen van een harnas verplicht. Artikel 452.16 van het ARAB bepaalt het volgende: “[…] de op een werkvloer tewerkgestelde werknemers [dragen] een veiligheidsharnas beantwoordend aan de voorschriften van het koninklijk besluit van 31 december 1992 betreffende de persoonlijke beschermingsmiddelen; het harnas wordt aan een voldoend stevig element van de hangstelling of van de ophanging vastgehecht […]”

Tijdens het opbouwen en afbreken van een steiger is de steigerbouwer verplicht om gebruik te maken van een aangelijnd veiligheidsharnas. Op basis van een grondige risicoanalyse kunnen andere aangepaste maatregelen vastgelegd worden. Er zijn ook hulpmiddelen beschikbaar waarmee tijdens de montage leuningen gerealiseerd kunnen worden voor het bovenliggende niveau, dus voordat de werkvloer van dat niveau geplaatst wordt. Hierdoor wordt vermeden dat de monteerder een veiligheidsharnas moet dragen. Tijdens het opbouwen en afbreken van een steiger moet zeker rekening gehouden worden met vallende voorwerpen. Het is dan ook aangewezen om tijdens de opbouw en afbraak van de steiger een veiligheidszone af te bakenen. Het is verboden om bij het afbreken van een steiger materiaal naar beneden te gooien.

Controle en indienststelling Na de controle van de gemonteerde steiger en de indienststelling door een bevoegd persoon kan de steiger op een veilige manier gebruikt worden. De volgende documenten moeten dan beschikbaar zijn: • een steigerdocument met de gebruiksinstructies; • de berekeningsnota; • het indienststellingsverslag of het document ‘toegang tot de steiger’.

Keuze van het type steiger Elk type steiger heeft zijn voor- en nadelen, die ook de uiteindelijke keuze zullen bepalen. De verschillende types stellingen hebben ook hun beperkingen in verband met de breedte van de werkvloeren, de toegelaten hoogte… Hierna volgt een kort overzicht van de voornaamste types steigers met enkele specifieke aandachtspunten. Type steiger

Beschrijving, gebruiksvoorschriften, eisen of beperkingen

Vaste steigers

Er wordt gesproken van een vaste steiger als de werkvloer niet meer verplaatst kan worden nadat de steiger tot een geheel is opgebouwd. Voor het verplaatsen van de werkvloer is dus een gedeeltelijke of volledige demontage van de steiger nodig.

Stellingvoeten (Stukadoorstellingen)

Beschrijving: Afzonderlijke steunen met onderaan een driepoot en bovenaan een gaffel waarin een draagbalk kan worden geplaatst. Op deze draagbalk rusten dan de vloerelementen (balken of platen). Voordelen: • zeer flexibel in het gebruik • gemakkelijk monteer- en verplaatsbaar • regelmatig toegepast voor het bouwen van werkvloeren met een groot oppervlak, bijvoorbeeld voor stukadoorwerken Nadelen/beperkingen: • beperkt in hoogte

Driepoot

© NAVB-CNAC 2010


13

navbdossier Schraagstelling (metserstelling)

Schraag

Voordelen: • gemakkelijk monteer- en verplaatsbaar • regelbare en aan het uit te voeren werk aanpasbare schraaghoogte • mogelijkheid om een geïntegreerde leuning te plaatsen Nadelen/beperkingen: • De stelling is beperkt in hoogte (volgens de gebruiksinstructies van de fabrikant). • Om de stabiliteit van de steiger te verzekeren, moet de hoogte ook beperkt worden in functie van de beschikbare breedte. • In de praktijk wordt vaak geen veilige toegang tot het werkplatform voorzien. • Geprefabriceerde werkplatformen worden vaak vervangen door houten balken (zonder bevestiging). • Er is niet altijd een bevestiging voor een leuning voorzien. • De ARAB-bepalingen in verband het gebruik van steigers op schragen (art. 454) werden opgeheven door het KB van 31.08.2005. Hiervoor bepaalde het ARAB dat steigers op schragen maximaal 3 m hoog mogen zijn en dat er maximaal 2 rijen op elkaar geplaatst mogen worden. Deze opheffing betekent niet dat er geen beperkingen meer gelden voor steigers op schragen. De stabiliteit moet aangetoond worden via een berekeningsnota.

Schraag (met draaivoeten)

Steiger op ladderklampen

Beschrijving: Ladderklampen zijn consoles die op de sporten van een ladder vastgemaakt kunnen worden en zo het werkvlak ondersteunen. Voordelen: • snelle montage • licht en gemakkelijk transporteerbaar materieel

Ladderklampen

Nadelen/beperkingen: • De toepassing is afhankelijk van de kwaliteit van de gebruikte ladders. De gebruiksinstructies van de constructeur van de ladder bepalen of het gebruik van ladderklampen al dan niet toegelaten is. • Steigers op ladderklampen zijn niet geschikt voor de opslag van materiaal of materieel. • De beschikbare breedte van de werkplatformen is beperkt. • Geprefabriceerde werkplatformen worden dikwijls vervangen door houten balken (zonder bevestiging en zonder de beperkingen op de lengte te respecteren). • Ladderklampen mogen niet gebruikt worden als randbeveiliging omdat er geen of onvoldoende horizontale verankering aanwezig is. Het gebruik van steigers op ladderklampen wordt afgeraden omdat de regels van goede praktijk niet altijd gerespecteerd worden, wat regelmatig tot ongevallen leidt.

Triangelbrug

Beschrijving: De triangelbrug vormt de draagbalk voor het werkvlak en wordt op schuin geplaatste balken of tussen twee stellingen gemonteerd. Voordelen: • snelle montage • licht en gemakkelijk transporteerbaar materieel • eenvoudig op de grond monteerbaar en vervolgens op hoogte te brengen met twee handlieren • inzetbaar om doorgangen te overbruggen Nadelen/beperkingen: • De toepassing op verticale masten is beperkt tot een hoogte van 9 meter.

Triangelbrug

© NAVB-CNAC 2010

14


navbdossier Vaste gevelsteiger

Gevelsteiger

Steiger op consoles

Console

Hangsteiger

Voordelen: • De constructeur of de leverancier maken de voorschriften voor de montage, demontage en ombouw, de berekeningsnota’s en de gebruiksinstructies op met kennis van zaken. • Bij hoogten van meer dan 25 m is een berekeningsnota altijd verplicht. • Een vaste gevelsteiger is een veilige constructie op voorwaarde dat ze conform de instructies van de leverancier opgebouwd en gebruikt wordt. • Deze steiger kan op maat gemaakt worden (lengte, breedte en hoogte). • Er kunnen windverbanden voorzien worden in drie richtingen. • Als voldaan wordt aan de voorwaarden van de berekeningsnota, kunnen zeilen aangebracht worden. • Als voldaan wordt aan de voorwaarden van de berekeningsnota, kunnen materialen opgeslagen worden. • Als voldaan wordt aan de voorwaarden van de berekeningsnota, is een veilige installatie van ontvangstplatformen en hijsinstallaties mogelijk. • De verankeringen zijn inbegrepen in de berekeningen. Nadelen/beperkingen: • Deze steiger wordt dikwijls ten onrechte als de duurdere oplossing beschouwd. • De steiger neemt veel plaats in op grondniveau. Hij kan hinder veroorzaken voor werfverkeer en op de openbare weg. • Vaak is de interventie van een derde partij nodig voor de montage van de steiger.

Voordelen: • snelle montage • geen hinder op het grondniveau Nadelen/beperkingen: • De kwaliteit van de verankering is meestal niet gekend, zeker niet bij renovatiewerken. • Er wordt zelden of nooit een stabiliteitsberekening uitgevoerd omdat er basisgegevens ontbreken. • Vaak worden de ankergaten geboord en worden de ankerpennen, consoles en vloerplanken geplaatst vanaf een ladder. • De consolesteiger wordt dikwijls ten onrechte beschouwd als een randbeveiliging bij werken op hellende daken. • Steigers op consoles zijn niet geschikt voor de opslag van materialen. • De breedte is beperkt. Voordelen: • geen hinder op grondniveau voor het verkeer, op de werf of op de openbare weg • veilig werkplatform bij zeer hoge constructies • een oplossing voor gevallen waar het plaatsen van een staande stelling niet mogelijk is, bv. bij bruggen Nadelen/beperkingen: • Er is een uitgebreide draagconstructie nodig met een deugdelijk tegengewicht of een deugdelijke verankering. • Er is een berekeningsnota vereist die opgesteld werd door een bevoegd persoon.

Hangsteiger van het lichte type (“Brusselse stelling”)

Voordelen: • goedkoop • geen hinder op grondniveau Nadelen/beperkingen: Hangsteigers van het lichte type zijn erg gevaarlijk, want: • de deugdelijkheid van de steunen of de draagconstructie is niet gewaarborgd (staat van de dakgoten, kroonlijsten, dakranden, balkons… ) • er is geen beveiliging tegen vallen van personen, noch bij de montage van de steiger, noch bij het gebruik • er is geen beveiliging tegen vallen van voorwerpen (geen leuningen en plinten) • de toegang tot de steiger kan niet op een veilige manier gerealiseerd worden • de kwaliteit van de verticale hangers (verbindingen met koorden) is niet gewaarborgd • de steiger is onderhevig aan de invloed van de wind Het gebruik van deze steigers wordt afgeraden.

© NAVB-CNAC 2010


15

navbdossier Vliegende steiger

Voorbeeld van een inhaalplatform

Bekistingssteiger

Beschrijving: Hoewel de twee termen niet helemaal dezelfde betekenis hebben, worden vliegende steigers ook wel eens inhaalplatformen genoemd. Vaak wordt vergeten dat ook deze arbeidsmiddelen als steigers worden beschouwd en dat alle hierboven vermelde voorschriften ook van toepassing zijn op deze steigers. Voordeel: • gemakkelijk te gebruiken als inhaalplatform Nadelen/beperkingen: • De stabiliteit van het platform in functie van de belasting is moeilijk in te schatten. • Vroeger eiste het ARAB dat inhaalplatformen werden ondersteund door stalen liggers. Deze bepaling werd opgeheven door het KB van 2005. Dit betekent dat voortaan ook houten balken gebruikt mogen worden voor de ondersteuning van inhaalplatformen. Hierbij mag echter niet uit het oog verloren worden dat ook voor een inhaalplatform een ‘steigerdocument’ moet worden opgesteld. Beschrijving: Een loopvlak met een leuning wordt vast op het wandbekistingspaneel of op de kolombekisting gemonteerd. Voordelen: • Het werkplatform om te betonneren wordt tegelijk met de bekisting geplaatst en is onmiddellijk voorzien van de nodige leuning. • Een dubbel loopvlak kan ook toegepast worden bij klimbekistingen. Nadelen/beperkingen: • prijs • enkel rendabel als de bekisting vaak hergebruikt kan worden

Wandbekisting

Kolombekisting

Mobiele steigers

Er wordt gesproken van een mobiele steiger als de steiger in zijn geheel of enkel het werkplatform na de montage nog op een eenvoudige manier verplaatst kan worden.

Rolsteiger

Beschrijving: De steiger wordt op wielen geplaatst, waardoor hij in zijn geheel verplaatst kan worden. Voordelen: • snelle montage • gemakkelijk verplaatsbaar • uitrustbaar met uitplooibare, verbrede steunen

Rolsteiger

Nadelen/beperkingen: • De steiger is beperkt in hoogte: - Voor binnengebruik: tot 12 m (zonder windbelasting en op vaste ondergrond); - Voor buitengebruik: tot 8 m (bekleden met zeilen verboden). • De steiger is niet geschikt voor de uitvoering van werken waarbij een horizontale kracht uitgevoerd moet worden (boren, werken met een breekhamer…). • De rolsteiger mag niet verplaatst worden als er personen of materialen op het werkplatform staan. • Verbrede steunen zijn nodig omdat de breedte van het steunvlak groter moet zijn dan een derde van de hoogte van de steiger. • Bij hoogten van meer dan 5 meter wordt aangeraden om een ladder te voorzien.

Rolsteiger (verbrede steunvoet)

© NAVB-CNAC 2010

16


navbdossier Mobiele hangsteiger (met werkplatform)

Beschrijving: Een werkplatform wordt opgehangen aan een draagconstructie aan een mechanische arm of aan kabels. Het kan eenvoudig naar de gewenste hoogte verplaatst worden. Voordeel: • veilig werkplatform voor het uitvoeren van onderhoudswerken en herstellingen Nadelen: • De geleiderails moeten al voorzien worden bij het ontwerp van het gebouw. • Het gebruik van een veiligheidsharnas is verplicht.

Hangsteiger

Vereiste competenties voor de gebruikers en monteerders van steigers De bepalingen uit het KB van 31 augustus 2005 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte (Belgisch Staatsblad van 15 september 2005) zijn van toepassing op alle steigers. Dit betekent dat: • de werkgever die de steiger gebruikt een ‘bevoegd’ persoon moet aanwijzen die de vereiste kennis heeft om te controleren: 1. of alle maatregelen om de risico’s op vallen van personen of voorwerpen te vermijden, worden nageleefd; 2. of de weersomstandigheden geen risico inhouden in verband met het veilige gebruik van de steiger; 3. of de toelaatbare belasting van de steiger niet wordt overschreden; 4. of de steiger voldoet aan de voorschriften inzake montage, demontage, ombouw en gebruik en aan de berekeningsnota die door de fabrikant zijn opgemaakt en of de toegang tot de stelling verleend mag worden. • de werkgever die de steiger gebruikt en die werknemers tewerkstelt die zullen werken op een steiger, ervoor moet zorgen dat deze werknemers de nodige opleiding krijgen om: 1. alle maatregelen om de risico’s van val van personen of voorwerpen te vermijden, na te leven; 2. de instructies in verband met de weersomstandigheden en het veilige gebruik van de steiger na te leven; 3. de voorwaarden inzake de toelaatbare belasting van de steiger te respecteren. • de werkgever die de steiger monteert, demonteert of ombouwt, moet beschikken over een montage-, demontage- en ombouwschema en een nota die een sterkte- en stabiliteitsberekening bevat. Deze documenten moeten opgemaakt zijn door de fabrikant van de steiger. De werkgever duidt een bevoegde persoon aan die de vereiste kennis heeft om: 1. het montage-, demontage- en ombouwschema van de steiger op te stellen als het ontbreekt of het aan te passen en eventueel aan te vullen met elementen die eigen zijn aan de betrokken steiger; 2. een instructienota op te stellen voor het gebruik van de steiger. • de werkgever die werknemers tewerkstelt die zullen meewerken aan de montage, de demontage of de ombouw van een steiger, ervoor moet zorgen dat deze werknemers een opleiding krijgen om: 1. het montage-, demontage- of ombouwschema van de betreffende steiger te begrijpen; 2. de betreffende steiger veilig te monteren, demonteren of om te bouwen; 3. te controleren of de weersomstandigheden geen risico opleveren; 4. te controleren of de montage-, demontage- of ombouwwerkzaamheden andere risico's met zich kunnen meebrengen.

Informatie en documenten voor een veilig gebruik en een veilige montage De wetgever voorziet ook dat de werkgever naast een degelijke opleiding van alle personen die een steiger gebruiken of monteren, ook moet zorgen dat de juiste instructies beschikbaar zijn voor een correct gebruik. Het gaat hierbij om de zogenaamde steigerdocumenten. In de praktijk ontbreken deze documenten op de meeste bouwplaatsen. Hieruit moet besloten worden dat steigers op veel plaatsen niet conform de regels gebruikt worden.

© NAVB-CNAC 2010


17

navbdossier Voor het werken met steigers gelden de volgende algemene voorschriften: • Er moet een sterkte- en stabiliteitsberekening aanwezig zijn op de bouwplaats, tenzij de steiger opgebouwd wordt volgens een standaardconfiguratie. • Er moet een montage-, gebruiks- en demontageschema gemaakt worden voor de steiger en de werknemers moeten hierover kunnen beschikken. • Een steiger mag niet kunnen wegglijden of ongewilde bewegingen maken. • De vloeren van steigers moeten zo gemonteerd worden dat hun onderdelen bij een normaal gebruik niet kunnen bewegen. • Tussen de onderdelen van de vloeren en de valbeveiliging mogen zich geen gevaarlijke openingen bevinden. • Steigers mogen alleen gemonteerd, gedemonteerd of verbouwd worden door werknemers met een toereikende en specifieke opleiding, onder leiding van een bevoegd persoon.

Aandachtspunten bij het opmaken van de gebruiksinstructies Werkvlak of loopplatform • Het werkvlak wordt bij voorkeur gevormd met geprefabriceerde elementen. • Als houten planken worden gebruikt, moet de dikte van de planken in verhouding staan tot de overspanning en de lasten. De planken moeten ten minste 3 cm dik en bij voorkeur 15 cm tot 20 cm breed zijn. • Het hout moet gaaf zijn: het mag geen kloven, barsten, sporen van verrotting of schimmels bevatten. Er mogen geen sterke kleurveranderingen of verbrande plaatsen in het hout zijn. • De uiteinden van het werkvlak moeten afgeschuind of afgerond zijn en tegen afsplinteren en splijten beschermd zijn met bandstaal. • Het loopoppervlak is antislip en de planken worden aaneensluitend geplaatst. • Er wordt een systeem gebruikt dat ervoor zorgt dat de planken niet kunnen opwippen.

Belasting van het platform • Vermijd schokken door lasten voorzichtig neer te zetten en te verplaatsen. • Overlaad de stelling niet: respecteer de beperkingen die door de constructeur zijn vastgelegd en beperk de hoeveelheid materiaal op de stelling tot wat nodig is voor onmiddellijk gebruik. • Verdeel de lasten gelijkmatig over de vloer. Zorg ervoor dat de draagbalken van de paletten dwars op de stellingplanken staan, zodat het gewicht ook over alle planken verdeeld wordt. • Hou er rekening mee dat het bij verschillende types steigers verboden is om materiaal op te slaan.

Belemmering van de doorgang • Stapel geen materiaal op de vloer als het platform smaller is dan 80 cm. • Verhoog de werkvloer niet met stenen, blokken, enz.

Val van personen en voorwerpen • Gebruik aangepaste beschermingsmiddelen, bv. een veiligheidsgordel, wanneer een leuning tijdelijk verwijderd moet worden. • Sluit de toegangsopeningen altijd onmiddellijk na het gebruik af. • Ga nooit op de stelling bij hevige wind. • Ruim modder en afval altijd zo snel mogelijk op. • Breng materiaal op de stelling langs het laadplatform en met de geschikte hijsmiddelen.

Specifieke risico’s • Breng of steek geen lange voorwerpen buiten het gabariet van de stelling. Hierbij is er namelijk een risico op aanraking van elektriciteitskabels. • Voer nooit werken uit als zandstralen, afbijten, verfspuiten, cementspuiten, spuiten van producten in het algemeen, vlambooglassen, enz. voordat er een beschermingszeil is aangebracht. • De steunen van stellingen die op zandgrond geplaatst zijn, moeten ingegraven of op betonnen blokken geplaatst zijn om het oppervlak te vergroten en de stelling stabieler te maken. Voor meer informatie over het gebruik van steigers verwijzen we naar NAVB dossier 119: Gebruik van ladders en steigers tijdens de afwerkingsfase.

© NAVB-CNAC 2010

18


navbdossier

Gebruik van schaarliften en hoogwerkers Gebruik van hoogwerkers Hoogwerkers worden gebruikt voor moeilijk te bereiken werkposten, waar geen andere middelen ingezet kunnen worden. Leuning met een hoogte van 0,90 m tot 1,20 m Tussenleuning van 0,5 m hoog Kantplank of stootplint van 0,15 m hoog

Keuring Elke hoogwerker moet driemaandelijks gekeurd worden door een erkend keuringsorganisme. Het keuringsattest moet zich ter inzage op de bouwplaats bevinden. Als er geen attest aanwezig is op de bouwplaats, mag de hoogwerker niet gebruikt worden. Vooraleer de hoogwerker gebruikt wordt, moet de geldigheidsdatum van het keuringsattest gecontroleerd worden.

Ongevaloorzaken De maximale werkhoogte en de bewegingsmogelijkheden van hoogwerkers en schaarliften nemen steeds toe. Hierdoor verhoogt ook het risico op een ongeval. De belangrijkste ongevaloorzaken bij het gebruik van een hoogwerker of een schaarlift zijn: • ondeskundig gebruik of gebruik door een persoon die niet opgeleid werd voor deze taak; • het uitschakelen, overbruggen of de slechte staat van de beveiligingen, waardoor de hoogwerker kan kantelen; • kantelen als gevolg van: - de opstelling op onvoldoende draagkrachtige grond; - het niet uitzetten van de stempels; - het niet respecteren van de maximale windsnelheid. • het niet respecteren van: - het maximale aantal personen in de werkbak; - de maximale belasting van de werkbak (personen en goederen); - de rijsnelheid. • uit de werkbak vallen door op de leuningen te staan; • ongewenst verrijden doordat de wielen niet geblokkeerd zijn; • de slechte werking van de remmen van een hoogwerker; • tegen personen, obstakels of voertuigen botsen; • goederen met de werkbak transporteren; • de hoogwerker als lift gebruiken; • knelgevaar tussen: - de scharen van een schaarlift; - de werkbak en het plafond; - het obstakel en het voertuig. • elektrocutie door contact met elektrische leidingen, dat gevolgd wordt door een overslag…

© NAVB-CNAC 2010


19

navbdossier Samenvattende risicoanalyse Activiteit Werken met hoogwerker/ schaarlift

Risico's

Preventiemaatregelen

• Destabilisatie van de hoogwerker / • Gebruik van de hoogwerker/schaarlift in overeenstemming met de schaarlift voorschriften van de constructeur • Aangepaste instructies • Opstellen op stabiele ondergrond • Opstellen met de voorgeschreven stabilisatoren, indien noodzakelijk • Indienststelling en trimestriële periodieke keuring door een E.D.T.C.1 • Ongevallen door het ondeskundig gebruik van de hoogwerker / schaarlift

• De bestuurder van de hoogwerker / schaarlift moet voldoende vertrouwd zijn met het besturen ervan • Aangepaste opleiding • Aangepaste instructies • De bestuurder bekleedt een veiligheidsfunctie en moet dus een medische controle voor veiligheidsfunctie ondergaan hebben

• Uit de werkbak / werkkooi vallen

• Als er in of rond de werkbak van een hoogwerker een goed verankeringspunt aanwezig is, is het aan te raden om een veiligheidsharnas te dragen in de werkbak. Controleer wel altijd in hoeverre de leuningen als verankeringpunt gebruikt mogen worden

Gebruiksinstructies Hoogwerker

1 E.D.T.C. = Externe dienst voor technische controle op

Als gebruiker van een hoogwerker moet je altijd onthouden dat je zelf de belangrijkste veiligheidsfactor bent bij het werken met een hoogwerker. Neem daarom de volgende veiligheidsvoorschriften in acht en werk volgens de aangegeven instructies: • Controleer de hoogwerker altijd visueel vooraleer hem in gebruik te nemen. • Gebruik de hoogwerker enkel om personen met eventueel handgereedschap te tillen en niet als toegangslift voor personen. • Enkel personen ouder dan 18 jaar mogen de hoogwerker gebruiken. • Een hoogwerker besturen is een veiligheidsfunctie. De bestuurder moet dan ook jaarlijks bij de bedrijfsgeneeskundige dienst een gezondheidsbeoordeling ondergaan voor een ‘veiligheidsfunctie’. • Werk op een stabiele, stevige, draagkrachtige ondergrond. • Zorg voor een correcte wegafzetting. • Blijf uit de buurt van elektrische leidingen of laat ze isoleren (zie verder). • Gebruik een veiligheidsharnas in de werkbak. Dit verhoogt de veiligheid (zie verder). • Let op lage doorgangen, zoals deuren, elektriciteits-, stoom- en productieleidingen, lampen, heaters, enz.: - Hou tijdens het rijden voldoende afstand tot deze obstakels. Onthou dat de hoogwerker niet geïsoleerd of geaard is. Ondanks dat het toestel op rubberen banden rust, kan er toch een elektrische overslag plaatsvinden doordat het metalen lichaam van de hoogwerker dicht bij de grond staat. - Controleer de beschikbare bewegingsruimte vooraleer de hoogwerker te positioneren. • Overbelast het werkplatform nooit: - De maximale belasting moet in de gebruikershandleiding staan en ook op een opschrift op de hoogwerker vermeld worden. - Hou rekening met het gewicht van de personen, gereedschappen, e.d. • Controleer de beveiligingen van het werkplatform: - Controleer of de toegangen gesloten zijn. - Controleer de toestand van het gehele werkplatform. • Laat de gevonden afwijkingen herstellen. • Controleer voor je het platform heft of er zich personen of apparatuur in de onmiddellijke omgeving van de hoogwerker bevinden: - Observeer het traject van de af te leggen weg van de hoogwerker. • Blijf altijd met beide benen op het werkplatform staan: - Ga nooit op de leuningen zitten of staan. - Klim nooit op ladders, kisten of andere voorwerpen die zich op het werkplatform bevinden. - Hou de werkvloer schoon om slippen of struikelen te voorkomen.

de werkplaats

© NAVB-CNAC 2010

20


navbdossier - Controleer (indien vereist) of persoonlijke beveiligingsmiddelen gebruikt worden en of ze juist zijn bevestigd. • Voorkom dat elektrische kabels, slangen, touwen, enz. verward raken tijdens het stijgen en dalen van het werkplatform: - Laat geen touwen, kabels, enz. van het werkplatform bengelen. - Beveilig alle gereedschappen en materialen tegen vallen voordat je het werkplatform laat stijgen of dalen. - Voorkom dat gereedschap en materialen op het platform in contact komen met de bedieningshendels. • Pas de rijsnelheid aan in functie van de omstandigheden en vermijd stuntwerk: - Gebruik de bedieningshendels rustig en geleidelijk. - Speel niet met de hoogwerker. • Kijk in de rijrichting als je de machine verplaatst: - Kijk uit naar eventuele obstakels, afval, gaten, bulten, verlagingen, hellingen en andere gevaarlijke omstandigheden. - Controleer of de ondergrond van de af te leggen route het gewicht van de hoogwerker kan dragen. - Wees uiterst voorzichtig als je de hoogwerker verplaatst met opgeheven platform. Verplaats de hoogwerker met het werkplatform zo mogelijk in transportstand. Hoogwerkers van het aanhangwagentype mogen nooit met geheven platform verplaatst worden. - Rij langzaam in bochten, op oneffen terrein en op natte vloeren. - Controleer of de last niet breder is dan de af te leggen route. - Vervoer nooit onstabiele lasten. - Rij zo op hellingen dat de last naar de helling toegekeerd is. - Wees alert voor eventuele voetgangers op het traject. Rij niet te dicht bij andere voertuigen. - Vervoer geen personen. - Gebruik de hoogwerker niet als toegangslift! • Schakel de hoogwerker uit als je het platform verlaat. Geen enkel apparaat met ingeschakelde aandrijving is veilig zonder toezicht. • Laad accu’s op in de daarvoor bestemde, geventileerde ruimte. Vermijd vonken en open vuur in de omgeving van de accu. Rook niet tijdens het opladen en controleren van de accu’s. • Rapporteer defecten en storingen van de hoogwerker onmiddellijk bij de verantwoordelijke persoon. • Alleen opgeleide personen mogen de hoogwerker herstellen. Herstellingen moeten uitgevoerd worden volgens de richtlijnen van de constructeur. • Het aangegeven hefvermogen, nl. het toegelaten aantal personen, mag niet overschreden worden. • De nuttige belasting (vermeld in de handleiding van het toestel) moet gelijkmatig over het platform verdeeld worden. • Het platform mag alleen via het daartoe bestemde toegangshek betreden en verlaten worden. • De bedieningspersoon mag geen andere personen in gevaar brengen. • Het rijen werkgebied moet vrij van obstakels zijn. • De ondergrond moet voldoende vlak en draagkrachtig zijn, zodat de stabiliteit gewaarborgd is. • Het is verboden om te werken aan of in de onmiddellijke omgeving van elektrische installaties die onder spanning staan. • Het is verboden om op leuningen te staan of een verhoging (bv. trappen) aan te brengen op de platformvloer. • Het is verboden om overhangende lasten aan te brengen of het platform te vergroten.

© NAVB-CNAC 2010


21

navbdossier Schaarlift

Schaarlift

-

Een schaarlift is niet polyvalent inzetbaar en heeft ook limieten. Een geroutineerd bestuurder zal de volgende instructies respecteren: • Controleer of de schaarlift op een voldoende stevige/vlakke en draagkrachtige ondergrond staat opgesteld: - Controleer de ondergrond vooraleer de hoogwerker te positioneren. Vermijd gaten, bulten, gladde plaatsen en losse ondergrond. • Let op bij schaarliften met verbrandingsmotoren: de uitlaatgassen bevatten koolmonoxide en koolstofdioxide. Bij gebruik in gesloten ruimtes moeten daarom maatregelen genomen worden tegen het inademen van deze gassen (natuurlijke ventilatie). • De schaarlift mag niet over de openbare weg gesleept worden. • De schaarlift mag enkel gebruikt worden tot bij de windkracht die op de machineplaat aangegeven wordt. - Open in noodgevallen het nooddaalventiel op de cilinder. - Vergrendel bij onderhoudswerkzaamheden aan of tussen de scharen het scharenpakket met de veiligheidssteun in de onderwagen. - Bij transport moet het daalventiel in de hefcilinder in geopende positie staan en moet de hoofdschakelaar uitgeschakeld zijn. - Bij het verslepen van de schaarlift moet de rijfunctie ontgrendeld worden. Controleer wekelijks het vloeistofniveau van de accu's. Controleer bij machines met een verbrandingsmotor dagelijks of het oliepeil nog voldoende hoog staat. Verander nooit ingestelde waarden van drukken, enz. in het systeem. Dit geldt ook voor alle veiligheidsvoorzieningen. Zet veiligheidsschakelaars nooit vast en overbrug ze nooit. Bediening hoogwerker • Het zelfstandig bedienen van hoogwerkers is alleen toegestaan voor personen: - ouder dan 18 jaar; - die vertrouwd zijn met de bediening van hoogwerkers en met de voorschriften van de fabrikant. • Hiervoor moet een opleiding voorzien zijn. Bedien nooit een hoogwerker zonder opleiding! • Een opleiding mag gegeven worden door bevoegde personen. - Vraag altijd een attest na een opleiding. • Respecteer de voorschriften van de fabrikant. • Draag de nodige persoonlijke beschermingsmiddelen.

Elektrische luchtlijnen Artikel 192 van het A.R.E.I.2 legt regels op voor het werken in de nabijheid van luchtlijnen. Binnen de ‘gevaarlijke zone’ van een luchtlijn mag geen enkel werk uitgevoerd worden zonder de schriftelijke toelating van de lijnbeheerder en zonder dat de in deze toelating opgelegde werkvoorwaarden nageleefd worden. Iedere ‘blanke of daarmee gelijkgestelde geleider’ heeft zijn gevaarlijke zone. Indien elke ‘blanke of daarmee gelijkgestelde geleider’ meerdere ongunstige standen kan aannemen, is de gevaarlijke zone het omhullend volume van de verschillende gevaarlijke zones, bekomen in de overeenkomstige ongunstige standen van de ‘blanke of daarmee gelijkgestelde geleider’. Het begrip ‘gevaarlijke zone’ wordt als volgt gedefinieerd: “De gevaarlijke zone van de geleiders van een lijn met ‘blanke of daarmee gelijkgestelde geleiders’ is het volume, gevormd door de verplaatsing van een cirkel met straal ‘a’ in een vlak looprecht op de geleider waarbij het middelpunt van de cirkel langs de geleider glijdt die denkbeeldig de meest ongunstige toestand van de ‘blanke of daarmee gelijkgestelde geleiders’ voorstelt.”

2 A.R.E.I. = Algemeen Reglement op de Elektrische

Installaties

© NAVB-CNAC 2010

22


navbdossier De straal van de beschrijvende cirkel is functie van de spanning: • bij laagspanning (<1000 V): 2 m; • bij hoogspanning: 2,5 + (Un*0.01). Daarbij is: • Un de nominale spanning tussen de geleiders, uitgedrukt in kV; • a de straal, uitgedrukt in meter. De afstand tot een hoogspanningslijn wordt dus bepaald door de nominale spanning. Voor een hoogspanningslijn van 70kV betekent dit : 2,5 + (70*0.01) = 3,2. Dit betekent dat de hoogwerker dus in alle richtingen minstens 3,2 m van de hoogspanningslijn verwijderd moet blijven. Om te weten hoeveel kV de nominale spanning bedraagt, moet contact opgenomen worden met de lijnbeheerder. De nominale spanning van een hoogspanningslijn kan immers niet met het blote oog bepaald worden. Meestal is de spanningszone cirkelvormig, maar door de bewegingen van de geleider kan ze ook de vorm van een ellips aannemen. Voor laagspanningslijnen moet een veiligheidsafstand van 2 m rond de geleider gerespecteerd worden. Ook hier geldt dat de spanningszone in normale omstandigheden cirkelvormig is, maar door de bewegingen van de geleider de vorm van een ellips kan aannemen. Uitsluitend bij laagspanning kunnen hulpmiddelen gebruikt worden om de geleiders tijdelijk te isoleren, zodat het gevaar van rechtstreekse aanraking vermeden wordt. Het aanbrengen van deze hulpmiddelen moet bij de elektriciteitsverdeler aangevraagd worden. Het personeel van de verdeler zal deze taak dan uitvoeren, want de werknemers van de aannemer mogen dergelijke taken niet zelf uitvoeren. Verbod De belangrijkste vijanden van een hoogwerker kunnen worden ingedeeld in twee groepen, nl. putten en vloeropeningen enerzijds en het klimaat anderzijds. In de volgende situaties moet het werk stilgelegd worden: • bij blootstelling aan een windkracht groter of gelijk aan de maximaal toegelaten windkracht; - Sommige voorschriften spreken over een maximale windkracht van 12,5 m/s, andere van 13,8 m/s. - Het is daarom aangewezen om de voorschriften van de fabrikant erop na te lezen. • buitenwerk tijdens zwaar weer (onweer, e.d.); • de hoogwerker functioneert niet optimaal; • de hoogwerker komt scheef te staan; • het werkplatform blijft niet horizontaal staan.

Gebruik van een hoogwerker in de nabijheid van een luchtlijn

Het werkplatform van een schaarlift mag niet als opvangplatform gebruikt worden.

Aandachtspunten bij de aankoop/huur van een hoogwerker Bij de aankoop van een nieuwe hoogwerker moet geëist worden dat deze een CE-markering en een geldige verklaring van overeenkomstigheid heeft. Een andere contractuele overkomst kan zijn dat de eerste keuring voor indienststelling door een EDTC al is gebeurd. De verdere (driemaandelijkse) keuringen zijn dan ten laste van de aankoper. In verband met de huur van een hoogwerker zijn volgende elementen van belang: • De verhuurder (verhuurmaatschappij) is verantwoordelijk voor de conformiteit van de hoogwerker met de reglementaire beschikkingen die van kracht zijn in het land van de verhuurder. • Ook de conformiteit van de hoogwerker met de bijkomende vereisten die opgelegd zijn door de gebruiker, komen ten laste van de verhuurder. • De verhuurder moet de hoogwerker in goede staat houden. • Het huurcontract moet melding maken van wie belast is met het onderhoud van de gehuurde hoogwerker. • Normaal komt de periodieke keuring van een hoogwerker ten laste van de verhuurder. In het contract kan echter vermeld worden dat de huurder moet instaan voor de periodieke keuring van de hoogwerker. Meestal is dat enkel het geval wanneer de hoogwerker gehuurd wordt voor een langere periode (meerdere maanden).

© NAVB-CNAC 2010


23

navbdossier Keuze van persoonlijke valbeveiliging In een hoogwerker is het hoofddoel van valbeveiliging niet om een val te beperken, maar wel om vallen te voorkomen. Daarom wordt best niet gekozen voor een doorsnee valbeveiliging met een veiligheidslijn van 2 m en een valdemper. De gevaren hiervan zijn de volgende: • Met die valbeveiliging kan je ongeveer 5 m vallen, met het gevaar dat je hard in aanraking komt met obstakels onderweg of toch tot op de grond valt. • De redding is moeilijker met een veiligheidslijn met een valdemper, terwijl tijd toch erg belangrijk is. Een geblokkeerde bloedcirculatie kan al in 20 minuten tijd tot een ernstig letsel of zelfs tot de dood leiden. • De bevestigingspunten aan de werkbak zijn vaak niet berekend op de extra belasting die een val van een persoon teweegbrengt. • Door de schokbelasting op de werkbak als gevolg van een val van personen kan de hoogwerker kantelen. De persoonlijke valbeveiliging moet zo kort zijn dat de personen in de hoogwerker het werk wel kunnen uitvoeren, maar niet uit de bak kunnen vallen. Een valbeveiliging met valdemper is dus geen goede oplossing omdat deze beveiliging de val nog kan verlengen. De werkbak moet voldoende mogelijkheden bieden om de lijn doeltreffend te kunnen aanhaken. De bovenstaande verplichtingen gelden voor alle hoogwerkers met giek, behalve als er boven water mee gewerkt wordt en het gezondheidsrisico van in het water vallen vermoedelijk kleiner is dan dat van vastzitten aan de werkbak. Op schaarliften en hefsteigers is persoonlijke valbeveiliging doorgaans niet noodzakelijk. Instructies vermeld op de werkkooi

Dakrandbeveiliging en opvangvloeren Dakrandbeveiliging Er worden nog altijd dakrandbeveiligingen gebruikt die niet aangepast zijn aan de helling van het dak. De norm EN 13374 bepaalt hoe tijdelijke leuningen vakkundig opgesteld kunnen worden. Hoewel deze norm geen wettelijke verplichting inhoudt, hebben dakwerkers er toch alle belang bij om hem te volgen. Tijdelijke leuningen worden in drie grote klasses ingedeeld:

Klasse A

Voorbeeld van een leuningsysteem klasse A

Een leuningsysteem van klasse A kan enkel gebruikt worden voor werkvloeren met een maximale hellingshoek van 10°. Dit leuningsysteem is dus enkel bruikbaar op platte daken. Het bestaat uit de klassieke drie elementen: bovenleuning, tussenleuning en voetplint. Hierbij moet opgemerkt worden dat de afstand tussen de verschillende elementen van het leuningsysteem niet meer dan 47 cm mag bedragen.

Klasse B Een leuningsysteem van klasse B kan zowel statische als dynamische krachten opvangen. Concreet kan een leuningsysteem van klasse B gebruikt worden als: • de hellingshoek van het dak minder dan 30° bedraagt: zonder hoogtebeperking; • de hellingshoek van het dak meer dan 30°, maar minder dan 60° bedraagt: met een beperking van de verticale valhoogte tot 2 meter.

Belangrijk hierbij is dat er een net met een mazenbreedte van maximaal 25 cm aan het leuningsysteem moet worden aangebracht.

Klasse C Voorbeeld van een leuningsysteem klasse B

Voorbeeld van een leuningsysteem klasse C

Een dakrandbeveiliging van klasse C weerstaat aan sterke dynamische krachten en is ontworpen om de val van personen van een steile helling op te vangen. Een leuningsysteem van klasse C kan gebruikt worden: • als de hellingshoek van het dak meer dan 30°, maar minder dan 45° bedraagt: zonder hoogtebeperking; • als de hellingshoek van het dak meer dan 45°, maar minder dan 60° bedraagt: met een beperking van de verticale valhoogte tot 5 meter. Aan een leuningsysteem van klasse C moet een net met een mazenbreedte van maximaal 10 cm worden aangebracht. Als de valhoogte niet tot minder dan 5 meter beperkt kan worden, moeten er bijkomende leuningen op de dakhelling geplaatst worden. Voor een dakwerker die werkt op hellende daken, is het aangewezen om steeds een leuningsysteem van klasse C te gebruiken. Dit voorkomt vergissingen en het gebruik van nietaangepaste beschermingsmiddelen in bepaalde werksituaties.

© NAVB-CNAC 2010

24


navbdossier Opvangvloeren Voor opvangvloeren is nog altijd het artikel 434.9.1 van het ARAB van kracht. Dat artikel bepaalt het volgende: “Indien het niet mogelijk is om collectieve beveiligingen als netten en leuningen aan te brengen of als er gevaar bestaat om over deze elementen heen te vallen, dan worden vangelementen aangebracht: • hetzij vloeren of gelijkwaardige collectieve vangelementen die een werknemer kunnen opvangen voordat hij een vrije val verricht van meer dan 3 meter. • Hetzij netten of gelijkwaardige collectieve vangelementen die een werknemer kunnen opvangen voordat hij een vrije val verricht van meer dan 6 meter.” Verder stelt artikel 434.9.2 van het ARAB: “De afstand, horizontaal gemeten tussen de bovenste rand van het vangelement en de verticale die door het beginpunt van de val gaat bedraagt ten minste: • 2 meter voor een hoogteverschil dat 4 meter niet overtreft; • 3 meter voor een hoogteverschil dat 4 meter overtreft.” Het vangoppervlak moet het lichaam zo kunnen opvangen dat de schok geen ernstige letsels kan veroorzaken. Daarom stelt artikel 434.9.3 van het ARAB dat de helling van de vangvloeren niet meer dan 45° mag bedragen als er elastische vangelementen worden gebruikt. Doorgedreven berekeningen hebben echter duidelijk aangetoond dat de breedte van de vangnetten zoals voorgeschreven in artikel 434.9.2 van het ARAB, volstrekt onvoldoende is. Voor een hoogteverschil van 4 meter moet het vangoppervlak bijvoorbeeld minstens 4 meter breed zijn, terwijl in het ARAB slechts 3 meter wordt voorgeschreven. Voor het gebruik van horizontale netten moet rekening gehouden worden met twee grote krachtlijnen: • Het is aangewezen om vangnetten te gebruiken die conform de norm EN 1263 zijn. • De gebruiks- en onderhoudsvoorschriften van de fabrikant moeten gerespecteerd worden. Voorbeeld van een horizontaal vangnet

Werken vanuit een aan een kraan opgehangen personenbak Personenbak die aan een kraan opgehangen is Het koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen bestemd voor het hijsen of heffen van lasten stelt dat het hijsen van personen slechts in uitzonderlijke situaties toegelaten is. Bijgevolg mag enkel gewerkt worden vanuit een personenbak die opgehangen is aan een kraan als het gaat om werken van korte duur. Bovendien zijn er een hele reeks verplichtingen verbonden aan het gebruik van een personenbak: • De persoon of de personen die in de werkbak plaatsnemen, moeten een veiligheidsharnas dragen. • De combinatie personenbak/hefwerktuig moet als geheel door een E.D.T.C. gekeurd worden. Het gaat dus niet om de personenbak en het hefwerktuig apart. • Wanneer personen in een personenbak vervoerd worden, mag de totale belasting van het hefwerktuig niet groter zijn dan de helft van de maximale belasting voor het heffen of hijsen van lasten. Deze verplichting slaat zowel op de hefbelasting (gewicht) als op de momentbelasting (omkantelen). Personenbak

Betonneerbak met werkplatform Om beton van hoge kolommen te storten, wordt vrij vaak gebruik gemaakt van een betonstortbak met een werkplatform, die aan een kraan opgehangen wordt. Op het werkplatform staat dan een arbeider die de schuif van de betonbak opent wanneer deze bak boven de kolom hangt. Is deze werkwijze toegelaten en zo ja, aan welke voorwaarden moet worden voldaan om de veiligheid te garanderen? Het koninklijk besluit van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen bestemd voor het hijsen of heffen van lasten, stelt dat het hijsen van personen slechts in uitzonderlijke situaties toegelaten is. In de toelichting bij dit KB heeft de FOD WASO opgenomen dat het voortdurende gebruik van een betonbak met geïntegreerd werkplatform niet toegelaten is.

© NAVB-CNAC 2010


25

navbdossier Een dergelijke betonbak is wel toegelaten om bijvoorbeeld één of twee kolommen te betonneren. Op het werkplatform mag slechts één arbeider plaatsnemen. Bovendien zijn alle voorschriften met betrekking tot het gebruik van een personenbak van toepassing op betonneerbakken met een werkplatform. Dat houdt de volgende verplichtingen in: • Een valharnas is verplicht. Het moet bevestigd worden aan een punt boven het haakblok. • Er moet steeds visueel contact zijn tussen de bedienaar van de kraan en de persoon op het werkplatform. • De hijssnelheid mag niet meer dan 20 m/min bedragen. • De inhoud van de betonbak mag de helft van de toegelaten belasting van het hijswerktuig niet overschrijden. Dit geldt voor alle posities die de betonbak kan innemen. Het hijstoestel moet uitgerust zijn met een lastmomentbegrenzer die toelaat om rekening te houden met de halvering van de toegelaten last. • Het hijswerktuig moet samen met de betonbak gekeurd worden door een E.D.T.C.

Container die aan een kraan opgehangen is Kubel met platform

Container aan kraan

Voor afbraakwerken vanuit een container aan een kraan gelden dezelfde verplichtingen als voor werken vanuit een personenbak: deze werkmethode mag slechts in uitzonderlijke omstandigheden toegelaten worden. Voor de start van de werken moet de werkgever bovendien: • een uitgebreide risicoanalyse maken om een veilige werkmethode vast te leggen. Tijdens de werken moet hij toezicht houden op de veiligheid en eventueel de werkmethode aanpassen. • een berekeningsnota voorleggen waarin de normale en incidentele belastingen zijn opgenomen waaraan de kraan tijdens de uitvoering van de werken blootgesteld kan worden. In de praktijk vormt dit meestal een probleem omdat de reële krachten moeilijk begroot kunnen worden. Het gaat onder meer om: de windbelasting, de horizontale krachten als gevolg van de afbraakwerken, de dynamische belasting door het vallende afbraakmateriaal, de trillingen of resonanties, toevallige en onvoorziene bewegingen van de container… • zorgen dat hij uitsluitend geschikt gereedschap ter beschikking van zijn personeel stelt, dat aangepast is aan de werken die uitgevoerd moeten worden. Hierbij moet vermeld worden dat de uitrusting als een geheel wordt beschouwd en dus ook als geheel moeten worden gekeurd. Dit geheel omvat: - de kraan; - de hijstoebehoren; - de container met de breekhamer die op een kleine kraan gemonteerd is; - eventuele toebehoren.

Al deze documenten moeten ter goedkeuring voorgelegd worden vooraleer gestart mag worden met de werken. De Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk van de FOD WASO heeft terecht voorbehoud bij deze werkmethode omdat herhaaldelijk vastgesteld werd dat de voorgeschreven maatregelen niet nageleefd worden op de bouwplaats.

Besluit De wijziging van de reglementering in verband met het gebruik van arbeidsmiddelen voor werken op hoogte heeft verstrekkende gevolgen, zowel voor aannemers die ladders gebruiken als voor aannemers die steigers monteren en gebruiken. Het koninklijk besluit betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor tijdelijke werkzaamheden op hoogte kadert in de nieuwe aanpak waarbij de verschillende lidstaten Europese richtlijnen in hun nationale wetgeving moeten opnemen. Deze nieuwe aanpak houdt in dat afgestapt wordt van de zeer strikte technische bepalingen uit het ARAB en dat de werkgever aan de hand van een risicoanalyse meer en meer zelf moet bepalen welke arbeidsmiddelen en preventiemaatregelen toegepast moeten worden voor een bepaalde activiteit. Bijgevolg is de werkgever verplicht om steeds het meest geschikte arbeidsmiddel te kiezen voor een bepaalde activiteit.

© NAVB-CNAC 2010

26


navbdossier

Controlelijsten De volgende lijsten met aandachtspunten laten toe om op een eenvoudige manier een controleschema op te stellen:

Controlelijst voor het gebruik van ladders Controlepunt Algemeen

Onderhoud

Opbergen

Periodieke controle

Omschrijving

OK

Acties

Opvolging

• Draagt de ladder een VGS-label? Indien niet: wordt er gecontroleerd of de ladder voldoet aan de norm EN 131-2?

■

…

…

• Is het materiaal waaruit de ladder is vervaardigd aangepast aan de uit te voeren werkzaamheden? (Geen metalen ladders in de buurt van elektrische leidingen.)

■

…

…

• Indien de ladder wordt gebruikt op een gladde of een zachte bodem of op een helling of een trap, is er daarvoor dan aangepast toebehoren voorhanden? (Bv. ladderzolen, een steunplaat onderaan…)

■

…

…

• Zijn aangepaste hulpstukken voorhanden om de ladder indien nodig bovenaan vast te maken? (Bv. plaatsing tegen een pyloon.)

■

…

…

• Wordt er rekening mee gehouden dat houten ladders niet behandeld mogen worden met vulmiddelen of bedekkingsmiddelen, omdat die eventuele fouten kunnen verbergen?

■

…

…

• Worden metalen ladders en metalen onderdelen beschermd tegen corrosie?

■

…

…

• Worden de antislipgroeven van sporten en treden gereinigd?

■

…

…

• Worden de ladders beschermd tegen mechanische beschadiging en inwerking van vocht of bijtende producten (zuren, basen…)?

■

…

…

• Steunt de onderste ladderboom bij horizontale ophanging op minimum 3 steunpunten en wordt de bovenste boom op zijn plaats gehouden door voldoende muurhaken?

■

…

…

• Worden de houten ladders opgeborgen in goed geventileerde ruimten met een hoge relatieve vochtigheid? 75 à 85% is ideaal als relatieve vochtigheid.

■

…

…

• Worden de ladders regelmatig (bv. maandelijks) nagekeken door een bevoegd persoon?

■

…

…

• Wordt een register van ladders bijgehouden?

■

…

…

• Zijn alle ladders genummerd?

■

…

…

• Wordt een afgekeurde ladder onmiddellijk hersteld of uit dienst genomen?

■

…

…

• bevestiging van de sporten in de ladderbomen (draaien, speling, loskomen…)?

■

…

…

• vervorming van de sporten of bomen?

■

…

…

• barsten in de sporten of bomen?

■

…

…

• roestvlekken op stalen ladders?

■

…

…

• beschadiging van scharnieren, beugels, touw, katrol, uitspreidingssysteem? (Dit hangt samen met het type ladder.)

■

…

…

• zitten alle bouten en moeren goed vast?

■

…

…

• werken alle mechanismen naar behoren?

■

…

…

• Worden de ladders minstens tweemaal per jaar gecontroleerd op:

© NAVB-CNAC 2010


27

navbdossier Nuttige tips Een degelijke ladder met de beste beschermingsvoorzieningen is geen absolute garantie dat er geen ongevallen kunnen of zullen gebeuren. Ze moet ook nog op de juiste manier gebruikt worden. Daarom moeten alleszins bijkomende instructies gegeven worden. Voorbeelden: • Zet een ladder nooit op een mogelijk onstabiele ondergrond zoals op kisten of op vaten. • Plaats nooit een ladder op steunen van kleine afmetingen. • Het beklimmen en het afdalen van een ladder moet steeds gebeuren met het gezicht naar de ladder toe. • Bij het beklimmen of het afdalen worden de sporten vastgehouden en niet de bomen. • De ene hand mag pas loslaten wanneer de andere reeds de volgende sport heeft vastgegrepen. • Wanneer tegelijkertijd verschillende personen naar boven en/of beneden moeten gaan, moeten minimum twee ladders gebruikt worden. • Spring nooit van een ladder, zelfs wanneer je nog maar enkele sporten moet afdalen. • Indien een ladder voor een deur opgesteld wordt, moet deze afgesloten of volledig geopend worden. De aangepaste signalering dient eveneens voorzien te worden. • Laat nooit een ladder tegen een raam rusten; het kan opengaan, het glas kan breken. • Indien een ladder gedurende geruime tijd op dezelfde plaats gebruikt moet worden, moet ze zorgvuldig vastgemaakt worden, bij voorkeur bovenaan (ook al heeft ze minder dan 25 sporten). • Leun niet te veel opzij om plaatsen te bereiken die te ver van de ladder verwijderd zijn, maar verplaats de ladder. • Kijk bij het afdalen van een ladder en alvorens de voet op de grond te zetten of er geen voorwerp ligt dat een val zou kunnen veroorzaken. • Let bij het dragen van een ladder op voor personen, voor elektrische en andere leidingen (vooral aan hoeken van gebouwen of tijdens het draaien). • Gebruik nooit een ladder als loopbrug. • Ga bij het gebruik van een dubbele ladder nooit schrijlings over de top van de ladder staan. • Stel bij het gebruik van een uitschuifbare ladder het uitschuifbare deel langs de goede kant op. • Verplaats geen uitgeschoven schuifladder, breng ze eerst tot haar kleinste lengte terug. • Let erop dat een ladder nooit door twee of meer personen gelijktijdig beklommen wordt.

Controlelijst voor steigers Controlepunt Documenten

Omschrijving

OK

• Beschikt de gebruiker over de gebruiksaanwijzing van de fabrikant en een handleiding waarin een berekening voor de weerstand en de stabiliteit staan?

Acties

Opvolging

■

…

…

■

…

…

Als deze berekeningsnota niet beschikbaar is of als de structurele configuratie die overwogen wordt niet voorzien is, moet een berekening voor de weerstand en de stabiliteit uitgevoerd worden door een persoon die kan aantonen dat hij over de nodige kennis beschikt om dergelijke berekeningen uit te voeren. • Beschikt de gebruiker over een montage-, demontage- en ombouwschema (als dit niet opgenomen is in de gebruiksaanwijzing van de fabrikant)? Dit schema is een algemeen plan, dat aangevuld moet worden met specifieke details van de steiger in kwestie (voor zover de complexiteit van de steiger dit vereist).

© NAVB-CNAC 2010

28


navbdossier Controlepunt Constructie

Toegang en plaatsing

Orde en netheid

Omschrijving

OK

Acties

Opvolging

• Heeft de steiger voldoende weerstand met betrekking tot de uit te voeren werken? (Zie classificatie van de belastingen.)

■

…

…

• Zijn de vloerplanken voldoende dik in functie van de overspanning? Het gebruik van bekistingsplanken als werkvloer is strikt verboden.

■

…

…

• Zijn de overbruggingen van doorgangen correct ontworpen en uitgevoerd?

■

…

…

• Is de breedte van de loopbruggen gerespecteerd? (Met de breedte van een steiger wordt de afstand tussen de twee assen van de staanders bedoeld, loodrecht op de gevel gemeten.)

■

…

…

• Is de steiger op een correcte manier verbonden of verankerd? (Minimumaantal te controleren in de berekeningsnota van de constructeur.)

■

…

…

• Zijn de steigers voorzien van zijdelingse windverbanden of van overeenkomstige voorzieningen die dezelfde functie vervullen en die door de installateur zijn vermeld?

■

…

…

• Zijn de vloeren vrij van alle uitkragende planken of platen?

■

…

…

• Is de toegang tot en op de steiger zelf veilig?

■

…

…

• Is de steiger op een correcte manier gepositioneerd op de grond? (Het is noodzakelijk om systematisch verdeelplaten te voorzien.) Het is verboden om: 1. stutten te plaatsen op holle voorwerpen; 2. blokken overdreven te stapelen; 3. de steun op een slechte ondergrond te plaatsen; 4. een schroef van de vijzel te ver uit te draaien (risico op doorknikken).

■

…

…

• Beschikt de steiger over een veilige toegang tot alle niveaus en alle werkposten?

■

…

…

• Is de steiger voorzien van een steigerkaart, waarop is aangegeven of de steiger betreden mag worden en wat de belastingsklasse van de steiger is?

■

…

…

• Is de bekleding van de steiger in goede staat en rein?

■

…

…

• Zijn de houten vloeren vrij van gebreken, zoals barsten, knopen, verrotte delen, beschadigingen…?

■

…

…

• Zijn de steigervloeren vrij van hindernissen? Zijn de doorgangen voldoende breed?

■

…

…

• Zijn alle delen van de steiger die een rand vormen, voorzien van de nodige randbescherming?

■

…

…

• Zijn er valbeschermingen geplaatst aan de binnenkant van de steiger indien de afstand tot de gevel groter is dan 30 cm?

■

…

…

• Is de bovenste loopbrug gemonteerd conform het uit te voeren werk? (De loopbrug moet zich maximum 1 m onder de dakrand bevinden, het bovenste deel van de leuning minstens 80 cm boven de dakrand.)

■

…

…

• Voldoet de steiger aan de eisen voor randbeveiliging?

■

…

…

• Bestaat het risico dat derden in gevaar gebracht worden door vallende voorwerpen? Indien dit het geval is, kan dit voorkomen worden door een veiligheidszone af te bakenen of door een adequate signalisatie aan te brengen?

■

…

…

• De steiger mag enkel omgebouwd worden na een voorafgaandelijk akkoord van de bevoegde persoon en enkel door personen die daarvoor aangesteld zijn door de bouwplaatsleiding, de installateur of de fabrikant van de steiger.

■

…

…

© NAVB-CNAC 2010


29

navbdossier Controlelijst voor hoogwerkers Controlepunt Omgevingsfactoren

Veilig werken met een hoogwerker

Keuring

Bedienaar

PBM’s

Omschrijving

OK

Acties

Opvolging

• Is de ondergrond vlak, stabiel en voldoende draagkrachtig?

■

…

…

• Heeft men rekening gehouden met obstakels (putten, deksels, doorgangen…) ?

■

…

…

• Is er gelet op elektriciteitskabels en procesleidingen (voldoende veiligheidsafstand)?

■

…

…

• Is er voldoende manoeuvreerruimte?

■

…

…

• Wordt de werkplek afgezet (aanrijgevaar, val van voorwerpen)?

■

…

…

• Werden er stempels geplaatst op een stevige ondergrond?

■

…

…

• Wordt de hoogwerker voor binnentoepassing enkel binnen gebruikt?

■

…

…

• Worden de werkzaamheden stopgezet bij te hoge windsnelheden (volgens de instructies van de fabrikant)?

■

…

…

• Is het werkplatform veilig bereikbaar en voorzien van leuningen?

■

…

…

• Zijn er voldoende veiligheidsmaatregelen genomen tegen knelgevaar (scharen van schaarlift afgeschermd, voorziening bij de hoogwerker die de daalbeweging stopt bij knelgevaar…) ?

■

…

…

• Kan de hoogwerker enkel bediend worden vanaf het werkplatform?

■

…

…

• Is er een gebruikershandleiding aanwezig?

■

…

…

• Is de maximale gebruikslast aangeduid op de hoogwerker (personen en materiaal)?

■

…

…

• Is de hoogwerker gekeurd conform de wettelijke bepaling (driemaandelijks) en is het keuringsverslag aanwezig op de bouwplaats?

■

…

…

• Is de gebruiker voldoende opgeleid?

■

…

…

• Kent hij de gebruiksinstructies van de betreffende hoogwerker?

■

…

…

• Weet hij hoe te handelen in noodsituaties?

■

…

…

• Maken de bedienaar en de andere personen in de werkbak correct gebruik van de verplichte persoonlijke valbeveiliging?

■

…

…

• Is de bedienaar/gebruiker minstens 18 jaar?

■

…

…

• Verlaat of betreedt hij het werkplatform niet wanneer het uitgeschoven is en zorgt hij ervoor dat andere gebruikers dit ook niet doen?

■

…

…

• Voert de bedienaar geen hijswerkzaamheden uit met de hoogwerker?

■

…

…

• Kan de bedienaar hulp inroepen vanaf het werkplatform?

■

…

…

• Maken de bedienaar en de eventuele andere gebruikers correct gebruik van persoonlijke valbeveiliging bij werken met een hoogwerker met mobiele arm?

■

…

…

• Worden de PBM’s gedragen die noodzakelijk zijn bij de werkzaamheden?

■

…

…

© NAVB-CNAC 2010

30


navbdossier Regelgeving en normen Steigers Vaste steigers Gevelsteigers Metserstellingen Trappentorens

NBN EN 12810-1 tot 2 : Gevelsteigers vervaardigd van geprefabriceerde componenten NBN EN 12811-1 tot 3 : Tijdelijke bouwplaatsuitrusting

Ondersteuningstorens

NBN EN 12812 : Ondersteuningsconstructies - Prestatie-eisen en algemeen ontwerp NBN EN 12813 : Tijdelijke werkuitrusting - Ondersteuningstorens vervaardigd uit geprefabriceerde componenten - Aanvullende methoden van structureel ontwerp

Hangsteigers

EN 1808 : 1999 : Veiligheidseisen voor hangsteigers - Ontwerpberekeningen, stabiliteitscriteria, constructie - Beproevingen

Opvangplatformen

NBN EN 13374 : Tijdelijke randbeschermingssystemen - Productspecificatie, beproevingsmethoden

Mobiele steigers Rolsteigers

NBN EN 1004 : Rolsteigers opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen EN 1298 : 1996-07 : Rolsteigers - Regels en leidraad voor het opstellen van een handleiding voor de opbouw en het gebruik

Hangstellingen (mechanische arm of kabels)

Wordt beschouwd als 'hefwerktuig' -- > ARAB 452.2 en 452.16

Hangstellingen lichte type (type Brusselse stelling)

NBN I 09-002 : 1996 : Hangsteigers van het lichte type - Bouwvereisten

Steigers op ladderklampen

Ladders Werfladders

EN 131-1 en 2 : Ladders

Trapladders

NBN EN 14183 : Trapladders

Vaste ladders

NBN EN ISO 14122-4 : Veiligheid van machines - Permanente toegangsmiddelen tot machines - Deel 4: Vaste ladders

Bibliografie • Hoogwerkers - Abomafoon nr. 5.07, juni 2006 - 6p. - Ede: Aboma+Keboma • Veilig werken met hoogwerker nabij elektrische luchtlijnen - Nieuwsbrief Arbeidsveiligheid nr. 23, december 2003 - p. 5 - Mechelen: Kluwer • Hoogwerker/Schaarliften - F. De Witte - Interne Memo Adviseurs nr. 40 - Brussel: NAVB • Europese norm hoogwerkers onveilig - Waarom nog een gordel? - Arbo nr. 11, november 2005 pp. 16-18 - Alphen an den Rijn: Kluwer • Veilig werken met een hoogwerker - C. Costermans - Doe het Veilig nr. 5, september 1993 pp. 173-180 - Antwerpen: Provinciaal Veiligheidsinstituut • Veilig werken met een hoogwerker - De Vlaamse schilder nr. 3, mei 2006 - pp. 12-14 - Brussel: Confederatie Bouw Vlaamse schilders. • Het gebruik van ladders en steigers tijdens de afwerkingsfase - NAVB dossier nr. 119, juli 2008 19 p. - Brussel: NAVB - http://www.cnac.be/NAVB/nl/Publicaties/NAVB_dossiers/119.htm © NAVB-CNAC 2010


31

Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf Sint-Jansstraat 4 1000 Brussel

Tel.: 02/552 05 00 Fax: 02/552 05 05

E-mail: [email protected] Website: www.navb.be

DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE - JANUARI-FEBRUARI-MAART 2010 NAVB. Bundel Nr 125. Arbeidsmiddelen voor het uitvoeren van werken op hoogte

Recommend Documents