PANAL NIEUWS
België-Belgique P.B. 3000-Leuven 1 PB- PP B- 2/2734 2/2734 BELGIE(N) - BELGIQUE
jaargang 18, maart 2015 Driemaandelijks tijdschrift Erkenningsnummer P : 608751
Palliatief Netwerk Arrondissement Leuven v.z.w. Waversebaan 220, 3001 Heverlee tel. 016/23.91.01 fax 016/23.81.73 website: www.panal.be e-mail:
[email protected]
Engagement voor de toekomst Een teambuilding-dag wordt jaarlijks in november door Panal vzw ingericht. Alle medewerkers van zowel het netwerk, de MBE als leden van het Dagelijks Bestuur nemen hieraan deel. De sessies worden geleid door een monitor, verschillende thema’s en items worden voorgesteld, besproken en conclusies worden getrokken voor de toekomst.
Afgiftekantoor: 3000 Leuven I
Deze teambuilding heeft een grote meerwaarde voor de ganse groep. We leren elkaar beter kennen en waarderen, eventuele wrijvingen of kleine conflicten kunnen we uitpraten en oplossen, de verhouding tot de leden van het Dagelijks Bestuur verbetert door meer transparantie, meer vertrouwen en meer inspraak te geven. De teambuilding wordt daarom door alle medewerkers van Panal enthousiast onthaald en beleefd. De teambuilding van november 2014 had als thema: “Van waar komen we? Waar staan we heden met onze realisaties? Waar willen wij naartoe?” Dit thema drong zich op omdat Panal vzw dit najaar zijn 20-jarig bestaan viert.
Panal vzw wil in de nabije toekomst o.a.: • haar deskundigheid als tweede lijn in de palliatieve thuiszorg behouden en haar expertise vergroten ondanks de toenemende werkdruk - door het steeds groter aantal patiëntenbegeleidingen - die vooral de verpleegkundigen van de MBE, maar ook de netwerkmedewer kers belast • de verjonging stimuleren zowel op gebied van personeel/bestuur als voor de technische materialen (elektronisch dossier) • zorgzaam blijven voor mekaar, een goede sfeer behouden onder een kritische blik • efficiënte communicatie bevorderen • zoeken naar een groter beschikbaar aantal nachtverpleegkundigen die als vrijwilligers inzetbaar zijn • de werking van Panal meer bekend maken naar de buitenwereld toe: wat Panal WEL en NIET doet • opleiding en vorming uitbreiden • ondersteunende zorg naar de woonzorgcentra toe bieden. Dit is een beknopt overzicht van het programma dat Panal zich oplegt.
Dr. Jos Dens Voorzitter Panal vzw
MEDISCHE RUBRIEK Behandeling van delier in een palliatieve situatie Een delier is een toestandsbeeld dat in korte tijd ontstaat (uren tot dagen), waarbij het bewustzijn wisselend gestoord is en de patiënt vaak verward is. Daarnaast bestaat onrust (hyperactief delier) of apathie en verlies van initiatief (stil delier). Er is altijd sprake van stoornissen in aandacht, denken en concentratie met daarbij vaak hallucinaties en/of wanen. Een delier treedt altijd op in het kader van een onderliggend somatisch lijden en vertoont een wisselend beloop. Vaak zijn de symptomen ’s nachts ernstiger dan overdag. Gevolgen Het delier kan zowel voor de patiënt als voor de naasten en hulpverleners een zeer angstige en schokkende ervaring zijn. Het kan gepaard gaan met: • omkering van dag- en nachtritme • levendige dromen of nachtmerries • overgevoeligheid voor prikkels zoals licht en geluid • emotionele labiliteit • desoriëntatie • amnesie voor het gebeurde Oorzaken De volgende kenmerken verhogen de kans op het optreden van een delier: • leeftijd >70 jaar • al bestaande cognitieve stoornissen zoals bij dementie of na CVA • visus- en gehoorstoornissen • stoornissen in de activiteiten van het dagelijks leven (ADL) • gebruik van alcohol en opioïden Een delier kan worden uitgelokt door: • gebruik van medicamenten, vooral opioïden, middelen met anticholinerge (bij)werking, corticosteroïden, benzodiazepinen • plotseling stoppen met bovengenoemde medicamenten, alcohol of roken • infecties (vooral pneumonie en urinewegeninfecties) en/of koorts • recente chirurgie • urineretentie of obstipatie • metabole stoornissen: dehydratie, electrolytstoornissen (hypercalciëmie, hyponatriëmie), anemie, hypoxie, hypo- of hyperglycemie, schildklierfunctiestoornissen, nier- of leverfalen • hersentumoren of hersenmetastasen
Beleid • Haal onrust door symptomen (bijv. pijn die niet onder controle is) en delier niet door elkaar • Geef uitleg aan patiënt en omgeving over de oorzaak van de verwardheid en over de veranderingen in bewustzijn, cognitie en gedrag. Behandeling van de oorzaak • Behandel uitlokkende factoren, vooral bijwerkingen van medicamenten, urineretentie en obstipatie, onttrekking van medicamenten en/of andere middelen, metabole afwijkingen, infecties en dehydratatie. • Overweeg bij delier de dosering van opioïden juist te verlagen. Indien dit niet mogelijk is: overweeg dan opioïdrotatie. • Leg de oorzaak van de verwardheid, de veranderingen in bewustzijn, cognitie en gedrag, uit aan de patiënt en zijn naasten. Niet-medicamenteus • Zorg voor een rustige omgeving met mogelijkheden tot oriëntatie, spreek rustig en duidelijk, bewaak het dag- en nachtritme. • Bespreek eventueel noodzakelijke beschermende maatregelen en zet deze zo kort en spaarzaam mogelijk in als verantwoord is. Medicamenteus • Eerste keus: haloperidol, startdosering 0,5-2 mg oraal, i.m., s.c. of i.v., elk half uur tot effect optreedt. Onderhoudsdosering: 1-5 mg/24 uur met een maximum van 10 mg/24 uur (parenteraal) en 20 mg/24 uur (oraal), lagere doseringen bij ouderen. • Bij de ziekte van Parkinson: clozapine, dosering: 2 dd 12,5 mg. • Behandel eventueel aanhoudende onrust naast de antipsychotica met benzodiazepinen: lorazepam tablet (evt. injectievloeistof ) sublinguaal 1-4 mg elke 6 uur, evt. 1-4 mg s.c., i.m. of i.v. • Bij onvoldoende effect of hinderlijke bijwerkingen van haloperidol na enkele dagen: o olanzapine 1-2 dd 2,5-10 mg p.o. of 1-2 dd 2, 5-5 mg i.m. o risperidon 2 dd 0,5-1 mg p.o., maximaal 2 dd 2 mg o quetiapine 1-2 dd 12,5-50 mg p.o. • Overweeg palliatieve sedatie bij een refractair delier.
P.S.: in de thuiszorg gaat het vaak om terminale onrust waarbij na uitsluiting van behandelbare oorzaken enkel nog symptoomcontrole mogelijk is via medicatie in de spuitaandrijver.
dag dienst
late dienst
nacht dienst
weet niet
nooit
soms - altijd
weet niet
nooit
1
zakt weg tijdens gesprek of bezigheden
0
1
-
0
1
-
0
1
-
2
is snel afgeleid door prikkels uit de omgeving
0
1
-
0
1
-
0
1
-
3
heeft aandacht voor gesprek of handeling
1
0
-
1
0
-
1
0
-
4
maakt vraag of antwoord niet af
0
1
-
0
1
-
0
1
-
5
geeft antwoorden die niet passen bij de vraag
0
1
-
0
1
-
0
1
-
6
reageert traag op opdrachten
0
1
-
0
1
-
0
1
-
7
denkt ergens anders te zijn
0
1
-
0
1
-
0
1
-
8
beseft wel welk dagdeel het is
1
0
-
1
0
-
1
0
-
9
herinnert zich recente gebeurtenis
1
0
-
1
0
-
1
0
-
10
is plukkerig, rommelig, rusteloos
0
1
-
0
1
-
0
1
-
11
trekt aan infuus, sonde, catheter enz.
0
1
-
0
1
-
0
1
-
12
is snel of plotseling geëmotioneerd
0
1
-
0
1
-
0
1
-
13
ziet/hoort dingen die er niet zijn
0
1
-
0
1
-
0
1
-
OBSERVATIES De patiënt:
soms - altijd
weet niet
Om delier in te schatten is de DOS schaal een handig hulpmiddel:
naam patiënt:
soms - altijd
Evaluatie door verpleegkundige of arts, mede aan de hand van informatie van de naasten • aan de hand van onrust of juist apathie, cognitie en bewustzijn • gebruik evt. de DOS-schaal • bij acute onrust iedere 30-60 minuten, daarna minimaal dagelijks
datum:
nooit
• Gebruik SPD: eerste keuze: Dormicum(midazolam) 0,5 tot 1,5mg/kg lichaamsgewicht bij onvoldoende effect : +Etumine (40 tot 240 mg/24u)
DELIRIUM OBSERVATIE SCREENING (DOS) SCHAAL (versie 0 - 1)
TOTAAL SCORE DEZE DAG ( 0 - 39)
TOTAAL SCORE PER DIENST (0 - 13) DOS SCHAAL EINDSCORE = TOTAAL SCORE DEZE DAG / 3
Bronnen: www.pallialine.be www.oncoline.nl
⇓
Dr. Johan Coppens Huisarts-consulent Panal vzw
DOS SCHAAL eindscore
<3 ≥3
geen delier waarschijnlijk delier
M.J. Schuurmans, UMC Utrecht, 2001
Lezing Manu Keirse ‘Als ik er niet meer ben’ ‘Zoveel mogelijk zelf kunnen bepalen wat er met je gebeurt, ook op het einde van je leven. Dat is de wens van bijna iedereen. Toch komen elke dag heel wat mensen onvoorbereid in een situatie terecht waarin ze niet meer in staat zijn om te beslissen over hun leven en hun welzijn. Daar gaat dit boek over.’ - Manu Keirse In zijn nieuwste boek ‘Als ik er niet meer ben’ gaat prof. dr. em. Manu Keirse op zoek naar een goede aanpak van de laatste fase van het leven, die je toelaat op een mooie manier afscheid te nemen. • Hoe stel je een goed zorgplan ‘voor later’ op? • Waar heb je als patiënt recht op? • Wat houdt een wilsverklaring concreet in? Wat is het verschil met een euthanasieverklaring? • En hoe kun je op een mooie manier afscheid nemen van je dierbaren? Tijdens deze middaglezing legt Manu Keirse uit hoe eenieder kan omgaan met de laatste fase van het eigen leven of hoe je anderen hierin kunt bijstaan. Datum: dinsdag 28 april 2015 Locatie: Panal vzw - zaal 10, Waversebaan 220, 3001 Heverlee Tijdstip: 11u30 - 13u30 Kostprijs: € 12 (broodjeslunch inbegrepen) Inschrijven: via de website van Panal www.panal.be bij ‘activiteiten’
In de kijker: Werkgroep “palliatieve zorg in voorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking”. Als Netwerk Palliatieve Zorg heeft Panal vanuit de overheid de opdracht om de uitbouw van palliatieve zorg binnen de regio (arrondissement Leuven) te ondersteunen. Deze opdracht realiseren we onder meer door een overlegplatform aan te bieden aan verschillende settings en dit met een dubbele doelstelling: enerzijds het creëren van ruimte voor het uitwisselen van ervaringen op het vlak van palliatieve zorg, anderzijds het stimuleren van het ontwikkelen en implementeren van een palliatieve zorgcultuur en -structuur. Panal organiseert verschillende werkgroepen die periodiek samenkomen. De werkgroep “palliatieve zorg in voorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking” heeft als doel mensen uit het werkveld samen te brengen om rond dit specifieke thema met elkaar te reflecteren, informatie en ervaringen uit te wisselen en op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen binnen palliatieve zorg. Thema’s die de voorbije periode aan bod kwamen, zijn onder andere: Hoe kan je omgaan met vroegtijdige zorgplanning binnen een voorziening? Het gebruik van een document “wilsverklaring” bij de doelgroep. Welk materiaal is er beschikbaar om met bewoners te communiceren over palliatieve zorg en rouw? Hoe kan je slecht nieuws brengen aan mensen met een verstandelijke beperking? Hoe kan je personeel opvangen na een ingrijpende gebeurtenis? Voorstelling van de DVD “Ik ben Thomas en ik ga dood”. Hoe medebewoners voorbereiden op en opvangen bij het overlijden van een bewoner? “Nu en straks”, een beeldboek, werkboek en handboek over palliatieve zorg voor mensen met een beperking.
Wat is het beleid van een voorziening wanneer een bewoner binnen een leefgroep palliatief wordt? Het gebruik van het spel “Palli-Anders” om met begeleiders de thema’ s afscheid nemen, sterven en doodgaan bespreekbaar te maken. Tijdens de bijeenkomsten wordt ook telkens tijd en ruimte voorzien voor het bespreken van casussen uit het eigen werkveld en het uitwisselen van info over interessante vormingen, nieuwe publicaties, enz. De werkgroep komt intussen verschillende jaren samen op Panal en is uitgegroeid tot een gemotiveerde en geëngageerde groep mensen die momenteel een tiental voorzieningen uit de regio vertegenwoordigen. De leden zijn door hun directie afgevaardigd en fungeren als aanspreekpersoon (referent) wat betreft palliatieve zorg binnen de eigen voorziening. Het is een gemengde groep van begeleiders, orthopedagogen en verpleegkundigen. De werkgroep komt een viertal keer per jaar samen op vrijdagnamiddag van 13.30 tot 15.30 uur op Panal, Waversebaan 220 in Heverlee. Mocht u of iemand uit uw voorziening interesse hebben om aan te sluiten bij deze werkgroep of wilt u graag bijkomende info, neem gerust contact op: Karen De Meerleer Voorzitter werkgroep “palliatieve zorg in voorzieningen voor mensen met een verstandelijke beperking”
[email protected] 016/23 91 01 (tijdens de kantooruren) Karen De Meerleer Psycholoog Panal vzw
Steun Palliatieve Zorg Heel wat schenkers maken gebruik van het recht op fiscale aftrek voor giften in geld. Wij zijn iedereen die onze werking steunt zeer dankbaar. Dankzij deze bijdragen kunnen wij onze zorgverlening optimaliseren en ook niet - gesubsidieerde zorgaspecten uitbouwen. Voor stortingen vanaf 40 euro kan Panal vzw een fiscaal attest uitreiken.
Rekeningnummer Panal vzw: BE82 7364 0127 0068
Hartelijk dank ! Panal vzw is ook gemachtigd om bij testament legaten, duolegaten en schenkingen te ontvangen. Voor meer informatie hierover, kan u onze brochure ‘Uw bijdrage maakt wel degelijk het verschil’ aanvragen of contact opnemen met uw notaris.
Materiaal ter ondersteuning van kinderen en jongeren die betrokken zijn in een palliatieve situatie. Kinderen en jongeren die betrokken zijn in een palliatieve situatie omdat een (groot)ouder, broer, tante, buurvrouw, leerkracht,….ongeneeslijk ziek is en binnenkort zal overlijden, hebben nood aan voorbereiding, opvang en ondersteuning. Binnen Panal vinden we het onze taak om de volwassenen die zorg dragen voor deze kinderen en jongeren, te ondersteunen door hen enerzijds voldoende te informeren en anderzijds bruikbaar materiaal aan te bieden, zodat zij op hun beurt het kind of de jongere kunnen opvangen en steunen. Een overzicht van het materiaal dat Panal aanbiedt:
“Stan is ook al eens ziek geweest. Zijn keel deed pijn. Hij mocht met een dekentje op de bank en mama bracht hem aardbeienyoghurt en chocolade-ijs. De dokter kwam en gaf hem een drankje dat naar kersen smaakte. Daar werd Stan beter van. Dat was een beetje jammer, want toen moest hij weer naar school. Iedereen wordt vroeg of laat beter, maar bij mama duurt het lang.” In de bibliotheek van Panal zijn verder nog verschillende boeken uit te lenen voor kinderen en jongeren. Een overzicht is terug te vinden op onze website www. panal.be.
De sterrendoos Panal heeft een aantal “sterrendozen” ter beschikking om uit te lenen in palliatieve thuissituaties waar jongere kinderen zijn. De “sterrendoos” bevat allerlei materiaal waarmee het kind alleen of samen met een vertrouwde volwassene aan de slag kan gaan. Omdat kinderen niet altijd met woorden uitdrukken wat ze voelen, kan de sterrendoos voor hen een manier zijn om met het verdriet en het afscheid bezig te zijn en troost en aandacht te krijgen. Het kind kan bijvoorbeeld een dromenvanger maken, een zorgenpopje knutselen, een herinneringsdoosje versieren, mandala’ s inkleuren of praten met de handpop. De sterrendoos helpt het kind in de periode voor het overlijden, maar kan ook ondersteunend zijn in de periode erna.
Brochures “Niet te jong voor verlies - Kinderen en jongeren betrekken bij palliatieve zorg.” (FPZV) is een boekje bedoeld als wegwijzer voor ouders, familieleden en hulpverleners. Zij worstelen met veel vragen als een kind of jongere met een palliatieve situatie te maken krijgt. De brochure bevat informatie en concrete tips voor ouders en andere sleutelfiguren. “Als iemand dood gaat…Wat jij wilt weten over doodgaan, begraven en cremeren.” (Riet Fiddelaers) bevat informatie voor kinderen over doodgaan en alles wat daarmee te maken heeft, zoals het bezoek aan de overledene, de afscheidsdienst, de begrafenis of de crematie. Het boekje is geschreven voor kinderen van acht tot twaalf jaar. “De meeste gestelde vragen over kinderen en de dood.” (Riet Fiddelaers). Deze brochure wil volwassenen snel informeren bij vragen over kinderen die met een verlies door de dood te maken hebben. Onder andere volgende onderwerpen komen aan bod: Wat kunnen kinderen begrijpen over doodgaan? Hoe vertel je dat iemand dood is of dood gaat? Wat vertel je aan kinderen over de dood? Welke vragen kun je van kinderen verwachten? Laat je kinderen afscheid nemen? Hoe leg je uit wat begraven of cremeren is? Neem je kinderen mee naar de uitvaart?
Werkboekjes In het werkboekje kan het kind of de jongere, eventueel samen met de zieke persoon, schrijven, tekenen, kleuren, knutselen,… over zijn gevoelens, gedachten, herinneringen, maar ook over wat troostend en helpend is. Het werkboek “Mijn boek over…”(FPZV) is geschikt voor kinderen van 6 tot 12 jaar, “Ondersteboven” (FPZV) is bedoeld voor jongeren van +12 jaar. Het ingevulde werkboekje wordt later vaak een kostbaar herinneringsboek. Nu en straks “Nu en straks” (Sofie Sergeant en Saar De Buysere) is een drieluik bestaande uit een beeldboek, een werkboek en een handleiding, bedoeld om te communiceren over palliatieve zorg, afscheid nemen en doodgaan. “Nu en straks” is oorspronkelijk bedoeld voor mensen met een verstandelijke beperking, maar is even goed bruikbaar bij kinderen, allochtonen of iedereen die houdt van beelden en kunst. Boeken Het boek “Een bed bij het raam”(Sylvia Vanden Heede) brengt het ontroerend verhaal van een jongetje van wie de mama maar niet beter wordt.
Uitlenen of bestellen: Voor het uitlenen van een sterrendoos of boeken en het bestellen van brochures of werkboekjes kan je terecht bij de rouwzorgverantwoordelijke van Panal vzw, Karen De Meerleer op 016/ 23 91 01 (tijdens de kantooruren) of via
[email protected] .
Karen De Meerleer Psycholoog Panal vzw
Palliatieve zorg, meer dan stervensbegeleiding. Nood aan integratie en verbreding. Op 29 en 30 januari 2015 ging het Fliece-congres door in Brussel. Fliece staat voor ‘Flanders study to Improve End-of-Life care and Evaluation tools’. Het congres sloot een periode van vier jaar af waarin onderzoek werd gedaan naar de kwaliteit van palliatieve zorg in Vlaanderen. In het boek dat naar aanleiding van dit congres uitgegeven werd, werden twaalf beleidsaanbevelingen gedaan gebaseerd op basis van onderzoeksresultaten (ook terug te vinden in het boek). Een aantal beleidsaanbevelingen klinken de sector bekend in de oren. Ze dringen zich al enige tijd op. Ze expliciet aanhalen in het boek, geeft ze een extra duw in de rug. Een aantal aanbevelingen worden hieronder toegelicht: 1. Meer aandacht voor het tijdig opstarten van palliatieve zorg Vandaag komt palliatieve zorg vaak pas ter sprake als de patiënt volledig uitbehandeld is, regelmatig zelfs pas in de terminale fase. Vanuit het Fliece-congres wordt gepleit voor het opstarten van palliatieve zorg bij de diagnose van een levensverkortende ziekte. Dit hoeft niet te betekenen dat er geen curatieve of levensverlengende behandelingen meer kunnen gebeuren. Maar er zou vanaf de ‘start’ meer aandacht moeten en kunnen gaan naar het comfort van de patiënt, naar emotionele, sociale of spirituele problemen. De huisarts of de behandelende specialist worden naar voor geschoven als de best geplaatste personen om deze palliatieve zorgnoden te detecteren en eraan tegemoet te komen. 2. Systematisch opstarten van voorafgaande zorgplanning door zorgverleners bij mensen met een ziekte met een beperkte levensverwachting Deze aanbeveling sluit nauw aan bij de vorige. Specifiek hierbij is dat de communicatie aangegaan wordt met de patiënt om zijn wensen en verwachtingen te kennen wanneer de patiënt ze zelf niet meer kan uiten. Een geschreven wilsverklaring kan hiervan het resultaat zijn. De onderzoekers merken op dat de gesprekken in verband met voorafgaande zorgplanning een gedeelde verantwoordelijkheid zijn voor de diverse hulpverleners. Ze zouden best systematisch gebeuren en niet afhangen van een crisissituatie.
De patiënt verwacht trouwens dat de arts (of andere hulpverleners) hierbij het initiatief nemen. En dit gebeurt nog te weinig, omwille van drempelvrees, een gebrek aan vaardigheden,… 3. Palliatieve zorg toegankelijker maken voor alle patiënten, ongeacht hun gediagnosticeerd ziektebeeld Palliatieve zorg mag zich niet enkel richten op patiënten met een kankerproblematiek, maar heeft als taak een aanbod te doen naar patiënten met allerhande diagnoses (dementie, COPD, cardiovasculaire problemen, nierfalen,..). Een aantal aanbevelingen richten zich op de uitvoering van palliatieve zorg. Zo komen onder meer aan bod: het tijdig en regelmatig meten van palliatieve zorgnoden, meer aandacht voor de psychische, de sociale en de existentiële noden, de continuïteit van informatie en communicatie tussen zorgomgeving en hulpverleners en de ondersteuning van de mantelzorgers. De volgende reeks aanbevelingen gaan over de structurele maatregelen voor de omkadering van palliatieve zorg: het sensibiliseren van zorgverleners en het grote publiek over de inhoud en de beschikbaarheid van palliatieve zorg en opleiding voor alle zorgverleners betrokken bij palliatieve patiënten is nodig. Ook dienen bijvoorbeeld de werklast, tijdsproblemen en problemen met vergoedingen opgelost te worden. Als laatste aanbevelingen schuiven de wetenschappers kwaliteitsindicatoren om palliatieve zorg te evalueren en te verbeteren naar voor en de nood om via wetenschappelijk onderzoek de kwaliteit en de effectiviteit van palliatieve zorg in de diverse settings in kaart te brengen. Wie meer wil weten over het congres, kan verdere informatie vinden in het congresboek: ‘Palliatieve zorg, meer dan stervensbegeleiding’, van Joachim Cohen, Tinne Smets, Koen Pardon en Luc Deliens, Lannoo Campus, 2015. Ook terug te vinden in de bibliotheek van Panal vzw. Ria Vandermaesen Coördinator
Hoe kan een wilsverklaring helpen om een goede patiëntenzorg te bieden? Pentalfa 12/2/2015 gastsprekers Tom Goffin, Annemie Mees, Jo Lisaerde, Joris Vandenberghe, Arne Heylen Op 22 augustus 2002 verscheen de wet op de patiëntenrechten in het Belgisch Staatsblad. Sinds 2002 zijn de rechten van patiënten duidelijk omschreven in de wet. Deze reglementering bevordert het vertrouwen in en de kwaliteit van de relatie tussen de patiënt en de beroepsbeoefenaar. De zorgverlener moet de patiënt bijvoorbeeld helder informeren over zijn gezondheidstoestand en de zorg die hij hem voorstelt. De patiënt van zijn kant moet aan de gezondheidsprofessional alle informatie verstrekken die vereist is om medische zorg te kunnen verlenen. Deze wet werd opgesteld met een blik op de relatie tussen patiënt en arts, zonder rekening te houden met andere betrokkenen (multidisciplinair overleg, overleg met familie). Het gaat hier over de rechten en plichten tussen arts en patiënt. Op dit moment wordt de wet door verscheidene professionelen in vraag gesteld. Is dit een voldoende basis voor een goede patiëntenzorg in 2015? Daarna kwamen de documenten rond wilsverklaringen en Vroegtijdige Zorg Planning (VZP) tot stand. De bedoeling van deze documenten is, buiten de wensen van de patiënt te kennen, vooral bedoeld om de communicatie rond zorgplanning op gang te brengen. Eigenlijk mag men spreken over het proces van VZP. Meer nog het is een continu proces. Bij het opstellen van VZP in onverdachte tijden is het belangrijk om de patiënt te behoeden voor foute notities. Want het blijft dan allemaal hypothetisch. Het benoemen en aanstellen van een vertegenwoordiger kan dan de prioriteit zijn. Als arts is het belangrijk om scharniermomenten te herkennen en dan VZP te benoemen en de communicatie hierrond met de patiënt op gang te brengen. Na een studie is gebleken dat patiënten verwachten dat de hulpverlener de eerste stap zet bij een gesprek over VZP. Natuurlijk kan het ook op vraag van de patiënt of zijn familie. In deze studie kreeg men ook zicht op faciliterende elementen en barrières die zich voordoen bij huisarts en patiënt om al dan niet het gesprek over VZP te starten.
Voor artsen bestaat het HIPP programma. Dit gaat vooral over hoe zorg van palliatieve patiënten in de praktijk georganiseerd wordt. De achillespees van alle stappen die genomen worden bij VZP is de overdracht van de gegevens en de communicatie tussen de hulpverleners/artsen. Besluit: Het is vooral belangrijk om de wilsverklaring(en) en de VZP te benutten als communicatietool. Hiermee kunnen behandelwensen vertaald worden in behandelafspraken voor nu en in de toekomst.
Belangrijke begrippen Handelingsbekwaamheid: handelingen stellen met rechtsgevolgen voor personen vanaf 18 jaar. Uitzonderingen op deze leeftijd zijn personen die ontvoogd werden (-18j.) en personen die wilsonbekwaam zijn. Wilsbekwaamheid: gaat over beslissingen nemen met betrekking tot het individu. (patiëntenrechten). Dit wordt situatie per situatie bekeken. Negatieve wilsverklaring: hiermee kan je aangeven welke behandelingen je niet meer wenst indien je zelf je wensen niet meer kan uiten. De wilsverklaring kan pas wettelijk gelden als er een vertegenwoordiger is aangeduid. De partner is niet automatisch de vertegenwoordiger. Deze wilsverklaring is juridisch eerder problematisch omdat men weinig of geen zicht heeft of ze actueel is, of alle items goed beschreven zijn, of de patiënt wilsbekwaam was op moment dat de verklaring werd ingevuld, … . Verlengd minderjarigen en wilsonbekwamen werden geschrapt uit de wet op de patiëntenrechten en worden nu benoemd als meerderjarige wilsonbekwame patiënten (17/03/2013). Anne Sintubin Verpleegkundig-consulent
De minisymposia van 2015 hebben als rode draad: ”Palliatieve zorg en dementie” Wij nodigen u graag uit voor het tweede minisymposium:
VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING BIJ DEMENTIE Donderdag 21 mei 2015 WZC Dommelhof, Halensebaan 25 te 3390 Tielt-Winge Gastspreker: Maartje WILS, hoofdverpleegkundige van het Geriatrisch Support Team van UZ Leuven. Aanvang om 20.30 uur. De kostprijs bedraagt 20 euro. Accreditering voor artsen in de rubriek 6 –2CP.
VERVOLMAKINGSCURSUS PALLIATIEVE ZORG Op 21 april 2015 start de volgende vervolmakingscursus palliatieve zorg voor professionele hulpverleners. Deze module is bedoeld voor cursisten die reeds een basismodule palliatieve zorg hebben gevolgd. De cursus bestaat uit tien lesnamiddagen (telkens op dinsdagnamiddag van 13u15 tot 16u30) waarbij dieper wordt ingegaan op de thema’s communicatie, pijn- en symptoomcontrole, kinderen betrekken bij palliatieve zorg, emotionele en spirituele aspecten, palliatieve zorg bij ouderen, zorg voor zorgenden, samenwerken en ethische aspecten.
Tussen mens en zorgverlener: teamwerk Donderdag 19 november 2015 van 13u30 tot 16u00 - Panal vzw, Waversebaan 220 te 3001 Heverlee Deze vorming biedt een vervolg op de vorming “Tussen mens en zorgverlener: een wankel evenwicht”. Hoe ga ik als zorgverlener aan de slag met het gegeven kader rond betrokkenheid en afstand? Hoe maak je dit bespreekbaar in het team? Hoe bewaak je de grenzen binnen een team? Hoe bespreek je dit met patiënt en familie? Deze opleiding is bedoeld voor artsen, verpleegkundigen, psychologen, pastores, moreel consulenten, maatschappelijk werkers, ergotherapeuten, kinesitherapeuten, vrijwilligers,… De vorming wordt verzorgd door Chris Aubry, verpleegkundige, licentiaat verplegingswetenschappen, master in toegepaste ethiek, gastdocent in verschillende verpleegkundige opleidingen, coördinator vaardigheidscentrum aan de faculteit geneeskunde van de KU Leuven. De kostprijs bedraagt 40 euro.
BASISCURSUS PALLIATIEVE ZORG Op volgende basiscursus palliatieve zorg voor professionele hulpverleners start op 8 september 2015. De lessen hebben plaats op dinsdagnamiddag van 13u15 tot 16u30 op Panal, Waversebaan 220 in Heverlee. Gedurende tien lesnamiddagen worden diverse aspecten van palliatieve zorg toegelicht: inleiding in de palliatieve zorg, communicatie, pijn- en symptoomcontrole, psychosociale aspecten, omgaan met rouw, samenwerken, medisch begeleid sterven en praktische info omtrent het overlijden.
MEER INFO - INSCHRIJVEN
Voor meer informatie over deze opleidingen kan u onze vormingsbrochure raadplegen op www.panal.be of bellen tijdens de kantooruren op het nummer 016 23 91 01. Inschrijven voor bovenstaande vormingen kan bij voorkeur online op onze website www.panal.be bij de activiteiten of aan de hand van het inschrijvingsformulier in de vormingsbrochure. Je kan annuleren tot veertien dagen voor de cursus en dan krijg je je inschrijvingsgeld terugbetaald. Zonder tijdig annuleren kan er geen terugbetaling gebeuren. Indien je nog niet betaalde, wordt toch de kostprijs van de vorming aangerekend.
