DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE - OKTOBER-NOVEMBER-DECEMBER 2007 NAVB. Bundel Nr 116. De kleedkamers, refters, wasplaatsen, toiletten. op de bouwplaatsen

D R I E M A A N D E L I J K S E

U I T G A V E

-

O K T O B E R - N O V E M B E R - D E C E M B E R

2 0 0 7

NAVB Bundel Nr 116

De kleedkamers, refters, wasplaatsen, toiletten…

op de bouwplaatsen

navbdossier

Inhoud Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 De collectieve arbeidsovereenkomst van 10.02.05 inzake de humanisering van de arbeid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Vierde trimester 2007 Bundel Nr 116

De kleedkamers, refters, wasplaatsen, toiletten… op de bouwplaatsen

Gemeenschappelijke bepalingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Kleedkamers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 Refters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Wasplaatsen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Toiletten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Specifieke bouwplaatssituaties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 Dranken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 Overleg met het Comité voor Preventie en Bescherming op het werk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Vragen en antwoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Overname toegestaan mits toelating van het NAVB. Deze bundels worden in het Frans gepubliceerd onder de titel “CNAC dossier”. De raadgevingen gepubliceerd door het NAVB binden enkel het Actiecomité, rekening houdend met de huidige stand van de wetgeving en de techniek, en onttrekken de lezer niet aan de verplichting om informatie in te winnen en de geldende wetgeving na te leven.

Over welke mogelijkheden beschikt de hoofdaannemer om in te grijpen t.a.v. onderaannemers die de collectieve arbeidsovereenkomst in verband met de sociale voorzieningen niet respecteren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 Bestaat er een rookverbod? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 In welke gevallen wordt het advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer gevraagd? . . . . . 7 Welke brandbeveiliging moet er aangebracht worden in de sociale voorzieningen? . . . . . . . . . . . . . 7 Is het toegelaten alcoholische dranken te gebruiken op de bouwplaats?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Wanneer kan er afgeweken worden van de “standaard sociale voorzieningen”? . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 Wanneer kan er geopteerd worden voor chemische toiletten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Wat zijn R- en S-zinnen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Kan het NAVB een bepaald merk van sociale voorzieningen goedkeuren? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Bijlage 1. ARAB-artikels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Bijlage 2. KB Tijdelijke of mobiele bouwplaatsen van 25.01.01 - Bijlage III – A 14/15 . . . . . 17 Bijlage 3. Collectieve arbeidsovereenkomst 10.02.05 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

• Verschijnt 4 maal per jaar. • Bestellingen en tarieven: zie www.navb.be of achteraan in NAVB info. • Gratis downloadbaar op www.navb.be In dezelfde reeks zijn nog andere dossiers beschikbaar (vroeger “Veiligheidsnota’s”).

Verantwoordelijke uitgever :

NAVB

Carl Heyrman - Sint-Jansstraat 4 – 1000 Brussel Inschrijvingsnummer bij de Koninklijke Bibliotheek (wettelijk depot) 2515. Het redactiecomité van NAVB dossier streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie. Het kan er echter niet aansprakelijk voor worden gesteld. De reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en duidelijke bronvermelding.

Colofon NAVB dossier is een driemaandelijks informatieblad van het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (ook beschikbaar in het Frans onder de titel “CNAC dossier”).

Informatie en abonnement : NAVB – Sint-Jansstraat 4 – 1000 Brussel Tel.: 02/552.05.00 - Fax: 02/552.05.05 E-mail: [email protected] - Website: www.navb.be

Redactie: Raymond Brems, Christian Depue, Carl Heyrman, Véronique le Paige, Arlette Moonens, Christelle Schmitz, Emmy Streuve, Isabelle Urbain, Nicolaas Van Leeuwen

Opmaak en drukwerk : www.mwp.be

© NAVB-CNAC 2007

2


navbdossier

Inleiding Op de bouwplaatsen moeten sociale voorzieningen aanwezig zijn om de arbeid(st)ers de gelegenheid te geven hun kleding op te bergen, zich om te kleden, zich te wassen, hun toilet te maken, eventueel te douchen, de maaltijden te gebruiken, te drinken, te schuilen in geval van werken in open lucht, uit te rusten bij erg belastende arbeidsomstandigheden en naar het toilet te gaan. Onverminderd de bepalingen van de ARAB-artikels 73 tot 103 (zie bijlage 1) en bijlage III.A.14 van het KB van 25.01.01 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen (zie bijlage 2), hebben de sociale partners in de bouw steeds geopteerd en blijven ze opteren voor een sectorale aanpak. Zo werd de collectieve arbeidsovereenkomst van 22.06.78 inzake de humanisering van de arbeid (KB 12.02.79 – BS 05.04.79 en 05.05.79), aangepast en vervolledigd door de CAO van 05.01.84 (KB 02.05.84 – BS 23.05.84), en nadien vervangen en gemoderniseerd door de CAO van 10.02.05 (KB 24.09.06 – BS 09.11.06). (Zie bijlage 3.) De datum van inwerkingtreding van de overeenkomst werd vastgesteld op 01.02.05.

De collectieve arbeidsovereenkomst van 10.02.05 inzake de humanisering van de arbeid Gemeenschappelijke bepalingen • De collectieve arbeidsovereenkomst is van toepassing op de werkgevers en de arbeid(st)ers van de ondernemingen die ressorteren onder het Paritair Comité voor het Bouwbedrijf. • De tekst van de CAO moet uitgehangen worden op een voor de arbeid(st)ers zichtbare en toegankelijke plaats. • De sociale voorzieningen (kleedkamers, refters, wasplaatsen, toiletten, verzorgingslokalen) worden ondergebracht in één of meer lokalen die volledig gescheiden zijn van de werkpost. • Het aantal sociale voorzieningen staat in verhouding tot het aantal gelijktijdig tewerkgestelde arbeid(st)ers. • Indien een beroep gedaan wordt op onderaannemers, maakt de hoofdaannemer schriftelijke afspraken over de installatie, het gebruik en het onderhoud van de sociale voorzieningen. • De sociale voorzieningen moeten bestand zijn tegen klimatologische invloeden zoals wind, regen, sneeuw, warmte, koude… • De lokalen moeten op slot kunnen en de deur moet naar buiten opengaan. • De werkgever duidt één of meerdere personen aan voor het onderhoud van de sociale voorzieningen. • De plaatskeuze en de toegangsmogelijkheden van de sociale voorzieningen worden bepaald na advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer. • Indien het een tijdelijke of mobiele bouwplaats betreft, dienen de inplanting en de toegangsmogelijkheden van de sociale voorzieningen door de veiligheidscoördinator te worden opgenomen in het veiligheids- en gezondheidsplan. • De sociale voorzieningen moeten voorzien worden vanaf de aanvang van de bouwwerken. • Indien er onvoldoende natuurlijk licht is, moeten de sociale voorzieningen uitgerust worden met een gepaste kunstmatige verlichting. • In de sociale voorzieningen moet een voldoende en aangepaste uitrusting voor de brandbestrijding worden aangebracht. • De arbeid(st)ers zijn verplicht de voorzieningen die hen ter beschikking worden gesteld, te gebruiken en de richtlijnen na te leven die hen verstrekt worden door de bevoegde verantwoordelijke(n).

Kleedkamers • Het is verboden de kleedkamers te gebruiken als refters of de arbeid(st)ers toe te laten er maaltijden te nemen.

© NAVB-CNAC 2007


3

navbdossier • De kleedkamers moeten voorzien zijn van gepast materiaal voor het drogen, ophangen en opbergen van kledingstukken, met de mogelijkheid de persoonlijke en werkkleding afzonderlijk op te bergen. • De kasten moeten individueel zijn, vervaardigd uit hard en afwasbaar materiaal en gescheiden door volle tussenschotten. De luchtverversing moet doeltreffend zijn.

Refters • De oppervlakte van de refter moet minimum 1,50 m² per persoon bedragen. De hoogte mag niet minder dan 2 m bedragen. • De refters moeten voorzien zijn van een voldoende aantal tafels en stoelen of banken met rugleuning, een drinkwatervoorziening, geschikte voorzieningen om voedingswaren op te bergen en koel te houden en om de vaat te doen, een opwarmtoestel voor eten en drinken, hygiënische voorzieningen voor vuilnis en afval. • In bepaalde gevallen (hevige warmte of koude, werkzaamheden die veel energieverbruik vereisen, hevige psychische stress…), wordt na voorafgaand advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer een afgescheiden verzorgingslokaal voorzien, hetzij in de refter, hetzij op een andere plaats.

Wasplaatsen • De vloer moet van die aard zijn dat hij gereinigd en ontsmet kan worden en uitglijden en vallen voorkomt. • De muren en scheidingswanden zijn waterbestendig en glad. • De wasplaatsen en douchecabines voor mannen en vrouwen zijn ondergebracht in afzonderlijke lokalen. • De wasplaatsen moeten het volgende bevatten: een toevoer van water, een lozingsysteem voor het gebruikte water, een voldoende voorraad zeep, een voldoende hoeveelheid gepaste middelen om zich af te drogen. • De wastafels kunnen individueel of collectief zijn en er moet watertoevoer zijn. • In bepaalde bijzondere gevallen (behandeling van prikkelende, besmette, vette stoffen…) en op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer moeten de wastafels voorzien zijn van kranen met warm en koud water en moeten er aangepaste reinigingsmiddelen voorhanden zijn. • Indien een sociale voorziening met stromend water onmogelijk is, moet een watervoorraadbak aan de wastafels gekoppeld worden om de toevoer van water mogelijk te maken. • Indien er gevaar bestaat voor aantasting van de huid door giftige, besmettende of bijzonder bevuilende stoffen, moeten op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer voldoende stortbaden met warm en koud water voorzien worden. • De werkgever moet in de wasplaatsen of stortbaden zeep ter beschikking stellen en eventueel aangepaste reinigingsmiddelen voor de handen, op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer. • De werkgever levert de handdoeken kosteloos en in voldoende hoeveelheid, laat deze regelmatig wassen en vervangen en verbiedt de arbeid(st)ers ze uit de wasplaatsen weg te nemen. • Aan de wastafels mogen de handdoeken vervangen worden door andere systemen om de handen te drogen.

Toiletten • Er moeten toiletten voorzien zijn voor de arbeid(st)ers op de bouwplaats, zo dicht mogelijk bij de arbeidspost, ongeacht de aard van het werk of het aantal tewerkgestelde arbeid(st)ers. • De toiletten zijn volledig van elkaar gescheiden en herkenbaar door een pictogram. De arbeid(st)ers moeten zich vrij naar de toiletten kunnen begeven. • De vloer en de scheidingsmuren van de toiletten moeten bedekt zijn met duurzame en waterdichte materialen. • Er moet ten minste 1 toilet per 15 arbeid(st)ers zijn en 1 urinoir per 10 arbeid(st)ers. • Elk toilet moet voorzien zijn van een waterspoelingsysteem, een afsluitbare deur en een efficiënte ventilatie.

Specifieke bouwplaatssituaties Sociale voorzieningen op kleine bouwplaatsen • Er werd een hoofdstuk ingelast over specifieke bouwplaatssituaties. De tekst voorziet dat “zeer uitzonderlijk”, gezien de kortstondigheid van de activiteiten en de materiële onmogelijkheid om

© NAVB-CNAC 2007

4


navbdossier de concrete toepassingsmodaliteiten van de CAO Sociale Voorzieningen na te leven, deze toepassingsmodaliteiten “aangepast” kunnen worden bij bouwwerken van zeer korte duur, bij kleine bouwplaatsen (5 arbeiders) en bij wegenwerken. • Dat belet echter niet dat er steeds voorzieningen moeten zijn voor de arbeid(st)ers (bijvoorbeeld een compacte werfkeet) om hen de gelegenheid te geven hun kleding op te bergen, zich te wassen, de maaltijden te gebruiken, naar het toilet te gaan… • Deze (uitzonderings)modaliteiten moeten echter vooraf ter advies voorgelegd worden aan de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer.

Chemische toiletten – WC-cabines

• Indien het onmogelijk is standaardtoiletten te installeren, kan geopteerd worden voor chemische toiletten en WC-cabines die voldoen aan de volgende vereisten: een solide constructie; een lichtdoorlatend dak en/of kunstverlichting; een tochtvrije ventilatie; een slipvrije bodem; een toiletbak met waterspoeling; een afscheiding tussen toiletbak en opvangreservoir, voorzien van een klep met pedaalbediening; een urinoir met stromend water; een toiletpapierhouder; een klerenhaak; een afvalbakje; een deurvergrendeling. • Er moet minstens 1 cabine zijn per 10 arbeid(st)ers. • De cabines moeten dagelijks gereinigd worden, rekening houdend met de schoonmaakvoorschriften van de leverancier. • Bij de chemische producten worden duidelijk opgestelde veiligheidsinformatiebladen geleverd met vermelding van de samenstellende producten en R- en S-zinnen.

Dranken • De werkgever of zijn aangestelde moet drinkbaar water en aangepaste koele dranken ter beschikking stellen van de arbeid(st)ers, rekening houdend met de werken weersomstandigheden en het advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer. • Wanneer de buitentemperatuur minder dan 5°C bedraagt, worden onder de arbeid(st)ers kosteloos warme dranken verdeeld. • Op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer en in elk geval wanneer de buitentemperatuur het vereist, worden onder de arbeid(st)ers kosteloos frisdranken verdeeld. • Individuele drinkbekertjes, eventueel wegwerpbekertjes, moeten ter beschikking worden gesteld. De distributiepunten moeten gemakkelijk bereikbaar zijn. • Is er een drinkwatervoorziening of kan er aangesloten worden bij een drinkwaterlevering en indien het werk grote vergiftigings- of besmettingsrisico’s inhoudt of bijzonder bevuilend is, kan de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer het aanbrengen van drinkfonteintjes of distributiepunten met wegwerpbekers voor de arbeid(st)ers voorschrijven. • Het is verboden alcoholische dranken ter beschikking te stellen.

© NAVB-CNAC 2007


5

navbdossier Overleg met het Comité voor Preventie en Bescherming op het werk • Iedere werkgever moet voor de toepassing van deze collectieve arbeidsovereenkomst voorafgaandelijk het advies vragen aan het Comité voor Preventie en Bescherming op het werk, of bij ontstentenis aan de vakbondsafvaardiging. • Bij ontstentenis van een vakbondsafvaardiging raadpleegt de werkgever zelf zijn arbeid(st)ers over de toepassing van de bepalingen van deze overeenkomst. • Dit geldt inzonderheid voor al de bepalingen waar het advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer gevraagd wordt.

Vragen en antwoorden Over welke mogelijkheden beschikt de hoofdaannemer om in te grijpen t.a.v. onderaannemers die de collectieve arbeidsovereenkomst in verband met de sociale voorzieningen niet respecteren? Privé-opdrachten Indien de hoofdaannemer een beroep doet op onderaannemers, moeten er schriftelijke afspraken gemaakt worden over de installatie, het gebruik en het onderhoud van de sociale voorzieningen. De hoofdaannemer brengt de onderaannemer op de hoogte als hij zich niet houdt aan de afspraken. Indien nodig zal de hoofdaannemer, op kosten van de onderaannemer, zelf instaan voor de uitvoering van deze afspraken. (Art. 3.) Volgens de Welzijnswet (art. 29) betekent dit dat de hoofdaannemer met de onderaannemer een overeenkomst afsluit waarin o.a. de volgende bedingen worden opgenomen: (a) De onderaannemer verbindt zich ertoe de afspraken over de installatie, het gebruik en het onderhoud van de sociale voorzieningen na te leven. (b) Indien de onderaannemer de afspraken niet of gebrekkig naleeft, kan de hoofdaannemer zelf de nodige maatregelen treffen op kosten van de persoon die in gebreke is gebleven. Verder voorziet de Welzijnswet het volgende: • De onderaannemer kan door de hoofdaannemer in gebreke gesteld worden indien hij de afspraken niet of gebrekkig naleeft. Vervolgens moet de hoofdaannemer zelf de nodige maatregelen nemen. • De onderaannemer van wie men kan weten dat hij de afspraken niet zal naleven, moet geweerd worden door de hoofdaannemer. Dat kan gebeuren door de onderaannemers vragen te stellen, door vast te stellen dat ze niet beantwoorden aan bepaalde eisen van het bestek of dat ze niet over een veiligheidszorgsysteem beschikken (VCA, BeSaCC, OHSAS…). Het kan evenzeer op basis van vaststellingen die gebeurden tijdens een vorige aanwezigheid op een andere werf. Voor gevallen van medeaanneming (meerdere bouwdirecties uitvoering) verwijzen wij naar het KB van 25.01.01 betreffende de tijdelijke of mobiele bouwplaatsen.

Overheidsopdrachten In de openbare sector blijft de wet op de overheidsopdrachten van kracht. Nochtans zal bij de toepassing van deze wet rekening gehouden moeten worden met de principes uit de Welzijnswet. De wet betreffende de overheidsopdrachten (art. 12) legt aan de aannemer van een overheidsopdracht verschillende verplichtingen op met betrekking tot het op de werf tewerkgestelde personeel. Zo voorziet deze wet bepalingen over de naleving van de verplichtingen “veiligheid en hygiëne” en van de “algemene arbeidsvoorwaarden” op de werf. Niet alleen is de aannemer van een overheidsopdracht ertoe gehouden persoonlijk de reglementeringen inzake veiligheid en hygiëne en de arbeidsvoorwaarden na te leven, maar hij moet ze ook doen naleven door allen die personeel ter beschikking stellen op de werf of die tussenkomen in de hoedanigheid van onderaannemer, in welk stadium ook. De hoofdaannemer kan dus door een openbare opdrachtgever in gebreke gesteld worden voor © NAVB-CNAC 2007

6


navbdossier inbreuken gepleegd door een onderaannemer op de werf die bijvoorbeeld zijn personeel laat werken in omstandigheden die in strijd zijn met de Welzijnswet, het ARAB, de Codex, het AREI, de CAO Sociale Voorzieningen…

Bestaat er een rookverbod? In artikel 8 van de CAO staat dat je moet teruggrijpen naar de wettelijke bepalingen1 en dat de nodige afspraken gemaakt moeten worden tussen rokers en niet-rokers. Ondertussen werd de wetgeving evenwel gewijzigd. Sinds 1 januari 2006 is het immers zo dat elke werknemer het recht heeft te beschikken over rookvrije werkruimten en sociale voorzieningen. Het is aan de werkgever om een rookverbod op te leggen in de werkruimten en dit verbod te doen naleven. Niettemin is het toegestaan te roken op de volgende plaatsen: • Ruimten in open lucht (deze worden niet beschouwd als werkruimten volgens de definitie uit het KB van 19/01/2005). • In de rookkamer: een afwijking op het verbod geeft de werkgever de mogelijkheid om een rookkamer te voorzien in de onderneming na voorafgaandelijk advies van het Comité PBW (de vakbondsafvaardiging). Deze rookkamer moet een lokaal zijn waar gerookt mag worden en dat uitsluitend daartoe bestemd is.

In welke gevallen wordt het advies van de preventieadviseurarbeidsgeneesheer gevraagd? • Bij de keuze van de plaats van de sociale voorzieningen en van de toegangsmogelijkheden tot deze voorzieningen. (Art.9.) • Indien er gevaar bestaat voor aantasting van de huid door giftige, besmettende of bijzonder bevuilende stoffen, geeft de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer een advies over de volgende zaken: - De gepaste hygiënemaatregelen die de arbeid(st)ers moeten nemen. (Art.12.) - De wastafels: warm en koud water, aangepaste reinigingsmiddelen. (Art.23.) - De stortbaden: voldoende stortbaden, met warm en koud water. (Art.24.) - Toiletgerief. (Art.25.) • In bepaalde bijzondere, voorafgaandelijk bepaalde gevallen (hevige warmte of koude, werkzaamheden die véél energieverbruik vereisen, hevige psychische stress…), wordt een afgescheiden verzorgingslokaal voorzien, hetzij in de refter, hetzij op een andere plaats. (Art.19.) • Modaliteiten bij kleine bouwplaatsen: zéér uitzonderlijk kunnen, door de kortstondigheid van de activiteiten en de materiële onmogelijkheid, de concrete toepassingsmodaliteiten van deze collectieve arbeidsovereenkomst aangepast worden bij bouwwerken van zeer korte duur, kleine bouwplaatsen (5 arbeiders) en bij wegenwerken. (Art.30.) • In verband met dranken: - De werkgever of zijn aangestelde moet drinkbaar water en aangepaste koele of warme dranken ter beschikking stellen van de arbeid(st)ers, rekening houdend met de werken weersomstandigheden. (Art.32.) - Wanneer de buitentemperatuur minder dan 5°C bedraagt, worden onder de arbeid(st)ers kosteloos warme dranken verdeeld. Op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer en in elk geval wanneer de buitentemperatuur het vereist, worden onder de arbeid(st)ers kosteloos frisdranken verdeeld. (Art.33.) - Is er een drinkwatervoorziening of kan er aangesloten worden bij een drinkwaterlevering en indien het werk grote vergiftigings- of besmettingsrisico's inhoudt of bijzonder bevuilend is, kan de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer het aanbrengen van drinkfonteintjes of distributiepunten met wegwerpbekers voor de arbeid(st)ers voorschrijven. (Art.35.) • De werkgevers moeten voor de toepassing van deze CAO ook voorafgaandelijk het advies vragen van het comité PBW (de vakbondsafvaardiging), inzonderheid voor alle bepalingen waar het advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer gevraagd wordt. (Art.37.)

Welke brandbeveiliging moet er aangebracht worden in de sociale voorzieningen? Op de werf moeten brandblusapparaten geplaatst worden in de onmiddellijke omgeving van lokalen of zones waar er brandgevaar is of waar brandbare producten aanwezig zijn; de werfkeet is daar één van. De werfkeet moet uitgerust zijn met een blusapparaat dat toelaat op doeltreffende wijze een begin van brand te bestrijden. Brandblusapparaten moeten jaarlijks nagezien worden, teneinde zich ervan te vergewissen dat ze in goede staat verkeren. De keuze van het product moet 1

KB van 19/01/2005 betreffende de bescherming van de werknemers tegen tabaksrook (BS van 02/03/2005)

© NAVB-CNAC 2007


7

navbdossier aangepast zijn aan de brandklasse en aan de lokalen waar het blusapparaat gebruikt mag worden (met of zonder elektrisch risico). KLASSE Klasse A

ICOON

Van toepassing voor brand van vaste materialen

Voorbeeld hout, papier, karton, textiel…

Benodigd blusmiddel per brandklasse • water (met of zonder additief) • water met schuimmiddel (met of zonder additief) • ABC-bluspoeder

Klasse B

Klasse C

brand van vloeistoffen bitumen, teer, olie, oplosmiddelen, benzine, alcohol, vetten...

• BC- of ABC-bluspoeder

brand van gassen

• BC- of ABC-bluspoeder

aardgas, butaan, propaan, methaan...

• CO2 • blusgassen

• CO2 • blusgassen

Klasse D

brand van metalen

magnesium, aluminium, natrium, titanium…

• poederblusser specifiek voor metalen

Klasse E

brand ontstaan door elektriciteit

elektriciteitskasten

• BC- of ABC-bluspoeder • CO2 • blusgassen

Klasse F

brand ten gevolge van bakboter, frietvet keukenoliën en vetten

• natte chemicaliën • blusdeken voor huiselijk gebruik

Er wordt aangeraden een ABC-brandblusapparaat te voorzien (poederblusser) omwille van de doeltreffendheid bij branden die kunnen ontstaan in een werfkeet en de isolatie ten overstaan van elektrische stroom. Er wordt een brandblusapparaat van 6 kg aangeraden omwille van de gemakkelijke hanteerbaarheid. Dat moet worden geplaatst op een plek die altijd bereikbaar is.

Is het toegelaten alcoholische dranken te gebruiken op de bouwplaats? Volgens artikel 99 van het ARAB is het verboden om gedistilleerde alcoholische dranken en gegiste dranken met een gehalte van meer dan 6 % volume alcohol binnen te brengen op de werkplek. In artikel 36 van de CAO gaat men verder en wordt gesteld dat het verboden is om alcoholische dranken ter beschikking te stellen van de arbeid(st)ers. Het is ook mogelijk om een alcoholbeleid op te nemen in het arbeidsreglement en daarin te verbieden om alcohol op de werkplek bij te hebben en te gebruiken. De werkgever heeft de plicht om een werknemer die onder invloed is van alcohol te verbieden te werken als hij zijn eigen veiligheid of die van anderen in gevaar brengt. Surf voor meer informatie over dit onderwerp naar onze website www.navb.be –> Advies –> Regelgeving in de praktijk –> Algemene toelichtingen –> “Alcohol op het werk”. © NAVB-CNAC 2007

8


navbdossier Wanneer kan er afgeweken worden van de “standaard sociale voorzieningen”? De CAO voorziet dat zeer uitzonderlijk, door de kortstondigheid van de activiteiten en de materiële onmogelijkheid, de concrete toepassingsmodaliteiten van deze collectieve arbeidsovereenkomst aangepast kunnen worden bij bouwwerken van zeer korte duur, bij kleine bouwplaatsen (5 arbeiders) en bij wegenwerken. Deze modaliteiten moeten echter voorafgaandelijk ter advies voorgelegd worden aan de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer. (Art. 30.) Vooraleer afgeweken kan worden van de “standaard sociale voorzieningen”, dient eveneens het advies te worden gevraagd van het Comité voor Preventie en Bescherming op het werk, de syndicale delegatie en/of de arbeid(st)ers zelf. (Art. 37.)

Enkele praktische voorbeelden en aanbevelingen Er moeten renovatiewerken worden uitgevoerd in een gebouw dat zich bevindt in een straat waar het door plaatsgebrek niet mogelijk is om standaard sociale voorzieningen te plaatsen. Indien de arbeid(st)ers geen gebruik kunnen maken van de sociale voorzieningen van de opdrachtgever, kan men ofwel opteren voor een compacte werfkeet2 waarin de arbeid(st)ers zich kunnen omkleden, maaltijden gebruiken, naar het toilet gaan… ofwel een regeling treffen met de buren. Compacte werfkeet 2 6

7

9

1

4 1 8 6

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Deur Venster Verwarming Tafel Stoelen Kasten WC Wastafel Keukentje

5 2

3

1

Het dak van een rijwoning dient te worden vernieuwd. De duurtijd van de werkzaamheden bedraagt drie dagen en de werken worden uitgevoerd door vier arbeid(st)ers. Hier kan er ofwel voor geopteerd worden om een regeling te treffen met de opdrachtgever, ofwel om een compacte werfkeet te plaatsen. De gevel van een bestaande woning dient gevoegd te worden. De duurtijd van de werkzaamheden bedraagt een week en de werken worden uitgevoerd door twee arbeid(st)ers. Ook hier kan er ofwel voor geopteerd worden om een regeling te treffen met de opdrachtgever, ofwel om een compacte werfkeet te plaatsen. Drie arbeid(st)ers dienen 10 pylonen te schilderen die op 300 m van elkaar staan. De duurtijd van de werkzaamheden bedraagt 20 dagen. Er kan geopteerd worden voor een apart voertuig3 waarin de arbeid(st)ers zich kunnen omkleden, maaltijden gebruiken, naar het toilet (type camping) gaan… Vier arbeid(st)ers moeten wegmarkeringen aanbrengen. De duurtijd van de werkzaamheden bedraagt 5 dagen. Er kan ofwel geopteerd worden voor een compacte werfkeet, ofwel voor een apart voertuig.

Wanneer kan er geopteerd worden voor chemische toiletten? De CAO voorziet dat er kan geopteerd worden voor chemische toiletten en WC-cabines indien het onmogelijk is standaardtoiletten te installeren. Het NAVB stelt vast dat: • op kleine en grote werven (één toilet per verdieping, dicht bij de arbeidspost) meer en meer WC-cabines en chemische toiletten geplaatst worden;

2 De compacte werfkeet bevat ten minste een kleedkamer, een refter, een keukentje met spoelbak, een toilet met wastafel 3 Het aparte voertuig bevat ten minste een kleedkamer, een refter, een keukentje met een spoelbak, een toilet met wastafel

© NAVB-CNAC 2007


9

navbdossier • niettegenstaande de voordelen van de WC-cabines en chemische toiletten (snelle levering, aanvankelijk proper, gemakkelijk verplaatsbaar, wekelijks leeggemaakt…) bij het plaatsen van de cabines op heel wat werven te weinig rekening gehouden wordt met de degelijkheid van deze voorzieningen en met het aantal arbeid(st)ers. De gevolgen kunnen dan ook nefast zijn (toiletten die overlopen, onvoldoende hygiëne, contact met uitwerpselen en/of chemische producten…). Onder meer daarom voorziet de CAO dat de chemische toiletten en WC-cabines aan de volgende vereisten moeten voldoen: • een solide constructie • een lichtdoorlatend dak en/of kunstverlichting • een tochtvrije ventilatie • een slipvrije bodem • een toiletbak met waterspoeling • een afscheiding tussen de toiletbak en het opvangreservoir, voorzien van een klep met pedaalbediening • een urinoir met stromend water • een toiletpapierhouder • een klerenhaak • een afvalbakje • een deurvergrendeling Verder voorziet de CAO dat er minstens 1 cabine per 10 arbeid(st)ers moet zijn. Het opvangreservoir moet volgens de behoeften en ten minste eenmaal per week door een gespecialiseerde onderneming leeggemaakt worden. De cabines moeten dagelijks gereinigd worden, rekening houdend met de schoonmaakvoorschriften van de leverancier. (Art. 31.) Het gebruik van “menswaardige” chemische toiletten moet ook op grote werven kunnen (bv. per verdieping), in combinatie met standaardtoiletten, en op voorwaarde dat de preventieadviseurarbeidsgeneesheer en de Comitéleden (de syndicale delegatie) of de arbeid(st)ers zelf hun goedkeuring hebben gegeven. Op sommige bouwplaatsen worden, voornamelijk op vraag van bepaalde buitenlandse arbeidskrachten, hurkclosets met voetsteunen en afvoeropening geïnstalleerd.

Wat zijn R- en S-zinnen? In artikel 31 van de CAO staat dat “bij de chemische producten duidelijk opgestelde veiligheidsinformatiebladen worden geleverd met vermelding van de samenstellende producten en de R- en S-zinnen”. De R-zinnen (R van “risk”, risico) en de S-zinnen (S van “safety”, veiligheid) staan op etiketten op verpakkingen van gevaarlijke producten. R-zinnen zijn genummerde standaardzinnen die de risico’s aangeven die verbonden zijn aan de stof of het preparaat, bijvoorbeeld R22 “Schadelijk bij opname door de mond”; R35 “Veroorzaakt ernstige brandwonden”. S-zinnen zijn eveneens genummerde standaardzinnen die de veiligheidsmaatregelen aangeven die je moet nemen bij het gebruik van de stof of het preparaat, bijvoorbeeld S37 “Draag geschikte handschoenen”; S1 “Achter slot bewaren”. Op het etiket kunnen meerdere R- en S-zinnen staan. De volledige lijst met R- en S-zinnen staat op onze website www.navb.be –> Advies –> Regelgeving –> Koninklijke besluiten, bij de titel “Andere KB’s”.

Kan het NAVB een bepaald merk van sociale voorzieningen goedkeuren? Het fonds voor veiligheid, hygiëne en verfraaiing van de werkplaatsen in het bouwbedrijf, beter gekend als het NAVB, het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf, is statutair niet bevoegd om installaties, voorzieningen… goed te keuren. Als preventie-instituut van de bouw respecteren wij de conventionele afspraken tussen de sociale partners en geven iedereen die vragen stelt over de sociale voorzieningen de raad om de CAO na te leven. In geval van meningsverschillen of problemen kan er steeds een beroep gedaan worden op de Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (e-mail: [email protected]). De Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk heeft, afhankelijk van de situatie, een raadgevende, preventieve of repressieve rol te vervullen. © NAVB-CNAC 2007

10


navbdossier

Bijlagen Bijlage 1. ARAB-artikels Artikel 73. De werkgevers stellen ter beschikking van hun werknemers: a) een kleedkamer en een wasplaats; b) een refter en een verpozingslokaal; c) toiletten. Zij moeten hen eveneens drinkwater of een aangepaste drank verstrekken. De ligging, de toegangsmodaliteiten en de toegangsuren van de inrichtingen vermeld in het eerste lid, a) en b), worden vastgesteld door de werkgever, in akkoord met het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk of, bij ontstentenis ervan, met de syndicale afvaardiging. De werknemers moeten zich vrij naar de toiletten kunnen begeven. Indien de werknemers tijdens het werk hun handen moeten wassen, worden wastafels in de nabijheid van de arbeidsposten geïnstalleerd. De in het eerste lid voorziene sanitaire installaties worden, in voorkomend geval, zodanig ingericht dat rekening is gehouden met de tewerkgestelde mindervalide werknemers.

A. Kleedkamers en wasplaatsen 1. Algemene bepalingen Artikel 74. De kleedkamers en de wasplaatsen bevinden zich in één of verschillende lokalen die volledig gescheiden zijn van de werkplaatsen en bureaus. Ze mogen in één enkel lokaal worden ingericht of in belendende lokalen die met elkaar in verbinding staan. In afwijking van het bepaalde in het eerste lid mogen in de bureaus, waarin niet meer dan drie bedienden werkzaam zijn, de voor hen benodigde kleed- en wasgelegenheden worden ingericht. Artikel 75. De lokalen waarin de kleedkamers en de wasplaatsen zijn ondergebracht zijn in duurzame materialen gebouwd. Evenwel mogen op tijdelijke werven alsmede op de afgelegen werven in de openluchtgroeven, de kleedkamers en de wasplaatsen in uitneembare of verplaatsbare constructies, bestand tegen uitwendige en atmosferische agentia, ondergebracht zijn. De wanden van deze constructies zijn vervaardigd uit harde en isolerende materialen en worden derwijze in elkaar gezet dat tocht en schadelijke infiltraties vermeden worden. De grond en de muren van de kleedkamers en de wasplaatsen worden tot op een hoogte van twee meter van een effen en waterdichte bekleding voorzien, zodat ze tegen een dagelijkse schoonmaak bestand zijn. Artikel 76. De lokalen voor de kleedkamers en de wasplaatsen moeten alle waarborgen inzake veiligheid en salubriteit bieden. Zij worden goed verlucht en verlicht en de temperatuur moet er, gemeten met een kamerthermometer, 20°C bedragen. In de lokalen van de stortbaden moet de temperatuur, gemeten met een kamerthermometer, 22°C bedragen. De lokalen voor de kleedkamers en de wasplaatsen worden ten minste eens per dag schoongemaakt. Bij ploegenarbeid worden de lokalen vóór iedere ploegwisseling schoongemaakt. Zij moeten met een sleutel kunnen worden gesloten. Alleen de meubelen die aan de bestemming beantwoorden mogen er zich bevinden. Het is verboden er refters in te richten of het personeel toe te laten er maaltijd te houden. Artikel 77. De kleedkamers en wasplaatsen zijn voor beiderlei kunne in afzonderlijke lokalen ondergebracht. In de ondernemingen bedoeld in artikel 82 beschikken de werknemers die een stortbad moeten kunnen nemen over kleedkamers en wasplaatsen ondergebracht in lokalen die uitsluitend voor deze werknemers zijn bestemd.

2. Kleedkamers Artikel 78. De kleedkamers zijn uitgerust met hetzij kleerhangers bevestigd aan een horizontale staaf, hetzij gewone kapstokken met kleerhaken, hetzij individuele kleerkasten, die roestvrij en gemakkelijk schoon te maken zijn. De keuze ervan wordt voor advies aan het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk of, bij ontstentenis ervan, aan de syndicale afvaardiging voorgelegd. Deze kleedkamers zijn gemakkelijk toegankelijk; de afstand tussen twee rijen kleerhangers, kapstokken of individuele kleerkasten bedraagt ten minste 1,20 m. © NAVB-CNAC 2007


11

navbdossier Indien gebruik wordt gemaakt van kleerhangers of gewone kapstokken, moeten bovendien rijen van individuele vakken aanwezig zijn, waarvan de minimum binnenafmetingen 30 cm breed, 25 cm hoog en 30 cm diep zijn en waarvan de deur doorboord is of voorzien is van traliewerk zodat de verluchting en discretie verzekerd zijn. Indien gebruik wordt gemaakt van individuele kleerkasten, zijn deze volledig door volle tussenschotten van elkaar gescheiden. Deze kasten worden doeltreffend verlucht om het drogen van de kleren toe te laten. Binnenin moeten ze ten minste 30 cm breed, 48 cm diep en 1,60 m hoog zijn. Zij zijn voorzien van ten minste een kleerhaak, alsmede, bovenaan, van een legplank voor het hoofddeksel. Voor de kasten die vóór 1 april 1982 zijn geïnstalleerd volstaat een diepte van ten minste 40 cm. De kleerkasten en de individuele vakken worden volkomen net gehouden. Indien de kleerkasten mechanisch verlucht worden en in zoverre de uitgevoerde werken niet bevuilend zijn of niet bestaan in de behandeling of de aanwending van giftige producten mag de breedte van de kasten teruggebracht worden tot 25 cm, mits gunstig advies van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk of, bij ontstentenis ervan, van de syndicale afvaardiging. Deze kleerkasten dienen evenwel bovenaan niet voorzien te zijn van een legplank en hun hoogte aan de binnenzijde moet slechts 1,40 m bedragen op voorwaarde dat ze van ten minste twee kleerhaken voorzien zijn en dat de breedte aan de binnenzijde de in het vierde lid voorgeschrevene met ten minste 25 % overschrijdt. De individuele vakken en kleerkasten zijn voorzien van een slot of van bevestigingshaken om ze met een hangslot te sluiten. Indien gebruik wordt gemaakt van verplaatsbare kleerhangers op een horizontale staaf, wordt het aantal kleerhangers beperkt tot zes per meter; de inrichting wordt aangevuld met een blad van 40 cm breedte. De kleerhaken van de gewone kapstokken moeten door vrije tussenruimten van ten minste 30 cm van elkaar gescheiden zijn. Ingeval er verscheidene rijen van kleerhaken bestaan, wordt ertussen een afstand van ten minste 1,20 m gelaten. Artikel 79. Elke gebruiker van de kleedkamers beschikt hetzij over ten minste een gewone kleerhaak of een kleerhanger en een individueel vak, hetzij over een individuele kleerkast. Evenwel worden in de ondernemingen bedoeld in artikel 82 ofwel twee individuele kleerkasten ter beschikking gesteld van iedere werknemer die stortbaden moet gebruiken, de ene voor de gewone kledij, de andere voor het werkpak ofwel een enkele kleerkast met twee volledig gescheiden vakken die ieder voldoen aan de afmetingen bepaald bij artikel 78. In dit laatste geval zijn er in elk geval een kleerhaak alsmede, bovenaan, een legplank ofwel ten minste twee kleerhaken naargelang dat de vakken aan de binnenzijde al dan niet 1,60 m hoog zijn.

3. Wasplaatsen a. Wastafels Artikel 80. De wasplaatsen bestaan uit individuele of gemeenschappelijke wastafels met leidingwater. Deze wastafels hebben een doeltreffende afloop van het gebruikte water en zijn derwijze ingericht dat elke gebruiker ervan beschikt over een waterkraan en een vrije ruimte van ten minste 65 cm. Boven de wastafels is een blad aangebracht waarop de werknemers hun persoonlijke toiletbenodigdheden kunnen neerleggen. Per drie werknemers die gelijktijdig hun werktijd beëindigen is er ten minste één kraan. Dit aantal mag evenwel verminderd worden tot één kraan per vijf werknemers die gelijktijdig hun arbeidsdag beëindigen telkens de aard van het werk en de omstandigheden deze vermindering rechtvaardigen. Deze vermindering is evenwel afhankelijk van het akkoord: 1° van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk of, bij ontstentenis ervan, van de syndicale afvaardiging; 2° van de Medische arbeidsinspectie. Zo de onderneming over geen waterleiding beschikt zijn de wastafels individueel. Het water wordt via pompen of zuivere recipiënten bedeeld. Aangepaste maatregelen worden genomen om te beletten dat uitwasemingen van afvoerkanalen zich in de lokalen of op de binnenplaatsen verspreiden. Indien het werken betreft die bestaan in de behandeling of de aanwending van prikkelende, besmette, vette of bevuilende stoffen of kleurstoffen of indien het onderhoudswerken betreft, bepaalt de arbeidsgeneesheer of de wastafels moeten voorzien zijn van kranen met warm en koud water en welk soort zeep moet worden gebruikt.

© NAVB-CNAC 2007

12


navbdossier Artikel 81. Opgeheven bij KB van 16 februari 1982, art. 1

b. Stortbaden Artikel 82. De werkgever stelt een stortbad met warm en koud water ter beschikking van zijn werknemers, naar verhouding van één stortbad per groep van zes werknemers die gelijktijdig hun arbeidsdag beëindigen, in: a) de inrichtingen waar de werknemers onderworpen zijn aan een overmatige warmte, zoals bepaald in artikel 148decies 2.4.2.; b) de gevallen waarin het werk het lichaam van de werknemer bevuilt door het gebruik van schadelijke, giftige, prikkelende, corrosieve, besmette, vette of bevuilende stoffen of kleurstoffen. Artikel 83. Opgeheven bij KB van 16 februari 1982, art. 1 Artikel 84. De inrichtingen van de stortbaden bestaan uit afzonderlijke cabines; binnen elke cabine is er een kleerkast opgesteld en één enkel stortbad. Deze cabines zijn ruim genoeg en op zulke wijze ingericht dat de gebruikers er zich volledig kunnen in afzonderen. Zij zijn door ondoorzichtige wanden van ten minste 1,90 m hoog van elkander gescheiden. Om het schoonmaken ervan te vergemakkelijken mag onderaan een vrije ruimte van ongeveer 15 cm worden gelaten. Per vier of zes werknemers die gelijktijdig hun arbeidsdag beëindigen is er een cabine met stortbad naargelang dat deze laatste van het type van enige deur of van doorgang voor het in- en uitgaan zijn. Het water van de stortbaden moet een temperatuur van 36 tot 38°C hebben en in voldoende hoeveelheid gedeeld worden. Artikel 85. De vloer van de cabines van de stortbaden moet gemakkelijk schoongemaakt en ontsmet kunnen worden en zo vervaardigd zijn dat uitglijden en vallen vermeden worden. Het water moet naar een buizennet vloeien dat buiten het gebouw uitmondt. Dit buizennet is volledig bedekt en van een luchtafsluiting voorzien. Maatregelen worden genomen om te voorkomen dat de gebruikers blootgesteld worden aan schadelijke tochten.

4. Gemeenschappelijke bepalingen Artikel 86. Indien het water bestemd voor de wastafels of de stortbaden niet drinkbaar is, biedt het niettemin alle waarborgen inzake salubriteit. Verbodsborden, overeenkomstig de bepalingen betreffende de veiligheids- en gezondheidssignalering op het werk, op oordeelkundig gekozen plaatsen in de wasplaatsen aangebracht, duiden, in voorkomend geval, aan dat het water niet drinkbaar is. Artikel 87. De werkgevers stellen kosteloos voldoende wasmiddelen ter beschikking van de werknemers die de wasplaatsen gebruiken. Desgevallend stellen zij op advies van de arbeidsgeneesheer de door de aard van de behandelde stoffen vereiste speciale reinigingsproducten voor de handen alsook beschermende zalven ter beschikking. Teneinde vergiftiging of huidaandoening te vermijden, verbieden zij uitdrukkelijk het gebruik van vluchtige oplosmiddelen of preparaten op basis van vluchtige oplosmiddelen voor de lichaamsverzorging. Op advies van de arbeidsgeneesheer of van de Medische arbeidsinspectie verschaffen zij bovendien aan iedere arbeider die aan een bijzonder gevaar is blootgesteld een nagelborstel alsmede, eventueel, een tandenborstel, een drinkbeker en drinkwater om de mond voor de maaltijden en na de dagtaak te reinigen. Zij stellen insgelijks de handdoeken voor de stortbaden en de wastafels ter beschikking. Zij laten deze handdoeken te gepasten tijde wassen en vervangen, en verbieden uitdrukkelijk de werknemers ze onder welk voorwendsel ook uit de wasplaatsen te nemen. De handdoeken die uitsluitend worden gebruikt voor het drogen van de handen mogen op gunstig advies van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk of, bij ontstentenis ervan, van de syndicale afvaardiging en van de arbeidsgeneesheer, vervangen worden door elk ander systeem dat dezelfde waarborgen biedt inzake salubriteit en opslorping.

B. Refters en verpozingslokalen Artikel 88. De refters worden ingericht in een of meer volledig van de werkplaatsen of bureaus afgescheiden lokalen. Indien er echter niet meer dan drie bedienden in een zelfde bureau zijn tewerkgesteld, mogen deze bedienden er hun maaltijden gebruiken. Een verpozingslokaal wordt ingericht in de ondernemingen waarin de werknemers hetzij blootgesteld zijn aan een niveau van temperatuur dat, krachtens dit reglement, een beurtwisseling in het werk tot gevolg heeft, hetzij tewerkgesteld zijn aan werken die een energieverbruik van meer dan 1465 KJ/uur vereisen of die een psychische stress veroorzaken, evenals in de ondernemingen waarin de arbeidsgeneesheer het nodig acht. © NAVB-CNAC 2007


13

navbdossier Op de deur van het verpozingslokaal wordt een aangepast pictogram aangebracht. Het verpozingslokaal mag hetzij een bijgebouw van de refter zijn, hetzij ondergebracht worden in een ander lokaal dat eventueel ook tot een ander doel is bestemd. De werkgever stelt een onopvallende, goed verluchte, goed verlichte, propere en behoorlijk verwarmde plaats ter beschikking van zwangere vrouwen en zogende moeders, waar zij de mogelijkheid hebben in aangepaste omstandigheden in liggende positie te kunnen rusten. Artikel 89. De refter en het verpozingslokaal worden gebouwd overeenkomstig de bij artikel 75 voor de kleedkamers en de wasplaatsen opgelegde voorwaarden. De minimumoppervlakte van de refters, in vrije oppervlakte, wordt berekend op basis van het maximum aantal werknemers die ze gelijktijdig gebruiken: • tot 25 werknemers: 18,5 m²; • van 26 tot 74 werknemers: 18,5 m² + 0,65 m² per werknemer meer dan 25; • van 75 tot 149 werknemers: 51 m² + 0,55 m² per werknemer meer dan 75; • van 150 tot 499 werknemers: 91 m² + 0,50 m² per werknemer meer dan 150; • 500 werknemers en meer: 255 m² + 0,40 m² per werknemer meer dan 500. De oppervlakte van het verpozingslokaal hangt af van het aantal werknemers dat aan de hinder bedoeld in artikel 88, tweede lid, blootgesteld is: • tot 10 werknemers: 9 m²; • per schijf van 10 werknemers meer: 2 m². Artikel 90. De refter en het verpozingslokaal bieden alle waarborgen inzake salubriteit. Zij worden goed verlucht, goed verlicht, dagelijks schoongemaakt en tijdens het koude seizoen behoorlijk verwarmd. De tafels in de refter worden na elk gebruik schoongemaakt. De refters zijn voorzien van: a) een voldoende aantal tafels en zitgelegenheden met rugleuning; b) een drinkwaterbedeling; c) geschikte middelen om de vaat te wassen; d) geschikte inrichtingen om voedingswaren behoorlijk weg te bergen en op te warmen alsmede om water te koken; e) vuilnisbakken met deksel om afval en vuilnis in te werpen; f) een voldoende aantal asbakken. In de refter en in het verpozingslokaal bevindt zich enkel meubilair dat aan de bestemming van deze lokalen beantwoordt. Het verpozingslokaal is beschermd tegen de hinder die tot de inrichting ervan aanleiding gaf. De inrichting ervan is afgestemd op deze hinder. Het aantal rustzitplaatsen, aangepast aan de verpozing, is gelijk aan het aantal werknemers dat er gelijktijdig moet over beschikken. Artikel 91. In de ondernemingen waar risico voor intoxicatie of besmetting bestaat moeten de werknemers, voor zij de refter binnenkomen, de handen wassen en hetzij zich omkleden, hetzij overkleding aantrekken.

C. Toiletten Artikel 92. De toiletten bestaan uit waterclosets en urinoirs die aan de welvoeglijkheidsnormen voldoen en tegen regen en tocht beschermd zijn. Ze zijn zo geconstrueerd dat geen uitwasemingen zich in de werkplaatsen kunnen verspreiden. Al de bijkomende installaties zijn aldus opgevat en geplaatst dat ze geen hinder kunnen veroorzaken. De toiletten worden goed verlucht, behoorlijk verwarmd, voldoende verlicht en steeds zindelijk gehouden. Zij worden met water schoongemaakt voor elke arbeidshervatting en ten minste eens per dag. De toiletten bevinden zich zo dicht mogelijk bij de arbeidsposten, ongeacht de aard van de werkzaamheden en het aantal tewerkgestelde werknemers. De waterclosets worden verlucht, hetzij rechtstreeks naar buiten toe, hetzij via luchtopeningen die aangebracht zijn onder de deur tot op een hoogte van maximum 10 cm of boven de deur op een hoogte van meer dan 1,90 m. De urinoirs mogen geplaatst worden in afzonderlijke uitsluitend ervoor voorbehouden lokalen die dezelfde waarborgen bieden als deze bepaald in het eerste lid. Het is verboden urinoirs binnen in de waterclosets te plaatsen. Artikel 93. Afzonderlijke en volledig van elkaar gescheiden toiletten worden aan beiderlei kunne voorbehouden; de vermelding “Mannen” of “Vrouwen” of een aangepast pictogram duidt aan voor welke kunne zij zijn voorbehouden. Per vier waterclosets of urinoirs is er één wastafel. © NAVB-CNAC 2007

14


navbdossier Er is toiletpapier ter beschikking; afvalbakjes worden in de waterclosets geplaatst. In elk watercloset is er één kleerhaak. Artikel 94. De toiletten worden op de volgende wijze ingericht:

a) Binnen de gebouwen: De toiletten mogen niet rechtstreeks met de werkplaatsen, de refters of de kleedkamers in verbinding staan; zij mogen enkel op gangen, voor- of trapportalen uitgeven. De waterclosets zijn volledig van elkaar gescheiden door volle tussenschotten tot op de grond; er mag nochtans een vrije ruimte van maximum 15 cm onder aan die tussenschotten gelaten worden om het schoonmaken te vergemakkelijken. De waterclosets zijn voorzien van een volle deur, eventueel met luchtopeningen bedoeld in artikel 92, vijfde lid. Elk watercloset moet van binnen kunnen gesloten worden. Geven de waterclosets rechtstreeks uit op gangen, voor- of trapportalen, dan worden ze naar de bepalingen van het vorige lid ingericht behoudens dat hun deur volledig de opening vult. Elk van deze waterclosets wordt voortdurend en doeltreffend verlucht. De toiletten zijn voorzien van: 1° in de waterclosets: een closetpot al dan niet voorzien van een beweegbare bril. Deze zijn van duurzame, waterdichte en gladde materialen. Indien closetpotten worden gebruikt, reikt de bril of de pot van 40 tot 50 cm boven de grond en heeft hij bovenaan links en rechts, een effen en horizontale bovenkant van ten minste 20 cm lang en 3 cm breed. Elk watercloset is voorzien van een waterspoeling. De hurkclosets met voetsteunen en afvoeropening, geïnstalleerd vóór 1 april 1982, mogen in gebruik gehouden worden zolang ze aan de gestelde voorwaarden beantwoorden. Indien anders niet mogelijk, mogen hetzij chemische waterclosets, hetzij waterclosets met opvangzakjes voor één enkel gebruik worden ingericht; 2° voor de urinoirs: uit vakken met individuele plaatsruimten, afgescheiden door zijschotten en voorzien van een afvoerkanaal. Deze urinoirs zijn van duurzame, waterdichte en gladde materialen. De urinoirs worden door een voortdurende of met korte tussenpozen werkende waterstroming gespoeld.

b) Buiten de gebouwen: De waterclosets worden ingericht zoals bepaald in het tweede lid van littera a). In de deuropening ervan is over heel haar breedte een open ruimte van 10 cm onderaan en een andere van 10 cm of meer bovenaan. De urinoirs zijn door schotten afgescheiden zodat de gebruikers zich behoorlijk kunnen afzonderen. In afwijking van het bepaalde in artikel 92, tweede lid, moeten de toiletten buiten de gebouwen niet verwarmd worden.

c) Zowel binnen als buiten de gebouwen: De grond en de scheidingswanden van de waterclosets worden bedekt hetzij met tegels of met een laag gladgemaakt cement, hetzij met enig ander duurzaam en volledig waterdicht materiaal, zodat ze tegen een dagelijkse schoonmaak met water bestand zijn. Hetzelfde geldt voor de grond alsmede voor de muren, tot op een hoogte van twee meter, van de lokalen waarin de waterclosets eventueel ondergebracht zijn. De deuren zijn eveneens afwasbaar. Artikel 95. Opgeheven bij KB van 16 februari 1982, art. 1 Artikel 96. Het aantal waterclosets is ten minste 1 per 25 werknemers van het mannelijk geslacht die gelijktijdig tewerkgesteld zijn en ten minste 1 per 15 werknemers van het vrouwelijk geslacht die gelijktijdig tewerkgesteld zijn; het aantal urinoirs is onder dezelfde voorwaarden, ten minste 1 per 15 werknemers. De urinoirs mogen vervangen worden door waterclosets.

D. Dranken Artikel 97. De werkgevers stellen drinkwater of een andere drank, die volgens het advies van de arbeidsgeneesheer, aangepast is in hoeveelheid, kwaliteit en temperatuur aan het soort werk dat uitgevoerd wordt, ter beschikking van hun personeel. Wanneer de klimatologische omstandigheden het vereisen en in elk geval wanneer de buitentemperatuur lager dan 5°C is, wordt warme drank in voldoende hoeveelheid verstrekt aan de werknemers op de werven. Individuele drinkbekertjes, eventueel van het wegwerpsoort, worden ter beschikking gesteld. De distributiepunten zijn gemakkelijk bereikbaar. Artikel 98. Wanneer het werk bepaalde zware risico’s voor vergiftiging of voor besmetting inhoudt of het is bijzonder bevuilend, kan de arbeidsgeneesheer de aanleg van drinkfonteinen of van water© NAVB-CNAC 2007


15

navbdossier bedelingspunten met wegwerpbekertjes ten behoeve van het voor dit werk aangesteld personeel voorschrijven. Artikel 99. Het is verboden gedistilleerde alcoholische dranken en gegiste dranken met een gehalte van meer dan 6 % volume alcohol binnen te brengen in de fabrieken, werkplaatsen en bureaus alsmede op elke arbeidswerf, de bijhorigheden inbegrepen.

E. Bijzondere bepalingen Artikel 100. In afwijking van de artikelen 74 tot 95 mogen de kleedkamers, de waterkranen, de verschillende lokalen en de toiletten van de woningen van de bedrijfshoofden dienst doen als wasen kleedkamers, verpozingslokalen, refters en toiletten naar de zin van dit reglement, voor zover ze als dusdanig bruikbaar zijn en op voorwaarde: 1° dat het aantal werknemers dat de inrichtingen moet kunnen gebruiken, niet groter is dan tien en dat artikel 82, geheel of gedeeltelijk, niet toepasselijk is; 2° dat deze woningen gelegen zijn op de werkplaats zelf of eraan palen ofwel dat ze op korte afstand ervan gelegen zijn, zodat voor de werknemers die zich ernaar moeten begeven geen aanzienlijk tijdverlies veroorzaakt wordt; 3° dat de vereiste inrichtingen in deze woningen werkelijk ter beschikking van de werknemers gesteld worden; 4° dat het gebruik van deze inrichtingen gebeurt onder alle voorwaarden van gewenste welvoeglijkheid; 5° dat de werkgever de geneesheren-arbeidsinspecteurs alsmede de bezoek(st)ers arbeidshygiëne toestaat tijdens de werkuren de ter beschikking van het personeel gestelde inrichting van zijn woning te inspecteren. Artikel 101. § 1. Met het akkoord van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk of, bij ontstentenis ervan, van de syndicale afvaardiging, en met het akkoord van de Medische arbeidsinspectie, mogen de bij de artikelen 74 tot 80 bedoelde kleedkamers en wasplaatsen afzonderlijk in van elkaar gescheiden lokalen ingericht worden, wanneer de aard van het werk en de bijzonder gunstige arbeidsvoorwaarden dergelijke afwijking rechtvaardigen. Bovendien mogen, onder dezelfde voorwaarden, de wastafels ingericht worden in de toiletkamers gelegen binnen de gebouwen voor zover ze aan de bepalingen van artikel 80 voldoen. § 2. De werkgevers moeten geen refter ten behoeve van hun werknemers inrichten, indien zij daaromtrent het akkoord hebben bekomen van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk of, bij ontstentenis ervan, van de syndicale afvaardiging. In voorkomend geval mogen zij eveneens rekening houden met de specifieke toestand van elke werknemer in dit opzicht om het aantal tafels en zitgelegenheden in de refter, bepaald in artikel 90, derde lid, te berekenen. § 3. In de winkelgalerijen mogen de werkgevers de wastafels en de waterclosets alsmede de urinoirs, bedoeld in de artikelen 80 en 92, in één enkel lokaal inrichten. Indien dit niet mogelijk is, mogen zij deze inrichtingen onderbrengen in een voor meerdere werkgevers gemeenschappelijk lokaal, dat voorbehouden is aan het personeel en gelegen is in de galerij. De refter, bedoeld in artikel 88 mag vervangen worden door een gemeenschappelijke refter.

F. Algemene bepalingen Artikel 102. De werkgevers verbieden de werknemers uitdrukkelijk: 1° elders dan in de kleedkamers kledingstukken of toiletartikelen achter te laten; 2° elders dan in de refters of in de kleedkamers pakjes, servetten of dozen, die eetwaren bevatten, te bewaren; 3° elders dan in de refters de maaltijd te gebruiken, behalve in de bij artikel 88 bepaalde uitzondering; 4° de refters in werkkleding binnen te komen, ten minste wanneer deze kleding aan giftige, besmette of bijzonder bevuilende stoffen is blootgesteld geweest; deze bepaling is inzonderheid van toepassing op werknemers van de bij artikel 82 bedoelde ondernemingen; 5° de drinkbekertjes en dranken te nemen alvorens de handen te hebben gewassen of handschoenen te hebben aangetrokken. Artikel 103. De werknemers moeten: 1° de wasgelegenheden gebruiken en enig toilet maken voor de maaltijden en na de dagtaak; 2° zo hun stortbaden ter beschikking staan, na de dagtaak een stortbad of een bad nemen. Het is hun verboden vrijwillig de sanitaire voorzieningen of de bijhorigheden ervan te bevuilen of te beschadigen, of er verkwistingen te doen.

© NAVB-CNAC 2007

16


navbdossier Bijlage 2. KB Tijdelijke of mobiele bouwplaatsen van 25.01.01 - Bijlage III – A 14/15 14. Sanitaire voorzieningen 14.a. Kleedkamers en garderobekasten 14.a.1°. Indien de werknemers speciale werkkleding moeten dragen en hun uit gezondheids- of betamelijkheidsoverwegingen niet kan worden verzocht zich in een andere ruimte om te kleden, dienen er voor hen geschikte kleedruimten beschikbaar gesteld te worden. De kleedruimten dienen gemakkelijk toegankelijk, ruim genoeg en van zitplaatsen voorzien te zijn. 14.a.2°. De kleedruimten dienen groot genoeg te zijn en zodanig te zijn uitgerust dat de werknemers eventueel hun werkkleding alsmede hun eigen kleding en persoonlijke eigendommen kunnen laten drogen en deze achter slot en grendel kunnen opbergen. Indien de omstandigheden zulks vereisen (gevaarlijke stoffen, vocht en vuil) dienen werkkleding en eigen kleding en persoonlijke eigendommen afzonderlijk te kunnen worden bewaard. 14.a.3°. Er dienen aparte kleedruimten voor mannen en vrouwen te worden ingericht of die ruimten dienen gescheiden te worden gebruikt. 14.a.4°. Wanneer er geen kleedkamers in de zin van punt 14.a.1°, eerste alinea, nodig zijn, dient elke werknemer te kunnen beschikken over een ruimte waar hij zijn eigen kleding en persoonlijke eigendommen achter slot en grendel kan bewaren. 14.b. Douches en wastafels 14.b.1°. Wanneer de aard van het werk of de zorg voor de gezondheid dat noodzakelijk maakt, dienen er voldoende geschikte douches ter beschikking van de werknemers te worden gesteld. Voor mannen en vrouwen dienen aparte doucheruimten te worden ingericht of de doucheruimten dienen gescheiden te worden gebruikt. 14.b.2°. De doucheruimten dienen groot genoeg te zijn om elke werknemer in staat te stellen zonder belemmeringen en onder passende hygiënische omstandigheden toilet te maken. De douchecellen dienen van warm en koud stromend water te zijn voorzien. 14.b.3°. Wanneer er geen douches in de zin van punt 14.b.1°, eerste alinea, noodzakelijk zijn, dienen in de nabijheid van de werkplekken en de kleedruimten voldoende geschikte wastafels met stromend (zo nodig warm) water te worden geplaatst. Voor mannen en vrouwen dienen er aparte wastafels te worden geplaatst of de wastafels dienen gescheiden te worden gebruikt, wanneer de betamelijkheid zulks vereist. 14.b.4°. Indien de douche- of wasruimten en de kleedruimten van elkaar gescheiden zijn, dienen deze ruimten onderling met elkaar in verbinding te staan. 14.c. Toiletten en wasgelegenheid De werknemers dienen in de nabijheid van hun werkplek te kunnen beschikken over verpozingsruimten, kleedkamers en douche- of wasruimten en speciale ruimten voorzien van voldoende toiletten en wastafels. Voor mannen en vrouwen dienen aparte toiletten te worden ingericht of de toiletten dienen gescheiden te worden gebruikt.

15. Verpozingsruimten en onderkomens 15.a. Wanneer de veiligheid of de gezondheid van de werknemers zulks met name vanwege de aard van het werk of het aantal werknemers of vanwege de afgelegenheid van de bouwplaats noodzakelijk maakt, dienen de werknemers de beschikking te hebben over gemakkelijk bereikbare verpozingsruimten en/of onderkomens. 15.b. De verpozingsruimten en/of onderkomens dienen voldoende ruim bemeten te zijn en uitgerust met een gezien het aantal werknemers voldoende aantal tafels en stoelen met rugleuning. 15.c. Bij ontbreken van dergelijke ruimten dienen de werknemers de beschikking te hebben over andere faciliteiten waar zij zich tijdens werkpauzes kunnen ophouden. 15.d. Vaste onderkomens moeten voldoende sanitaire voorzieningen, een eetruimte en een ontspanningsruimte omvatten, behalve indien zij slechts bij uitzondering worden gebruikt. Zij moeten uitgerust zijn met bedden, kasten, tafels en stoelen met rugleuning met inachtneming van het aantal werknemers, en bij de verdeling moet rekening worden gehouden met de eventuele aanwezigheid van werknemers van beide seksen. 15.e. In de verpozingsruimten en onderkomens dienen de nodige maatregelen te worden getroffen om niet-rokers te beschermen tegen de door tabaksrook veroorzaakte overlast.

© NAVB-CNAC 2007


17

navbdossier Bijlage 3. Collectieve arbeidsovereenkomst 10.02.05 24 SEPTEMBER 2006. - Koninklijk besluit waarbij algemeen verbindend wordt verklaard de collectieve arbeidsovereenkomst van 10 februari 2005, gesloten in het Paritair Comité voor het bouwbedrijf, betreffende de humanisering van de arbeid – BS 9 november 2006 ALBERT II, Koning der Belgen, Aan allen die nu zijn en hierna wezen zullen, Onze Groet. Gelet op de wet van 5 december 1968 betreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comités, inzonderheid op artikel 28; Gelet op het verzoek van het Paritair Comité voor het bouwbedrijf; Op de voordracht van Onze Minister van Werk, Hebben Wij besloten en besluiten Wij: Artikel 1. Algemeen verbindend wordt verklaard de als bijlage overgenomen collectieve arbeidsovereenkomst van 10 februari 2005, gesloten in het Paritair Comité voor het bouwbedrijf, betreffende de humanisering van de arbeid. Art. 2. Onze Minister van Werk is belast met de uitvoering van dit besluit. Gegeven te Brussel, 24 september 2006. ALBERT Van Koningswege: De Minister van Werk, P. VANVELTHOVEN

Bijlage Paritair Comité voor het bouwbedrijf Collectieve arbeidsovereenkomst van 10 februari 2005 Humanisering van de arbeid (Overeenkomst geregistreerd op 26 juli 2005 onder het nummer 75638/CO/124) HOOFDSTUK I. - Gemeenschappelijke bepalingen Artikel 1. Onverminderd de bepalingen van de ARAB-artikelen 73 tot 103 is deze collectieve arbeidsovereenkomst van toepassing op de werkgevers en de arbeid(st)ers van de ondernemingen die ressorteren onder het Paritair Comité voor het bouwbedrijf. Deze collectieve arbeidsovereenkomst moet uitgehangen worden op een voor de arbeid(st)ers goed zichtbare en toegankelijke plaats. Art. 2. Plaats Op de bouwplaatsen en in de arbeidsplaatsen van de bouwsector worden de sociale voorzieningen (kleedkamers, refters, wasplaatsen, toiletten, verpozingslokalen) ondergebracht in één of meer lokalen die volledig van de werkpost zijn gescheiden. De kleedkamers en wasplaatsen moeten in één lokaal of in aangrenzende lokalen die met elkaar in verbinding staan, worden ingericht. Het aantal sociale voorzieningen staat in functie tot het aantal gelijktijdig tewerkgestelde arbeid(st)ers. Art. 3. Onderaannemers Indien beroep gedaan wordt op onderaannemers maakt de hoofdaannemer schriftelijke afspraken omtrent de installatie, het gebruik en het onderhoud van de sociale voorzieningen. De hoofdaannemer zal de onderaannemer op de hoogte brengen als hij zich niet houdt aan de afspraken. Indien nodig zal de hoofdaannemer, en op kosten van de onderaannemer, zelf instaan voor de uitvoering van deze afspraken. Art. 4. Constructie De sociale voorzieningen mogen opgericht worden met uitneembare of verplaatsbare vaste constructies. Ze moeten bestand zijn tegen klimatologische invloeden zoals wind, regen, sneeuw, warmte, koude… © NAVB-CNAC 2007

18


navbdossier De wanden moeten uit hard, isolerend materiaal zijn vervaardigd. De vloer en de muren moeten effen en waterdicht zijn, zodat ze op een hygiënische manier kunnen onderhouden worden. Art. 5. Inrichting De lokalen moeten aan alle normen inzake welzijn voldoen. Ze moeten degelijk verlucht en verlicht worden en de temperatuur moet 20 °C bedragen. In de lokalen van de stortbaden moet de temperatuur 22 °C bedragen. Art. 6. Uitrusting De lokalen moeten op slot kunnen gedaan worden en de deur moet naar buiten opengaan. Enkel meubilair dat aan het eigenlijk gebruik beantwoordt, mag zich in de lokalen bevinden. Art. 7. Onderhoud Eén of meer personen moeten door de werkgever aangeduid worden voor het onderhoud van de sociale voorzieningen. De sociale voorzieningen moeten minstens éénmaal per dag gereinigd worden of volgens de voorschriften van de fabrikant. Bij ploegenarbeid worden de sociale voorzieningen gereinigd voor iedere ploegwisseling. Het afval moet zorgvuldig opgeborgen en verwijderd worden overeenkomstig de van toepassing zijnde regelgeving. Art. 8. Tabaksrook Conform de wettelijke bepalingen worden de nodige afspraken gemaakt tussen rokers en nietrokers. Art. 9. Toegangen De inplanting en de toegangsmogelijkheden van de sociale voorzieningen worden bepaald na advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer. Indien het een tijdelijke of mobiele bouwplaats betreft dienen de inplanting en de toegangsmogelijkheden van de sociale voorzieningen door de veiligheidscoördinator te worden opgenomen in het veiligheids- en gezondheidsplan. De sociale voorzieningen moeten ingericht worden vanaf de aanvang van de bouwwerken. De toegang tot de sociale voorzieningen wordt vrijgehouden. Art. 10. Verlichting Indien het natuurlijk licht onvoldoende is, moeten de sociale voorzieningen uitgerust worden met een gepaste kunstmatige verlichting. Art. 11. Brandbeveiliging Een voldoende en aangepaste uitrusting voor de brandbestrijding moet aangebracht worden in de sociale voorzieningen. Art. 12. Gebruik De sociale voorzieningen worden gebruikt op een hygiënische, hoffelijke wijze overeenkomstig de bestemming waarvoor ze bedoeld zijn. In die zin wordt er op gewezen dat het verboden is: - kleding of toiletartikelen elders dan in de kleedkamer op te berge; - pakken, tassen of voedselpakketten elders dan in de refters of kleedkamers te plaatsen; - te eten op de arbeidsplaatsen, in de burelen of de lokalen die erbij horen; - de sociale voorzieningen of hun bijhorigheden vrijwillig te bevuilen of te beschadigen of er aan verspilling te doen. De arbeid(st)ers zijn verplicht: - de wasgelegenheden te gebruiken voor de maaltijden en na de dagtaak; - vooraleer naar de refter te gaan, de handen te wassen en van kledij te veranderen wanneer deze met giftige, besmettende of bijzonder vervuilende stoffen is doordrenkt; - indien er gevaar bestaat voor aantasting van de huid door giftige, besmettende of bijzonder bevuilende stoffen, na advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer, te voorzien in adequate hygiëne (een stortbad te nemen bij het einde van de werkdag,…). Art. 13. Voorzorgen te nemen gedurende de rustpauze van de arbeid(st)ers Het is verboden te pauzeren in gevaarlijke of ongezonde plaatsen (bijvoorbeeld daken, steigers, nabij putten, uitgravingen, machines…). De arbeid(st)ers zijn verplicht de voorzieningen die hen ter beschikking worden gesteld te gebruiken en de richtlijnen die hen verstrekt worden door de bevoegde verantwoordelijke(n) na te leven. © NAVB-CNAC 2007


19

navbdossier HOOFDSTUK II. - Kleedkamers Art. 14. Uitrusting Het is verboden in de kleedkamers refters in te richten of de arbeid(st)ers toe te laten er maaltijden te nemen. De kleedkamers en wasplaatsen moeten voor mannen en vrouwen in afzonderlijke lokalen ingericht worden. De kleedkamers moeten voorzien zijn van gepast materiaal voor het drogen, ophangen en opbergen van kledingstukken, met de mogelijkheid de persoonlijke en werkkleding afzonderlijk op te bergen. Art. 15. Kasten De kasten moeten individueel zijn, vervaardigd uit hard en afwasbaar materiaal en gescheiden door volle tussenschotten. De luchtverversing moet doeltreffend zijn. In de kast moet zich ten minste één klerenhaak per vak bevinden en een legplank voor het hoofddeksel. De kasten moeten op slot kunnen. De kasten moeten voldoende ruim zijn om de kledingstukken naar behoren op te bergen. Art. 16. Onderhoud De kasten moeten regelmatig onderhouden en gereinigd worden. HOOFDSTUK III. - Refters Art. 17. Constructie De afmetingen van de refters in oppervlakte en vrije inhoud worden berekend volgens het maximum aantal personen, die de refter gelijktijdig gebruiken. De oppervlakte van de refter, moet minimum 1,50 m² per persoon bedragen. De hoogte mag niet minder dan 2 m bedragen. Art. 18. Uitrusting De refters moeten voorzien zijn van: - een voldoende aantal tafels en stoelen of banken met rugleuning; - een drinkwatervoorziening; - geschikte voorzieningen om de voedingswaren op te bergen en koel te houden en om de vaat te doen; - een opwarmtoestel voor eten en drinken; - hygiënische voorzieningen voor vuilnis en afval. Art. 19. Uitrusting - verzorgingslokaal In bepaalde bijzondere gevallen (hevige warmte of koude, werkzaamheden die véél energieverbruik vereisen, hevige psychische stress…), voorafgaandelijk bepaald na advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer, wordt een afgescheiden verzorgingslokaal voorzien, hetzij in de refter, hetzij in een andere plaats. Het lokaal wordt aangeduid met een pictogram. Het aantal zitplaatsen, is gelijk aan het aantal arbeid(st)ers die er gelijktijdig moeten over beschikken. Art. 20. Onderhoud De refter wordt dagelijks gereinigd en de tafels na elke maaltijd. HOOFDSTUK IV. - Wasplaatsen Art. 21. Inrichting De vloer moet zo zijn samengesteld dat hij kan gereinigd en ontsmet worden en het uitglijden en vallen voorkomt. De muren en scheidingswanden zijn waterbestendig en glad. De nodige maatregelen moeten getroffen om te voorkomen dat de arbeid(st)ers aan tocht worden blootgesteld. De wasplaatsen en douchecabines voor mannen en vrouwen zijn in afzonderlijke lokalen ondergebracht. Art. 22. Uitrusting De wasplaatsen moeten het volgende bevatten: - een toevoer van water. Het water hoeft niet drinkbaar te zijn maar mag in geen geval een gevaar voor de gezondheid van de arbeid(st)ers betekenen. Met een signaleringsbord wordt aangeduid of het water al dan niet drinkbaar is; © NAVB-CNAC 2007

20


navbdossier - een lozingssysteem voor het gebruikte water; - een voldoende voorraad zeep; - een voldoende hoeveelheid gepaste middelen om zich te drogen. Art. 23. Wastafels De wastafels kunnen individueel of collectief zijn en moeten voorzien zijn van water. De arbeid(st)ers moeten over een waterkraan en een ruimte van 65 cm beschikken. Het aantal waterkranen bedraagt ten minste één voor drie arbeid(st)ers die gelijktijdig ophouden met werken. In bepaalde bijzondere gevallen (behandeling van prikkelende, besmette, vette stoffen…) en op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer moeten de wastafels voorzien zijn van kranen met warm en koud water en moeten er aangepaste reinigingsmiddelen voorhanden zijn. Indien een sociale voorziening met stromend water onmogelijk is, moet een watervoorraadbak aan de wastafels gekoppeld worden om de toevoer van water toe te laten. Boven de wastafels moet zich een blad bevinden waarop de arbeid(st)ers hun persoonlijke voorwerpen kunnen leggen. Indien de arbeid(st)ers zich tijdens het werk de handen moeten wassen, worden aangepaste reinigingsmiddelen in de nabijheid van de arbeidsposten voorzien. Art. 24. Stortbaden Indien er gevaar bestaat voor aantasting van de huid door giftige, besmettende of bijzonder bevuilende stoffen, moeten op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer voldoende stortbaden met warm en koud water voorzien worden. De lokalen moeten goed verlucht, verlicht en verwarmd worden. De stortbaden bestaan uit gemeenschappelijke of afzonderlijke cabines. Art. 25. Toiletgerief De werkgever moet in de wasplaatsen of stortbaden zeep en eventueel aangepaste reinigingsmiddelen voor de handen, op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer, ter beschikking stellen. Om vergiftiging te vermijden is het gebruik van vluchtige oplosmiddelen verboden. De werkgever levert de handdoeken kosteloos en in voldoende hoeveelheid, laat deze regelmatig wassen en vervangen en verbiedt de arbeid(st)ers ze uit de wasplaatsen weg te nemen. Aan de wastafels mogen de handdoeken vervangen worden door andere systemen om de handen te drogen. HOOFDSTUK V. - Toiletten Art. 26. Plaats Toiletten moeten voorzien zijn voor de arbeid(st)ers op de bouwplaats, zo dicht als mogelijk bij de arbeidspost, ongeacht de aard van het werk of het aantal tewerkgestelde arbeid(st)ers. De toiletten en urinoirs zijn op behoorlijke wijze ingericht en bestand tegen klimatologische invloeden. De toiletten zijn volledig van elkaar gescheiden en herkenbaar door een pictogram. De arbeid(st)ers moeten zich vrij naar de toiletten kunnen begeven. Art. 27. Installatie De vloer en de scheidingsmuren van de toiletten moeten bedekt zijn met duurzame en waterdichte materialen. Elk toilet is voorzien van een klerenhaak. De toiletten en urinoirs mogen geen directe toegang verlenen tot refters en kleedkamers. Er moet ten minste 1 toilet per 15 arbeid(st)ers zijn en 1 urinoir per 10 arbeid(st)ers. De urinoirs mogen vervangen worden door toiletten. Art. 28. Inrichting Elk toilet moet voorzien zijn van een waterspoelingsysteem, een afsluitbare deur en een efficiënte ventilatie. Art. 29. Uitrusting Er moeten toiletpapier en afvalbakjes in de toiletten aanwezig zijn en deze moeten minstens elke dag of volgens de voorschriften van de fabrikant gereinigd worden.

© NAVB-CNAC 2007


21

navbdossier HOOFDSTUK VI. - Specifieke bouwplaatssituaties Art. 30. Sociale voorzieningen op kleine bouwplaatsen Zéér uitzonderlijk kunnen, omwille van de kortstondigheid van de activiteiten en de materiële onmogelijkheid, de concrete toepassingsmodaliteiten van deze collectieve arbeidsovereenkomst aangepast worden bij bouwwerken van zeer korte duur, kleine bouwplaatsen (5 arbeiders) en bij wegenwerken. Deze modaliteiten worden voorafgaandelijk ter advies voorgelegd aan de preventieadviseurarbeidsgeneesheer. Art. 31. Chemische toiletten - WC-cabines Indien het onmogelijk is standaardtoiletten te installeren, kan geopteerd worden voor chemische toiletten en WC-cabines die aan de volgende vereisten voldoen: - een solide constructie; - een lichtdoorlatend dak en/of kunstverlichting; - een tochtvrije ventilatie; - een slipvrije bodem; - een toiletbak met waterspoeling; - een afscheiding tussen toiletbak en het opvangreservoir, voorzien van een klep met pedaalbediening; - een urinoir met stromend water; - een toiletpapierhouder; - een klerenhaak; - een afvalbakje; - een deurvergrendeling. Er moet minstens 1 cabine zijn per 10 arbeid(st)ers. Het opvangreservoir moet volgens de behoeften en ten minste eenmaal per week door een gespecialiseerde onderneming geledigd worden. De cabines moeten dagelijks gereinigd worden, rekening houdend met de schoonmaakvoorschriften van de leverancier. Bij de chemische producten worden duidelijk opgestelde veiligheidsinformatiebladen geleverd met vermelding van de samenstellende producten en de R- en S-zinnen. HOOFDSTUK VII. - Dranken Art. 32. De werkgever of zijn aangestelde moet drinkbaar water en aangepaste koele of warme dranken ter beschikking stellen van de arbeid(st)ers rekening houdend met de werken weersomstandigheden en het advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer. Art. 33. Wanneer de buitentemperatuur minder dan 5 °C bedraagt, worden onder de arbeid(st)ers kosteloos warme dranken verdeeld. Op advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer en in elk geval wanneer de buientemperatuur het vereist, worden onder de arbeid(st)ers kosteloos frisdranken verdeeld. Art. 34. Individuele drinkbekertjes, eventueel van het wegwerpsoort, moeten ter beschikking worden gesteld. De distributiepunten moeten gemakkelijk bereikbaar zijn. Art. 35. Is er een drinkwatervoorziening of kan er aangesloten worden bij een drinkwaterlevering en indien het werk grote vergiftigings- of besmettingsrisico's inhoudt of bijzonder bevuilend is, kan de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer het aanbrengen van drinkfonteintjes of distributiepunten met wegwerpbekers voor de arbeid(st)ers voorschrijven. Art. 36. Het is verboden alcoholische dranken ter beschikking te stellen.

© NAVB-CNAC 2007

22


navbdossier HOOFDSTUK VIII. - Overleg met het comité voor preventie en bescherming op het werk Art. 37. Iedere werkgever moet voor de toepassing van deze collectieve arbeidsovereenkomst voorafgaandelijk het advies vragen aan het comité voor preventie en bescherming op het werk, of bij ontstentenis aan de vakbondsafvaardiging. Bij ontstentenis van een vakbondsafvaardiging raadpleegt de werkgever zelf zijn arbeid(st)ers omtrent de toepassing van de bepalingen van deze overeenkomst. Dit geldt inzonderheid voor al de bepalingen waar het advies van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer gevraagd wordt. HOOFDSTUK IX. - Geldigheidsduur Art. 38. Deze collectieve arbeidsovereenkomst treedt in werking op 1 februari 2005. Zij wordt gesloten voor een onbepaalde tijd. Mits eenparig akkoord van de partijen, mag deze overeenkomst worden opgezegd met inachtneming van een opzeggingstermijn van 6 maanden. De opzegging wordt betekend bij aangetekend schrijven gericht aan de voorzitter van het Paritair Comité voor het bouwbedrijf. Gezien om te worden gevoegd bij het koninklijk besluit van 24 september 2006. De Minister van Werk, P. VANVELTHOVEN

© NAVB-CNAC 2007


23

Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf Sint-Jansstraat 4 1000 Brussel

Tel.: 02/552 05 00 Fax: 02/552 05 05

E-mail: [email protected] Website: www.navb.be

DRIEMAANDELIJKSE UITGAVE - OKTOBER-NOVEMBER-DECEMBER 2007 NAVB. Bundel Nr 116. De kleedkamers, refters, wasplaatsen, toiletten. op de bouwplaatsen

Recommend Documents