DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE - APRIL-MEI-JUNI 2007 NAVB. Bundel Nr 114. Wegenwerken. Psychosociale arbeidsbelasting en gezondheidsklachten

D R I E M A A N D E L I J K S E

U I T G A V E

-

A P R I L - M E I - J U N I

2 0 0 7

NAVB Bundel Nr 114

Wegenwerken

Psychosociale arbeidsbelasting en gezondheidsklachten

navbdossier

Inhoud Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Definitie van wegenwerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Psychosociale arbeidsbelasting - algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Tweede trimester 2007

Gezondheidsklachten – algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Bundel Nr 114

Regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Wegenwerken Psychosociale arbeidsbelasting en gezondheidsklachten

Het welzijn van de werknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Het Welzijnsbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 De Interne en Externe Diensten PBW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Het gezondheidstoezicht van de werknemers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 Preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Het antistressbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Risico’s inzake arbeidsgezondheid en psychosociale belasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Overname toegestaan mits toelating van het NAVB.

Arbeidsinhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Arbeidsomstandigheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Arbeidsverhoudingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Preventiefiches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Deze bundels worden in het Frans gepubliceerd onder de titel “CNAC dossier”. De raadgevingen gepubliceerd door het NAVB binden enkel het Actiecomité, rekening houdend met de huidige stand van de wetgeving en de techniek, en onttrekken de lezer niet aan de verplichting om informatie in te winnen en de geldende wetgeving na te leven. • Verschijnt 4 maal per jaar. • Bestellingen en tarieven: zie www.navb.be of achteraan in NAVB info. • Gratis downloadbaar op www.navb.be In dezelfde reeks zijn nog andere dossiers beschikbaar (vroeger “Veiligheidsnota’s”).

Preventie per beroep . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 Beroepsfiche Wegenwerker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Activiteitenfiche Rioollegger . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Activiteitenfiche Plaatser van nutsleidingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Activiteitenfiche Stratenmaker . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Activiteitenfiche Asfalt- en betonwegenwerker. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Activiteitenfiche Wegmarkeerder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23 25 31 35 37 39

Thematische preventiefiches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Thematische preventiefiche Algemene risico’s bij werken op de openbare weg . . . . . . . . . Thematische preventiefiche Signalisatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thematische preventiefiche Aanbrengen van beschoeiingen en werken in beschoeide sleuven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thematische preventiefiche: de slijpschijf . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thematische preventiefiche: de breekhamer. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thematische preventiefiche: de compressor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thematische preventiefiche: graaf-laadcombinatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thematische preventiefiche: sleuvengraafmachine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thematische preventiefiche: wegenwals . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Thematische preventiefiche: de trilstamper . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

43 47 49 51 52 53 54 55 56 57

Bibliografie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

Verantwoordelijke uitgever :

NAVB

Carl Heyrman - Sint-Jansstraat 4 – 1000 Brussel Inschrijvingsnummer bij de Koninklijke Bibliotheek (wettelijk depot) 2515. Het redactiecomité van NAVB dossier streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie. Het kan er echter niet aansprakelijk voor worden gesteld. De reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en duidelijke bronvermelding.

Colofon NAVB dossier is een driemaandelijks informatieblad van het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (ook beschikbaar in het Frans onder de titel “CNAC dossier”).

Informatie en abonnement : NAVB – Sint-Jansstraat 4 – 1000 Brussel Tel.: 02/552.05.00 - Fax: 02/552.05.05 E-mail: [email protected] - Website: www.navb.be

Redactie : Raymond Brems, Christian Depue, Carl Heyrman, Véronique le Paige, Arlette Moonens, Christelle Schmitz, Emmy Streuve, Isabelle Urbain, Nicolaas Van Leeuwen

Opmaak en drukwerk : www.mwp.be

© NAVB-CNAC 2007

2

Wegenwerken - Psychosociale arbeidsbelasting en gezondheidsklachten

navbdossier

Inleiding Het beroep van wegenwerker is een mooi beroep. Maar, net als bij andere beroepen, bestaat er kans op schade aan de gezondheid als gevolg van de beroepsuitoefening. Bij het uitvoeren van wegenwerken heeft men vaak te maken met korte uitvoeringstermijnen, nieuwe technieken, flexibilisering, hogere productiviteit en kwaliteitseisen, wisselende weersomstandigheden, gevaarlijke stoffen, lawaai, trillingen… en een toenemend aantal weggebruikers. Dat alles heeft zijn gevolgen voor de psychosociale arbeidsbelasting en de gezondheid van de wegenwerkers. Gelukkig volgt de wetgever de evolutie in het arbeidsmilieu en de nieuwe risico’s die ermee gepaard gaan. Dit zijn de belangrijkste mijlpalen in verband met de psychosociale belasting veroorzaakt door het werk en de bescherming van de gezondheid van de werknemers op het werk: • de Welzijnswet van augustus 1996 • de uitvoeringsbesluiten van maart 1998 • het KB van mei 2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers • het KB van mei 2007 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk • de CAO van maart 1999 betreffende het beleid ter voorkoming van stress op het werk

Definitie van wegenwerken Om een overzicht te geven van wat er met wegenwerken bedoeld wordt, werden een aantal officiële teksten geconsulteerd in verband met: • de bevoegdheid van het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf1: werken aan wegen; vliegveldbanen; fietspaden, voegwerk, straatwerk en wegbebakening; asfalteren en bitumineren; aanleggen en onderhoud van spoorwegen • de erkenning van aannemers van werken2: gewone rioleringswerken; watervoorziening en leggen van allerhande leidingen; niet-elektrische veiligheidsinrichtingen, afsluitingen en schermen; bitumineuze verhardingen en bestrijkingen; leggen van sterkstroom- en telecommunicatiekabels in sleuven, zonder aaneenkoppeling; horizontale doorpersingen van buizen voor kabels en leidingen • de registratie van aannemers3: werken aan wegen, vliegveldbanen, fietspaden, voegwerk, straatwerk en wegbebakening, asfalteren en bitumineren, aanleggen en onderhoud van spoorwegen • de NACE-code: bouw van autowegen en andere wegen, vliegvelden en sportfaciliteiten; bouw van spoorwegen (aanleggen van de bedding, plaatsen van de rails en herstellingswerken); bouw van paden voor voertuigen en voetgangers (inclusief het plaatsen van vangrails); bouw van starten landingsbanen; bouw van speel- en sportterreinen, zwembaden…; schilderen van markeringen op wegen en parkeerplaatsen Kortom, met wegenwerken worden bedoeld: het bouwen, herstellen en onderhouden van wegen, fietspaden, rotondes, vliegvelden en startbanen…; het asfalteren en bitumineren van wegen; het aanleggen en onderhouden van spoorwegen; het uitvoeren van rioleringswerken… Concreet bestaan wegenwerken uit opbraakwerken, grondwerken, funderingswerken, rioleringswerken, waterafvoerwerken, het aanleggen en/of herstellen van verhardingslagen voor wegen of spoorwegen en aanhorigheden (bv. parkeerplaatsen, voetpaden…), de bouw van sportpleinen en atletiekpistes in beton. Er zijn weinig bedrijven waarin de volgende beroepen samen voorkomen: stratenmakers, asfalt- en betonwegenbouwers, kabel- en leidingleggers, rioolleggers… De meeste bedrijven in de sector hebben zich gespecialiseerd. We kunnen de volgende specialisaties onderscheiden: • grondwerken • stratenmakers • wegenbouw 1 KB van 04.03.75 tot oprichting en tot vaststelling van de benaming en van de bevoegdheid van het Paritair Comité voor het bouwbedrijf en

tot vaststelling van het aantal leden ervan (B.S. 19.04.75) 2 KB van 26.09.91 tot vaststelling van bepaalde toepassingsmaatregelen van de wet van 20.09.91 houdende regeling van de erkenning van

aannemers van werken (B.S. 18.10.91) 3 KB van 26.12.98 tot uitvoering van de artikelen 400, 401, 403, 404 en 406 van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 en van artikel

30bis van de wet van 27.06.69 tot herziening van de besluitwet van 28.12.44 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders (B.S. 31.12.98)

© NAVB-CNAC 2007


3

navbdossier • kabel- en leidingwerken • rioleringswerken • wegmarkering • groenonderhoud •… In grotere bedrijven kunnen meerdere specialisaties samen voorkomen. Er worden dan zowel grondwerken uitgevoerd, als kabels en leidingen gelegd, als wegen geasfalteerd. Daarentegen komt een verder doorgedreven specialisatie evenzeer voor. Zo zijn er bedrijven die zich toeleggen op één activiteit binnen de verschillende specialisaties, zoals het affrezen van asfalt, het doorpersen van leidingen, het aanleggen van kasseiverhardingen, het plaatsen van vangrails…

Psychosociale arbeidsbelasting algemeen Het invoeren van psychosociale arbeidsbelasting als een apart risicoveld vult een lacune op in het welzijnsbeleid van de bedrijven. Psychosociale arbeidsbelasting omvat een ganse reeks factoren en processen die enerzijds werkgebonden en anderzijds persoonsgebonden zijn. De werkgebonden aspecten kunnen opgesplitst worden in vier grote groepen: • de arbeidsinhoud (het geheel van taken en verantwoordelijkheden, geïntegreerd in een functie - de complexiteit van de taken en de mate van autonomie zijn cruciaal bij de psychosociale arbeidsbelasting) • de arbeidsomstandigheden (de fysieke en/of mentale en/of emotionele werkdruk kan leiden tot belasting) • de arbeidsvoorwaarden (verloning, werktijden, rusttijden, verlof, opleiding, loopbaan en carrièreplanning) • de arbeidsverhoudingen (functionele en informele contacten, directe leiding, persoonlijke integriteit, de relatie met de collega’s en de hiërarchie) De persoonsgebonden aspecten kunnen als volgt opgesplitst worden: • de cognitieve aspecten (waarnemen, denken, plannen, terugblikken, aandachtig zijn…) • de emotionele aspecten (gevoelens, beleving…) • de motivationele aspecten (behoeften, aspiraties, verwachtingen, groeibehoefte) • de relationele aspecten (sociale en communicatieve vaardigheden t.a.v. collega’s en/of leidinggevenden, initiatief nemen, conflictvaardigheden) Deze persoonsgebonden aspecten kunnen door het werk in meerdere of mindere mate worden aangesproken. Er is ook de meer of minder gunstige positie als werknemer (mate van inspraak, verantwoordelijkheid…) en het eigen aanvoelen van de situatie die men daaraan ontleent (subjectieve ervaring van de zin of betekenis van het werk, subjectieve ervaring van de verantwoordelijkheid voor het resultaat van het werk, kennis van de feitelijke resultaten van de taakactiviteiten, tevredenheid over de situatie…). Ten slotte spelen uiteraard ook de effecten van dit alles op het welbevinden en de gezondheid van de werknemers een rol, wanneer zij overspannen raken en/of zich bij het werk onvoldoende kunnen ontplooien. Het gaat om een breed probleemveld. Er komen heel wat concepten bij kijken die raakvlakken met elkaar vertonen, elkaar overlappen of soms met elkaar in conflict komen. Het is ook een relatief nieuw probleemveld: in 1996 pas werd het opgenomen in de Belgische arbeidswetgeving (in de Welzijnswet) als een aspect van welzijn op het werk. In wetenschappelijke kringen en in vooruitstrevende werkgeversmiddens is er al jaren belangstelling voor het welbevinden van werknemers en voor hun integratie en hun betrokkenheid binnen het bedrijf, maar deze belangstelling was toch eerder beperkt. Ze had vooral te maken met arbeidstevredenheid en motivatie op het werk. De laatste jaren zijn er andere klemtonen bijgekomen en is de psychosociale arbeidsbelasting als probleemveld verdiept en verruimd. Er is nu meer aandacht voor de gezondheidseffecten, ook voor de psychische gezondheid.

© NAVB-CNAC 2007

4


navbdossier

Gezondheidsklachten – algemeen Kunnen werken op een gezonde en prettige manier is voor werknemers erg belangrijk, belangrijker eigenlijk dan uitsluitend de materiële kanten van het hebben van werk. Werkgevers hebben er dan ook belang bij ervoor te zorgen dat hun werknemers niet ziek worden door het werk. Nochtans kenmerken véél beroepen zich door belastende arbeidsomstandigheden. Het kan gaan om: • fysiek belastende arbeid (zware lichamelijke arbeid…) • psychisch belastende arbeid (hoge werkdruk…) • een fysiek belastende werkomgeving (lawaai, trillingen, gevaarlijke producten, wisselende weersomstandigheden…) •… Daarom wordt de laatste jaren, sinds de publicatie van de Welzijnswet, steeds meer aandacht besteed aan de bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk. Het volstaat niet meer de arbeidsgezondheid in enge zin te behandelen, omdat de nodige interesse moet uitgaan naar het welzijn van de werknemer in zijn geheel. Dat impliceert dat men niet alleen ongezonde situaties moet vermijden of doen ophouden, maar ook dat men op een positieve wijze het welzijn, m.a.w. de goede lichamelijke en geestelijke gezondheid, moet bevorderen. De werkgever heeft de verplichting een welzijnsbeleid te voeren. Daarbij moet hij een aantal preventiebeginselen volgen, zoals het voorkomen en evalueren van risico’s, de vervanging van gevaarlijke producten door producten die niet of minder gevaarlijk zijn, de voorrang van collectieve beschermingsmaatregelen op individuele… De werkgever is verantwoordelijk voor de structurele planmatige aanpak van de preventie door middel van een dynamisch risicobeheersingsysteem. Een van de basiselementen van dit risicobeheersingsysteem is de risicoanalyse, die erin bestaat gevaren te identificeren, risico’s vast te stellen en risico’s te evalueren. Op basis hiervan worden preventiemaatregelen genomen. Deze kunnen o.a. betrekking hebben op het gezondheidstoezicht, met inbegrip van medische onderzoeken. Het gezondheidstoezicht op werknemers heeft tot doel de gezondheid van de werknemers te bevorderen en te behoeden. Het is uiteraard de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer die het gezondheidstoezicht op de werknemers moet verzekeren en trachten te vermijden dat de werknemers worden tewerkgesteld aan taken waarvan zij, wegens hun gezondheidstoestand, de risico’s normaal niet kunnen dragen.

Regelgeving De afgelopen jaren is er in België op wetgevend vlak heel wat veranderd. Hierna worden de voornaamste wettelijke bepalingen overlopen inzake psychosociale arbeidsbelasting en arbeidsgezondheid.

Het welzijn van de werknemers4 De Welzijnswet introduceerde het begrip welzijn in de arbeidswetgeving, dat wordt gedefinieerd als het geheel van factoren betreffende de omstandigheden die betrekking hebben op het volgende: • de arbeidsveiligheid • de bescherming van de gezondheid van de werknemer op het werk • de psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk • de ergonomie • de arbeidshygiëne • de verfraaiing van de arbeidsplaatsen • de maatregelen van de onderneming inzake leefmilieu, wat betreft hun invloed op de voormelde punten De aandacht wordt gevestigd op verschijnselen zoals de gevolgen van stress voor de gezondheid van de werknemers. Bovendien is het niet voldoende de arbeidsveiligheid en –gezondheid in enge zin te behandelen, maar moet de nodige interesse uitgaan naar de toestand van de werknemer in zijn totaliteit. Dat impliceert dat men niet alleen onveilige en ongezonde situaties moet vermijden 4 Wet van 04.08.96 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (B.S. 18.09.96)

© NAVB-CNAC 2007


5

navbdossier of doen ophouden, maar ook dat men op een positieve wijze de goede lichamelijke en geestelijke gezondheid en het welbevinden bij de arbeid moet bevorderen. De Welzijnswet bevat m.a.w. een aantal nieuwe inzichten. Stress wordt gezien als een gezondheidsrisico, er is aandacht voor alle aspecten van de werknemer, werk wordt beschouwd als iets waarbij men zich goed zou moeten voelen… Ten slotte is de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk voortaan een onderdeel van de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk.

Het welzijnsbeleid5 Elk bedrijf moet een welzijnsbeleid (dynamisch risicobeheersingssysteem) uitwerken. Daaronder vallen ook de risico’s die gepaard gaan met psychosociale arbeidsbelasting, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk. Een werkgever moet kunnen aantonen dat hij in zijn welzijnsbeleid, opgelegd door de Welzijnswet en de bijbehorende uitvoeringsbesluiten, onder meer voldoende aandacht heeft voor psychosociale arbeidsbelasting en concrete maatregelen kan voorleggen om werkstress te vermijden en aan te pakken. Aan de hand van een risicoanalyse moet hij de risico’s (bv. stressoren) opsporen en analyseren, preventiemaatregelen nemen, deze evalueren en bijsturen. Deze maatregelen moeten betrekking hebben op het geheel van het bedrijf, ofwel op het niveau van de afdeling ofwel, als men niet kan veralgemenen, op het niveau van de werkpost zelf. Eenzelfde beleid moet uitgewerkt worden voor de andere pijlers, waaronder de arbeidsgezondheid. De werkgever moet bij de uitvoering hiervan advies en medewerking vragen van de Interne en - indien nodig – de Externe Diensten PBW. Ook is hij verplicht het Comité PBW (in de bouw: de syndicale delegatie) informatie te verschaffen en voorafgaandelijk advies te vragen over de verschillende fasen van het beleid dat hij wil voeren. Bij gebrek aan een syndicale delegatie moet hij de werknemers raadplegen. De werkgever moet vervolgens de nodige informatie verschaffen aan de werknemers, onder meer over de aard van de werkzaamheden, de organisatie van het werk, de contactmogelijkheden, de risico’s en de maatregelen om deze risico’s te voorkomen of te beperken.

De Interne en Externe Diensten PBW6 De preventiediensten moeten werken volgens het principe van de multidisciplinariteit. Er moeten verschillende vaardigheden worden ingezet en de preventieadviseurs of deskundigen die hierover beschikken moeten met elkaar samenwerken. De vaardigheden hebben betrekking op de volgende vijf domeinen: arbeidsveiligheid, arbeidsgeneeskunde, ergonomie, bedrijfshygiëne en psychosociale aspecten van de arbeid (waaronder geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk). Sinds de regelgeving in verband met de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk is de vaardigheid betreffende de psychosociale aspecten van de arbeid wat meer op de voorgrond getreden en zijn de kwalificatievoorwaarden het voorwerp van een aparte regeling7. De meeste externe diensten hebben nu psychologen in dienst genomen als preventieadviseurs bevoegd voor deze materie. Niettegenstaande ook niet-psychologen deze functie kunnen uitoefenen, ziet men toch een derde “speler” verschijnen in het preventiemilieu, naast de veiligheidstechnicus en de arbeidsgeneesheer. De preventiediensten moeten een aantal specifieke opdrachten en taken vervullen. Deze zijn opgesomd in de betreffende uitvoeringsbesluiten van 27.03.98. Psychosociale arbeidsbelasting is één van de zestien opdrachten van de interne (of externe) dienst PBW. Deze opdracht luidt als volgt: “bijdragen tot en meewerken aan het onderzoek van de werkdruk, de aanpassing van de techniek en de arbeidsomstandigheden aan de menselijke fysiologie evenals de voorkoming van overmatige professionele fysieke en mentale vermoeidheid en deelnemen aan de analyse van de oorzaken van aandoeningen te wijten aan de werkdruk en andere psycho-sociale factoren verbonden aan de arbeid”. 5

KB van 27.03.98 betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (B.S. 31.03.98)

6 KB van 27.03.98 betreffende de Interne Dienst voor preventie en bescherming op het Werk (B.S. 31.03.98); KB van 27.03.98 betreffende de

externe diensten voor preventie en bescherming op het werk (B.S. 31.03.98) 7 KB van 17.05.07 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder geweld, pesterijen en

ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S. 06.06.07)

© NAVB-CNAC 2007

6


navbdossier Behalve een verwijzing naar de ergonomie maakt deze tekst allusie op de veelheid van psychosociale factoren verbonden aan de arbeid. Twee worden er expliciet genoemd, namelijk werkdruk en mentale vermoeidheid. Onder de opgesomde taken is er geen die uitdrukkelijk naar psychosociale arbeidsbelasting verwijst, maar dat is ook niet het geval voor de andere welzijnsaspecten. In het kader van de permanente risicoanalyse en het opstellen van het globale preventieplan en het jaaractieplan moet de interne (of externe) dienst PBW “de nuttige, de nodige en de pertinente onderzoeken en opsporingen verrichten voor de verbetering van het welzijn van de werknemers”. Omdat het welzijn van de werknemers ook de psychosociale arbeidsbelasting en de arbeidsgezondheid omvat, is de hiervoor geciteerde taak hierop van toepassing. Op het gebied van de arbeidsgezondheid zijn de opdrachten de volgende: • deelnemen aan de analyse van de oorzaken van beroepsziekten • advies verlenen over de organisatie van de arbeidsplaats, de werkpost, de omgevingsfactoren en fysische, chemische, carcinogene en biologische agentia, de arbeidsmiddelen en de individuele uitrusting De preventieadviseurs-arbeidsgeneesheren, belast met het medisch toezicht van de werknemers, staan voornamelijk in voor het volgende: 1° de wisselwerking tussen mens en arbeid onderzoeken en hierdoor bijdragen tot een betere afstemming van de mens op zijn taak enerzijds en de aanpassing van het werk aan de mens anderzijds 2° het gezondheidstoezicht op de werknemers verzekeren, inzonderheid om: • te vermijden dat de werknemers worden tewerkgesteld aan taken waarvan zij wegens hun gezondheidstoestand normaal de risico’s niet kunnen dragen, en te vermijden dat personen tot het werk worden toegelaten die getroffen zijn door ernstige besmettelijke aandoeningen of die een gevaar voor de veiligheid inhouden van de andere werknemers • de tewerkstellingskansen te bevorderen voor iedereen, onder meer door aangepaste werkmethodes en aanpassingen van de werkpost voor te stellen en door te zoeken naar aangepast werk, ook voor personen met een beperkte arbeidsongeschiktheid • zo vroeg mogelijk beroepsziekten en aandoeningen verbonden aan de arbeid op te sporen, de werknemers te informeren en te adviseren over aandoeningen en gebreken waardoor zij zijn getroffen, en mee te werken aan het opsporen en de studie van de risicofactoren die van invloed zijn op beroepsziekten en aandoeningen verbonden aan de uitvoering van het werk Een beroepsziekte is een rechtstreeks maar niet plots gevolg van een min of meer langdurige blootstelling van een werknemer aan een fysisch, chemisch of biologisch risico, of van de omstandigheden waarin hij zijn beroepsactiviteit uitoefent. De getroffene vertoont een objectief vast te stellen abnormale lichamelijke of psychische toestand, die ofwel een medische behandeling noodzakelijk maakt, ofwel aanleiding geeft tot arbeidsongeschiktheid, of zelfs het overlijden veroorzaakt. Bepaalde beroepsziekten manifesteren zich pas jaren na het begin van de blootstelling aan het risico, of soms zelfs zeer lang nadat de werknemer de desbetreffende activiteit heeft stopgezet (bv. bepaalde kankers). De beroepsoorzaak van de ziekte is bovendien zelden evident: vaak is het zeer moeilijk om tussen de talrijke gebruikte producten het product terug te vinden dat aan de basis ligt van de vastgestelde stoornissen. Het is uiterst moeilijk op voorhand te bepalen of werknemers die bepaalde activiteiten verrichten, ook effectief een beroepsziekte zullen ontwikkelen. Bovendien moet een ziekte voorkomen op één van de lijsten van de erkende beroepsziekten vooraleer ze kan erkend en eventueel vergoed worden, tenzij het slachtoffer of zijn rechthebbende het bewijs kunnen leveren van het oorzakelijk verband tussen de ziekte en de blootstelling aan het beroepsrisico. In België worden de vergoedingen geregeld door de wetten betreffende de schadeloosstelling voor beroepsziekten. De uitvoering van deze wetten wordt toevertrouwd aan het Fonds voor Beroepsziekten. 3° toezicht houden op de organisatie van de eerste hulp en dringende verzorging van de werknemers die het slachtoffer zijn van een ongeval of getroffen worden door een ziekte.

Asbestose: aangetaste longen Bron: http://health-pictures.com

Het gezondheidstoezicht van de werknemers8 De arbeidsgeneeskunde speelt sinds 1968 een belangrijke rol in het opsporen en voorkomen van beroepsziekten en beroepsgebonden aandoeningen en de aanpassing van het werk aan de mens. Onder impuls van de Europese regelgeving werd onze wetgeving aangepast en werd het actieterrein van de arbeidsgeneesheer in belangrijke mate uitgebreid, omwille van de multidisciplinaire aanpak van het begrip welzijn van de werknemers. De Welzijnswet zegt het duidelijk: stress op het werk, ergonomie, arbeidshygiëne, fraaie arbeidsplaatsen en milieubewustzijn maken allemaal deel uit van gezondheid op het werk. Gezondheid gaat dus niet enkel over het lichaam, maar ook over geestelijke aspecten. 8

KB van 28.05.03 betreffende het gezondheidstoezicht op de werknemers (B.S. 16.06.03)

© NAVB-CNAC 2007


7

navbdossier De besluittekst van 28.05.03 is een structureel geheel met enerzijds de vroegere - bijgewerkte - bepalingen van het Algemeen Reglement voor de Arbeidsbescherming (art. 115 tot 148nonies) betreffende de gezondheid van de werknemers, en anderzijds nieuwe bepalingen met nieuwe concepten (functie met verhoogde waakzaamheid, activiteit met welbepaald risico…), nieuwe beginselen (gezondheidstoezicht verbonden aan de resultaten van de risicoanalyse) en een transparantere rolverdeling tussen de verschillende intervenanten in het kader van het gezondheidstoezicht. Het KB omvat algemene beginselen die van toepassing zijn op de werknemers die onder het gezondheidstoezicht vallen. Dat zijn niet enkel de werknemers met een functie waarvoor een verplicht gezondheidstoezicht geldt, maar ook werknemers die op een bepaald moment tijdens hun loopbaan onder het gezondheidstoezicht kunnen vallen omdat ze bv. om een spontane raadpleging vragen. Sommige werknemers die bijvoorbeeld activiteiten uitoefenen waarbij ze blootgesteld worden aan chemische of biologische agentia, of die behoren tot een specifieke categorie van kwetsbaardere werknemers, zoals bv. jongeren op het werk, zijn niet alleen onderworpen aan het algemeen gezondheidstoezicht zoals omschreven in het KB van 28.05.03, naargelang het geval, maar ook aan het specifiek gezondheidstoezicht zoals omschreven in de bijzondere uitvoeringsbesluiten die de inhoud van de gerichte medische onderzoeken en de frequentie van de periodieke gezondheidsbeoordelingen regelen. De volgende werknemers moeten door de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer worden onderzocht: • werknemers die activiteiten uitvoeren met welbepaalde risico’s. Hieronder vallen de werknemers die een gezondheidsrisico lopen ten gevolge van blootstelling aan chemische agentia (teer, bitumen…), fysieke agentia (lawaai, trillingen, wisselende weersomstandigheden…) en biologische agentia (tetanus, hepatitis…). Hieronder vallen eveneens de werknemers blootgesteld aan ergonomische belasting (repetitieve bewegingen met gevaar voor overbelastingsletsels) of psychosociale belasting (nachtarbeid…) • werknemers die een veiligheidsfunctie bekleden. Hieronder verstaat men elke werkpost waar gebruik gemaakt wordt van arbeidsmiddelen, waar motorvoertuigen, kranen, rolbruggen, hijstoestellen van welke aard ook, of machines die gevaarlijke installaties of toestellen in werking zetten, bestuurd worden of nog waar dienstwapens gedragen worden, voor zover het gebruik van die arbeidsmiddelen, het besturen van die werktuigen en installaties of het dragen van die wapens de veiligheid en gezondheid van andere werknemers van de onderneming of van ondernemingen van buitenaf, in gevaar brengen • werknemers die een functie bekleden met verhoogde waakzaamheid. Hieronder verstaat men elke werkpost die bestaat uit het permanent toezicht op de werking van een installatie en waar het gebrek aan waakzaamheid tijdens de uitvoering van het toezicht, de veiligheid en gezondheid van andere werknemers van de onderneming of van ondernemingen van buitenaf in gevaar kan brengen • jongeren en stagiairs op het werk. Er bestaat een specifiek gezondheidstoezicht dat ingevoerd werd om rekening te houden met een aantal kenmerken die eigen zijn aan jongeren en stagiairs •… Dit zijn de verschillende medische onderzoeken: • De voorafgaande gezondheidsbeoordeling. De werknemers die onderworpen zijn aan het periodiek medisch onderzoek, moeten eveneens voor hun aanwerving een medisch onderzoek ondergaan. De preventieadviseur-arbeidsgeneesheer zal nagaan of de werknemer geschikt is voor het werk en houdt hierbij rekening met zijn bekwaamheden en eventuele beperkingen. • De periodieke gezondheidsbeoordeling. Voor de hiervoor vermelde categorieën is een periodiek medisch onderzoek verplicht. De frequentie is in principe jaarlijks en kan aangevuld worden met tussentijdse gerichte onderzoeken. • Het onderzoek bij wijziging van functie of activiteit. Indien een werknemer van werkpost verandert en daarbij aan nieuwe risico’s blootgesteld wordt, is een nieuw medisch onderzoek verplicht. • De spontane consultatie. Iedere werknemer heeft het recht zijn arbeidsgeneesheer te raadplegen voor problemen waarvan hij veronderstelt dat die door zijn beroepsactiviteit veroorzaakt zijn. •… Er mag niet vergeten worden dat het Comité PBW nauw betrokken moet worden bij het gezondheidstoezicht op de werknemers.

© NAVB-CNAC 2007

8


navbdossier Preventie van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag9 Zeer recent is de bescherming tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk een onderdeel geworden van de voorkoming van de psychosociale belasting veroorzaakt door het werk. Het gaat dus niet meer om twee aparte domeinen van het welzijn op het werk. De vernieuwde wetgeving bevat nochtans een specifieke afdeling betreffende het geweld, de pesterijen en het ongewenst seksueel gedrag op het werk, die in gewijzigde vorm de vroegere bepalingen overneemt (interne procedure, globaal preventieplan, gespecialiseerde preventieadviseur, vertrouwenspersoon…). Onder psychosociale belasting veroorzaakt door het werk wordt elke belasting van psychosociale aard verstaan die haar oorsprong vindt in de uitvoering van het werk of die voorkomt naar aanleiding van de uitvoering van het werk en die schadelijke gevolgen heeft voor de lichamelijke of psychische gezondheid van de persoon. Volgens de wetgeving moet de werkgever niet alleen aandacht besteden aan grensoverschrijdend gedrag, maar moet hij in de toekomst ook preventieve acties ontwikkelen voor alle arbeidsomstandigheden die psychosociale belasting kunnen veroorzaken, zoals stress, ernstige conflicten… Dankzij de publicatie van de nieuwe wetgeving wordt het gebrek aan wettelijke bepalingen voor de openbare sector betreffende de preventie van stress ondervangen. De CAO nr. 72 is namelijk enkel op de privésector van toepassing. De verplichtingen van de werkgever kunnen als volgt geresumeerd worden: • Vooraleer zich incidenten voordoen moet hij, met de hulp van de preventieadviseur die gespecialiseerd is in de psychosociale aspecten van het werk, een risicoanalyse maken waarbij onder meer de factoren worden bepaald die het ontstaan beïnvloeden van situaties die psychosociale belasting veroorzaken (stress, geweld, pesterijen, conflicten…) en de preventiemaatregelen treffen die nodig zijn op het niveau van de organisatie, de groep of het individu. • In de volgende gevallen moet hij a posteriori een risicoanalyse opstellen van de incidenten: 1.Wanneer een werknemer die meent last te hebben van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, een beroep doet op de gespecialiseerde preventieadviseur. 2.Wanneer de incidenten van psychosociale aard zich bij herhaling voordoen. Het comité PBW kan zijn advies geven over de preventiemaatregelen, behalve indien het gaat om maatregelen ten aanzien van geïdentificeerde personen. En, last but not least, moet het jaarverslag van de interne dienst voor preventie en bescherming op het werk voortaan ook informatie bevatten in verband met de preventie van de psychosociale belasting.

Het antistressbeleid10 Stress is een door een groep van werknemers als negatief ervaren toestand die gepaard gaat met klachten of disfunctioneren in lichamelijk, psychisch en/of sociaal opzicht en die het gevolg is van het feit dat werknemers niet in staat zijn om te voldoen aan de eisen en verwachtingen die vanuit hun werksituatie aan hen gesteld worden. Net als elk preventiebeleid, steunt een beleid dat erop gericht is werkstress te voorkomen, op de risicoanalyse en houdt het rekening met de algemene preventiebeginselen. De wetgever verwijst uitdrukkelijk naar twee algemene preventiebeginselen, namelijk: • monotone en tempogebonden arbeid draaglijker maken • preventie als systeembenadering, waarin techniek, werkorganisatie, arbeidsomstandigheden, sociale relaties en omgevingsfactoren op het werk worden geïntegreerd Binnen het kader van het dynamisch risicobeheersingssysteem moet de werkgever de risico’s op stress opsporen en evalueren en preventiemaatregelen treffen. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren via een bevraging bij de werknemers. De resultaten worden dan onderling vergeleken, met als doel collectieve problemen te identificeren. De wetgever noemt vier potentiële bronnen van stressrisico’s, die volgens arbeidspsychologen en –sociologen de kwaliteit van de arbeid uitmaken, namelijk: • de arbeidsinhoud: complexiteit van het werk, autonomie, overbelasting, tempo…

9 KB van 17.05.07 betreffende de voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk, waaronder geweld, pesterijen en

ongewenst seksueel gedrag op het werk (B.S. 06.06.07) 10 CAO nr 72 NAR 30.03.99 gesloten in de Nationale Arbeidsraad, betreffende het beleid ter voorkoming van stress door het werk (KB 21.06.99

– B.S. 09.07.99)

© NAVB-CNAC 2007


9

navbdossier • de arbeidsomstandigheden: fysieke belasting (kracht en houding), fysieke werkomgeving (lawaai, trillingen…) • de arbeidsvoorwaarden: arbeidstijdregeling (nachtarbeid, ploegenarbeid…) • de arbeidsverhoudingen: contacten ondersteuningsmogelijkheden, participatie… Op basis van de analyse van de werksituatie kunnen de risico’s geëvalueerd worden en kunnen passende maatregelen genomen worden om de risico’s te voorkomen of te verhelpen. Bij het bedrijfsbeleid ter voorkoming van werkstress zijn dezelfde actoren betrokken als bij het algemeen preventiebeleid in het bedrijf. Dat betekent dat de werkgever een beroep zal moeten doen op de interne dienst PBW en, indien deze niet alle opdrachten kan vervullen, aanvullend op de externe dienst PBW. Deze diensten hebben heel wat opdrachten, maar voor het stressbeleid zijn vooral de volgende van belang: • meewerken aan de identificatie van de gevaren • advies verlenen over de resultaten die voortvloeien uit de vaststelling en de nadere bepaling van de risico’s • bijdragen tot en meewerken aan het onderzoek van de werkdruk • bijdragen tot en meewerken aan de voorkoming van overmatige professionele fysieke en mentale vermoeidheid • deelnemen aan de analyse van de oorzaken van aandoeningen te wijten aan de werkdruk en andere psychosociale factoren verbonden aan de arbeid • advies verlenen over de vorming van de werknemers • voorstellen doen voor het onthaal, de informatie, de vorming en de sensibilisering van de werknemers inzake maatregelen in verband met het welzijn op het werk Deze opdrachten zijn voornamelijk adviesopdrachten waarbij de interne en externe dienst PBW de werkgever, de leden van de hiërarchische lijn en de werknemers bijstaan bij de uitvoering van hun verplichtingen. Ook de overlegorganen in het bedrijf hebben een specifieke rol te vervullen. In tegenstelling tot de andere maatregelen betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, wordt niet alleen het comité PBW betrokken bij de totstandkoming en implementatie van het beleid, maar ook de ondernemingsraad. Dat heeft te maken met het feit dat niet alleen de omstandigheden waarin het werk wordt verricht het voorwerp zijn van de regelgeving, maar dat ook de aspecten die betrekking hebben op de arbeidsorganisatie aan bod kunnen komen. In de bouwnijverheid worden de taken van het comité PBW en de ondernemingsraad waargenomen door de syndicale delegatie en de werkgever en/of zijn afgevaardigde. Ook ten opzichte van de individuele werknemers heeft de werkgever een aantal specifieke verplichtingen. In de eerste plaats hebben de werknemers recht op informatie. Deze informatie slaat op: • de aard van de werkzaamheden, in het bijzonder de taakinhoud, de organisatie van het werk, de contactmogelijkheden en de verplichtingen van de leden van de hiërarchische lijn • de daaraan verbonden overblijvende risico’s en meer bepaald met betrekking tot de werkgebonden stress • de maatregelen die erop gericht zijn die risico’s te voorkomen of te beperken Het is duidelijk dat het hier gaat om specifieke informatie waarbij rekening wordt gehouden met de factoren die stress kunnen veroorzaken en die nauw aansluiten bij de elementen die voorkomen in en voortvloeien uit de risicoanalyse. In de tweede plaats moet de opleiding die de werknemer in toepassing van de algemene wetgeving in verband met het welzijn op het werk ontvangt, rekening houden met de stressfactoren verbonden aan het werk. Ten slotte stelt de wetgever dat iedere werknemer naar vermogen moet meewerken aan het antistressbeleid op het werk.

© NAVB-CNAC 2007

10


navbdossier

Risico’s inzake arbeidsgezondheid en psychosociale belasting Arbeidsinhoud De meest in het oog springende knelpunten in de bouwsector zijn de tijdsdruk, het werktempo en de hoeveelheid werk, maar ook klachten als weinig zelfstandigheid en onvoldoende leermogelijkheden duiken op.

Werktempo Bij een onderzoek dat de SERV (de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen) in 2004 uitvoerde bij 608 werknemers uit de bouwsector, ervaarden ongeveer 35% van alle deelnemers de hoge werkdruk als problematisch. Bijna 16% vond de hoge werkdruk zelfs acuut problematisch. In de wegenbouw moet men altijd kort op de bal kunnen spelen. De laatste jaren is er een evolutie naar steeds kortere uitvoeringstermijnen, waardoor het werktempo gevoelig moet worden opgedreven. In combinatie met het wijzigen van de plannen op het laatste ogenblik zorgt dat voor een piekbelasting waardoor het dikwijls onmogelijk is om een werk goed voor te bereiden. Het verwerken van wijzigingen die op het laatste moment worden aangebracht, vergt veel tijd en concentratie van alle betrokkenen en heeft een negatieve invloed op de kwaliteit van het werk. Hier is dan ook een belangrijke taak weggelegd voor de opdrachtgever, die zich goed bewust moet zijn van de gevolgen van het inderhaast aanpassen van de plannen voor de uitvoerders. In dat verband is het ook van cruciaal belang dat de coördinator-ontwerp reeds van in de studiefase bij het project wordt betrokken en de planning van de werkzaamheden nauwlettend in het oog houdt. Een hoog werktempo hoeft niet altijd problematisch te zijn. Als er genoeg sociale ondersteuning en regelmogelijkheden zijn, is het goed mogelijk dat werknemers het hoge werktempo niet ervaren als een stressfactor. Het kan echter wel onveilige handelingen en situaties in de hand werken. Als men in tijdsnood komt, meent men nogal eens tijd te kunnen uitsparen door bepaalde beschermingsmiddelen niet te plaatsen of niet te gebruiken.

Te veel gespecialiseerde deeltaken Het opdelen van het werk in vele kleine deeltaken is een beproefde methode om de productiviteit en de efficiëntie op te drijven. Vooral werknemers met een uitsluitend uitvoerende taak hebben bij een te verregaande opdeling van het werk een taak waarbij zij nog nauwelijks moeten nadenken, waardoor ze ook niets bijleren. Deze werknemers raken dan ook heel snel gedemotiveerd en zijn minder betrokken bij het werk. Een te verregaande opdeling van het werk heeft echter fysieke gevolgen. Indien er te veel gespecialiseerde deeltaken zijn, kan dit ook aanleiding geven tot repetitief werk, waardoor bepaalde spieren overbelast worden, hetgeen op zijn beurt aanleiding geeft tot overbelastingsletsels. Verder in deze brochure komen we hier nog uitgebreid op terug.

Onvoldoende inzicht in het volledige bouwproces Een bouwproces goed structureren is geen sinecure. Door de vele partijen die bij het project betrokken zijn, is het soms moeilijk om op een transparante manier samen te werken. Het risico bestaat dan dat er een ‘eilandencultuur’ ontstaat waardoor iedereen met zijn eigen taak bezig is. Regelmatig toolboxmeetings organiseren waarin de verschillende werkzaamheden worden besproken en duidelijk naar voren komt wat van elke werknemer verwacht wordt, kan al een deel van de oplossing zijn.

Arbeidsomstandigheden Onveiligheidsgevoel Zoals we in het vorige NAVB dossier (nr.113) al vermeldden, blijkt uit een studie van Arbouw uit 2002 dat nagenoeg één wegmarkeerder op vier zijn werk als onveilig beschouwt door de nabijheid van verkeer. Als alleen een gedeelte van de weg kan worden afgezet, bijvoorbeeld een rijbaan of vluchtstrook, dan moet een voldoende groot werkvak worden gemaakt. Er moet in principe zowel aan de verkeerszijde als aan de bermzijde een loopruimte van 0,5 meter zijn. Deze loopruimte moet ook als vluchtweg kunnen dienen.

© NAVB-CNAC 2007


11

navbdossier Daarnaast moet er een vrije ruimte van 0,5 meter tussen de werkruimte en de afzetting worden aangehouden aan de kant waar het verkeer langsrijdt. Indien de bermzijde gevaren oplevert, zoals het geval is bij een steil talud, een viaduct of parallelweg, moet ook aan de bermzijde een vrije ruimte worden voorzien. De vrije ruimte dient om te voorkomen dat wegenwerkers aangereden worden als zij per ongeluk een stap naar achter zetten en om hen een veiliger gevoel te geven. Een ander niet te onderschatten aspect in dit verband zijn de weersomstandigheden. Slechte zichtbaarheid door mist en regen of gladde wegen verhogen dit gevoel van onveiligheid. De weersomstandigheden kan men uiteraard niet wijzigen, maar meestal kunnen er wel aangepaste maatregelen worden genomen om de risico’s zoveel mogelijk te beperken, bijvoorbeeld door bufferzones aan te leggen, zodat een weggebruiker die de signalisatie niet of te laat heeft opgemerkt, niet op de wegenwerkers inrijdt.

Lawaai Een zeer belangrijk gezondheidsprobleem bij wegenwerkers is de blootstelling aan hoge lawaainiveaus. Zij worden niet alleen blootgesteld aan het lawaai van de bouwplaatsmachines, maar ook van het verkeer. Metingen hebben uitgewezen dat op drukke wegen (bijvoorbeeld autosnelwegen) het geluid dat wordt voortgebracht door het verkeer gemiddeld 85 dB(A) bedraagt. Als je hier nog eens het geluid bij rekent dat geproduceerd wordt door machines, dan komen we tot de conclusie dat een wegenwerker gemiddeld aan meer dan 90 dB(A) wordt blootgesteld. De Belgische reglementering stelt momenteel dat alle werknemers die gedurende 8 uur per dag worden blootgesteld aan meer dan 80 dB(A) gehoorbescherming ter beschikking moeten krijgen. Voor werknemers die dagelijks aan meer dan 85 d(A) worden blootgesteld geldt de verplichting om deze gehoorbescherming ook daadwerkelijk te dragen. Bovendien mag geen enkele arbeider worden blootgesteld aan een geluidsniveau dat hoger is dan de grenswaarde die vastgelegd is op 87 dB(A). Deze grenswaarde dient weliswaar te worden gemeten achter de gehoorbescherming. Eén en ander betekent dat wegenwerkers bijna altijd gehoorbescherming moeten dragen. In NAVB dossier nr. 112 werden de verschillende types gehoorbescherming uitvoerig behandeld. Door technische aanpassingen werd het draagcomfort van oorproppen de laatste jaren gevoelig verbeterd. Momenteel bestaan er zowel zachte, vervormbare als harde oorproppen tot en met oorproppen op maat, voor verschillende gebruikstoepassingen.

Werken met producten met gevaarlijke eigenschappen OPS bij wegmarkeerders Hoewel de concentratie van organische solventen sinds 1 januari 2007 beperkt moet worden, wordt er in vele gevallen nog gebruik gemaakt van verven die schadelijk zijn voor de gezondheid door de aanwezigheid van organische oplosmiddelen. Deze stoffen kunnen organisch psychosyndroom (OPS) veroorzaken. Dat is een hersenaandoening die verwardheid, verandering van persoonlijkheid en geheugenstoornissen tot gevolg heeft. Wat is OPS? Organisch psychosyndroom is een verzamelnaam voor ziekteverschijnselen die mensen kunnen oplopen als zij langdurig worden blootgesteld aan dampen van organische oplosmiddelen. Deze stoffen komen door inademing in het lichaam terecht. Ziekteverschijnselen Kortstondige blootstelling aan een hogeconcentratieoplosmiddel kan leiden tot misselijkheid, hoofdpijn, duizeligheid en hartkloppingen. Deze symptomen verdwijnen snel na het beëindigen van de werkzaamheden. Bij regelmatige blootstelling aan organische oplosmiddelen, kan blijvende schade worden aangericht aan het zenuwstelsel. Op dat moment zegt men dat de persoon lijdt aan OPS.

© NAVB-CNAC 2007

12


navbdossier Mensen die lijden aan OPS: • zijn vaak verward • kunnen zich moeilijk concentreren op één specifieke taak • kunnen slecht onthouden; vooral het korte termijngeheugen wordt aangetast • kunnen niet meer zo goed logisch nadenken • lijden aan snelle stemmingswisselingen Hoe kunnen de risico’s van OPS worden beperkt? • Gebruik een masker met een organische dampfilter wanneer je werkt met solventen. Meestal is dat slechts mogelijk gedurende een beperkte tijd, omdat het dragen van een dergelijk masker zeer belastend is. • Raadpleeg altijd de veiligheidsinformatiebladen die door de leverancier verplicht moeten worden meegeleverd. • Zorg, indien mogelijk, voor een goede afzuiging van de dampen, zelfs in open lucht. Het idee dat het volstaat om buiten te werken om het risico van OPS uit te schakelen, is een onuitroeibaar misverstand. Een zeer hardnekkig misverstand bij wegmarkeerders is het idee dat het risico voor OPS bij het werken met solventen in open lucht zeer beperkt is. Men mag echter niet uit het oog verliezen dat de wegmarkeerder zich meestal vlak boven de bron van de solventdampen bevindt. OPS is een ziekte die nog te weinig bekend is. Het is een weinig bemoedigende vaststelling, maar men merkt pas dat men te vaak is blootgesteld aan solventen als het te laat is. Bovendien bestaat er momenteel nog geen behandeling voor deze ziekte. De enige mogelijkheid is dan ook preventie.

Asfaltering Asfalt is een mengsel van minerale bestanddelen (zand, stenen…) met een bitumineus bindmiddel. In de wegenbouw wordt het gebruikt als verhardingslaag. Als bindmiddel wordt momenteel uitsluitend bitumen gebruikt, dat geraffineerd wordt uit aardolie. In het verleden werd ook een bindmiddel op basis van teer gebruikt. Dat is een product dat ontstaat bij de ontbinding van steenkool. Het gebruik van teer als bindmiddel voor asfaltmengsels is vandaag echter verboden. Bitumen, het bindmiddel in asfalt, bevat weinig schadelijke stoffen. Wel bevat asfaltrook een verhoogde concentratie aan PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen). Hoe heter het asfalt en het bitumen, hoe meer PAK’s er vrijkomen. Door verscheidene technische ingrepen is de blootstelling aan asfaltrook de laatste jaren wel sterk verminderd. Bovendien worden werknemers op en rond bouwplaatsmachines nogal eens blootgesteld aan uitlaatgassen van dieselmotoren. Die uitlaatgassen bevatten fijne roetdeeltjes waarop zich kankerverwekkende stoffen kunnen vasthechten. Daarom moet deze blootstelling worden beperkt. Bij het werken in tunnels bijvoorbeeld is er een verhoogde kans op een dergelijke blootstelling. Deze problemen worden bevestigd door een recent onderzoek dat werd uitgevoerd in Nederland. Veel van de ondervraagde wegenwerkers hebben klachten over rook (27%) en gas en damp (40%), tegenover slechts 7% van de werknemers in de volledige bouwsector. Preventiemaatregelen • Gebruik warm asfalt op een zo laag mogelijke temperatuur, dat geeft minder rook. • Gebruik geen asfaltproducten die een hogere verwerkingstemperatuur noodzakelijk maken. • Beperk de blootstelling aan uitlaatgassen van dieselmotoren. Nieuwe bouwplaatsmachines dienen uitgerust te zijn met dieselmotoren die voldoen aan de Euro-4-norm (m.b.t. roetuitstoot). • Hergebruik alleen afvalmaterialen waarvan zeker is dat de verwerking niet tot bijkomende gezondheidsrisico’s leidt. • Zorg voor sociale voorzieningen (refter, kleedkamer, sanitaire voorzieningen…) die voldoen aan de CAO van 10 februari 2005 (koninklijk besluit van 24 september 2006).

Werken met kalk Op bouwplaatsen met een groot grondoverschot ligt het dikwijls voor de hand om de grond te hergebruiken, eventueel nadat hij gestabiliseerd werd met ongebluste kalk (calciumoxide). Het gebruik van ongebluste kalk brengt echter specifieke veiligheidsproblemen met zich mee. Het is een stof die hevig reageert met water en daarbij komt veel warmte, waterdamp en stof vrij. Ongebluste kalk kan ook ernstige huidirritaties veroorzaken. Zweet in combinatie met kalk vergroot de kans op irritatie nog.

© NAVB-CNAC 2007


13

navbdossier Preventiemaatregelen • De ogen beschermen door een stofdichte veiligheidsbril te dragen. • De ademhaling beschermen door een wegwerpstofmasker te dragen. • De huid beschermen door een overall te dragen die goed aansluit ter hoogte van de polsen en de halsstreek. Draag ook handschoenen en hoge schoenen. Maatregelen bij eerste hulp Indien men toch kalk in de ogen zou krijgen, dient men het oog open te houden en gedurende 15 minuten te spoelen. Consulteer nadien een oogarts. Bij huidirritatie de huid langdurig (minimum 15 minuten) spoelen met lauw water. Breng bij ernstige irritatie een brandwondenzalf aan en dek de wonde af met een steriel verband. Consulteer altijd een arts indien de kalk een brandwonde heeft veroorzaakt.

Overbelastingsletsels Ondanks de steeds verder doorgedreven mechanisatie, blijft het aantal aanvragen bij het Fonds voor Beroepsziekten voor de erkenning van aandoeningen die betrekking hebben op overbelastingsletsels elk jaar stijgen. Vooral het aantal aanvragen voor de erkenning van aandoeningen die verband houden met trillingen, nemen zorgwekkend toe.

Trillingen In NAVB dossier nr. 112 werd uitvoerig ingegaan op de problematiek van trillingen. Er dient een onderscheid te worden gemaakt tussen lichaamstrillingen en hand-armtrillingen. Het voornaamste risico van lichaamstrillingen is lage rugpijn. Dit soort trillingen vinden we vooral terug bij de bestuurders van bouwplaatsmachines. De risico’s van hand-armtrillingen worden veroorzaakt door het gebruik van aangedreven handgereedschappen. Het voornaamste probleem daarbij is de belemmering van de bloeddoorstroming in de vingers. Hierdoor treedt gevoelloosheid op in één of meerdere vingers. Dat noemt men het syndroom van Raynaud of het wittevingersyndroom. Op wetgevend vlak werd er de voorbije jaren heel wat aandacht besteed aan de problematiek van trillingen. Naar analogie met de reglementering in verband met lawaai werd er voor trillingen ook een actiewaarde en een grenswaarde vastgelegd. Het koninklijk besluit van 7 mei 2005 maakt een onderscheid tussen hand-armtrillingen en lichaamstrillingen en legt de volgende actie- en grenswaarden vast voor een dagelijkse blootstelling gedurende 8 uur per dag: Actiewaarde

Grenswaarde

Hand-armtrillingen

2,5 m/s²

5 m/s²

Lichaamstrillingen

0,5 m/s²

1,15 m/s²

Bij de aankoop van nieuwe bouwplaatsmachines is de leverancier verplicht om aan de werkgever een document te overhandigen met een aanduiding van de trillingsniveaus van de machine en dit zowel voor draagbare machines als bouwplaatsmachines. Zoals ook in NAVB dossier nr. 112 werd aangegeven, wordt het trillingsniveau van een machine echter vooral bepaald door de ondergrond. De gegevens van de constructeur zijn m.a.w. meestal onvoldoende om een goede evaluatie te kunnen maken van het trillingsniveau waaraan een arbeider wordt blootgesteld. De externe preventiedienst kan hier zeker helpen om de blootstelling aan trillingen te evalueren.

Manueel hanteren van lasten Stellen dat lage rugpijn tot de meest voorkomende gezondheidsproblemen behoort in de bouwsector en in het bijzonder bij wegenwerken, is een open deur intrappen. Lage rugpijn is het meest bekende gezondheidsprobleem, maar er zijn nog andere gezondheidsrisico’s verbonden aan het manueel hanteren van zware lasten. Een overzicht. Versnelde veroudering van de wervelkolom Net zoals alle delen van ons lichaam is ook de wervelkolom onderhevig aan slijtage, waardoor er zich op sommige delen van de wervelkolom papegaaibekvormige uitsteeksels vormen die bepaalde houdingen zeer pijnlijk of zelfs onmogelijk maken. Spiervermoeidheid Sommige langdurige activiteiten, zoals manuele graafwerken, veroorzaken een herhaalde samentrekking van de rugspieren, met rugpijn tot gevolg. Als het werktempo niet te hoog is of als men een rotatiesysteem invoert, kunnen de spieren recupereren. In het andere geval treedt spiervermoeidheid op, wat op zijn beurt aanleiding kan geven tot ernstige spier-pees-botletsels. Dergelijke letsels kunnen op termijn leiden tot blijvende invaliditeit en arbeidsongeschiktheid. © NAVB-CNAC 2007

14


navbdossier Lumbago De hierboven beschreven effecten kunnen een acute vorm aannemen en plots leiden tot een ernstige lumbago. Chronische pijnen Een aangetaste wervelkolom heeft zwakke schakels, waardoor er gemakkelijk nieuwe letsels kunnen opduiken. Hierdoor kan zelfs een lichte inspanning leiden tot pijn die het onmogelijk maakt om verder te werken.

Werkhoudingen Bij wegenwerken worden herhaaldelijk verkeerde werkhoudingen aangenomen. Uitrekken, draaien en samendrukken zorgen voor belastingen die veelal tegelijkertijd inwerken op de verschillende delen waaruit de wervelkolom is opgebouwd. Deze houdingen zijn des te schadelijker naarmate ze gecombineerd worden met het tillen van lasten. Verkeerde werkhoudingen De volgende veel voorkomende houdingen of bewegingen zijn schadelijk voor de wervelkolom: • vooroverbuigen met gekromde rug • de wervelkolom draaien terwijl men zich vooroverbuigt • de wervelkolom draaien terwijl men een last draagt • langdurig gehurkt of op de knieën blijven zitten Persoonlijke factoren Persoonlijke factoren zoals leeftijd, overgewicht en medische achtergrond kunnen eveneens het risico op rugklachten verhogen. Zo is er een zeer duidelijk verband tussen roken en rugklachten. Nicotine vernauwt de bloedvaten, waardoor er minder bloedtoevoer is naar de spieren, hetgeen er op zijn beurt toe leidt dat er sneller spiervermoeidheid en rugklachten optreden. Bovendien kan een hoog stressniveau mee aanleiding geven tot het ontstaan van rugklachten. Een stresssituatie leidt tot bijkomende spierspanning, waardoor de druk op de tussenwervelschijven verhoogt.

Organisatie van de arbeidstijd In de bouw, en zeker bij wegenwerken, zijn werknemers soms genoodzaakt om overuren te doen, te werken in het weekend, nachtwerk of ploegenarbeid te verrichten, en daarbij vervullen ze vaak zware taken. Die schommelingen in de arbeidstijd kunnen bijvoorbeeld te maken hebben met een toename van het werk, met steeds kortere uitvoeringstermijnen, met bepaalde werkzaamheden waarbij de gebruikte techniek geen onderbreking toelaat of nog met de grote verkeersdichtheid, die overdag te gevaarlijk blijkt te zijn. Merk op dat de vakbondsafvaardiging betrokken moet worden bij de organisatie van de arbeidstijd. Deze verschillende elementen hebben weliswaar repercussies op de gezondheid van de werknemers.

Nachtarbeid en ploegenarbeid Wetgeving Onder nachtarbeid wordt alle werk verstaan dat uitgevoerd wordt tussen 20 uur en 6 uur. De definitie van ploegenarbeid of ploegendienst luidt als volgt: elke regeling van de arbeid in ploegen, waarbij werknemers na elkaar op dezelfde werkplek werken, volgens een bepaald rooster, ook bij toerbeurt en al dan niet continu, met als gevolg dat de werknemers over een bepaalde periode van dagen of weken op verschillende tijden moeten werken. De Belgische regelgeving11 laat nachtwerk enkel toe onder bepaalde omstandigheden en in sommige sectoren. Met betrekking tot de ondernemingen die onder het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf ressorteren, waaronder de wegenbouwers, werd een koninklijk besluit (KB)12 gepubliceerd waarbij nachtarbeid wordt toegestaan voor het uitvoeren van bepaalde werken. In dat KB wordt verduidelijkt dat het onder meer gaat om de werken van aanleg, onderhoud en herstelling van wegen, spoorlijnen, tunnels, bruggen, havens en luchthavens evenals het aanbrengen van signalisatie en leggen van kabels indien de uitvoering van deze werken noodzakelijk 's nachts moet gebeuren omwille van de noodwendigheden verbonden aan het weg-, spoor-, lucht- of scheepvaartverkeer of omwille van redenen van veiligheid en gezondheid van de werknemers of van derden.

11

Wet van 17/02/1997 betreffende de nachtarbeid (B.S. van 08/04/1997); KB van 16/04/1998 tot uitvoering van de wet van 17/02/1997 betreffende de nachtarbeid (B.S. van 24/04/1998); Collectieve Arbeidsovereenkomst nr. 46 van 23/03/1990 betreffende de begeleidingsmaatregelen voor ploegenarbeid met nachtprestaties alsook voor andere vormen van arbeid met nachtprestaties (B.S. van 13/06/1990)

12 KB van 20/05/1998 waarbij nachtarbeid wordt toegestaan voor het uitvoeren van bepaalde werken in de ondernemingen die onder het Paritair

Comité voor het bouwbedrijf ressorteren (B.S. van 12/06/1998)

© NAVB-CNAC 2007


15

navbdossier Inzake het welzijn van werknemers is er een KB13 van toepassing voor nachtarbeiders en werknemers in ploegendienst. Dat KB verplicht de werkgever tot de volgende maatregelen: • Een risicoanalyse verrichten van alle nacht- en ploegenarbeid om te achterhalen welke nachtprestaties bijzondere risico's of lichamelijke of geestelijke spanningen voor de werknemer met zich meebrengen, rekening houdend met de risico's die inherent zijn aan nacht- of ploegenarbeid (prestaties die de vermindering van de waakzaamheid verergeren of die een verhoging vereisen van de biologische activering van de werknemers die nachtarbeid of ploegenarbeid verrichten). • Als de resultaten van de risicoanalyse wijzen op dergelijke risico’s, moet de werkgever de volgende maatregelen nemen: - zorgen voor een gezondheidstoezicht dat specifiek afgestemd is op deze risico’s - de werkposten aanpassen op basis van ergonomische criteria - de risico’s zo veel mogelijk beperken - deze maatregelen voorleggen aan het Comité PBW (in de bouw is dat de vakbondsafvaardiging) en ze inpassen in het globaal preventieplan • De nachtarbeiders en de werknemers in ploegendienst worden verplicht onderworpen aan het gezondheidstoezicht: - voorafgaande gezondheidsbeoordeling - periodieke gezondheidsbeoordeling om de drie jaar, of elk jaar indien het Comité PBW (of de vakbondsafvaardiging) erom vraagt - indien de werknemers 50 jaar zijn of ouder, kunnen zij elk jaar een periodieke gezondheidsbeoordeling vragen - als de risicoanalyse bijzondere risico's of lichamelijke of geestelijke spanningen heeft aangetoond, legt het KB een jaarlijkse periodieke gezondheidsbeoordeling op, aangevuld met gerichte onderzoeken (opsporing van de vroegtijdige en omkeerbare effecten van de schade, zoals slaapstoornissen, neuropsychologische stoornissen, gastro-intestinale aandoeningen, cardiovasculaire aandoeningen en fysieke vermoeidheid) • Ervoor zorgen dat de diensten voor preventie en bescherming op het werk in voldoende mate beschikbaar zijn. • De nodige maatregelen nemen om de passende eerste en dringende hulpverlening te verschaffen. • De nachtarbeiders en de werknemers in ploegendienst informatie verstrekken over de risico's, de preventiemaatregelen en de organisatie van de beschikbaarheid van de diensten voor preventie en bescherming op het werk en van de eerste en dringende hulpverlening. Gezondheidseffecten De mens volgt een ritme van cycli die verdeeld zijn over een periode van 24 uur. Er treden afwisselend actieve fasen en rustfasen op. Die ritmen worden bepaald door genetische, erfelijke factoren, door omgevingsfactoren (daglicht, lawaai…) maar ook door sociale factoren (familiaal en sociaal leven, ontspanning…). Men heeft vastgesteld dat erg veel biologische schommelingen aan deze ritmen zijn onderworpen en dat ze betrekking hebben op het hele lichaam. Zo zijn ze bijvoorbeeld van invloed op de temperatuur, de polsslag, de arteriële druk, de activiteit van de endocriene klieren… De meeste van deze schommelingen bereiken een maximum overdag en een minimum 's nachts. De mens is dus gemaakt om overdag actief te zijn en 's nachts te rusten. Een nachtarbeider krijgt te maken met een verstoring van zijn eigen ritmen; hij moet actief zijn tijdens de rustfasen en rusten tijdens de actieve fasen, en dat kan gevolgen kan hebben voor zijn gezondheid: • Slaapstoornissen: extreme vermoeidheid en dagslaap van mindere kwaliteit (de slaapduur is korter, versnipperde slaap, lawaaierige omgeving, licht, hongerritme…) • Neuropsychologische stoornissen: futloosheid, slapeloosheid, stemmingswisselingen, sneller geïrriteerd raken, depressie, stress... • Spijsverteringsklachten: verstoppingen, diarree, maagzweren, zwaarlijvigheid… onder andere te wijten aan onregelmatig eten • Hart- en vaataandoeningen: hoge bloeddruk, problemen met de bloedsomloop in de onderste ledematen… • Verouderingseffecten: de aanpassing aan nachtwerk verloopt des te langzamer naarmate de werknemer ouder is Preventiemaatregelen • Arbeidsorganisatie: het aantal nachtshifts beperken; voldoende rusttijd voorzien tussen twee shifts; lange reeksen opeenvolgende shifts vermijden…

13 KB van 16/07/2004 betreffende bepaalde aspecten van nacht- en ploegenarbeid die verband houden met het welzijn van de werknemers bij de

uitvoering van hun werk (B.S. van 09/08/2004)

© NAVB-CNAC 2007

16


navbdossier • Een goede slaapkwaliteit behouden: minimum 7 uur bedrust, waarvan minstens 5 à 6 uur echte slaap; de dag na de laatste nachtprestatie weinig slapen en de nacht nadien 10 uur lang slapen; lawaai vermijden of verminderen (kamerinrichting, de telefoon afleggen…); het daglicht buiten houden; slaapmiddelen vermijden… • Voeding: eten op regelmatige tijdstippen; ‘s nachts een warme, lichte maaltijd nemen, bij voorkeur fruit eten (vitaminen, energie) en zuivelproducten (eiwitten om de verslappende aandacht weer op te krikken); geen uitgebreide maaltijden nemen voor het slapengaan; proberen ‘s middags iets te eten om zuuroprispingen en maagzweren te vermijden; een middagdutje doen na de maaltijd; alcoholische of opwekkende dranken voor het slapengaan vermijden…

Verplaatsingen Werknemers moeten soms verre verplaatsingen doen tussen hun woning of hun bedrijf en de bouwplaats waar wegwerkzaamheden worden uitgevoerd. Die verplaatsingen kunnen gevolgen hebben voor de gezondheid, zoals stress en vermoeidheid. Stress kan te wijten zijn aan: • het verkeer • schrik om te laat te komen • de lengte van het traject Vermoeidheid kan te wijten zijn aan: • de verplaatsingen ’s morgens vroeg of ’s avonds laat • het werk op de bouwplaats • de lengte van de trajecten • de stress die met die trajecten gepaard gaat De volgende bestuurders moeten over een rijgeschiktheidsattest beschikken dat ze hebben bekomen na een specifiek geneeskundig onderzoek door de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer van de Externe Dienst voor Preventie en Bescherming op het Werk of door een geneesheer van een medisch centrum van de Sociaal-Medische Rijksdienst14: • bestuurders van een voertuig bestemd voor het vervoer van personeel, georganiseerd en uitgebaat door een werkgever met eigen, gehuurd of in leasing genomen materieel en op eigen verantwoordelijkheid • bestuurders van een voertuig van categorie C, C+E, D of D+E of C1, C1+E, D1 of D1+E

Afgezonderd tewerkgestelde werknemers Een werknemer is afgezonderd tewerkgesteld wanneer hij zich zowel buiten het gezichtsveld als buiten het gehoorbereik van een andere persoon bevindt. Artikel 54ter van het ARAB stelt dat “elke afgezonderd tewerkgestelde werknemer beschikt over aan de omstandigheden aangepaste alarmmiddelen. Geen enkel werk dat in gevaarlijke omstandigheden moet worden uitgevoerd, mag worden toevertrouwd aan een afgezonderde werknemer. De aanwezigheid van een andere persoon die in staat is snel alarm te geven, is noodzakelijk.” Onder “alarmmiddel” valt elk middel waarmee een werknemer zijn aanwezigheid kenbaar kan maken of hulp kan vragen, zoals een telefoon, een gsm, een radiotelefoon, een draagbare zender-ontvanger, een claxon, een bel, een fluitje… Met “gevaarlijke omstandigheden” bedoelt men elke situatie waarin het gevaar voor een val, voor brandwonden, bezwijming, brand, elektrocutie, intoxicatie, verstikking en zware arbeidsongevallen ernstig wordt verhoogd door de afwezigheid van collectieve beschermingsmiddelen of de onmogelijkheid om ze te plaatsen. De persoon die verondersteld wordt snel het alarm te kunnen geven, is niet noodzakelijk een werknemer. Hij of zij moet geen welbepaalde bekwaamheden hebben, maar moet wel beschikken over voldoende fysieke en geestelijke vermogens om alarm te slaan en moet ook over een doeltreffend alarmmiddel beschikken. Behalve het feit dat hij afgezonderd tewerkgesteld is, kan een werknemer zich ook in een besloten ruimte bevinden. Een besloten ruimte kan als volgt worden omschreven: • een ruimte die niet bedoeld is om er permanent werknemers tewerk te stellen • een ruimte die wordt gekenmerkt door een zekere afzondering • een ruimte met een atmosfeer die gevaarlijk is of het kan worden In het kader van wegenwerken kan het bv. gaan om rioleringswerken.

14 KB van 23/03/1998 betreffende het rijbewijs (B.S. van 30/04/1998), art. 40 tot 46

© NAVB-CNAC 2007


17

navbdossier In dat geval moet ook rekening gehouden worden met artikel 53 van het ARAB “Werkzaamheden in de plaatsen waar gevaarlijke gassen kunnen voorhanden zijn”: • voorschriften i.v.m. de bescherming tegen de risico’s van intoxicatie en verstikking (verluchting, ademhalingsbescherming, zuurstofarme omgeving…) • bescherming tegen brand- en ontploffingsrisico’s • toezicht en redding

Arbeidsverhoudingen De Sobane-strategie

PR

EV

Expertise

Analysis

Observation

Screening

EN

TI

ON

Met de Welzijnswet in 1996 werd het begrip ‘psychosociale belasting veroorzaakt door het werk’ geïntroduceerd. Voor het eerst werd officieel erkend dat er ook aan andere factoren aandacht moet worden besteed dan enkel aan veiligheidstechniek en fysieke gezondheid. Stress moet dan ook worden geëvalueerd als een gezondheidsrisico. Om de psychosociale belasting te evalueren waaraan werknemers worden blootgesteld, kunnen diverse technieken worden toegepast. Een techniek die de laatste jaren fel opgang heeft gemaakt, is de participatieve risicoanalyse en in het bijzonder de Sobane–strategie. De SOBANE-preventiestrategie (Screening, Observation, Analysis, Expertise) en de DEPARIS-opsporingsmethode (Dépistage Participatif des Risques) gaan uit van de vaststelling dat veruit de meeste risico’s opgespoord kunnen worden door de mensen op de werkvloer. Ook om de gepaste preventiemaatregelen te zoeken hoeft men in de meeste gevallen geen expert te zijn. In de Sobane-strategie worden vier preventieniveaus onderscheiden. Veel risicovolle situaties kunnen de betrokkenen zelf oplossen. Als dat niet mogelijk is, kan de preventieadviseur van de onderneming worden aangesproken. Indien het probleem toch vrij complex is, kan de externe dienst voor preventie en bescherming worden geraadpleegd (bijvoorbeeld een arbeidsgeneesheer of een ergonoom). Slechts in uitzonderlijke gevallen moet er een beroep worden gedaan op een expert die bijvoorbeeld gespecialiseerde metingen kan uitvoeren. Het grote voordeel van deze strategie is dat de meeste risico’s op de werkvloer onmiddellijk aangepakt kunnen worden, zonder dat speciale kennis van veiligheids-, gezondheids- of ergonomische aspecten noodzakelijk is. Deze methode is uitsluitend gebaseerd op een grondige kennis van de arbeidssituatie van de werknemers. Een bijkomend voordeel dat eigen is aan elke participatieve risico-evaluatietechniek, is dat de voorgestelde preventiemaatregelen beter aanvaard worden, omdat ze van de betrokkenen zelf komen. De Déparis-methode De Déparis-methode voor participatieve risico-opsporing sluit naadloos aan bij de Sobane-strategie. De methode is specifiek ontworpen om mensen op de werkvloer toe te laten op een objectieve manier hun alledaagse arbeidssituatie in te schatten. Er worden 18 rubrieken onderscheiden, die elk één bepaald aspect van de arbeidssituatie behandelen. 1. Werkzones 2. Technische organisatie tussen de werkposten 3. Locatie van de werkplaats 4. Risico’s voor ongevallen 5. Bedieningsapparatuur en signalen 6. Gereedschap en materiaal 7. Repetitief werk 8. Manuele goederenbehandeling 9. Mentale belasting 10. Verlichting 11. Lawaai 12. Thermische omgevingsfactoren 13. Chemische en biologische risico’s 14. Trillingen 15. Arbeidsverhoudingen tussen werknemers 16. Lokale en algemene sociale omgeving 17. Inhoud van het werk 18. Psychologische omgeving Uit deze lijst blijkt dat de Sobane-strategie zowel rekening houdt met de arbeidsverhoudingen tussen werknemers als met de psychosociale omgeving. In de screeningfase kan de volgende lijst met aandachtspunten een nuttige hulp zijn: • geen uitsluiting van bepaalde werknemers uit de groep

© NAVB-CNAC 2007

18


navbdossier • de relaties tussen de werknemers van een bepaalde ploeg tijdens het werk en in verband met het werk • de relaties tussen de collega’s en met de leden van de hiërarchische lijn • de autonomie van een bepaalde ploeg bij de taakverdeling • de relaties met andere ploegen en diensten: rechtstreeks of via tussenpersonen • het soort gezag dat er heerst (opgelegd, natuurlijk aanvaard…) Voor wat betreft de psychosociale belasting kunnen de volgende aandachtspunten bekeken worden: • de algemene tevredenheid van de werknemers in verband met de leef- en werkomstandigheden in het bedrijf • de waardering voor het tijdsbeleid binnen de onderneming (Op welke manier worden piek- en dalproductie, ziekteverlof… opgevangen?) • het controle- en evaluatiesysteem dat binnen het bedrijf gehanteerd wordt (Weten de werknemers precies hoe hun werk geëvalueerd wordt en wanneer en op welke manier zij gecontroleerd worden?) • de mogelijkheid tot persoonlijke en professionele ontwikkeling van de werknemers • het beleid met betrekking tot tijdelijke arbeid

Duidelijk leiderschap Zoals hierboven al werd aangegeven, is duidelijk leiderschap belangrijk om stress te vermijden. Onduidelijkheid over wie de bevoegdheid heeft om beslissingen te nemen, leidt tot onzekerheid en twijfel bij de werknemers. Een klacht die binnen de bouwsector wel eens wordt opgevangen, zijn tegenstrijdige opdrachten van leidinggevenden. Dikwijls is het voor de werknemer onduidelijk aan welke opdracht hij prioriteit moet geven of welke aanwijzing hij moet volgen. Consequent leiderschap waarbij iedereen weet welke regels en welke doelstellingen gelden, kan het stressniveau bij werknemers sterk doen afnemen. Een ander belangrijk aspect is de sociale ondersteuning. In het stressmodel van KARASEK zijn drie elementen belangrijk: de werkdruk, de draagkracht van de werknemer en de sociale ondersteuning die de werknemer ondervindt van de leidinggevenden, maar bijvoorbeeld ook van personen uit zijn privéleven (gezin…). Gebleken is dat een degelijke ondersteuning van een werknemer door de directe chef veel belangrijker is met het oog op het vermijden van stresssituaties dan de ondersteuning door collega’s. In de praktijk stellen we echter vast dat veel leidinggevenden het effect van sociale ondersteuning op de werkdruk onderschatten. Ook het tonen van waardering wordt wel eens uit het oog verloren. Men is soms nogal gauw geneigd om te denken dat werknemers wel weten dat ze goed bezig zijn. Hierdoor krijgen werknemers dikwijls de indruk dat de directe chef alleen maar oog heeft voor de negatieve aspecten.

Arbeidseisen

Regelmogelijkheden

Sociale ondersteuning

© NAVB-CNAC 2007


19

navbdossier

Preventiefiches Deze preventiefiches sluiten aan bij de fiches die eerder werden gepubliceerd in de Onthaalwijzer (NAVB dossier 111). In dit nieuwe dossier worden de preventiefiches behandeld die van toepassing zijn bij wegenwerken. Behalve een risicoanalyse en preventiemaatregelen per beroep bevat dit gedeelte ook een aantal thematische fiches. Hieronder vindt u een overzicht en de structuur van de preventiefiches in dit dossier.

Preventie per beroep Beroepsfiche wegenwerker Deze fiche is van toepassing op alle wegenwerkers, zowel op wie wegen, riolen of nutsleidingen aanlegt als op wegmarkeerders.

Activiteitenfiches wegenwerker Er werden activiteitenfiches opgesteld voor de verschillende specialisaties bij wegenwerken: • Rioollegger • Plaatser van nutsleidingen • Stratenmaker • Beton- of asfaltwegenbouwer • Wegmarkeerder

Thematische preventiefiches In NAVB dossier 111 vindt u een aantal algemene fiches die ook van toepassing zijn op wegenwerken: orde en netheid, EHBO, brandpreventie… In dit nieuwe dossier werden enkele bijkomende, meer algemene preventiefiches opgenomen over de volgende thema’s: • Algemene risico’s bij werken op de openbare weg • Aanbrengen van beschoeiingen en werken in beschoeide sleuven • Signalisatie Daarnaast zijn er thematische preventiefiches betreffende specifieke werktuigen en apparatuur voor wegenwerkers: • Slijpschijf • Breekhamer • Compressor • Graaf-laadcombinatie • Sleuvengraafmachine • Wegenwals • Trilstamper

© NAVB-CNAC 2007

20


navbdossier

Preventie per beroep

© NAVB-CNAC 2007


21

navbdossier

© NAVB-CNAC 2007

22


navbdossier

Beroepsfiche Wegenwerker Vereist opleidingsniveau Vereist opleidingsniveau

Specificeer:

Opmerking

1. Basisopleiding Technisch Beroeps Andere opleidingen (vul aan):

2. Welzijns- en veiligheidsen gezondheidsopleidingen Basisopleiding veiligheid VCA

Voor een VCA-gecertificeerd bedrijf

Veiligheidsopleiding voor leidinggevenden Basisopleiding uitzendkrachten Andere opleidingen (vul aan):

3. Specifieke opleiding Opleiding verantwoordelijke signalisatie Opleiding bouwplaatsmachinist Verwijderen van asbesthoudende materialen volgens de technieken van eenvoudige handelingen Andere opleidingen (vul aan):

Veiligheids- en gezondheidsaspecten 1. Taakomschrijving met betrekking tot welzijn op het werk Werken met niveauverschillen (rond sleuven, bruggen…) Werken met producten die schadelijk zijn voor de gezondheid Werken in een omgeving met risico’s op besmetting door legionella, salmonella, streptokokken, tetanus Gebruik van mechanische en elektrische arbeidsmiddelen Werken met machines die trillingen en lawaai veroorzaken Manueel hanteren van lasten Werken met brandgevaarlijke producten Laswerken

© NAVB-CNAC 2007


23

navbdossier 2. Gezondheidstoestand Voorafgaand medisch onderzoek met volgende aspecten Algemeen klinisch neurologisch onderzoek: Longfunctie Inentingen:

Hepatitis Tetanus

Manueel hanteren van lasten Rugonderzoek Gehooronderzoek Andere (vul aan): Eventuele extra onderzoeken (aan te duiden door de werkgever): Werken met niveauverschillen (rond sleuven, bruggen…) Werken met solventen Veiligheidsfunctie Verhoogde waakzaamheid Andere bedrijfsgebonden extra onderzoeken (vul aan):

3. Verboden werkzaamheden 1. Jongere (jobstudent) Afbraak asbesthoudende buizen waarbij asbestvezels kunnen vrijkomen Besturen van alle gemotoriseerde bouwplaats- of transportmachines (sleuvengraafmachine, asfaltmachine, graaf-laadcombinatie…) Werken met giftige of andere kankerverwekkende stoffen Andere bedrijfsgebonden verboden werkzaamheden voor jongeren (vul aan): 2. Stagiair en leerling uit industrieel leerlingenwezen Afbraak asbesthoudende buizen waarbij asbestvezels kunnen vrijkomen Besturen van alle gemotoriseerde bouwplaats- of transportmachines (sleuvengraafmachine, asfaltmachine, graaf-laadcombinatie…) Werken met giftige of andere kankerverwekkende stoffen Andere bedrijfsgebonden verboden werkzaamheden voor stagiairs (vul aan): 3. Uitzendkracht Afbraak asbesthoudende buizen waarbij asbestvezels kunnen vrijkomen Andere bedrijfsgebonden verboden werkzaamheden voor uitzendkrachten (vul aan):

© NAVB-CNAC 2007

24


navbdossier

Activiteitenfiche Rioollegger Veiligheids- en gezondheidsrisico's Activiteit

Veiligheids- en gezond- Preventiemaatregelen (CBM, heidsrisico's specifieke werkkledij, (specifieke) PBM, gezondheidsbeoordeling, inenting...)

Bijkomende instru- Illustratie menten of preventiemaatregelen en verwijzingen naar algemene preventiefiches

Opvolging

1. Rioleringsbuizen aanleggen Algemeen: werken op openbare weg

Algemene veiligheidsen gezondheidsrisico’s wegenwerken

Zie thematische preventiefiche Algemene risico’s bij werken op de openbare weg

Blootstelling aan materieel met hoge geluidsniveaus en omgevingslawaai

Lawaai > 80dB(A), omgevingslawaai (bv. verkeer)


Werken in sleuven

Wegzakken van aangrenzend grondwerk door instabiliteit, instortingsgevaar

Beschoeiingen aanbrengen die voldoende hoog zijn of talud aanleggen Verkeer, trillende machines, opslag materiaal en materieel vermijden of afstand houden

Val van personen

Zie thematische preventiefiche Aanbrengen van beschoeiingen en werken in beschoeide sleuven

Randbeveiliging aanbrengen bij sleuven dieper dan 2m Doorgangen voorzien over de sleuven

Sleuven uitgraven

Botsing tussen machines en personen

Coördinatie tussen machinist en andere werknemers

Kantelen van voertuig

Voertuigen ver genoeg van de sleuf houden

© NAVB-CNAC 2007


25

navbdossier Elektrocutie: botsen met kraanarm tegen elektrische leidingen

Coördinatie tussen machinisten en seingever Afbakenen van werkzone

Fundering en/of omhulling van de buizen


Coördinatie tussen machinisten en andere werknemers

Val van personen

Randbeveiliging voorzien of sleuf afbakenen Toegangen tot bodem van sleuf voorzien

Rioleringsbuizen laden, lossen en leggen

Zware lasten heffen en tillen

Mechanische hulpmiddelen gebruiken

Val van voorwerpen

Lasten voldoende vastmaken, controle van hijsmateriaal voor de werkzaamheden Niet onder de lasten werken of signalen geven Gebruik van gekeurde hijstoestellen die aangepast zijn aan de te verplaatsen materiale Gebruik van PBM (veiligheidshelm)

Knellen van ledematen


Handschoenen dragen

Behandeling van lasten in sleuven en materiaal positioneren

Zware lasten tillen, dragen en plaatsen

Gebruik gekeurde mechanische hijstoestellen en -toebehoren bij het plaatsen van materiaal in de sleuven


Aangepaste werkmethode bij behandeling van de buizen in de sleuf Coördinatie tussen machinisten en andere werknemers

Handschoenen dragen

© NAVB-CNAC 2007

26


navbdossier Val van voorwerpen bij mechanisch verplaatsen van lasten

Lasten correct hijsen Coördinatie tussen machinist en andere werknemers Veiligheidshelm en -schoenen dragen

Sleuven en putten graven en dichtgooien

Zwaar lichamelijk werk

Gebruik van mechanische hijstoestellen bij het graven van sleuven

Gelijktijdig werken in sleuven en graafwerkzaamheden uitvoeren

Botsing van machines en personen in de sleuven

Oogcontact houden, coördinatie tussen machinist en werknemer in de sleuven, helm dragen (persoon in de sleuf)

Grond losmaken met de hand

Rugletsels door zwaar lichamelijk werk en fysieke belasting

Gebruik een goede schop die afgestemd is op de persoon en op het werk

Zie NAVB dossier 107 Preventie van rugklachten in de bouwsector

Volg de instructies op met betrekking tot uitgraven met de hand Gebruik indien mogelijk een graafmachine [losmaken grond]

Werken in een te smalle sleuf

Werken in slechte houdingen (gebukt, gedraaid) en weinig plaats voor behandeling van materiaal en materieel

Zorg voor een voldoende brede put of sleuf

Regelmatig boven hoofd- of schouderhoogte werken

Werken in slechte houdingen

Taakroulering, afwisseling van werkzaamheden

Grond verdichten met trilstamper of trilplaat en bestrating openbreken met pneumatische breek-, hak- en sloophamers

Blootstelling aan handarmtrillingen: kans op dodevingersyndroom en gewrichtsklachten

Apparatuur met trillingsdemper gebruiken Werkzaamheden regelmatig afwisselen, taakroulering Werken met trillingsisolerende handschoenen



Voldoende voorlichting en instructies geven (training werktechnieken) Niet langer dan 1 tot 2 uur per dag met dit soort apparatuur werken

Veiligheidsschoenen dragen (S3)

© NAVB-CNAC 2007


27

navbdossier Werken met grondverzetmaterieel

Blootstelling aan lichaamstrillingen

Zorgen dat de stoelen of zetels van het grondverzetmaterieel goed afveren of ze van een betere demping voorzien Trillingsgedempte, ergonomisch ontworpen machines gebruiken Taakroulering invoeren

Aanvulling van de sleuf met grondverzetmaterieel


Coördinatie tussen machinisten en andere werknemers Gebruik van PBM (veiligheidshelm)

2. Aansluitingen maken op de rioleringen Grondwerk voor de sleuf


Beschoeiingen aanbrengen die voldoende hoog zijn of talud aanleggen Verkeer, trillende machines, opslag van materiaal en materieel vermijden of afstand houden


Persoon in de sleuf moet veiligheidshelm dragen Val van personen

Opening afdekken of omheinen Beschoeiing van openingen

Verkeer op de openbare weg

Signalisatie en snelheidsbeperking

Zie thematische preventiefiche Signalisatie

Voldoende zichtbaarheid Verwezenlijken opening voor de aankoppeling in de rioolleiding

Wegvliegende stukken

Aangepaste afbraakmethode Signalisatie of afbakening werkzone

Val van voorwerpen

Lasten voldoende vastmaken, controle van hijsmateriaal voor de werkzaamheden Niet onder de lasten werken of signalen geven Gebruik van gekeurde hijstoestellen die aangepast zijn aan de te verplaatsen materialen Gebruik van PBM (veiligheidshelm)

© NAVB-CNAC 2007

28


navbdossier Knellen van ledematen


Handschoenen dragen

Fundering en/of omhulling van de buizen

Val van personen

Randbeveiliging voorzien of sleuf afbakenen Toegangen tot bodem sleuf voorzien


Coördinatie tussen machinisten en andere werknemers Gebruik van PBM (veiligheidshelm)

Val van personen

Randbeveiliging voorzien of sleuf afbakenen Toegangen tot bodem sleuf voorzien

Buizen leggen en verbindingsstukken plaatsen

Val van voorwerpen

Coördinatie tussen machinist en andere werknemers Lasten voldoende vastmaken, controle van hijsmateriaal voor de werkzaamheden Niet onder de lasten werken of signalen geven Gebruik van gekeurde hijstoestellen die aangepast zijn aan de te verplaatsen materialen Gebruik van PBM (veiligheidshelm)


Aangepaste werkmethode bij behandeling van buizen in sleuf Coördinatie tussen machinisten en andere werknemers Handschoenen dragen

Gelijktijdig werken in de sleuven en graafwerkzaamheden uitvoeren


Oogcontact houden, coördinatie tussen machinist en werknemer in de sleuf, helm dragen (persoon in de sleuf)

© NAVB-CNAC 2007


29

navbdossier

© NAVB-CNAC 2007

30


navbdossier

Activiteitenfiche Plaatser van nutsleidingen Veiligheids- en gezondheidsrisico's Activiteit


Bijkomende instrumenten of preventiemaatregelen en verwijzingen naar algemene preventiefiches

Algemeen: werken op openbare weg



Blootstelling aan materieel met hoge geluidsniveaus en omgevingslawaai



Werken in sleuven


Beschoeiingen aanbrengen die voldoende hoog zijn of talud aanleggen Verkeer, trillende machines, opslag materiaal en materieel vermijden of afstand houden

Handmatig trekken en afrollen van kabels

Tillen, dragen, duwen en trekken van zware lasten

Illustratie

Opvolging


Mechanisch trekken van zware kabels of afrollen met lier of met graaf-laadcombinatie Gebruik van kabelhaspel of –wagen met aandrijving Kabels handmatig met meer personen trekken of afrollen Taakroulering

Laden en lossen van materiaal en materieel

Heffen en tillen van zware lasten

Gebruik mechanische hulpmiddelen

Val van voorwerpen

Lasten voldoende vastmaken, controle van hijsmateriaal voor de werkzaamheden Niet onder de lasten werken of signalen geven Gebruik van gekeurde hijstoestellen die aangepast zijn aan de te verplaatsen materialen Gebruik van PBM (veiligheidshelm)

© NAVB-CNAC 2007


31

navbdossier Behandeling van lasten in sleuven

Zware lasten tillen, dragen en plaatsen

Gebruik mechanische hijstoestellen bij het plaatsen van materiaal in de buizen

Graven en dichtgooien van sleuven en putten

Zwaar lichamelijk werk

Gebruik mechanische hijstoestellen bij graven van sleuven

Gelijktijdig werken in sleuven en graafwerkzaamheden uitvoeren


Oogcontact houden, coördinatie tussen machinist en werknemer in de sleuf, helm dragen (persoon in de sleuf)

Werken in een te smalle sleuf

Werken in slechte houdingen (gebukt, gedraaid) en weinig plaats voor behandeling van materiaal en materieel

Zorg voor een voldoende brede put of sleuf

Regelmatig boven hoofd- of schouderhoogte werken

Werken in slechte houdingen

Taakroulering, afwisseling van werkzaamheden

Grond losmaken met de hand

Rugletsels door zwaar lichamelijk werk en fysieke belasting

Gebruik een goede schop die afgestemd is op de persoon en op het werk


Zie NAVB dossier 107 Preventie van rugklachten in de bouwsector

Volg de instructies op met betrekking tot uitgraven met de hand Gebruik indien mogelijk een graafmachine Grond verdichten met trilstamper of trilplaat en bestrating openbreken met pneumatische breek-, hak- en sloophamers

Werken met grondverzetmaterieel

Blootstelling aan handarmtrillingen: kans op dodevingersyndroom en gewrichtsklachten

Apparatuur met trillingsdemper gebruiken Werkzaamheden regelmatig afwisselen, taakroulering Werken met trillingsisolerende handschoenen


Veiligheidsschoenen dragen (S3)

Blootstelling aan lichaamstrillingen

Zorgen dat de stoelen of zetels van het grondverzetmaterieel goed afveren of ze van een betere demping voorzien

Voldoende voorlichting en instructies geven (training werktechnieken) Niet langer dan 1 tot 2 uur per dag met dit soort apparatuur werken

Trillingsgedempte, ergonomisch ontworpen machines gebruiken Taakroulering invoeren Lassen

Irritatie aan ogen, wegvliegende deeltjes in de ogen

Lasbril of laskap dragen

© NAVB-CNAC 2007

32


navbdossier Slijpen

Irritatie aan ogen, wegvliegende deeltjes in de ogen

Veiligheidsbril dragen

Werken met mechanisch aangedreven machines

Uitlaatgassen inademen

Verbrandingsmotoren in en aan de rand van de sleuf moeten worden vermeden Wanneer verbrandingsmotoren aan de rand van de sleuf geplaatst worden, dan moet de uitlaat weg van de sleuf worden gericht Worden de verbrandingsmotoren in de sleuf geplaatst, dan moet er afzuiging of ventilatie worden voorzien

© NAVB-CNAC 2007


33

navbdossier

© NAVB-CNAC 2007

34


navbdossier

Activiteitenfiche Stratenmaker Veiligheids- en gezondheidsrisico's Activiteit






Blootstelling aan materieel met hoge geluidsniveaus en aan omgevingslawaai



Funderingen uitgraven

Grondverzakkingen

Opvolging

Graafmachines niet te dicht tegen uitgraving

Kantelen van voertuig Grondtrilling vermijden Overbelasting vermijden

Nivelleren

Contact met beweeglijke voorwerpen: nivelleermachine, pneumatische verdichter

Voorzie gereedschap met CE-keuring en met de nodige afscherming Gebruik PBM: veiligheidsbril en -handschoenen en stofmasker

Fundering aanbrengen

Val van voorwerpen bij behandeling

PBM dragen (o.a. helm en veiligheidsschoenen in de nabijheid van de respectievelijke machines)

Contact met beweeglijke voorwerpen: bak van graaf-laadcombinatie

Geen werkzaamheden uitvoeren in gevarenzone

ken_goed]

Een duidelijke signalering van de gevarenzone

© NAVB-CNAC 2007


35

navbdossier

Boordstenen en bestrating aanbrengen

Inspanning, verkeerde beweging bij werken met handgereedschap (schop)

Goede werkhouding aannemen

Val van voorwerpen bij behandeling

Verboden onder hangende lasten te werken Afbakenen van de werkzone PBM dragen: helm en veiligheidschoenen en veiligheidshandschoenen

Klemming van de vingers

Zorg voor een stabiele opstelling bij het kappen op maat Veiligheidshandschoenen dragen bij het plaatsen van de bestrating

Zwaar lichamelijk werk: bukken, in eenzelfde houding moeten werken ⇒ rugklachten

Taakroulering Gebruik van hulpstukken Regelmatig van werkhouding veranderen

Verkeerde inspanning bij behandeling

Lichtere materialen gebruiken

Opleiding heffen en tillen

Gebruik van hulpstukken (bv. boordsteenklem…) Een last steeds verplaatsen met 2 werknemers of mechanische hulpmiddelen gebruiken Werken met apparatuur (trilplaat en trilstamper, stenenschraper en -zaag, grondverzetmachines…) die veel lawaai produceert. Gemiddelde blootstelling >90dB(A)

Klachten over lawaai: doofheid, gehoorverlies, stress, hoofdpijn…

Werken met trilstampers en trilplaten

Blootstelling aan handarmtrillingen

Apparatuur met trillingsdemper gebruiken Werken met trillingsisolerende handschoenen

Voldoende voorlichting en instructies geven

Stenen slijpen

Stofhinder

P2-filtermasker Veiligheidsbril

Zie thematische preventiefiche Slijpschijf


© NAVB-CNAC 2007

36


navbdossier

Activiteitenfiche Asfalt- en betonwegenwerker Veiligheids- en gezondheidsrisico's Activiteit









Openbreken met pneumatische breek-, hak- en sloophamers en andere werkzaamheden die veel trillingshinder veroorzaken

Blootstelling aan handarmtrillingen

Zo weinig mogelijk werken op plaatsen waar veel trillingen zijn

Opvolging

Voldoende voorlichting en instructies geven

Trillingsgedempte apparatuur inzetten of aanschaffen Werken met trillingsisolerende handschoenen

Bij gebruik van asfalteer- en afwerkmachines

Lichaamstrillingen: kans op rugklachten en slijtage van de wervelkolom

Onnodige trillingen verhinderen door periodiek onderhoud en controle van de machines Oude apparatuur vervangen door trillinggedempte ergonomisch ontworpen machines Werkzaamheden afwisselen, taakroulering, de blootstelling verminderen

Verplettering door machines of werfvoertuigen

Geluidssignaal op vrachtwagen bij achteruitrijden

Werken op heet asfalt

Oververhitte voeten

Werken met warmte-isolerende veiligheidsschoenen

Asfalteren en voorbereidende werken verrichten met gevaarlijke stoffen

Irritatie aan handen

Werken met warmte-isolerende handschoenen

© NAVB-CNAC 2007


37

navbdossier Contact tussen huid en gevaarlijke stoffen

Brandwonden in geval van werken met (vloeibaar) bitumen

Spatten in de ogen

Beschermende kledij dragen die het hele lichaam bedekt Spatten op de huid verwijderen met solventvrije reinigingsmiddelen Overvloedig spoelen met water en zalf aanbrengen tegen brandwonden Veiligheidsbril dragen Ogen behandelen met oogspoeling

Aanvoer en lossen van beton

Irritatie luchtwegen bij blootstelling aan asfaltrook > 5mg/m²

Ademhalingsbescherming dragen

Contact met beton door opneming of opslorping van giftige stoffen via de handen

Rechtstreeks contact met beton vermijden, evt. door handschoenen te gebruiken Persoonlijke hygiëne verzorgen (handen wassen voor het eten…)

Contact met beweeglijke voorwerpen: betonmixers

Contact met draaiende delen vermijden Veiligheidshandschoenen dragen

Verdichten en verspreiden van beton

Werken met mechanisch aangedreven machines

Botsing tussen betonmixers, vrachtwagens of laadbak en personen bij het laden en lossen


Inspanningen, verkeerde bewegingen of uitglijden zonder val bij manuele verspreiding van beton

Manuele verspreiding van beton beperken tot een minimum

Contact met giftige stoffen: eczemen door rechtstreeks contact met beton

Rechtstreeks contact met beton vermijden door veiligheidshandschoenen te dragen


Eén motor gebruiken om meerdere machines aan te drijven

Geluidssignaal en handseinen gebruiken bij het achteruitrijden

Machines op perslucht gebruiken om verf te spuiten

© NAVB-CNAC 2007

38


navbdossier

Activiteitenfiche Wegmarkeerder Veiligheids- en gezondheidsrisico's Activiteit









Werkzaamheden uitvoeren in de nabijheid van langsrijdend verkeer

Aanrijdingen

Verkeer op voldoende afstand houden: 120 cm tussen langsrijdend verkeer en werkvlak

Opvolging

Instructies geven aan de wegmarkeerders

Indien nodig: een weggedeelte afsluiten of een omleiding leggen Maatregelen nemen om de snelheid af te remmen Signalisatiekledij dragen van ten minste klasse 2 met lange mouwen en broekspijpen

Werken met gevaarlijke stoffen

Irritatie aan de handen

Werken met warmte-isolerende handschoenen

Contact tussen huid en gevaarlijke stoffen

Beschermende kledij Spatten op de huid verwijderen met solventvrije reinigingsmiddelen

Brandwonden

Kleding volledig uit vlamvertragend materiaal, met lange mouwen en broekspijpen Handschoenen met lange boord dragen die aansluiten op de pols Overvloedig spoelen met water en zalf aanbrengen tegen brandwonden

© NAVB-CNAC 2007


39

navbdossier Spatten in de ogen

Gelaatsbescherming dragen Ogen behandelen met oogspoeling

Werken met thermoplasten

Blootstelling aan thermoplastdampen (irritatie van de luchtwegen)

Blootstelling aan thermoplastdamp beperken door: - de thermoplastwagen te voorzien van afzuiging - de ketel te voorzien van een afvoerpijp en van een goed sluitende afsluitklep Bij hoge blootstelling aan thermoplastdampen: ademhalingsbescherming dragen

Werken met wegenverf

Huidirritatie

Oplosmiddelarme producten gebruiken

Hete materialen behandelen; hete onderdelen van materieel aanraken

Verbranding Ontploffing

Hete delen afschermen, voor zover dat nog niet gebeurde Handschoenen met lange boord dragen die aansluiten op de pols

Instructies geven aan de wegmarkeerders inzake het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen

Kleding dragen met lange mouwen en lange broek De voorschriften voor opslag en vervoer van thermoplasten in acht nemen Noodstop voorzien Werken met mechanisch aangedreven machines


Ontvlambare gassen gebruiken

Brandgevaar, ontploffing

Machines op perslucht gebruiken om verf te spuiten Een verticale uitlaat die van de werknemers weg gericht is

Eén motor gebruiken om meerdere machines aan te drijven

Zelfregenererende combifilter Voorschriften voor vervoer van gassen volgen Bij vervoer rekening houden met ADR-voorschriften

© NAVB-CNAC 2007

40


navbdossier

Thematische preventiefiches

© NAVB-CNAC 2007


41

navbdossier

© NAVB-CNAC 2007

42


navbdossier

Thematische preventiefiche Algemene risico’s bij werken op de openbare weg Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Omschrijving

Risico’s en aandachtspunten

Preventiemaatregelen

Werfinrichting

Interactie met omgeving, verkeer Ervoor zorgen dat op de diverse werkplekken veilig kan worden gewerkt, door werkplekken af te bakenen en te markeren

Instructies

Illustratie

Signalisatie aanbrengen, rekening houdend met de categorie van de werken. Zie thematische preventiefiche Signalisatie

Eventueel het verkeer omleiden Signalisatiekledij dragen van ten minste klasse 2

Geraakt worden door een voorwerp vanop de rijweg (rondvliegend of wegschietend voorwerp)

Stel bij erg druk verkeer een sig- Bord met waarschuwing naalgever aan voor werkzaamheden bovenop de signalisatie Waarschuw de automobilisten voldoende

Werfverkeer: rijdend materieel op Voorzie achteruitrijdende voertuigen of materieel van een de werf achteruitrijdbeveiliging, zoals geluidssignalen, TV-camera en monitoren, dodehoekspiegels, sensoren en/of een blokkeringsysteem Publieke veiligheid: interactie met voetgangers

Persoonlijke beschermingsmiddelen

Bouwplaats of werkplek afzetten, maar zorgen voor een veilige doorgang voor voetgangers en fietsers

Vallende voorwerpen; werkzaam- Veiligheidshelm heden op bovenliggende niveaus

Controleer de geldigheidsdatum

Vallende voorwerpen, op uitstekende puntige voorwerpen trappen...

Op de werkplek altijd minstens S2

Veiligheidsschoenen dragen

Warmte, koude, regen, zichtbaar- Aangepaste werkkledij, signalisa- Zie NAVB dossier 113 heid tiekledij dragen van ten minste klasse 2 Wegvliegende deeltjes, stof en irriterende producten in de ogen

Een veiligheidsbril dragen

© NAVB-CNAC 2007


43

navbdossier Stofdeeltjes inademen

Ademhalingsbescherming

Lawaai > 80dB(A), omgevingslawaai (bv. verkeer), blootstelling aan materieel met hoge geluidsniveaus

Gehoorbescherming is aanbevolen vanaf 80dB(A) en verplicht vanaf 85dB(A). Kies de gehoorbescherming zodanig dat de werknemers het verkeer kunnen horen

Pictogram "gehoorbescherming verplicht" voorzien

Gebruik geluidsarme apparatuur en gereedschap Gezondheidsonderzoek: audiogram bij lawaai > 80 dB(A)

Behandeling van lasten

Blootstelling aan omgevingslawaai (verkeer)

Gehoorbescherming: otoplastieken of goed dempende oorkappen. Gehoorbescherming moet zo gekozen worden dat de werknemers het verkeer nog kunnen horen

Huidaandoeningen door contact met toxische producten

Handschoenen dragen Beschermende crèmes gebruiken

Laden en lossen op openbare weg

Signalisatiekledij

Letsels ten gevolge van een verkeerde houding bij tillen en dragen van zware lasten

Lasten van maximum 25 kg tillen Een cursus tiltechnieken en dragen volgen

Een mogelijkheid is het gebruik van otoplastieken met een filter met relatief geringe geluidsdemping

Categorie 2

Hulpmiddelen gebruiken om lasten te tillen en te verplaatsen

Werkhouding

Fysieke belasting als gevolg van moeilijke of ongewone werkhoudingen

Taakroulering Taken ergonomisch aanpakken en werkplek ergonomisch inrichten Waar mogelijk machines het werk laten doen

Werken met niveauverschillen

Val van personen van hoger gelegen niveaus

Ervoor zorgen dat de werkplekken op hoogte stabiel en stevig zijn en regelmatig op die eigenschappen worden gecontroleerd Specifieke instructies i.v.m. werken met niveauverschillen, controle collectieve bescherming, gebruik van individuele valbeveiliging, aangepaste werkmiddelen

© NAVB-CNAC 2007

44


navbdossier Individuele valbeveiliging indien Grondig onderzoek (diepde collectieve bescherming tezicht, goed evenwicht, onvoldoende garantie kan bieden geen fysieke handicap) voor bepaalde werkzaamheden Val van voorwerpen

Contact met snijdend Snijwonden, verwondingen, gereedschap en voorwerpen steekwonden

Werkoppervlakken afschermen met plint

Handschoenen gebruiken bij het behandelen van materiaal, afval...

Verwonding onmiddellijk verzorgen, tetanusvaccinatie

Orde en netheid

Werken met elektrische toestellen

Struikelen

Doorgangen vrijhouden

Begaanbaarheid bouwplaats: val op de begane grond

Zorgen voor een goede begaanbaarheid (in overleg met andere partijen)

Afval op de bouwplaats

Zorgen voor opgeruimde bouwplaatsen, bijvoorbeeld door afvalcontainers te plaatsen

Elektrocutie

Bij gebruik van elektrisch gereedschap: gepaste verlengkabel gebruiken, geen blootliggende elektrische leidingen, defecten signaleren, IP44

Blootstelling aan elektrische stroom, gebruik van niet-geïsoleerd elektrisch gereedschap

Conform materieel gebruiken

Opgelet bij het werken met snijdende handwerktuigen en -gereedschappen (cirkelzaag, slijpschijf...). Gebruik machines zonder veiligheidsvoorzieningen niet. Handwerktuigen moeten in goede staat zijn en goed geslepen zijn

Zie diverse fiches van machines en handgereedschappen

Doeltreffende maatregelen nemen om ongewenst contact met elektriciteit(skabels) te voorkomen Geconstateerde gebreken zo snel mogelijk in orde brengen

Opslag gevaarlijke stoffen

In aanraking komen met gevaarlijke stoffen

Bij opslag van gevaarlijke stoffen de hoeveelheid gevaarlijke stoffen op de werkplek beperkt houden tot de dagvoorraad en stoffen die onderling kunnen reageren gescheiden opslaan Het gevaarlijke bedrijfsafval en milieugevaarlijke stoffen op de voorgeschreven wijze veilig opslaan en voorzien van veiligheidssignalering (symbolen en waarschuwingszinnen)

© NAVB-CNAC 2007


45

navbdossier Klimatologische omstandigheden

Speciale risicogroepen (jongere en oudere werknemers)

Zon: brandwonden, warmte…

Organisatie van het werk, tijdig pauzeren, frisse dranken

Zonnebrandcrème, beschermingskledij, hoofdbescherming

Regen, koude

Organisatie van het werk, tijdig pauzeren, warme dranken

Regenkledij en voldoende warme kledij

Voldoende aangepaste opleiding geven aan deze medewerkers

© NAVB-CNAC 2007

46


navbdossier

Thematische preventiefiche Signalisatie Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Omschrijving

Risico’s en aandachtspunten

Preventiemaatregelen en instructies

Voorbereiding voor het plaatsen van signalisatie

Algemene voorschriften

De signalisatiewerkzaamheden mogen slechts beginnen na goedkeuring door de bevoegde overheid

Illustratie

In het algemeen wordt het signalisatiematerieel geplaatst in de volgorde waarin de weggebruiker het zal waarnemen Signalisatiekledij dragen van ten minste klasse 2

Contact met beweeglijke voorwerpen: aanrijding met langskomend openbaar verkeer

Gebruik van PBM, zoals reflecterende kledij, volgens de categorie: bv. gele reflecterende kledij voor de spoorwegen enz. Gebruik van andere signalisatiemiddelen om gezien te worden (signalisatiebakens en -kegels, mannequin met vlag, oranje flikkerlicht op de wagen, reflectoren, botsabsorbeerder enz.)

Verkeerde beweging

Het personeel dient te beschikken over de nodige instructies Aanstelling van een signalisatieverantwoordelijke Een goede voorbereiding en planning van de signalisatiewerken is noodzakelijk

Transport van het signalisatiematerieel

Signalisatie plaatsen

Val van hoger gelegen vlak: val uit voertuig tijdens verplaatsing

Er mag zich nooit iemand bevinden in de laadbak van een rijdend voertuig, bv. van een wiellader

Val van personen op de begane grond: tijdens transport van signalisatie

Behoedzaam tewerk gaan bij het transport van de signalisatie

Val van voorwerpen bij de behandeling ervan: tijdens laden of lossen van signalisatie

Gebruik de juiste aanslagtechnieken Enkel hijsmaterieel gebruiken dat een periodieke (driemaandelijkse) keuring heeft ondergaan

Contact met onbeweeglijke voor- Met uitzondering van het afsluiten van de openbare weg en de zijbermwerkzaamheden dient de plaatsing van de werfwerpen: aanrijdingen signalisatie in twee fasen te gebeuren: a. signalisatie eigen aan het aanwezige verkeer en onafhankelijk van de werken b. de eigenlijke werfsignalisatie Kies bij voorkeur een kalme periode (met weinig drukte), bv. voor 7 uur ‘s morgens en na 7 uur ’s avonds of in het weekend, om de signalisatie te plaatsen Rekening houden met de goedgekeurde opstellingsvolgorde: bij de plaatsing is dat in principe in de richting van het verkeer

© NAVB-CNAC 2007


47

navbdossier Contact met beweeglijke voorwerpen: aanrijding met voorbijrijdend verkeer

De werkzaamheden mogen slechts starten wanneer de signalisatie is opgesteld Het personeel dat de signalisatie plaatst is competent en heeft de nodige ondervinding en opleiding In gevaarlijke situaties, zoals bijvoorbeeld het onvrijwillig onderbreken van de verkeersstroom, dient men een beroep te doen op de wegpolitie ‘s Nachts en bij slechte zichtbaarheid (mist...) is extra voorzichtigheid geboden

Interactie met omgeving, verkeer Ervoor zorgen dat er op de diverse werkplekken veilig kan worden gewerkt, door werkplekken af te bakenen en te markeren Eventueel het verkeer omleiden De signalisatie aanbrengen die overeenstemt met de werfcategorie (zie NAVB dossier 106 Signalisatie van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg) Meer informatie vindt u in het vademecum “De signalisatie van de bouwplaatsen”, o.a. over het ministerieel besluit van 7 mei 1999 betreffende het signaleren van werken en verkeersbelemmeringen op de openbare weg De signalisatie wegnemen

Contact met onbeweeglijke voor- Kies bij voorkeur een rustige periode (weinig drukte), zeker om de signalisatie-uitrusting te verwijderen werpen: aanrijdingen Kies de juiste volgorde om de signalisatie weg te nemen: in principe is dat tegen de richting van het verkeer in Contact met beweeglijke voorwerpen: aanrijding met voorbijrijdend verkeer

Opvolging en onderhoud van de signalisatie

Buiten de normale werkuren (‘s nachts, weekeinde, feestdagen) moeten de overbodige verkeersborden worden weggenomen (of neergelegd, indien mogelijk) of afgedekt telkens de omstandigheden het toelaten

De staat, de kleurvastheid en de leesbaarheid van de borden Contact met beweeglijke voorwerpen: aanrijding met de plaat- dient regelmatig te worden gecontroleerd door de signalisatieverantwoordelijke op de werf selijke verkeersstroom

© NAVB-CNAC 2007

48


navbdossier

Thematische preventiefiche Aanbrengen van beschoeiingen en werken in beschoeide sleuven Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Risico’s


Instructies

Val personen van hoger vlak: val vanaf de rand van de beschoeiing

Een borstwering voorzien aan de rand van de beschoeiing

Zie NAVB dossier 113 voor 10 tips om veilig te werken in sleuven

Val van voorwerpen

Beschoeiingselementen minimum 15cm boven grondniveau laten uitsteken

De beschoeiing beschermen tegen verzakkingen

Illustratie

Zie NAVB dossier 113 voor 10 tips om veilig te werken in sleuven

Geen materiaal of materieel stapelen aan de rand van de sleuf. Er moet een vrije ruimte van minimum 40 à 50cm voorzien worden

Grondverzakking: - door gebrekkige stempels - doordat de stutten onvoldoende werden opgespannen

Beschoeiingen aanbrengen die voldoende hoog zijn • Stabiele grond: altijd bij sleuven > 1,2m • Onstabiele grond: altijd Voor sleuven < 1,2m diep in onstabiele grond mag de beschoeiing vervangen worden door een uitgraving in talud, op voorwaarde dat het graafoppervlak breed genoeg is

Zie NAVB dossier 113 voor 10 tips om veilig te werken in sleuven Het personeel opleiden en een verklarende nota verdelen over de te volgen regels

Breng voldoende stempels aan (minstens boven en onder) Slechts een beperkt aantal sleuven tegelijk uitgraven Sleuven zo vlug mogelijk dichten Trillingen vermijden Te veel druk op de rand van de sleuven vermijden door geen materiaal of materieel aan de rand van de sleuf te stapelen Verkeer, trillende machines, opslag van materiaal en materieel vermijden of afstand houden Zwaar lichamelijk werk

Zorg altijd voor een sleufbreedte van minimaal 30cm Zorg voor een sleufbreedte van minimaal 60cm bij een diepte van 60cm tot 1m en van minimaal 80cm bij sleuven dieper dan 1m

Trillingsbelasting

Vermijden langer dan 1 uur per dag te werken met niet-trillingsgedempte apparatuur Trillingen voorkomen door machines voldoende te onderhouden Oude machines vervangen door nieuwe, trillingsarme machines

Zie NAVB dossier 113 voor 10 tips voor ergonomische maatregelen

Zie thematische preventiefiche Algemene risico’s bij werken op de openbare weg Zie NAVB dossier 113 voor 10 tips voor ergonomische maatregelen

© NAVB-CNAC 2007


49

navbdossier Geluidshinder door Gehoorbescherming blootstelling aan > 80dB(A) en omgevingslawaai


Blootstelling aan materieel met hoge geluidsniveaus

Zie NAVB dossier 113 voor 10 tips voor ergonomische maatregelen

Blootstelling aan elektrische stroom: door contact met ondergrondse leidingen

De plannen opvragen en de ondergrondse leidingen opsporen

Ontploffing: bij contact met de gasleiding

De plannen opvragen en de ondergrondse leidingen opsporen

www.klim-cicc.be

De gasleidingen verder manueel uitgraven vanaf een afstand van minder dan een meter Giftige stoffen: Onderzoek van de (chemische) kwaliteit van de grond - door bezoedelde grond uit te graven - bedwelming door gevaarlijke stoffen

Klemming mogelijk tussen de verschillende elementen

PBM dragen (o.a. handschoenen)

Contact met onbeweeglijke voorwerpen: splinters in de handen

PBM dragen (o.a. handschoenen)

Val van personen van een hoger vlak: - tijdens het in en uit de sleuf stappen - bij het over de sleuven stappen

Degelijke ladders of trappen gebruiken Goede doorgangen voorzien

© NAVB-CNAC 2007

50


navbdossier

Thematische preventiefiche: de slijpschijf Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Risico’s


Algemeen

De machine is voorzien van een CE-merkteken

Instructies

Illustraties

Er is een instructienota voorhanden Elektrocutie

Het toestel is dubbel geïsoleerd en heeft minstens IP44 als beschermingsgraad

Geluidshinder

Gehoorbescherming dragen

Stukspringen van de slijpsteen

Een beschermkap gebruiken met een openingshoek van 180° Slijpsteen monteren tussen twee flenzen met een diameter die minstens twee derde van de maximale diameter van de slijpsteen bedraagt Het toestel is voorzien van een dodemansschakelaar Respecteer de snelheid die aangegeven staat op de schijf Proefdraaien na montage van een nieuwe schijf door de machine 1 minuut onbelast te laten draaien

Oogkwetsuren door wegspringende korrels en vonken


Stof inademen

Een P2-stofmasker dragen

Voetkwetsuren


© NAVB-CNAC 2007


51

navbdossier

Thematische preventiefiche: de breekhamer Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Risico’s


Instructies

Algemeen


Illustraties

Pictogrammen: gehoorbescherming Er is een instructienota voorhanden Elektrocutie

Een elektrisch toestel is dubbel geïsoleerd en heeft minstens IP44 als beschermingsgraad De machine is uitgerust met een dodemansknop

Perslucht

Voor een toestel dat werkt met een compressor worden enkel originele koppelstukken gebruikt

Verstikking

Toestel met verbrandingsmotor enkel gebruiken in open lucht

Loskomen van de beitel

Gebruik enkel vervangstukken waarvoor de machine is voorzien

Oogkwetsuren


Voetkwetsuren


Stof

Een P2-stofmasker dragen

Trillingen

Het toestel is voorzien van trillingsisolatoren Isolerende handschoenen gebruiken

Geluidshinder

Geluidsarme zaagbladen gebruiken Gehoorbescherming dragen

© NAVB-CNAC 2007

52


navbdossier

Thematische preventiefiche: de compressor Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Risico’s


Algemeen


Instructies

Illustraties

Pictogrammen: gehoorbescherming, toelaatbare werkdruk Er is een instructienota voorhanden Kwetsuren door bewegende of wegvliegende delen

Alle bewegende delen afschermen Enkel originele koppelstukken gebruiken Leidingen ontluchten vooraleer je ze afkoppelt

Kwetsuren door vallende voorwerpen

Hijsogen aanbrengen op het arbeidsmiddel

Gevaarlijke stoffen

Afvoersysteem verbrandingsgassen

Brand

Vuur- en rookverbod tijdens het bijvullen van de brandstof

Elektriciteit

Het elektrisch materieel heeft minstens IP44 als beschermingsgraad

Verbranding

Afscherming van de uitlaat

Geluidshinder


Voetkwetsuren


Rugklachten

Verplaatsen met aangepaste transportkar Het arbeidsmiddel verplaatsen met twee personen

© NAVB-CNAC 2007


53

navbdossier

Thematische preventiefiche: graaf-laadcombinatie Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Risico’s


Instructies

Algemeen


Illustraties

Pictogrammen: gehoorbescherming, enkel bediend door een bevoegd persoon, aanduiding geluidsvermogen Uitgerust met een ROPS-beveiliging

Uitgerust met een FOPS-beveiliging Uitgerust met een zwaailicht Er is een instructienota voorhanden Bedienaar heeft een voldoende opleiding gekregen Bedienaar wordt onderworpen aan een geneeskundig toezicht voor het uitoefenen van een veiligheidsfunctie Aanrijdingen

Het arbeidsmiddel is uitgerust met een achteruitrijsignaal

Kneuzingen

Niet uit de bestuurderscabine springen. Gebruik de toegangstreden

Gevaarlijke stoffen


Brand

Vuur- en rookverbod tijdens het tanken

Trillingen

Het arbeidsmiddel is uitgerust met een instelbare en afgeveerde zetel

Geluidshinder


Voetkwetsuren


© NAVB-CNAC 2007

54


navbdossier

Thematische preventiefiche: sleuvengraafmachine Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Risico’s


Algemeen


Instructies

Illustraties


Uitgerust met een zwaailicht Er is een instructienota voorhanden Bedienaar heeft een voldoende opleiding gekregen Bedienaar wordt onderworpen aan een geneeskundig toezicht voor het uitoefenen van een veiligheidsfunctie Kwetsuren door bewegende delen

Het arbeidsmiddel is uitgerust met een slangbreukbeveiliging Veiligheidshelm voor de arbeiders buiten de bestuurderscabine

Gevaarlijke stoffen


Brand


Trillingen


Geluidshinder


Voetkwetsuren


© NAVB-CNAC 2007


55

navbdossier

Thematische preventiefiche: wegenwals Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Risico’s


Instructies

Algemeen


Illustraties


Uitgerust met een noodstop Er is een instructienota voorhanden Bedienaar heeft een voldoende opleiding gekregen Bedienaar wordt onderworpen aan een geneeskundig toezicht voor het uitoefenen van een veiligheidsfunctie Contact met bewegende delen

Afscherming van bewegende delen

Aanrijdingen

Het arbeidsmiddel is uitgerust met een achteruitrijsignaal

Kneuzingen

Toegangstreden met antislip

Gevaarlijke stoffen


Brand


Trillingen


Geluidshinder


Voetkwetsuren


Niet uit de bestuurderscabine springen. Gebruik de toegangstreden

© NAVB-CNAC 2007

56


navbdossier

Thematische preventiefiche: de trilstamper Veiligheids- en gezondheidsrisico’s Risico’s


Algemeen


Instructies

Illustraties

Pictogrammen: gehoorbescherming, aanduiding van het geluidsvermogen Er is een instructienota voorhanden Kwetsuren door bewegende delen

Alle bewegende delen afschermen

Gevaarlijke stoffen


Brand

Vuur- en rookverbod tijdens het bijvullen van de brandstof

Verbranding

Afscherming van de uitlaat

Trillingen

De stuurboom is opgehangen in trillingsisolatoren Gebruik van trillingsisolerende handschoenen

Geluidshinder


Voetkwetsuren


Rugklachten

Verplaatsen met aangepaste transportkar Het arbeidsmiddel verplaatsen met twee personen

© NAVB-CNAC 2007


57

navbdossier

Bibliografie • Het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk – Toelichting bij de wet van 4 augustus 1996 - Brussel: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Algemene Directie Humanisering van de Arbeid, 2006. - 71p. - http://www.werk.belgie.be/WorkArea/showcontent. aspx?id=4288 • Preventie van stress in de bouwsector – Werkgeversbrochure - NAVB dossier 108a. - Brussel: NAVB, oktober, november, december 2005. - 31 p. – http://www.navb.be/NR/rdonlyres/720EA45E65E8-4648-82D4-BF0C3CCE5C2C/0/Cnacdossier108AN.pdf • Preventie van stress in de bouwsector – Werknemersbrochure - NAVB dossier 108b. - Brussel: NAVB, oktober, november, december 2005. – 11 p. - http://www.navb.be/NR/rdonlyres/ 65A64F2A-F3CF-498F-8A56-363F1570DFF3/0/Cnacdossier108BN.pdf • Preventie van rugklachten in de bouwsector. - NAVB dossier 107. - Brussel: NAVB, juli, augustus, september 2005. - 23 p. - http://www.navb.be/NR/rdonlyres/9F1DCA89-A1BB-43B6-88F53F6810CE601C/0/Cnacdossier107Nl.pdf • Mobiliteit in de bouwsector – Veiligheidsnota’s Bouwbedrijf 97. - Brussel: NAVB, januari, februari, maart 2003. - 15 p. - http://www.navb.be/NR/rdonlyres/7B5B6CB7-29AE-4DC5-83BA24D3C61DE353/0/CNAC_97_Nl.pdf • Afgezonderd tewerkgestelde werknemers - Veiligheidsnota’s Bouwbedrijf 100. - Brussel: NAVB, oktober, november, december 2003 - 15 p. - http://www.navb.be/NR/rdonlyres/856026E1-46F04C1B-9758-6AE7C63A525E/0/CNAC_100_Nl.pdf • Wegenwerken van korte duur - NAVB dossier 113. – Brussel: NAVB, januari, februari, maart 2007. 27 p. - http://www.navb.be/NR/rdonlyres/4EDFB72C-8336-4015-BB94-BBDE9559E7F2/0/NAVBdossier113N.pdf • Psychosociale arbeidsbelasting – Arbeidsveiligheid van A tot Z nr. 124 . - D’Hertefelt H. – Mechelen: Kluwer, 24 november 2005. - 78 p. • Het gezondheidstoezicht op de werknemers. – Brussel: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, Algemene Directie Humanisering van de Arbeid, 2006. - 48 p. - http://www.werk.belgie. be/WorkArea/showcontent.aspx?id=5102 • Praktijkgids bij de Welzijnswet. - Donceel W. - Antwerpen: Intersentia Rechtswetenschappen, 1999. - 169 p. • De Welzijnswet Werknemers - De Wet van 4 augustus 1996. - Vanachter O. - Antwerpen: Intersentia Uitgevers, 1997. – 362 p. • Toezicht en redding bij het betreden van besloten ruimten. - Brussel: Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, Januari 2002. - 25 p. • CAO-gids 2005-2006 Bouw PC 124. - Brussel: ACV Bouw en Industrie, 2006. - 436 p. • Wegwijs in… de nachtarbeidsreglementering en de vermindering van de ongemakken. – Brussel: FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, 2003. - 28 p. - http://www.werk.belgie. be/WorkArea/showcontent.aspx?id=3798 • RI&E MKB Bouwnijverheid - CD-Rom. - Amsterdam: Arbouw, 2005. - http://www.arbouw.nl/werkgever/tools/rie-mkb-bouwnijverheid/ • A-Blad Wegmarkeringen. - Amsterdam : Arbouw, 2005. - 22 p. - http://www.arbouw.nl/pdf/abladen/a-blad-wegmarkeringen.pdf • Algemeen V&G-plan - Algemene risico-analyse wegeniswerken. - Inge Van Hooland, 2003. - 37 p.

© NAVB-CNAC 2007

58


navbdossier

© NAVB-CNAC 2007


59

Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf Sint-Jansstraat 4 1000 Brussel

Tel.: 02/552 05 00 Fax: 02/552 05 05

E-mail: [email protected] Website: www.navb.be

DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE - APRIL-MEI-JUNI 2007 NAVB. Bundel Nr 114. Wegenwerken. Psychosociale arbeidsbelasting en gezondheidsklachten

Recommend Documents