Draaiboek Parkmanagement

Draaiboek Parkmanagement

Draaiboek Parkmanagement

Basis

Oost NV Provincie Gelderland Provincie Overijssel

1

Parkmanagement in de praktijk

2

Voorwoord

Op sociaal-economisch gebied werken de provincies Gelderland en Overijssel intensief samen. Deze vruchtbare samenwerking heeft tot een aantal initiatieven geleid, zoals de Innovatieagenda Oost Nederland en het Masterplan versnelling breedband Oost Nederland. Wij hebben het initiatief genomen om ook gezamenlijk een nieuwe editie van het draaiboek parkmanagement voor Oost Nederland uit te brengen. Wij hebben dit met de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV (kortweg Oost NV) ontwikkeld. Het draaiboek is ten opzichte van het vorige uit 2005, geactualiseerd en uitgebreid met een themanummer over breedband op bedrijventerreinen. Parkmanagement is, een geschikt instrument om de kwaliteitsslag op bedrijventerreinen vorm te geven. Het geeft sturing aan de inrichting en het beheer van het terrein, het opzetten van collectieve voorzieningen en bevordert de samenwerking tussen bedrijven, met als doel het verkrijgen en behouden van een gewenst kwaliteitsniveau. De behoefte van ondernemers staat centraal. Gelderland en Overijssel willen partijen behulpzaam zijn bij het opzetten van parkmanagement. Samen kunnen we dan de bestaande en nieuwe bedrijventerreinen op een hoger kwaliteitsniveau tillen. Een goede kwaliteit van bedrijventerreinen vinden wij ontzettend belangrijk. Ondernemers moeten op een bedrijventerrein goed kunnen ondernemen. Daarnaast draagt een kwalitatief goede bedrijfsomgeving bij aan het behoud en de uitbreiding van de werkgelegenheid in gemeenten. Er is veel kennis en informatie aanwezig over het opzetten van parkmanagement-initiatieven. De bestaande kennis hebben wij voor u gebundeld, zodat u dit gemakkelijk terug kunt vinden. Wij zijn verheugd u het draaiboek parkmanagement Oost Nederland te kunnen aanbieden. Het draaiboek heeft een dusdanige diepgang, dat u grotendeels zelfstandig aan de slag kunt met het opzetten van activiteiten. U kunt het draaiboek parkmanagement zien als een soort kookboek waarin de verschillende parkmanagementgerechten worden beschreven. Ook gaat het draaiboek in op activiteiten die met meerdere bedrijvenverenigingen tegelijk (lokaal of regionaal) kunnen worden opgepakt. Wij hopen dat dit draaiboek voor u een inspiratiebron zal zijn bij het opzetten van nieuwe parkmanagement-initiatieven!

3

Carry Abbenhues

René van Diessen

Gedeputeerde Economie en Innovatie

Gedeputeerde Economie en Milieu

Provincie Overijssel

Provincie Gelderland

4

Inhoud

VOORWOORD

3

INHOUD

5

INLEIDING

7

2

WAT KAN JE MET PARKMANAGEMENT BEREIKEN?

9

2.1

SAMENWERKENDE PARTIJEN

9

2.2

BEDRIJVENTERREINEN EN PARKMANAGEMENT

11

3

WAT KAN JE MET PARKMANAGEMENT DOEN?

13

3.1

MEER KWALITEIT

13

3.2

KOSTENREDUCTIE

13

3.3

MEER GEMAK

13

3.4

CONTINUÏTEIT

14

1

5

4

PARKMANAGEMENT OPZETTEN

15

4.1

HET DOEL VAN DE ORGANISATIE

15

4.2

DOELGROEP

15

4.3

WERKGEBIED

15

4.4

ORGANISATIESTRUCTUUR

16

4.5

JURIDISCHE STRUCTUUR OP BESTAANDE TERREINEN

19

4.6

JURIDISCHE STRUCTUUR OP NIEUWE BEDRIJVENTERREINEN

23

5

HOE FINANCIER JE PARKMANAGEMENT?

25

5.1

KOSTEN

25

5.2

INKOMSTEN

28

6

HOE ZET JE PARKMANAGEMENT OP?

33

6.1

WIE KAN U ONDERSTEUNEN?

33

6.2

PARKMANAGEMENT OP BESTAANDE TERREINEN

33

6.3

PARKMANAGEMENT OP NIEUWE TERREINEN

38

LITERATUURLIJST

39

COLOFON

41

1 Inleiding

Veel bedrijvenverenigingen en Gemeenten zijn

zorgvuldig ruimtegebruik, verduurzamings-

actief met het opzetten van parkmanagement

maatregelen en vele andere parkmanagement-

op bedrijventerreinen. In het verleden kwamen

activiteiten.

er vaak subsidieverzoeken binnen voor ondersteuning bij het opzetten van een park-

Bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijven-

managementorganisatie. Van daaruit is de

terreinen is het logisch om standaard park-

gedachte ontstaan om ondernemers en de

management op te zetten. Dit draagt bij aan het

Gemeenten met een handreiking te onder-

behoud van de kwaliteit van het bedrijven-

steunen bij het opzetten van een park-

terrein. Het opzetten van een parkmanagement-

managementorganisatie en de

organisatie op een nieuw bedrijventerrrein kan

parkmangementactiviteiten.

in de uitgif-tefase worden geregeld.

Er bestaat internationaal, nationaal en

1.2 Provinciaal beleid in Oost Nederland

provinciaal al behoorlijk wat kennis over hoe parkmanagement kan worden opgezet. Zo heeft

De Provincies willen met de beperkte instru-

het Ministerie van Economische Zaken bijvoor-

menten die zij hebben, ondernemers faciliteren

beeld de handreiking “Kwaliteit wint terrein”

om zelfstan-dig parkmanagement te kunnen

uitgebracht. In deze handreiking van het

invoeren. Van belang is daarbij om de krachten

Ministerie, worden verschillende nationale en

te bundelen. Parkmanagement kan omschreven

internationale voorbeelden van parkmanage-

worden als samenwerking tussen ondernemers

ment onderling vergeleken. Het draaiboek

onderling en tussen ondernemers en de

parkmanagement kan worden gezien als een

overheid, om de kwaliteit van bedrijventerreinen

nadere thematische uitwerking van deze rappor-

te behouden en op termijn te verbeteren.

tage. Daarbij is ook aandacht voor de provinciale rol. Hieronder wordt het beleid van de

Binnen deze samenwerking kunnen onderne-

Provincies Gelderland en Overijssel voor

mers onderling en ondernemers en overheid,

parkmanagement geschetst.

gezamenlijk besluiten welke parkmanagementactiviteiten zij willen oppakken. De Oost

1.1 Doelen voor Oost Nederland

Nederlandse Provincies willen met bedrijfsleven en Gemeenten tot afspraken komen over het

In de provinciale beleidsnota’s over bedrijventer-

aanpakken en invoeren van parkmanagement.

reinen staan een aantal ambities geformuleerd

Zij zetten daartoe verschillende instrumenten

ten aanzien van de kwaliteit van bedrijven-

in.

terreinen. Deze ambities hebben ondermeer betrekking op het bevorderen van:

Parkmanagement als thema agenderen bij

• duurzaam beheer bedrijventerreinen;

gemeenten en regio’s

• herstructurering van verouderde bedrijven-

De Provincies willen het thema parkmanage-

terreinen; • digitale bereikbaarheid van bedrijventerreinen;

ment meer op de politieke agenda’s krijgen bij de regio’s en Gemeenten. Via inbreng regionale overlegstructuren, door het laten uitvoeren van

• zorgvuldig ruimtegebruik;

parkmanagementscans (Provincie Overijssel) en

• regionale samenwerking.

door het ter sprake brengen van het onderwerp bij de individuele contacten met Gemeenten,

Een goede parkmanagementorganisatie is voor

wordt het nut van parkmanagement onder de

het realiseren van deze ambities essentieel. Met

aandacht gebracht. Op deze wijze willen de

parkmanagement kan de organisatiegraad op de

Provincies stimuleren dat er meer afspraken

bedrijventerreinen worden vergroot en raken de

worden gemaakt tussen Gemeenten en bedrijfs-

ondernemers meer betrokken bij hun eigen

leven over het verbeteren van de kwaliteit en het

bedrijventerrein. Dit is een noodzakelijke rand-

beheer van de bedrijventerreinen.

voorwaarde om tot afspraken tussen overheid en bedrijfsleven te komen over herstructurering,

6

Inzet Oost NV bij aanjagen parkmanagement

Ondernemers die afspraken willen maken over de inrichting en het beheer van het bedrijven-

•

Het opstellen van een masterplan voor een

terrein, kunnen ondersteuning krijgen van de

duurzame herstructurering van een

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV.

bedrijventerrein;

Oost NV heeft in opdracht van de Provincies en

•

het Ministerie van Economische Zaken,

Het uitvoeren van de herstructurering van een bestaand bedrijventerrein.

capaciteit beschikbaar om de ondernemers te ondersteunen bij het opzetten van parkmanagement. Hierbij kan gebruik gemaakt wor-

Financiele ondersteuning Provincie Gelderland:

den van de kennis en ervaring die Oost NV bij andere trajecten heeft opgedaan.

•

Vraagbundelingsprojecten voor ICT-breedband.

•

Het maken van een plan van aanpak voor zorg-

Kennisoverdracht De Provincies en het Ministerie van

vuldig ruimtegebruik op een bedrijventerrein. •

Haalbaarheidsonderzoek naar het ontwikkelen

Economische Zaken hechten veel waarde aan

van een collectieve energieinfrastructuur op een

het verspreiden van de kennis over park-

bedrijventerrein, gericht op duurzame energie

management. Dit draaiboek is daar een voorbeeld van. Daarnaast is een website ontwikkeld

en/of energiebesparing. •

waarop veel relevante rapporten over parkmanagement en de ontwikkeling van bedrijventerreinen te vinden zijn. Ook is op deze site een

Het opstellen van een masterplan voor een duurzame herstructurering van een bedrijventerrein.

•

Het uitvoeren van de herstructurering van een bestaand bedrijventerrein.

bedrijvengids te vinden, waarin de marktpartijen ten aanzien van de verschillende thema’s zijn opgenomen.

1.3 Regionaal parkmanagement

(zie: www.oostnv.nl/bedrijventerreinen) In een regio zijn vaak meerdere ondernemersGerichte financiële ondersteuning projecten

verenigingen actief met het opzetten van park-

Parkmanagement is een belangrijk middel om de

managementactiviteiten. Vaak gaat het daarbij

kwaliteit van bedrijventerreinen te verbeteren.

om dezelfde activiteiten die worden opgepakt op

Projectgewijs kunnen de Provincies vanuit de

verschillende bedrijventerreinen in een regio.

beschikbare subsidieregelingen voor een aantal

Het kan interessant zijn sommige onderdelen

activiteiten en onderwerpen ondersteuning

met meerdere ondernemersverenigingen geza-

bieden.

menlijk op te pakken. Voordelen hiervan zijn kennisuitwisseling,

Financiele ondersteuning Provincie Overijssel:

schaalvoordelen bij inkoop en meer mogelijkheden voor inhuur van externe, professionele

•

•

•

de Provincie ondersteunt Gemeenten (maximaal

ondersteuning. In het draaiboek park-

50%) bij vraagbundelingsprojecten en bedrijven

management worden, voor de verschillende

en instellingen in het ontwikkelen van nieuwe

parkmanagementthema’s, de mogelijkheden

breedbanddiensten.

geschetst voor een regionale aanpak.

Activiteiten gericht op verduurzaming van

Veel lokale parkmanagementinitiatieven komen

bedrijventerreinen zoals: parkmanagement,

voort uit ondernemers die zich als vrijwilliger

zorgvuldig ruimtegebruik, veiligheid, energie,

inzetten voor het lokale bedrijventerrein.

hergebruik van afvalstoffen en Maatschappelijk

Vaak rust dit op de schouders van een paar vrij-

Verantwoord Ondernemen.

willigers, waarmee de continuïteit van de lokale

Strategische planvorming voor ontwikkeling

parkmanagementorganisatie niet is gegaran-

van bedrijfsverzamelgebouwen en multimodaal

deerd.

goederen- en personen vervoer.

Om de continuïteit te waarborgen en te komen tot professionalisering, kan het aantrekkelijk zijn om externe ondersteuning in te huren.

7

Vanuit één lokale parkmanagementorganisatie

Bij de ontwikkeling van nieuwe bedrijven-

valt dit echter nauwelijks te financieren. Daarom

terreinen is het logisch om standaard park-

kan het interessant zijn om met meerdere lokale

management op te zetten. Dit draagt bij aan het

parkmanagementorganisaties in een regio een

behoud van de kwaliteit van het bedrijventer-

professionele parkmanager aan te stellen en te

rein. Het opzetten van een parkmanagement-

financieren. Deze parkmanager kan dan onder-

organisatie op een nieuw bedrijventerrrein kan

meer gefinancierd worden vanuit een deel van

in de uitgiftefase worden geregeld.

de opbrengsten uit de collectieve inkooptrajecten van de verschillende lokale parkmanagementorganisaties. Een goede parkmanagementorganisatie is voor het realiseren van deze ambities essentieel. Met parkmanagement kan de organisatiegraad op de bedrijventerreinen worden vergroot en raken de ondernemers meer betrokken bij hun eigen bedrijventerrein. Dit is een noodzakelijke randvoorwaarde om tot afspraken tussen overheid en bedrijfsleven te komen over herstructurering, zorgvuldig ruimtegebruik, verduurzamingsmaatregelen en vele andere parkmanagementactiviteiten.

Proces

Continue verbetering

parkmanagement

a w K Borging

Tijd

8

2 Wat kan je met parkmanagement bereiken?

In de afgelopen jaren is veel geschreven over

Het doel van parkmanagement is door samen-

parkmanagement en zijn er veel definities voor

werking te komen tot het optimaliseren van de

parkmanagement opgesteld. Over definities kan

bedrijfsomgeving en een beter, groter en goed-

lang worden gesproken. In dit draaiboek wordt

koper aanbod van diensten. Belangrijk is dat de

de volgende definitie gebruikt:

partijen (ondernemers en/of Gemeente) zelf bepalen hoe zij dit vorm geven.

Parkmanagement is een vorm van samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven op het

2.1 Samenwerkende partijen

niveau van (een cluster van) bedrijventerrein(en) met als doel:

De basis van parkmanagement bestaat uit

• Meer kwaliteit

samenwerking. Bij elk bedrijventerrein zijn

• Kostenreductie

verschillende partijen met verschillende

• Meer gemak

verantwoordelijkheden en belangen betrokken.

• Continuïteit

Parkmanagement moet er toe leiden dat deze

VAN

•

...

Betrokkenheid van een

NAAR

•

beperkt aantal personen •

Gefragmenteerde visies op

Intenties afgestemd op

Betrokkenheid van alle relevante partijen

•

de bestaande situaties •

...

Een integraal beeld van de bestaande realiteit

•

subsidievoorwaarden

Veranderingen gericht op concrete behoeften van bedrijven

•

Een lijst met oplossingen

•

Keuze op basis van een visie

voor gesignaleerde

op de toekomstige gewenste

problemen op

kwaliteit afgestemd op de te

bedrijventerreinen

leveren prestaties van aanwezige bedrijven

•

Elkaar voorschrijven wat

•

nodig is •

Elkaar benaderen vanuit

( brede) deskundigheid •

vooroordelen •

Elkaar afrekenen op wat er

Gebruik maken van elkaars

Elkaar benaderen vanuit gemeenschappelijke doelen

•

fout gaat

Elkaar stimuleren zaken beter te doen

Bron: Drieluik Parkmanagement, Project Innovatie Team, oktober 2005

9

•

Eigen verantwoordelijkheden

•

Erkenning en respect voor ieders verantwoordelijkheid

partijen zo gaan samenwerken, dat alle be-

Organisaties

langen en verantwoordelijkheden worden

De ondernemers zijn dikwijls lid van diverse

behartigd. Elke partij heeft hierbij zijn eigen

organisaties, zoals ondernemersverenigingen,

belang. Deze vorm van samenwerken is voor

industriële kringen en brancheverenigingen.

velen nieuw en vraagt om anders denken. Een

Dit kunnen samenwerkingsverbanden op het

gedragsverandering van alle partijen is hiervoor

niveau van het bedrijventerrein zijn, maar het

dan ook noodzakelijk. In het kader staat dit toe-

kan ook een lokale of regionale samenwerking

gelicht.

betreffen. Deze organisaties vertegenwoordigen de ondernemers en zij functioneren als aan-

2.1.1 Bedrijven

spreekpunt van de ondernemers. Vaak zullen de

De ondernemers zijn de bewoners van het

ondernemers zich door deze organisaties laten

bedrijventerrein en daarom de meest direct

vertegenwoordigen.Parkmanagement-

belanghebbende partij. Zij hebben direct baat bij

activiteiten kunnen een onderdeel gaan uit-

de activiteiten van parkmanagement. Zonder de

maken van deze samenwerkingsverbanden.

medewerking van de ondernemers, kan parkmanagement op een bedrijventerrein geen

Beleggers en ontwikkelaars

succes worden.

Beleggers hebben een economisch belang bij een optimale bedrijfsomgeving en een blijvende eco-

Grote bedrijven

nomische bruikbaarheid van gebouwen. Voor

Voor grote bedrijven is bijvoorbeeld de om-

hun is de courantheid van de panden en daar-

gevingskwaliteit een indicatie voor een stabiel

mee de omgeving, van grootbelang. Om de

investeringsklimaat. Vooral multinationale

waarde en rentabiliteit van het vastgoed op peil

ondernemingen hechten hier veel waarde aan.

te houden, zijn zij gebaat bij goed beheer van de

Ondersteunende activiteiten worden door deze

gebouwen en de terreinen. Als eigenaar zijn zij

groep ondernemers vaak ingekocht bij gespecia-

het aanspreekpunt hiervoor. Vooral bij het opzet-

liseerde leveranciers. Ook het beheer van het

ten van parkmanagement op nieuwe bedrijven-

onroerend goed is vaak een randactiviteit.

terreinen spelen beleggers en ontwikkelaars een steeds grotere rol.

Ondanks dat deze groep ondernemers sterk waarde hecht aan de omgevingskwaliteit, is het

2.1.2 Overheden

voor hun soms moeilijk om afspraken te maken

Overheden hebben als taak zorg te dragen voor

over de staat van het beheer van het terrein en

voldoende bedrijventerreinen en een goede

de bebouwing. Zij zijn dan gebonden aan afspra-

kwaliteit van de openbare ruimte op deze terrei-

ken en procedures die binnen het concern zijn

nen. De verantwoordelijkheden om hiervoor te

gemaakt.

zorgen zijn verdeeld tussen de Gemeente en de Provincie.

Kleine bedrijven

10

Kleine bedrijven zien het onroerend goed dik-

Gemeente

wijls als een belangrijke pensioenvoorziening.

De Gemeente is als terreinbeheerder verant-

Zij hebben daarnaast vooral belang bij het

woordelijk voor het beheer van de publieke

geza-menlijk inkopen van faciliteiten en dien-

ruimte en infrastructuur en bij nieuwe be–

sten die niet direct met hun kernactiviteiten te

drijventerreinen voor de gronduitgifte.

maken hebben.

Naast het beheer heeft de Gemeente grote

Veelal gebeurt dit in de vorm van raamcontrac-

belangen op het gebied van het ruimtegebruik,

ten waarbinnen de individuele ondernemer de

de werkgelegenheid, lokale economie en het

nodige speelruimte heeft. Door het behalen van

milieubeleid. De activiteiten behorende tot

schaalvoordelen kunnen er gunstige prijs/kwali-

parkmanagement, kunnen hieraan een bijdrage

teit verhoudingen worden bedongen die een

leveren. Daarbij kan een Gemeente door park-

kleine ondernemer nooit alleen had kunnen

management op de lange termijn hoge kosten

bereiken.

voor revitalisering voorkomen.

Provincies

voor een betere relatie met deze groep en bij

De Provincie heeft op regionaal niveau de taak

geschillen bemiddelen.

zorg te dragen voor voldoende (ruimtelijke en kwantitatieve) en goede (kwalitatieve)

2.1.4 Belangen van de partijen

bedrijventerreinen. Parkmanagement kan

In de figuur staan de belangen van de partijen

bijdragen aan een beter gebruik van de beschik-

weergegeven.

bare ruimte. Ook vinden de Provincies in hun beleid duurzaamheid belangrijk. Vanuit dit oog-

2.2 Bedrijventerreinen en parkmanagement

punt wensen de Provincies Gelderland en Overijssel dan ook te komen tot duurzame

Parkmanagement wordt vaak beschreven als het

bedrijventerreinen.

middel om de veroudering van bedrijventerreinen tegen te gaan en te komen tot duur-

2.1.3 Omgeving

zame bedrijventerreinen. Bedrijventerreinen

Een bedrijventerrein is geen eiland van be-

kunnen door verschillende oorzaken verouderen.

drijvigheid, maar maakt onderdeel uit van de

Ten eerste kan door slecht beheer het bedrijven-

maatschappij. Omwonende staan vaak kritisch

terrein niet meer functioneren. Daarnaast kan

tegenover de ontwikkelingen van en op bedrij-

het zijn dat door nieuwe economische ontwik-

venterreinen omdat zij geconfronteerd kunnen

kelingen andere eisen aan het bedrijventerrein

worden met geluids-, stank- en verkeersoverlast.

worden gesteld.

Parkmanagement kan bijdragen aan de be-

Een voorbeeld hiervan is de opkomende

perking van de overlast en daarmee zorgen voor

dienstensector, die vraagt om bedrijfslocaties

een betere maatschappelijke inpassing van de

met meer allure. Ook worden aan bedrijven op

terrei-nen in de omgeving. Daarbij kunnen op

de terreinen in de loop van de tijd nieuwe eisen

het bedrijventerrein diensten worden ontwik-

gesteld, bijvoorbeeld door de milieuwetgeving.

keld, waarvan ook de omgeving gebruik kan

Tenslotte kan de ligging van het bedrijventerrein

maken. Omwonenden zullen bij parkmanage-

zijn veranderd. Waar het terrein eerst aan de

ment niet snel een participerende partij zijn.

rand van de bebouwing lag, ligt het er nu

Wel kan de parkmanagementorganisatie zorgen

tussenin.

Belangen van de bedrijven en de Gemeente

INTEGRALE KWALITEIT BEDRIJVENTERREIN

Belangen van de bedrijven

Gemeenschappelijke belangen

• Economische bruikbaarheid kavel • Kostenvoordeel en besparingen • Kwaliteit hoogwaardige voorzieningen • Prettige werkomgeving • Waarde ontwikkeling • Waardevast onroerend goed

•Veilig en bereikbaar terrein •Eigentijdse milieuvoorzieningen •Goed beheer en onderhoud •Passende arbeidsmarkt •Verbeteren werken verblijfsklimaat •Positief imago • Verbeteren concurrentiepositie

Belangen van de Gemeente • Imago • Effectief en efficient ruimtegebruik • Werkgelegenheids - en milieueffecten • Hogere waarde ? OZB inkomsten hoger

Bron: Drieluik Parkmanagement, Project Innovatie Team, oktober 2005

11

BEDRIJVEN

GEMEENTE

Ten aanzien van de veroudering kunnen op basis

ondernemers grip op de omgeving van hun pand.

van de levenscyclus van een terrein, drie ver-

Ondernemers zien echter vaak niet direct aan-

schillende soorten terreinen worden onder-

leiding om parkmanagement op te zetten, aan-

scheiden:

gezien zij zich meer richten op het individuele

- Nieuwe bedrijventerreinen

bedrijfsbelang in plaats van het collectieve

- Bestaande bedrijventerreinen

belang. Het is dan ook een groot probleem om

- Bestaande verouderde bedrijventerreinen

voldoende draagvlak te creëren voor meer ingrijpende gezamenlijke projecten. Deze groep

De fase waarin een terrein zich bevindt, heeft

ondernemers moet overtuigd worden van het

grote invloed op de kansen die met behulp van

nut van deze activiteiten op de langere termijn.

parkmanagement benut kunnen worden. Deze levenscyclus en het startpunt voor het opzetten

Bestaande verouderde bedrijventerreinen

van parkmanagement zijn in de figuur weer-

Ondernemers op verouderde bedrijventerreinen

gegeven.

zien vaak wel het nut in van parkmanagement Levenscyclus van bedrijventerreinen

Uitgifte

Beheer

?

Neergang

Revitalisering

?

Beheer

1

Kwaliteit

2

3 1 = Nieuw 2 = Bestaand 3 = Bestaand verouderd

Tijd

Nieuwe bedrijventerreinen

omdat ze dagelijks geconfronteerd worden met

Na de uitgifte verliest het terrein in de meeste

de gevolgen van veroudering. Revitalisering van

gevallen na verloop van tijd aan kwaliteit. Door

deze terreinen is dan ook vaak noodzakelijk.

met de uitgifte gelijktijdig parkmanagement op te zetten en te verplichten voor de bedrijven, kan

Parkmanagement kan op deze terreinen op twee

de kwaliteit worden gewaarborgd. Door het in

momenten worden opgezet. Het eerst op het

de loop van de tijd uitbreiden van het diensten-

moment vóór de revitalisering van het terrein.

en voorzieningenpakket, kan een hoger kwali-

Dit heeft als voordeel dat de ondernemers al

teitsniveau worden bereikt.

goed georganiseerd zijn bij het begin van de revitalisering. Vaak is de revitalisering in deze

Bestaande bedrijventerreinen

gevallen ook een initiatief van de ondernemers.

Op het merendeel van de bestaande bedrijven-

12

terreinen is parkmanagement in het verleden

Het tweede moment is tijdens of net na de revi-

niet verplicht geweest bij de uitgifte van de

talisering. Ondernemers zien dat er actie wordt

gronden. De Gemeente en de ondernemers kun-

ondernomen en willen de verbeteringen voor de

nen er samen voor kiezen om het beheer van de

toekomst behouden. Daarnaast ontstaat zo voor

openbare ruimte, over te dragen aan de park-

de Gemeente een aanspreekpunt om ook toe-

managementorganisatie. Hierdoor krijgen

komstige problemen aan te pakken.

3 Wat kan je met parkmanagement doen?

Parkmanagement is een verzamelbegrip voor het

Collectieve afvalinzameling en afvalmanagement

gezamenlijk opzetten en uitvoeren van

Afvalmanagement is meer dan alleen het

activiteiten. Er zijn verschillende indelingen van

collectief inkopen van de dienst afvalinzameling.

de activiteiten mogelijk. In dit werkboek zullen

Door goede afvalscans kunnen de afvalstromen

de activiteiten behandeld worden aan de hand

wor-den beperkt en/of blijkt een betere afval-

van thema’s. Hieronder wordt een overzicht

scheiding mogelijk te zijn. Voor gemeenten is

gegeven van de verschillende thema’s die tot

hierbij de beperking van de milieubelasting van

parkmanagement kunnen behoren.

belang. Afvalmanagement is op drie punten interessant voor ondernemers. Ten eerste de

3.1 Meer kwaliteit

lagere tarieven, ten tweede de kostenbesparing door het reduceren van de afvalstromen.

Revitalisering

Ten slotte kan als derde punt de afvalinzamelaar

De meest vergaande activiteit van park-

zorgdragen voor de afvalstoffenregistratie. Voor

management is revitalisering van het bedrijven-

de afvalinzameling kan een collectief raam-

terrein. Revitalisering is net zoals parkmanage-

contract worden afgesloten. Daarna zal de

ment een koepelbegrip. Het kan enkel gaan om

inzamelaar samen met de individuele onder-

het opknappen van de openbare ruimte en

nemer moeten afspreken op welke wijze en

panden (face-lift), maar ook om het slopen,

wanneer het afval wordt opgehaald.

verkavelen en ontwikkelen van panden, waarbij de openbare ruimte tevens volledig wordt

Veiligheid

aangepakt.

Veel bedrijventerreinen kennen al een vorm van collectieve bedrijfsbeveiliging. Vaak gaat het

Efficiënt ruimtegebruik

hierbij om mobile surveillance. In de toekomst

In Nederland is de ruimte beperkt en daarmee

kan deze dienst worden ondersteund door

ook de ruimte op bedrijventerreinen. Een be-

cameratoezicht en eventueel door het afsluiten

drijventerrein kan hierop inspelen. Zo heeft het

van het terrein met slagbomen. Deze activitei-

ene bedrijf een groot parkeerterrein nodig voor

ten richten zich op het terugdringen van de

haar personeel en het andere bedrijf voor het

criminaliteit op een bedrijventerrein. Daarnaast

‘s nachts en in het weekend stallen van haar

kan ook aandacht worden besteed aan de veilig-

vrachtwagens. Door samen gebruik te maken

heid binnen bedrijven. Zo kunnen collectieve

van één parkeerterrein kan zo ruimte bespaard

BHV-opleidingen worden georganiseerd. Op

worden.

welke wijze aan het thema veiligheid invulling moet worden gegeven, hangt af van de vorm en

3.2 Kostenreductie

mogelijkheden van het terrein. De uitwerking van dit thema moet dan ook op terreinniveau

Collectieve inkoop

plaatsvinden.

Bij collectieve inkoop kan onderscheid worden gemaakt tussen plaatsgebonden- en niet plaats-

3.3. Meer gemak

gebonden activiteiten. Een voorbeeld hiervan is

13

collectieve beveiliging. Het aantal deelnemende

Voorzieningen

bedrijven kan erg groot zijn, maar wanneer deze

Op bedrijventerreinen zijn veel voorzieningen

te ver van elkaar af liggen, levert collectieve

mogelijk, zoals gezamenlijk Arbo-diensten,

inkoop geen kostenvoordeel op. Vooral de niet-

horeca, bedrijfsfitness en kinderopvang. Het is

plaatsgebonden activiteiten lenen zich om

de vraag of de parkmanagementorganisatie deze

collectief te worden ingekocht op regionaal

voorzieningen zelf moet opzetten of deze over-

niveau, voorbeelden hiervan zijn energie en

laat aan private initiatieven. Wel kan zij ervoor

telecom. Hiervoor maakt het niet uit waar een

kiezen om in een gebouw of facility point,

ondernemer is gehuisvest.

ruimte voor dergelijke initiatieven te reserveren.

Mobiliteit

Water

Op bedrijventerreinen vinden veel voertuig-

Het op een terrein aanwezige water kan op veel

bewegingen plaats. Het gaat hierbij om perso-

verschillende manieren worden gebruikt. Zo kan

nen en goederenvervoer. Belangrijk is dat de

in plaats van drinkwater, hemelwater worden

ondernemers op het bedrijventerrein bereikbaar

gebruikt als proceswater. Naast de beperking

zijn en blijven. Op veel terreinen is dit niet het

van de milieubelasting kan dit vooral ook

geval. De mobiliteit kan vergroot worden, door

financieel interessant zijn.

het aantal noodzakelijke voertuigbewegingen

Ook kan het hemelwater worden opgevangen in

terug te dringen. Het kan hierbij gaan om het

een grote vijver. Naast de milieuwaarde kan het

opzetten van collectief privaat vervoer voor de

water in de vijver ook dienen als bluswater bij

werknemers, zodat die niet meer met de auto

calamiteiten.

hoeven te komen. Ook kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een collectieve koeriersdienst.

Duurzame energie

Naast het terugdringen van vervoersbewegingen

Op bedrijventerreinen zijn veel zaken rond het

gaat het bij mobiliteit bijvoorbeeld ook om het

thema energie mogelijk. Ten eerste kan het col-

parkeerbeleid op het terrein en de

lectief worden ingekocht. Daarnaast kan het ook

bewegwijzering. Regionale samenwerking is

lokaal, duurzaam worden opgewekt. Verder is

mogelijk, maar het draait om de mobiliteit op

het mogelijk om energie vast te houden, bijvoor-

een individueel terrein.

beeld door een koude/warmte opslag. Ook zijn er veel mogelijkheden om energie te besparen.

3.4 Continuïteit

Naast kostenreductie, zorgt dit ook voor een mindere belasting van het milieu.

Beheer van terreinen, panden en infrastructuur Door goed organiseren van het beheer van de terreinen, panden en infrastructuur kan de omgevingskwaliteit worden gehandhaafd en verbeterd. Voor ondernemers is vooral de representativiteit van de omgeving van belang. De Gemeente is verantwoordelijk voor het beheer van de openbare ruimte. Veel ondernemers hebben problemen met het gerealiseerde kwaliteitsniveau. Een parkmanagementorganisatie kan dit beheer geheel overnemen, maar een betere afstemming met de Gemeente kan ook tot de gewenste resultaten leiden. Het beheer zelf bestaat uit verschillende diensten, zoals het vegen van straten, rioolreiniging en het maaien van het gras. Deze diensten kunnen gezamenlijk worden ingekocht. Hierbij kan ook het onderhoud van het eigen terrein van ondernemers meegenomen worden. Belangrijk blijft dat de ondernemers in de straat, samen met de Gemeente bepalen op welke manier zij het bedrijventerrein willen beheren.

14

4 Parkmanagement opzetten

Dit hoofdstuk zal ingaan op de keuzes die

werkgebied. Dit betekent ook dat het voor alle

gemaakt moeten worden bij de opzet van park-

bedrijven op het terrein mogelijk moet zijn om

management en welke randvoorwaarden daarbij

deel uit te kunnen maken van de organisatie.

een rol spelen. In hoofdstuk 5 wordt ingegaan op

Vaak wordt parkmanagement opgezet vanuit

het proces wat daarbij doorlopen moet worden

een ondernemersvereniging (de georganiseerde

en de partijen die daarbij ondersteuning kunnen

bedrijven). In sommige gevallen kunnen niet alle

bieden.

bedrijven lid worden van deze organisatie, bijvoorbeeld omdat er een ondergrens voor het

4.1. Het doel van de organisatie

aantal werknemers wordt aangehouden. Wanneer de ondernemersvereniging zich wil

De eerste stappen op het gebied van park-

bezighouden met parkmanagement, zal zij deze

management kunnen bijna zonder uitzondering

restricties moeten opheffen. Wanneer dit niet

door de industriële kring of ondernemers-

gebeurt, is er geen sprake van parkmanagement

verenigingen gezet worden. Later, als meer

omdat partijen worden uitgesloten.

commerciële risico’s worden gelopen, kan het zinnig zijn hier een aparte organisatiestructuur

4.3 Werkgebied

voor op te zetten. Het doel van de organisatie bepaalt de inrichting en de juridische vorm.

Ondernemersverenigingen en industriële

Belangrijk is dat de geformuleerde doelstelling

kringen richten zich meestal niet op één enkel

breed genoeg is, zodat nieuwe initiatieven

bedrijventerrein, maar op meerdere bedrijven-

kunnen worden ontplooid, zonder dat de

terreinen in een gemeente of regio. Zij richten

doelstelling moet worden aangepast.

zich op die terreinen waar hun leden zich bevinden. De grote van het werkgebied is van

Een parkmanagementorganisatie (ondernemers-

invloed op de gekozen organisatiestructuur.

vereniging of industriële kring) kan de volgende doelen hebben: - het behartigen van de (materiele) belangen van de leden op het bedrijventerrein; - het opzetten van voorzieningen op het bedrijventerrein voor de daar gevestigde bedrijven; - het ontwikkelen en instandhouden van een

Wanneer het werkgebied bestaat uit verschillende bedrijventerreinen en eventueel is gelegen in verschillende gemeenten, kan het verstandig zijn om de organisatie op te bouwen uit meerdere onderdelen met één koepelorganisatie. Verschillende parkmanagementactiviteiten

kwalitatief hoogwaardige buitenruimte van

zijn plaatsgebonden en zijn daardoor alleen

het bedrijventerrein;

interessant voor de bedrijven op het terrein waar

- het ontwikkelen en instandhouden van een duurzaam bedrijventerrein.

de activiteit wordt uitgevoerd. Andere zijn niet plaatsgebonden en kennen dan ook een bredere doelgroep.

Belangrijk is dat de deelnemende partijen de

Het werkgebied van een parkmanagement-

volgende vragen eerst beantwoorden, voordat zij

organisatie kan in drie verschillende schaal-

een organisatie oprichten:

niveaus worden ingedeeld. Deze niveaus zijn

• Willen de partijen wel echt parkmanagement?

vaak terug te vinden in de organisatiestructuur.

• Wat verwachten de partijen met

We maken onderscheid naar:

parkmanagement te bereiken? • Wat gaat de nieuwe organisatie toevoegen aan de bestaande? 4.2 Doelgroep

• Terrein niveau • Lokaal niveau • Regionaal niveau Terrein niveau Het terrein niveau is gelijk aan één bedrijven-

15

Zoals reeds meerdere malen is aangegeven,

terrein. Het gaat hierbij om samenwerking

ontstaat parkmanagement door samenwerking.

tussen de ondernemers gevestigd op hetzelfde

De doelgroepen zijn dan ook alle bedrijven in het

bedrijventerrein. Samenwerking op dit niveau

richt zich dan ook in de eerste plaats op het

van de organisatie hangt af van de keuzes die

behalen van lokale voordelen voor de bedrijven

door de initiatiefnemers gemaakt worden. In

op het bedrijventerrein. Het gaat hierbij vaak om

deze paragraaf zijn aan de hand van een aantal

de plaatsgebonden parkmanagementactivitei-

strategische vragen de belangrijkste keuzes

ten. Dit zijn activiteiten met een beperkte actie-

weergegeven. Bij de beschrijving van de rechts-

radius of die direct te maken hebben met de

vormen komen we op deze vragen terug. Bij het

fysieke inrichting van een bedrijventerrein.

kiezen van de juiste structuur voor de park-

Voorbeelden hiervan zijn het groenbeheer, de

managementorganisatie dienen de initiaf-

bedrijfsbeveiliging en de bewegwijzering.

nemers van de parkmanagementorganisatie (PMO) met de volgende zaken rekening te

Lokaal niveau

houden:

Zoals reeds vermeld zijn veel ondernemers-

• Draagvlak

verenigingen en industriële kringen actief op

• Verantwoordelijkheden

meerdere bedrijventerreinen. Vaak komt het

• Bevoegdheden en zeggenschap

werkgebied overeen met dat van de gemeente.

• Aansprakelijkheid

Op dit niveau hebben zij de mogelijkheid om

• Flexibiliteit van de structuur

activiteiten op te zetten voor alle bedrijven-

• Financiële opzet

terreinen binnen hun werkgebied en te functioneren als gesprekspartner van de

Draagvlak

Gemeente.

In veel rapporten over parkmanagement is uitgebreid stilgestaan bij het verkrijgen van draag-

Regionaal niveau

vlak. Hier wordt in hoofdstuk 5 verder op inge-

Samenwerking op regionaal niveau is vooral

gaan. Het is ook van belang het draagvlak vast te

goed mogelijk voor de niet terreingebonden

houden. Daarom moet een parkmanagement-

parkmanagementactiviteiten. Het kan hierbij

organisatie aan de volgende voorwaarden

gaan om een koepelorganisatie of samen-

voldoen:

werking tussen verschillende lokale onder-

- een voor alle participanten heldere structuur;

nemersverenigingen. Voorbeelden hiervan zijn

- een makkelijke toegankelijkheid voor

de gezamenlijke inkoop van energie en telecom.

toe- en uittreders; - de mogelijkheid van goed toezicht op de

In de figuur is een voorbeeld gegeven van een regionale structuur voor parkmanagement.

organisatie; - aandacht voor het relatieve belang van elke participant.

Regionaal parkmanagement

Regionaal niveau

Regionale parkmanagement organisatie

Lokaal niveau

Terrein niveau

PMO

Terrein

Terrein

PMO

Terrein

4.4 Organisatiestructuur

Terrein

PMO

Terrein

Gemeente

Terrein

Verantwoordelijkheden Een heldere structuur van de organisatie hangt

16

Er zijn verschillende organisatiestructuren

nauw samen met de verdeling van de verant-

mogelijk van waaruit parkmanagement-

woordelijkheden. Een organisatie dient te

activiteiten ontplooid kunnen worden. De vorm

besluiten over de volgende zaken:

• Welke activiteiten moeten er

Wanneer de organisatie ervoor kiest om zelf ver-

Beleid

antwoordelijk te zijn voor de gehele aansturing

worden uitgevoerd? • Welke leveranciers en

Aansturing

van het parkmanagement heeft zij meerdere mogelijkheden om de uitvoering vorm te geven.

adviseurs voor de activiteiten? • Op welke manier moeten de

Uitvoering

Belangrijk is dat de organisatie altijd zelf de

activiteiten worden

leveranciers bepaalt en aan welke service-

uitgevoerd?

levelagreements deze moeten voldoen. Het is mogelijk om na verloop van tijd te kiezen voor

Het beleid is een kerntaak van het bestuur.

een andere invulling van de uitvoering. Er zijn

Voor de aansturing en de uitvoering van het

veel verschillende manieren mogelijk om de uit-

parkmanagement zijn meerdere opties mogelijk.

voering vorm te geven. Hieronder zijn vier opties kort beschreven.

Ten eerste kan het bestuur ervoor kiezen om de aansturing en de uitvoering van het park-

• Werkgroepen

management uit te besteden aan een park-

Onder leiding van het bestuur worden werk-

managementbedrijf. Het bestuur bepaalt de

groepen geformeerd. Deze groepen werken

activiteiten die uitgevoerd moeten worden en

activiteiten uit en adviseren het bestuur over de

het bijbehorende serviceniveau. Het selecteert

mogelijke leveranciers. De leden van deze werk-

de leveranciers van de diensten en draagt zorg

groepen zijn ondernemers. Een nadeel is dat

voor de uitvoering. Dit gebeurt vaak bij nieuwe

deze vaak niet beschikken over voldoende tijd

en grote bestaande bedrijventerreinen.

of specifieke kennis.

Ondernemersvereniging enkel gericht op beleid

Ondernemersvereniging

Beleid

Bestuur

Parkmanagementbedrijf Aansturing

Uitvoering

Leverancier

Leverancier

Leverancier

Leverancier

Ondernemersvereniging gericht op beleid en aansturing

Ondernemersvereniging

Beleid

Aansturing

Bestuur

Uitvoering Uitvoering

Leverancier

17

Leverancier

Leverancier

Leverancier

• Kennis

• Oud-ondernemer

management

nemer aangetrokken voor de uitvoering van het parkmanagement. Een groot voordeel is dat deze

De aanwezige kennis en ervaring met de onderdelen van park-

Op veel bedrijventerreinen wordt een oud-onder• Netwerk

Relatie met de plaatselijke ondernemers en bekendheid

persoon het terrein en de bedrijven vaak goed

met het terrein

kent. Wel moet deze persoon, om goed te kun-

• Continuïteit Waarborging kennis, kunde

nen functioneren een soort duizendpoot zijn.

en capaciteit • Oud-ondernemer samen met parkmanager In deze optie ligt de dagelijkse uitvoering van het

Bevoegdheden en zeggenschap

parkmanagement bij de oud-ondernemer. Deze

Binnen een organisatie hebben personen

wordt (parttime) ondersteund door een profes-

bevoegdheden en zeggenschap gebaseerd op

sionele parkmanager. Hierdoor wordt het net-

vastgelegde mandaten. Het is belangrijk dat de

werk van de oud-ondernemer maximaal benut

organisatie bepaalt waar zij verantwoordelijk

en brengt de parkmanager zijn kennis in op

voor wil zijn en welke bevoegdheden zij wil over-

specifieke terreinen. Hierdoor vult de park-

dragen, bijvoorbeeld aan een oud-ondernemer,

manager de niet aanwezige kennis bij de oud-

parkmanager of parkmanagementbedrijf. Ook

ondernemer aan.

hebben bestuursleden individueel een mandaat, bijvoorbeeld de penningmeester.

• Parkmanager De ondernemersvereniging kan kiezen voor

De rechtsvorm bepaalt voor een groot deel de

enkel een professionele parkmanager. Een

zeggenschap en de bevoegdheden van het

nadeel van deze optie zijn de kosten. Die moeten

bestuur en de leden. Zo zijn alle bevoegdheden

wel door de vereniging opgebracht kunnen

en de zeggenschap van bestuursleden van een

worden. Hierbij kan gekozen worden voor het

stichting vastgelegd in de statuten. Het bestuur

inhuren van een zelfstandige parkmanager of

van een coöperatieve vereniging U.A. heeft een

één die werkzaam is bij een adviesbureau. Een

mandaat van haar leden, maar haar gevoerde

zelfstandige parkmanager is goedkoper, maar

beleid dient achteraf door de Algemene

heeft als nadeel dat er geen vervanging is bij

Ledenvergadering te worden goedgekeurd. Bij

ziekte. De werkzaamheden van de parkmanager

een normale vereniging, moet het bestuur naar

van het adviesbureau zullen door een collega

de Algemene Ledenvergadering, voordat zij een

worden overgenomen. Daarnaast kan deze park-

voorstel verder kan uitwerken.

manager gebruikmaken van de kennis

Voordat gekozen wordt voor een rechtsvorm,

aanwezig in het bureau. In de onderstaande

moet een organisatie de volgende zaken over-

tabel zijn de opties vergeleken op basis van de

wegen:

volgende criteria:

- Voor welke onderdelen van het park-

• Tijd

De tijdbesteding van bestuurs-

management dragen zij de verantwoordelijk-

en werkgroepsleden • Kosten

heid?

De gemaakte kosten voor de

- Welke bevoegdheden wenst de organisatie

uitvoering van het park-

over te dragen aan derden?

management Optie

Tijd

Kosten

Draagvlak

Kennis

+

+++++

+++++

+

+++++

+

++

++++

++++

++

+++++

++

Oud-ondernemer + parkmanager

++++

+++

+++

+++

+++++

+++

Zelfstandige parkmanager

++++

++

++

++++

++

++++

Parkmanager adviesbureau

++++

+

+

+++++

++

+++++

Werkgroepen Oud-ondernemer

18

- Wie, is wanneer binnen de organisatie Netwerk

Continuïteit

waarvoor gemandateerd? - Wil de organisatie leden en een Algemene Ledenvergadering? Naast de verdeling van de bevoegdheden en de zeggenschap die wordt bepaald door de rechts-

vragen moeten dan ook beantwoord worden: - Op welke wijze wil de PMO het parkmanagement financieren? - Wat zijn de partijen bereid in te brengen aan financiële middelen?

vorm, kunnen aanvullende afspraken worden

In hoofdstuk 5 wordt nader ingegaan op de

vastgelegd in de statuten.

vragen over financiering van parkmanagement.

Aansprakelijkheid

4.5 Juridische structuur op bestaande terreinen

Een PMO bestaat voor het merendeel van de gevallen uit vrijwilligers. Meestal zijn dit onder-

Parkmanagementactiviteiten moeten een

nemers. Geen van deze vrijwilligers zal persoon-

gezonde juridische basis hebben. Hiervoor

lijk verantwoordelijk willen zijn voor de

moet de organisatie op een zodanige manier

resultaten van de PMO. Dit geldt zeker in de

verplichtingen kunnen aangaan, dat de

beginfase, waarin de eerste activiteiten worden

bestuursleden niet persoonlijk aansprakelijk

gestart. In deze fase geldt een hoog afbreuk-

zijn. Ook moet de rechtsvorm de mogelijkheid

risico. Wanneer bedrijven lid zijn van de PMO, is

geven om personeel in dienst te nemen of om

het van belang dat zij niet aansprakelijk kunnen

bedrijven in te huren.

worden gesteld voor eventuele verliezen. De volgende vraag moet dan ook worden beantwoord:

Aan het opzetten van parkmanagement zijn, net

- Op welke wijze is de aansprakelijkheid van

zoals bij het opzetten van een bedrijf, financiële

bestuurders en leden maximaal beperkt?

risico’s verbonden. Bestuurders en leden zullen voor deze risico’s niet persoonlijk aansprakelijk

Flexibele van de structuur

willen zijn. Door het oprichten van een rechts-

Bij het opzetten van parkmanagement wordt

persoon wordt dit de verantwoordelijkheid van

meestal een groeimodel gehanteerd. De toe-

de parkmanagementorganisatie. Daar komt bij

komstige activiteiten moeten wel binnen de

dat het voor overheden niet mogelijk is om

organisatie kunnen worden ondergebracht.

subsidie te verlenen aan organisaties zonder

Daarnaast kan toekomstige samenwerking met

rechtsvorm.

andere organisaties niet worden uitgesloten. Hier kan het bijvoorbeeld gaan om een samen-

Voor het opzetten van een PMO zijn verschil-

werking met een PMO op een naburig bedrijven-

lende rechtsvormen mogelijk. De organisatie kan

terrein of een PMO op regionaal niveau. De

bestaan uit één rechtspersoon, maar ook uit een

volgende vragen moeten dan ook beantwoord

combinatie van rechtspersonen. In deze

worden:

paragraaf wordt een beeld gegeven van de twee

- Biedt de structuur van de organisatie

meest voorkomende rechtsvormen, namelijk:

mogelijkheden om nieuwe activiteiten

- Coöperatieve vereniging U.A.

onder te brengen?

- Stichting

- Biedt de structuur van de organisatie mogelijkheden om in de toekomst samen-

Deze rechtsvormen worden het meest gebruikt,

werkingsverbanden met andere organisatie

aangezien ze relatief makkelijk zijn op te richten

aan te gaan?

en de aansprakelijkheid van de bestuurders en eventuele leden maximaal kan worden beperkt.

Financiële opzet

Ook past de doelstelling van parkmanagement

Bij het opzetten van parkmanagement moet uit-

het best bij deze rechtspersonen. Daarbij kunnen

gewerkt worden hoe het parkmanagement in de

deze twee rechtsvormen door vrijwilligers

toekomst minimaal kostendekkend kan ope-

worden aangestuurd, zonder dat er personen

reren. Wanneer bij de financiële opzet rekening

in dienst moeten worden genomen.

wordt gehouden met contributie van de leden,

19

dient dit te worden opgenomen in de statuten

In veel gevallen is er al een ondernemers-

van de op te richten rechtsvorm. De volgende

vereniging of industriële kring. Deze rechtsvorm

is minder geschikt voor meer risicovolle activiteiten. Hier komen we bij het ‘omzetten van de rechtsvorm’ op terug. Ook is het voor overheden moeilijk om deel uit te maken van deze organisaties. De rechtsvormen BV of NV

- voldoende mate van arbeid en organisatie bestaat waarmee stelselmatig winst wordt gemaakt; - concurrerende werkzaamheden worden verricht.

hebben een winstdoelstelling voor de eigen

Naast de anti-misbruik wetgeving zijn de

organisatie en zijn moeilijker gezamenlijk op te

bestuurders in de oprichtingsfase van de rechts-

richten. Ook is het wegens Europese regelgeving

vorm, ook privé-aansprakelijk. De bestuurders

erg moeilijk om subsidie te verstrekken aan een

zijn aansprakelijk voor alle verplichtingen die

BV of NV.

worden aangegaan voordat de rechtsvorm is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel.

4.5.1 Aansprakelijkheid bestuurders Bij een coöperatieve vereniging of stichting zijn

4.5.2 Omzetten rechtsvorm

de bestuurders niet aansprakelijk te stellen voor

Zoals gezegd bestaat er vaak al een organisatie

eventuele verliezen als zij maar integer

in de vorm van een ondernemersvereniging of

handelen. Als de organisaties vennootschaps-

industriële kring. Deze hebben alleen vaak de

belasting moeten betalen, is de antimisbruik

verenigingsvorm, die onvoldoende geschikt is

wetgeving van toepassing op haar bestuurders.

voor een parkmanagementorganisatie. Ten

Door deze wetgeving kan de bestuurder privé

eerste heeft het bestuur een beperkt mandaat en

weer wel aansprakelijk worden gesteld, wan-

moet voor elke grote beslissing vooraf naar de

neer:

Algemene Ledenvergadering worden gegaan.

- de bestuurder voor de organisatie te zware

Daarnaast mag een gewone vereniging geen

contractuele verplichtingen is aangegaan en

winst maken en zijn het bestuur en de leden

bij het aangaan van die verplichtingen wist of

aansprakelijk te stellen. De eerste activiteiten

kon voorzien dat de organisatie niet aan haar

van parkmanagement (bijvoorbeeld collectieve

verplichtingen zou kunnen voldoen (dit wordt

inkoop) kunnen worden ondergebracht bij de

gezien als een onrechtmatige daad van de

vereniging, maar wanneer het pakket park-

bestuurder);

managementactiviteiten zich uitbreidt, is het

- het onvermogen om belastingen en premies te betalen niet of niet tijdig is gemeld; - aannemelijk is dat het onvermogen om

verstandig om een nieuwe rechtsvorm op te richten of die van de bestaande vereniging aan te passen.

belasting en premies te betalen het gevolg is van onbehoorlijke taakvervulling door het

In het eerste geval kan de vereniging ervoor

bestuur in een periode van drie jaar vooraf-

kiezen om een werkmaatschappij, bijvoorbeeld

gaand aan de melding;

een stichting, op te richten om daar de park-

- de rechtsvorm failliet gaat en dit faillissement

managementactiviteiten in onder te brengen.

het gevolg is van onbehoorlijk bestuur van

Ook kan ervoor gekozen worden om de huidige

diegenen die het beleid bepalen in de periode

vereniging om te zetten naar een coöperatieve

van drie jaar voorafgaand aan het faillisse-

vereniging U.A.

ment. Als er geen jaarstukken worden gedeponeerd bij het handelsregister wordt onbehoor-

Voor het omzetten is een geldig ‘besluit tot

lijk bestuur verondersteld.

omzetting’ noodzakelijk. Bij verenigingen wordt dit besluit genomen door de Algemene

In het geval van faillissement kan de curator

Ledenvergadering. De statuten moeten door

het initiatief nemen de (ex)bestuurders

middel van een statuutwijziging worden

aansprakelijk te stellen op grond van de anti-

aangepast aan de nieuwe rechtsvorm.

misbruik wetgeving. Een coöperatieve

20

vereniging of stichting, moet vennootschaps-

4.5.3 Coöperatieve vereniging U.A.

belasting betalen, wanneer zij een onderneming

Een coöperatieve vereniging U.A. is een

drijft. Grofweg gesteld, is er sprake van een

bijzondere vorm van de vereniging.

onderneming als er:

Een coöperatieve vereniging komt op voor de

materiële belangen van haar leden door overeen-

een coöperatie haar diensten ook aan niet-leden

komsten met hen af te sluiten. Een coöperatieve

aanbieden. Op deze wijze kan bijvoorbeeld ook

vereniging mag winst uitkeren aan haar leden,

de Gemeente deelnemen aan collectieve inkoop-

in tegenstelling tot een gewone vereniging.

contracten. Onder voorwaarden kan de coöpe-

Net als met een ‘gewone’ vereniging heeft ook de

ratie dus samenwerkingsverbanden aangaan.

coöperatieve vereniging een bestuur, leden en

De mogelijke samenwerkingsvormen dienen

eventueel een Raad van Commissarissen als

omschreven te staan in de statuten. Wanneer

toezichthouders.

een samenwerkingsvorm wordt aangegaan die niet in de statuten staat, dan moet deze

Aansprakelijkheid van bestuur en leden

gewijzigd worden door de ALV. De statuut-

Een coöperatieve vereniging kan in haar

wijziging moet worden vastgelegd in een

statuten vastleggen dat zij de aansprakelijkheid

notariële akte.

van haar leden uitsluit. Hierdoor kunnen de leden nooit aansprakelijk worden gesteld voor

Samenwerking met de Gemeente

verplichtingen die zijn aangegaan door de

Het bestuur wordt door haar leden benoemd. In

vereniging. In dit geval is er sprake van een

de statuten kan worden vastgelegd, dat ook

coöperatieve vereniging U.A. (uitgesloten

bestuurders buiten de leden benoemd kunnen

aansprakelijkheid).

worden en dat deze niet door de leden worden benoemd. Op deze wijze kan een Gemeente

De bestuurders van een coöperatieve vereniging

ver-tegenwoordigd zijn in het bestuur van een

U.A. zijn niet aansprakelijk voor de verplichtin-

coöperatieve vereniging U.A.

gen van de vereniging, ook niet na ontbinding of faillissement door nadelig saldo. Natuurlijk

Oprichting

dienen de bestuurders wel hun taak behoorlijk te

Een coöperatieve vereniging U.A. moet worden

vervullen. In de wet is het bestuur collectief

opgericht bij een notariële akte. Deze akte dient

verantwoordelijk, als door onbehoorlijk bestuur

in de Nederlandse taal te worden opgesteld door

schade voor de vereniging is veroorzaakt en dit

een notaris. De akte bevat de statuten van de

het bestuur te verwijten valt. Ieder jaar moet de

vereniging. De volgende zaken moeten in de

Algemene Ledenvergadering het jaarverslag en

statuten omschreven staan:

het gevoerde beleid goedkeuren. Daarna is het

- de naam en de plaats van de coöperatieve

bestuur ‘gedechargeerd’ van de collectieve verantwoordelijkheid.

vereniging U.A.; - het doel van de coöperatieve vereniging U.A.; - de verplichtingen van de leden tegenover de

Bevoegdheden en zeggenschap Het belangrijkste orgaan binnen de coöperatieve vereniging is de Algemene Ledenvergadering (ALV). De bestuurders werken in opdracht van de leden. Door overdracht van verantwoordelijkheden krijgt het bestuur vrijheid van handelen. Het bestuur is wel achteraf verantwoording

vereniging (bijvoorbeeld contributie); - de wijze van bijeenroeping van de algemene ledenvergadering; - de wijze van benoeming en ontslag van de bestuurders; - de bestemming van het batig saldo van de vereniging na ontbinding.

verschuldigd aan de ALV, die altijd de uiteindelij-

Belangrijk is dat de naam van een coöperatieve

ke zeggenschap blijft behouden. Naast de ALV en

vereniging U.A. altijd het woord ‘coöperatief ’

een bestuur kan een coöperatieve vereniging ook

moet bevatten en dat de naam wordt afgesloten

een Raad van Commissarissen hebben. Deze

door de letters U.A. (uitgesloten aansprakelijk-

heeft als taak het bestuur op zijn functioneren te

heid).

controleren. De bevoegdheden van de Raad van Commissarissen moeten worden vastgelegd in

De bestuurders zijn verplicht om de coöperatieve

de statuten.

vereniging U.A. in te schrijven bij de Kamer van Koophandel. Ook de bestuurders moeten zich

21

Flexibiliteit van de organisatie

in schrijven. Hiervoor dienen zij de volgende

Een coöperatieve vereniging is flexibel. Zo kan

formulieren te gebruiken:

- inschrijving coöperatie of onderlinge waarborgmaatschappij (nummer: 4); - inschrijving functionaris voor een rechts-

omstandigheden het bestuur te controleren en eventueel tot het ontslag van bestuursleden over te gaan.

persoon (nummer: 11). Deze formulieren zijn te downloaden op

Flexibiliteit

www.kvk.nl.

Een stichting is zeer flexibel, zolang in de statuten goed omschreven staat wanneer de

4.5.4 Stichting

statuten gewijzigd mogen worden. Een statuut-

Een stichting wordt opgericht om met behulp

wijziging dient te worden vastgelegd in een

van een bepaald vermogen een doel te

notariële akte. Deze akte moet worden gedepo-

realiseren. Een stichting heeft geen leden, maar

neerd bij het handelsregister van de Kamer van

enkel een bestuur. In de statuten staat welk doel

Koophandel. Zo kan het bestuur van de stichting

de stichting heeft. Een stichting mag wel winst

de statuten aanpassen aan de veranderende

maken, maar aan de uitkering van de winsten

omstandigheden.

zijn beperkingen gesteld. Zo mogen geen winsten worden uitgekeerd aan bestuurders of

In de statuten staat omschreven op welke wijze

leden van organen binnen de stichting.

bestuursleden worden benoemd. Hierbij bestaat de mogelijkheid om één of meerdere bestuurs-

Aansprakelijkheid

functies te bestemmen voor de Gemeente.

De bestuurders zijn niet aansprakelijk voor schulden van de stichting, maar moeten wel hun

Oprichting

taak behoorlijk vervullen. In de wet is een

Een stichting wordt opgericht bij een notariële

bestuur collectief verantwoordelijk, als

akte. Deze akte dient in de Nederlandse taal te

onbehoorlijk bestuur schade voor de stichting

worden opgesteld door een notaris. De akte

veroorzaakt en het bestuur daarover een ernstig

bevat de statuten van de stichting. De volgende

verwijt kan worden gemaakt. In het geval van

zaken dienen in de statuten omschreven te

faillissement van de stichting, kan de curator het

staan:

initiatief nemen om (ex)bestuurders

• de naam en de plaats van de stichting;

aansprakelijk te stellen, wanneer de stichting

• het doel van de stichting;

ver-plicht is om vennootschapsbelasting te

• de wijze van benoeming en ontslag van de

betalen. In dat geval is de antimisbruik wetgeving van toepassing (zie paragraaf 4.5.1).

bestuursleden; • de bestemming van het overschot na vereffening van de stichting in het geval van

Bevoegdheden en zeggenschap Het bestuur van de stichting is alleen bevoegd

ontbinding, of de wijze waarop de bestemming zal worden vastgesteld.

tot het aangaan van overeenkomsten

Belangrijk is dat het woord ‘stichting’ onderdeel

betreffende registergoederen en het aangaan

uitmaakt van de naam.

van schulden, wanneer dit voorvloeit uit de statuten. Verder zijn de bevoegdheden van het

De bestuurders zijn verplicht om de stichting in

bestuur onbeperkt en onvoorwaardelijk, voor-

te schrijven bij de Kamer van Koophandel. Ook

zover ze niet beperkt worden door wetgeving en

de bestuurders dienen zich in te schrijven.

er geen beperkingen zijn vastgelegd in de

Hiervoor dienen zij de volgende formulieren te

statuten. De zeggenschap van het bestuur is

gebruiken:

vastgelegd in de statuten van de stichting. In

• inschrijving stichting of vereniging

feite bepalen de statuten het doen en het laten van het bestuur. De stichting mist normaal gesproken een toezichthoudend orgaan. Tenzij

(nummer: 22).

de statuten anders bepalen, is het bestuur dus

De formulieren zijn verkrijgbaar bij de Kamer

geen rekening en verantwoording aan anderen

van Koophandel en te downloaden op

schuldig. Het Openbaar Ministerie en de

www.kvk.nl.

Rechtbank zijn bevoegd om in bijzondere

22

(nummer: 4); • inschrijving functionaris voor stichting

Optie

Coöperatieve verenigingen UA .

Stichting

Aansprakelijkheid

Geen hoofdelijke aansprakelijkheid bestuurders (mist geen vennootschapsbelasting verplichting)

Geen hoofdelijke aansprakelijkheid bestuurders (mits geen vennootschapsbelasting verplichting)

Leden

Ja

Nee

Interne organisatie

Algemeen Ledenvergadering verplicht , bestuur verplicht, raad van commissarissen optioneel

Bestuur verplicht

Bevoedgheden

Wel volledige rechtsbevoegdheid . Mits uit de statuten zulks voorvloeit kan zij registergoederen in eigendom verkrijgen

Bestuur verplicht

Statuutswijziging

Door besluit Algemene Ledenvergadering

Alleen indien de statuten dit mogelijk maken, door besluiten van bestuur of door een besluit van de Rechtbank

4.5.5 Afweging rechtsvormen

Een stichting is uitermate geschikt als werk-

De keuze tussen een coöperatieve vereniging

maatschappij van een ondernemersvereniging.

U.A. en een stichting hangt vaak af van de

Door deze constructie kunnen contributiegelden

bestaande situatie en de betrokken organisaties.

van de vereniging naar de stichting vloeien.

In de tabel zijn de verschillen tussen een coöp-

Ook kunnen de ondernemers via de Algemene

eratieve vereniging en een stichting weer-

Ledenvergadering van de leden invloed uit-

gegeven. Het grootste verschil tussen de twee

oefenen op het beleid van de stichting.

rechtsvormen is het wel of niet hebben van leden. Het voordeel van leden is dat de bedrijven

4.6 Juridische structuur op nieuwe terreinen

door het lidmaatschap een betere binding hebben met de PMO. Tevens kunnen de leden door

Er bestaat een groot verschil tussen het opzet-

middel van de Algemene Ledenvergadering

ten van parkmanagement op nieuwe of bestaan-

invloed uitoefenen op de activiteiten van de

de bedrijventerreinen. Ondernemers worden op

PMO. Hierdoor zullen de ondernemers eerder

nieuwe terreinen, bij de gronduitgifte verplicht

vertrouwen hebben in de organisatie, wat het

om lid te worden van deze vereniging. Op

draagvlak ten goede komt. Daarnaast zorgt de

bestaande bedrijventerreinen berust de deel-

contributie van de leden voor een vorm van

name op vrijwilligheid.

inkomsten die de stichting niet kent. Op grond van deze argumenten is het dan ook aan te bevelen een coöperatieve vereniging U.A. op te richten.

Rechtsvormen voor parkmanagement

Ondernemersvereniging

Coöperatieve Vereniging U.A.

Afdracht contributie Diensten

Contributie Diensten

Bedrijf

23

Bedrijf

Bedrijf

Bedrijf

Contributie

Stichting

Bedrijf

Donatie

Bedrijf

Bedrijf

Bedrijf

Bij de uitgifte van de percelen moeten de

In de vorige paragraaf is al aangegeven waarom

volgende zaken geregeld zijn:

een normale vereniging minder geschikt is voor

• verplicht lidmaatschap van de vereniging

parkmanagement. Geadviseerd wordt dan ook

van eigenaren; • kettingbeding;

U.A. op te richten. De coöperatieve vereniging is

• bijdrage aan de vereniging van eigenaren;

reeds omschreven in paragraaf 4.5.3.

• verplichting tot deelname aan het basispakket. Door de verplichting van het lidmaatschap neemt elk bedrijf deel aan het parkmanagement, waardoor er geen freeriders zijn. Het kettingbeding heeft tot doel dat, wanneer bedrijven vertrekken, de nieuwe bedrijven ook verplicht worden lid te zijn van de vereniging. Door de verplichte bijdrage is vanaf het begin een financiële basis voor parkmanagement aanwezig. Op bestaande bedrijventerreinen ontbreekt deze in de aanvangsfase. De verplichte deelname aan het basispakket moet ervoor zorgen dat de kwaliteit van het bedrijventerrein gehandhaafd wordt. Het gaat hier in de meeste gevallen om de volgende activiteiten: • Beveiliging • Beheer openbare ruimte • Afvalmanagement • Bewegwijzering

24

om een coöperatieve vereniging van eigenaren

5 Hoe financier je parkmanagement?

Voor het opzetten en uitvoeren van de parkmanagementactiviteiten worden kosten

• continueren van de organisatie en de uitvoering van de activiteiten.

gemaakt. Soms kennen activiteiten ook opbrengsten. Uitgangspunt bij de financiering

Het merendeel van de kosten die gemaakt

van parkmanagement is dat elke partij

wor-den voor het opzetten van park-

(gemeente of ondernemer) die activiteiten

management, zijn duidelijk toe te wijzen aan

financiert die tot haar eigen verantwoordelijk-

de ondernomen activiteiten. Een gedeelte is dit

heid behoren. Samen hebben de partijen de

echter niet. Dit is de zogenaamde ‘overhead’.

verantwoordelijkheid om de kosten te financie-

Belangrijk is om dit soort kosten te

ren die niet direct aan een activiteit van park-

minimaliseren.

management zijn toe te schrijven. 5.1.1 Planvorming en procesbegeleiding In dit hoofdstuk wordt eerst gekeken naar de

Zoals al meerdere malen is aangegeven, moet bij

kosten, daarna wordt ingegaan op de mogelijk-

parkmanagement worden uitgegaan van de acti-

heden om inkomsten voor de organisatie te

viteiten die worden uitgevoerd. Tijdens het plan-

genereren. Hierbij zal niet op de financiering van

vormingsproces moeten de ondernemers-

specifieke activiteiten worden ingegaan. Dit zal

verenigingen zichzelf continu de volgende

per thema worden behandeld in de betreffende

vragen stellen:

themanummers.

• Welke kosten en opbrengsten brengen de verschillende plannen (in zowel de planvorming

Het is niet mogelijk om de specifieke kosten en de mogelijk opbrengsten van een parkmanamentorganisatie weer te geven. Die zijn namelijk erg afhankelijk van de specifieke situatie. Wel zal inzicht worden gegeven in de kostenposten en de wijze waarop inkomsten gegenereerd kunnen worden. Ook is ter indicatie een voorbeeldbegroting opgenomen van een parkmanagementorganisatie.

als de uitvoering) met zich mee? • Welk project levert welke opbrengsten, zijn deze realistisch ingeschat en welke risico’s zijn eraan verbonden? • Zijn de geschatte opbrengsten voldoende om de geschatte kosten te dekken? • Wie zorgt voor aanvullende dekking als de geschatte inkomsten achterblijven? • Welke goedkopere alternatieven hebben we achter de hand?

Meer informatie over de financiering van parkmanagement is te vinden in het rapport

Tijdens het plannen maken moet een onder-

´Parkmanagement, Kwaliteit wint terrein... en

nemersvereniging verschillende acties onder-

hoe financieren we dat? Van het Ministerie van

nemen om de gewenste diensten op te zetten.

Economische Zaken, SenterNovem. Hierin zijn

Deze acties kan de ondernemersvereniging zelf

ook verschillende uitgewerkte voorbeelden te

ondernemen, bijvoorbeeld door middel van een

vinden.

werkgroep, maar ze kan hiervoor ook adviseurs aantrekken.

5.1 Kosten Een ondernemersvereniging moet dan ook in de De kosten voor parkmanagement hangen erg af

beginfase de volgende kosten maken voor het

van de keuzes die gemaakt worden ten aanzien

opzetten van een parkmanagementactiviteit:

van de organisatie en de wijze waarop de park-

• kosten voor de begeleiding van het proces

managementactiviteiten worden uitgevoerd. Doen de ondernemers veel zelf of wordt er juist iemand voor ingehuurd. Er kan bij parkmanagement onderscheid worden gemaakt in drie verschillende kostenposten:

(oud-ondernemer, parkmanager, adviseur); • kosten voor benodigd onderzoek (oud-ondernemer, werkgroep, parkmanager, adviseur); • kosten ten behoeve van de communicatie (nieuwsbrieven, mailings).

• planvorming en procesbegeleiding; • opzet van de organisatie en uitvoering van eenmalige ingrepen;

25

Deze kosten zijn direct te herleiden tot een specifieke activiteit.

5.1.2 Kosten van de opzet van de organisatie

Voor de uitvoering kunnen verschillende kosten-

Het oprichten of aanpassen van de organisatie

componenten worden onderscheiden. De

kan gezien worden als een apart project.

belangrijkste zijn:

Daarom moeten hiervoor dezelfde soorten

- Personeel

kos-ten worden gemaakt als voor het opzetten

- Vergoedingen

van specifieke activiteiten. De gemaakte kosten

- Ondersteuning

zijn echter niet toe te wijzen aan de specifieke

- Huisvesting

parkmanagementactiviteiten, maar behoren tot

- Kantoorkosten

de overhead.

- Communicatie

5.1.3 Continueren en de uitvoering Naast het opzetten van de activiteiten en het aanpassen of oprichten van een organisatie, is het vooral van belang dat de continuïteit van de organisatie gewaarborgd is. De structurele kosten moeten dan ook zo laag mogelijk worden gehouden en minimaal gedekt worden door de opbrengsten. Hierbij moet onderscheid worden

Kostenpost

Kostenraming

Personeelskosten Projectmanager (s): 2 dagen per week Facilitair manager(s): collectieve inkoop

€ 40.000,p.m.

Terreinmeester : 16 uur per week

€ 16 .000,-

Secretariaat: 8 uur per week

€ 10 .000,-

Subtotaal

€ 76 .000,-

gemaakt tussen de kosten van de ondernemers-

Overheadkosten

vereniging en de kosten die gemaakt moeten

Huisvestingskosten

€ 6.000,-

worden voor de uitvoering van diensten en het

Automatiseringskosten

€ 5.000,-

aanbieden van producten.

Energiekosten e .d.

€ 1 .000,-

Subtotaal

€ 12 .000,-

Kosten voor de ondernemersvereniging Het bestuur van een ondernemersvereniging

Personeelskosten

maakt kosten voor het instandhouden van haar

Representatiekosten

€ 1 .000,-

vereniging. Een belangrijk onderdeel hiervan is

Vergaderkosten

€ 2 .000,-

de communicatie met haar leden. Een onder-

Overige exploitatiekosten

€ 1 .000,-

nemersvereniging kan de volgende kostenposten

Subtotaal

€ 4.000,-

hebben: - Secretariaat - Onkostenvergoedingen - Organisatie Algemene Ledenvergadering - Organisatie van activiteiten voor de leden (borrels, congressen, etc) - Opzetten en onderhouden website - Nieuwsbrief - Briefpapier

Algemene kosten Telefoon , fax, e-mail, internet

€ 1 .500,-

Nieuwsbrief, folders

€ 2 .000,-

Contributie en abonnementen

€ 1 .000,-

Onderhoud website

€ 2000,-

Kantoorartikelen

€ 1 .500,-

Kopieer , drukwerk en papier

€ 1 .500,-

Portikosten

€ 1 .500,-

Subtotaal

€ 4.000,-

Het merendeel van de bovenstaande kosten

TOTAAL

behoren tot de ‘overhead’ kosten van de onder-

Aannames:

nemersvereniging. Kosten voor de uitvoering Parkmanagement is een groeimodel. Vaak blijkt

€ 102 .000,-

De personeelskosten zijn geschat op basis van kostprijs , niet op basis van externe inhuur en met de volgende uitgangspunten: • Proces/projectmanagement, 1 dag per week HBO + • Management collectieve voorzieningen/Facilitair management , parttime rol, afhankelijk van de vraag naar diensten: HBO + • Terreinmeester en meldpunt,dagelijks beschikbaar, 16 u/wk, MBO+ • Secretariële ondersteuning, 1 dag per week , MBO+

het de eerste jaren dan ook niet mogelijk om de Bron: Drieluik

uitvoering grootschalig op te pakken met een

In het voorbeeld vindt u een indicatieve

Parkmanagement,

professionele fulltime parkmanager. Veel

begroting van de jaarlijkse kosten van een park-

Project Innovatie

bedrijventerreinen zijn simpelweg niet groot

managementorganisatie. Hierbij is uitgegaan

Team, oktober 2005

genoeg om een fulltime parkmanager te betalen.

van een vergaand model van parkmanagement,

26

waarbij een ondersteuning (parkmanager)

Ook kan de functie van parkmanager verschil-

wordt ingehuurd en gehuisvest is op het

lend worden ingevuld. Zo zal op het ene

bedrijventerrein.

bedrijventerrein een parkmanager zich vooral richten op de collectieve inkoop (facility-

Personeel

manager), terwijl de parkmanager op het andere

De kosten voor de uitvoering hangen erg af van

terrein vooral de belangen van de ondernemers

de wijze waarop de uitvoeringsorganisatie wordt

behartigt. Ook kan de rol van parkmanager zich

opgetuigd. In paragraaf 4.4. over de organisatie-

enkel richten op het beheer van de openbare- en

structuur zijn enkele voorbeelden gegeven over

de private ruimten. In dat geval worden de park-

de wijze waarop de uitvoeringsorganisatie kan

manager ook wel terreinmeester genoemd. In de

worden vormgegeven.

praktijk wordt de functie parkmanager vaak door verschillende personen ingevuld, bij-

Een professionele parkmanager is bij een advies-

voorbeeld een facilitymanager samen met een

bureau in te huren vanaf € 750,- per dag.

terreinmeester. In de tabel vindt u een indicatie

In veel gevallen zijn hierin nog niet de onkosten-

van de kosten per functie.

vergoedingen verrekend. Een zelfstandige parkmanager zal iets goedkoper zijn, omdat in zijn

Het merendeel van de kosten gemaakt voor het

dagtarief niet de overheadkosten van een advies-

inhuren van een parkmanager of een oud-onder-

bureau hoeven te worden verrekend.

nemer kunnen door middel van uren worden

De leden van werkgroepen zullen geen salaris

toebedeeld aan de activiteiten van park-

verwachten. Zij nemen deel aan deze werkgroe-

management.

pen vanuit eigen belang. De oud-ondernemer ontvangt meestal een onkostenvergoeding.

Vergoedingen Wanneer gekozen is voor een oud-ondernemer is het redelijk om de volgende kosten te

Optie

Kosten

vergoeden. Dit kan ook het geval zijn bij werkgroepleden.

Werkgroepen

+++++

- Reiskosten - Telefoonkosten

Oud -ondernemer

++++

De vergoedingen zijn vaak moeilijk toe te delen Oud -ondernemer + parkmanager

+++

Zelfstandige parkmanager Parkmanager adviesbureau

Bron: Drieluik

Rol

Profiel

Ondersteuner belangen behartiging/ontwikkelaar

Team, oktober 2005

27

kosten.

+

Per uur

1 dag per week

2 dagen per week

HBO/academisch , strategisch, grote lijnen

€ 100,- tot €150 ,-

€ 41 .600,- tot €62.400,-

€ 83.200,- tot €124 .800,-

Procesmanager

HBO, tactisch

€ 75 ,- tot €125 ,-

€ 31 .200,- tot €52.000,-

€ 62.400,- tot €104.000,-

Manager voorzieningen / manager inkoop

HBO/MBO, ondernemend

€ 80,- tot €100,-

€ 33 .280,- tot €41 .600,-

€ 66.560,- tot €83.200,-

Terreinmeester

MBO, operationeelgroen-, en grijsbeheer, meldpunt

€ 25,- tot €40,-

€ 10.400,- tot €16 .640,-

€ 20.800,- tot €33 .280,-

Secretariaat

MBO, praktisch, communicatief

€ 25,- tot €40,-

€ 10.400,- tot €16 .640,-

€ 20.800,- tot €33 .280,-

Parkmanagement, Project Innovatie

++

aan activiteiten en behoren tot de overhead

Ondersteuning

verschillende redenen maar beperkt bij te dragen

De oud-ondernemer of parkmanager zal niet de

aan parkmanagement. Daarnaast werd in het

tijd of de kennis hebben om al het werk zelf-

verleden veel verwacht van de eigen bijdrage van

standig uit te voeren. Hierbij kan het gaan om

het bedrijfsleven. Bedrijven willen best bij-

het opstellen van een masterplan van een

dragen, maar nadat zij hebben gezien dat het

revitalisering of juridische ondersteuning bij

hen iets oplevert. Zij zullen niet op voorhand

contracten. Inhuur van gerichte ondersteuning

parkmanagement willen financieren.

kan noodzakelijk zijn. Deze kosten zijn toe te schrijven aan de specifieke activiteiten.

De financiering van parkmanagement is dan ook vaak een probleem. Kosten zijn snel gemaakt,

Huisvesting

maar opbrengsten zijn moeilijker te genereren.

De oud-ondernemer of parkmanager kan

In het verleden werd er vanuit gegaan, dat park-

behoefte hebben aan huisvesting gelegen op het

management niet kon bestaan, zonder een park-

bedrijventerrein van waaruit hij zijn werkzaam-

manager met secretariaat en een eigen kantoor.

heden verricht. Het gaat hierbij om kantoor-

Gelukkig heeft de praktijk ook duidelijk

ruimte, met eventueel een vergaderzaal. De

gemaakt, dat er ook veel andere (laag-

kosten voor huisvesting zijn niet toe te delen

drempelige) mogelijkheden zijn om park-

aan specifieke parkmanagementactiviteiten en

management vorm te geven. Hierbij is vooral

horen tot de overhead.

een realistisch ambitieniveau van de parkmanagementorganisatie van belang.

Kantoorkosten Naast huisvesting, dient het kantoor ook te

De soort financiering is gekoppeld aan de kos-

worden ingericht. Daarnaast zullen kosten

tenposten. Deze kostenposten zijn vervolgens

gemaakt worden voor bijvoorbeeld elektriciteit,

direct toe te wijzen aan de activiteiten of

water, printpapier, pennen en dergelijke. Deze

behoren tot de overhead. Uitgangspunt is dat

kosten zijn niet toe te delen aan activiteiten en

kostenposten die toe te wijzen zijn aan de

horen tot de overhead.

activiteiten ook uit de opbrengsten van deze activiteiten worden gedekt.

Communicatie Naast de algemene communicatie, bijvoorbeeld

5.2.1 Subsidies

een nieuwsbrief of een website, van de onder-

De overheden hebben verschillende maat-

nemersvereniging, zijn voor het opzetten en het

schappelijke belangen bij bedrijventerreinen.

uitvoeren van activiteiten van parkmanagement

Op basis van hun beleid kunnen zij bereid zijn

vaak aparte mailings noodzakelijk. Deze dienen

om subsidie te verstrekken aan deelprojecten die

een specifiek doel en zijn dan ook toe te delen

behoren tot parkmanagement.

aan de betreffende activiteiten. Het aanvragen van subsidies moet gebeuren op 5.2 Inkomsten

basis van een onderbouwd plan, wat door alle relevante partijen wordt gedragen. Belangrijk is

Naast kosten, weergegeven in de vorige

dat er rekening mee wordt gehouden, dat de

paragraaf, heeft een parkmanagement-

subsidie ook niet kan worden toegekend.

organisatie ook inkomsten nodig om blijvend te

28

kunnen functioneren. In het verleden werd er

5.2.2 Budgetoverdracht

vaak vanuit gegaan dat het parkmanagement

Voor het onderhoud van het groen en de open-

zichzelf (na enkele jaren) financieel kon be-

bare ruimte heeft een Gemeente haar eigen

druipen door de verdiensten met collectieve

budgetten. In goed overleg bestaat de mogelijk-

inkoop. De praktijk heeft helaas anders

heid dat deze kunnen worden overgedragen naar

uitgewezen. Ook werd in het verleden makkelijk

de ondernemersvereniging.

uitgegaan van een bijdrage door de overheid

Dit is vaak een langdurig proces. Meer

(Gemeente, Provincie en Rijk) in de exploitatie

informatie hierover kunt u vinden in het

van parkmanagement. Overheden blijken om

themanummer over ‘Groenbeheer’.

Toewijzen kostenposten Kostenpost

Toewijzing

Financiering

Planvorming

Aan activiteiten

Projectmatig

Opzet organisatie

Overhead

Projectmatig

Continueren van de organisatie en de uitvoering van de activiteiten

Aan activiteiten

Structureel

Overhead

Inkomstenbronnen Partij

Projectmatige financiering

Structurele financiering

Subsidie

• Subsidie (storting in fonds/periode betaling ) • Budgetoverdracht • Ondersteuning in de vorm van geld of mensen

Publieke partijen Gemeente

Provincie

Subsidie

Rijksoverheid

Subsidie

Private partijen Ondernemingen en vastgoedeigenaren

Bijdrage eenmalige ingrepen en sponsering

• Fondsvorming • Contributie • Donatie

Dienstverleners

Bijdrage eenmalige ingrepen

Inkomsten uit collectieve inkoop

5.2.3 Bijdragen ondernemingen en vastgoedeigenaren

Algemene Ledenvergadering. De leden moeten

Ondernemers en vastgoedeigenaren kunnen zelf

dan wel het idee hebben dat zij waar voor hun

direct bijdragen aan de financiering van

geld krijgen. Vaak kan de contributie pas worden

projecten, maar dit kan ook via de ondernemers-

verhoogd, nadat enkele activiteiten van park-

vereniging. Als er direct belang is voor de onder-

management operationeel zijn en hebben

nemers en eigenaren, mag verwacht worden dat

aangetoond voordeel voor de bedrijven op te

zij direct of indirect bijdragen.

leveren.

Verenigingen en coöperatieve verenigingen U.A.

Stichtingen kennen geen leden en hebben hier-

kunnen ook de contributie van de leden

door niet de mogelijkheid tot het innen van

gebruiken voor de financiering van park-

contributie. Wel kan een stichting een donatie

management. Het besluit tot verhoging van de

van het gevestigde bedrijfsleven vragen, voor de

contributie moet genomen worden in de

financiering van de activiteiten. Wanneer de

Rechtsvormen voor parkmanagement

Ondernemersvereniging

Coöperatieve Vereniging U.A.

Afdracht contributie Diensten

Contributie Diensten

Bedrijf

29

Bedrijf

Bedrijf

Bedrijf

Contributie

Stichting

Bedrijf

Donatie

Bedrijf

Bedrijf

Bedrijf

Contributiestaffels Werknemers

wordt een indruk gegeven van de te bereiken inkomsten.

Contributie Constructies bij collectieve inkoop

< 10

€ 200,-

10 - 50

€ 350 ,-

gebruik gemaakt van raam- en mantel-

50 >

€ 500,-

contracten. Deze constructies verschillen onder-

Bij het collectief inkopen van diensten wordt

ling voor wat betreft de revenuen, risico’s voor stichting een werkmaatschappij is van een

de PMO, administratiekosten voor de PMO en de

bedrijvenverenging, kan ook de contributie van

relatie van de PMO met haar leden of deelne-

de vereniging worden verhoogd, zodat deze een

mers. In de figuur staan de twee constructies

gedeelte van de contributie kan overdragen aan

weergegeven.

de stichting. Bij mantelcontracten koopt de PMO de dienst in Grotere bedrijven kunnen meer voordeel hebben

van de leverancier en verkoopt deze dienst weer

van de parkmanagementactiviteiten dan

aan haar leden of deelnemers. Hierdoor wordt

kleinere bedrijven. Het is dan ook denkbaar om

het bedrijfsrisico verschoven van de leverancier

staffels bij de contributie in te voeren. Deze

naar de PMO. Bij het niet betalen voor de dienst,

kunnen bijvoorbeeld worden vastgesteld op

is de PMO verantwoordelijk voor de gevolgen.

basis van het aantal werknemers, zoals in het Daarnaast is de PMO zelf verantwoordelijk voor

voorbeeld.

een degelijke administratie en de facturering 5.2.4 Inkomsten uit de collectieve inkoop

naar de leden en/of deelnemers. Hier tegenover

Zoals al is aangegeven, worden er door het

staan hogere revenuen, dan bij raamcontracten.

collectief inkopen van diensten minder revenuen behaald dan in het verleden werd verwacht. Bij

Bij raamcontracten worden diensten geleverd

de inkooptrajecten spelen deze revenuen en hoe

aan de bedrijven onder de service-level

die geïnd kunnen worden toch wel degelijk een

agreements en de prijsafspraken die gemaakt

rol. Er zijn op hoofdlijnen twee manieren waarop

zijn met de PMO. Tussen de bedrijven en de

de inkomsten voor de parkmanagement-

leverancier blijft de klant/leverancier-relatie

organisatie kunnen worden geregeld. In deze

bestaan. De leverancier blijft dan ook verant-

paragraaf wordt ingegaan op deze manieren en

woordelijk voor de facturering. Wanneer

Constructies bij collectieve inkoop

Raamcontracten

Mantelcontracten

Leverancier

Leverancier

Leverancier

Leverancier

Revenuen en Service Level Agreements

Klant- leverancier -relatie

Levering + factuur

Ondernemersvereniging

Ondernemersvereniging

Klant-leverancier- relatie

Bedrijf

30

Bedrijf

Bedrijf

Bedrijf

Kwaliteitstoetsing

bedrijven hun verplichtingen niet nakomen is

Dit kan weer aanleiding zijn voor andere be-

dit het bedrijfsrisico van de leverancier.

drijven om niet meer deel te nemen. Het kiezen

In de tabel zijn de voor- en nadelen van de

van de juiste marge is dan ook erg belangrijk.

constructies weergegeven.

Zeker is dat deze niet te hoog mag liggen en vaak maar enkele procenten bedraagt.

Revenuen

Naast het ‘traditionele’ concept, werken veel

Beide concepten gaan er vanuit dat de vraag van

parkmanagementorganisaties niet op basis van

bedrijven wordt gebundeld. Doordat deze vraag-

een marge van de korting, maar spreken zij met

bundel als één geheel op de markt wordt gezet is

hun leverancier af, dat zij een percentage van de

het mogelijk om inkoopvoordelen en kosten-

netto gefactureerde omzet ontvangen.

reducties te realiseren en een betere service af te dwingen. Het merendeel van de korting is voor

Mantelcontracten

Raamcontract

+++

+

Bedrijfsrisico

Ondernemersvereniging (PMO )

Voor de leverancier

Administratie en facturering

Ondernemersvereniging (PMO )

Voor de leverancier

+

+

Revenuen

Service -level agreements

de deelnemende bedrijven. Een zekere marge van de korting is voor de parkmanagementorganisatie. Voor het bepalen van de omvang van de revenuen en de mogelijke marge is het van belang om te kijken naar de prijsopbouw van deze diensten. In de figuur is dit verduidelijkt. De voordelen zijn alleen te halen bij voldoende schaalgrootte. Hiervoor is het van belang dat ook de grotere bedrijven meedoen. Wanneer de marge van de parkmanagementorganisatie te groot wordt, is het voor deze grotere bedrijven, die toch al scherper kunnen inkopen, niet meer interessant om deel te nemen. Het gevolg hiervan is dat de schaalgrootte afneemt, waarmee de prijs stijgt.

Marge ondernemersvereniging

Korting bedrijven

III

II Marge ondernemersvereniging

I

Prijs collectief

31

Klein bedrijf

Gemid.bedrijf

Groot bedrijf

Ook kiezen parkmanagementorganisaties ervoor om de gehele korting te laten terugvloeien naar de bedrijven. De bedrijven betalen een vergoeding om deel te kunnen nemen aan het collectief. Dit kan gezien worden als een aanvullende contributie per activiteit. Wanneer er meerdere inkoopdiensten worden aangeboden, kan er eventueel in pakketten worden gewerkt. Hiernaast zijn ook vaak aanmeldbonussen gebruikelijk. De parkmanagementorganisatie ontvangt dan voor elk bedrijf dat deelneemt aan het collectief een bonus. In de onderstaande tabel zijn de mogelijkheden nogmaals op een rij gezet.

Eenmalig

Marge

✔

Percentage omzet

✔

Vergoeding

✔

Aanmeldbonus

32

Jaarlijks

✔

6 Hoe zet je parkmanagement op?

Op nieuwe bedrijventerreinen ontbreekt vaak de

Oost NV

eerste jaren (de uitgifte fase) de schaalgrootte

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

voor het ontwikkelen van een breed diensten-

(Oost NV). Oost NV richt zich op het stimuleren

pakket en zullen de parkmanagement-

van duur-zame economische ontwikkelingen in

activiteiten zich richten op het beheer en de

de regio. Zij doet dit in opdracht van het

beveiliging van het bedrijventerrein.

Ministerie van Economische Zaken en de

Op bestaande bedrijventerreinen is de deelname

Provincies Overijssel en Gelderland. Vanuit die

van bedrijven aan parkmanagement vrijwillig.

rol kan Oost NV direct en actief ondersteuning

Bedrijven zullen eerst willen zien of park-

verlenen bij parkmanagement initiatieven.

management hun iets oplevert. Wanneer bedrijven goede ervaringen hebben met één activiteit,

6.2 Parkmanagement op bestaande terreinen

zijn zij eerder bereid om mee te doen aan andere. Op bestaande bedrijventerreinen moet

Veel ondernemersverenigingen en industriële

dan ook worden uitgegaan van een groeimodel.

kringen zijn bezig met activiteiten die tot park-

Bij het opzetten van parkmanagement kunnen

management kunnen behoren. Het is niet altijd

naast de eerder genoemde partijen (bedrijven en

nodig om hiervoor direct een volledige park-

Gemeente) ook intermediaire organisaties en

managementorganisatie op te tuigen.

adviseurs betrokken zijn. Eerst zal een beeld worden gegeven van deze partijen.

6.2.1 Parkmanagement evolueert Vanuit de lopende initiatieven ontstaat vaak de

6.1 Wie kan u ondersteunen?

behoefte aan meer structuur. Daarbij is het goed om eerst na te denken over de doelstelling van

De belangrijkste partijen bij het opzetten van

de organisatie. Eventueel kan ook een interesse-

parkmanagement zijn de ondernemers-

peiling onder de leden worden gehouden om te

vereniging of industriële kring en de Gemeente.

achterhalen wat zij belangrijk vinden. Vanuit de

Bij het opzetten van parkmanagement kunnen

interessepeiling kan de doelstelling worden aan-

deze worden ondersteund door intermediaire

gescherpt en kunnen nieuwe activiteiten wor-

partijen, zoals Oost NV, Kamer van Koophandel

den geselecteerd.

en VNO-NCW. Daarnaast kunnen adviesbureaus worden ingehuurd om specifieke onderdelen uit

De nieuwe activiteiten kunnen aanleiding zijn

te werken.

om na te gaan denken over de organisatie, bijvoorbeeld wanneer de financiële risico’s te

Kamer van Koophandel

groot worden of de rechtsvorm van de

De KvK is goed bekend bij de bedrijven en onder-

organisatie niet geschikt is voor het uitvoeren

nemersverenigingen. Zij zijn op de hoogte van

van de activiteit. Ook kan het zijn dat er behoef-

ideeën en initiatieven op het gebied van park-

te is aan professionalisering, bijvoorbeeld door

management en kunnen een stimulerende en

het aantrekken van een oud-ondernemer of

ondersteunende taak vervullen. De concrete rol

parkmanager.

van de Kamer bij de projecten kan verschillen en is afhankelijk van de behoefte van de onder-

In dat geval dient de organisatiestructuur en

nemersvereniging.

eventueel de rechtsvorm te worden aangepast. Zowel de activiteiten als de organisatie hebben

33

VNO-NCW

een direct verband met de financiering van

VNO-NCW behartigt de belangen van de onder-

parkmanagement.

nemers in de verschillende regio’s. Veel

Tijdens het gehele traject neemt de communica-

industriële kringen zijn aangesloten bij VNO-

tie naar de leden en/of de deelnemede bedrijven

NCW. Vanuit deze centrale positie is VNO-NCW

een belangrijke plaats in. Gaandeweg wordt dan

een van de partijen die een coördinerende rol

ook gekomen tot een nieuwe parkmanagement-

kan vervullen bij de opzet van bijvoorbeeld

organisatie.

regionale parkmanagement initiatieven.

In de figuur is dit globaal aangegeven.

Opzetten van parkmanagement

Lopende initiatieven en activiteiten 6.2

Nee

Behoefte aan structuur? 6.2.1

Ja

Gezamenlijke doelstelling

6.2.2

Interressepeiling

6.2.3

Opzetten (nieuwe ) activiteiten 6.2.2 Opzetten nieuwe organisatiestructuur 6.2.6 Opzetten nieuwe organisatiestructuur 6.2.5

34

6.2.2 Gezamenlijke doelstelling cruciaal

wat zij met parkmanagement willen bereiken.

Belangrijk is dat het bestuur van de onder-

Het is goed om deze doelstelling in overleg met

nemersvereniging of industriële kring formuleert

de Gemeente op te stellen.

Ook blijkt uit de praktijk dat deze doelstelling

In het tweede geval ‘de inventarisatie’ gaat het

gaande het proces kan veranderen. Het is dan

om het verzamelen van gegevens en

ook goed om eens in de zoveel tijd, de doel-

documenten. Deze wordt uitgevoerd wanneer

stelling van parkmanagement te bespreken en

een thema (project) wordt uitgewerkt en er

waar nodig bij te stellen. Door gezamenlijk het

offertes opgevraagd moeten worden. De inven-

doel te bepalen, is en blijft het voor iedereen

tarisatie dient de volgende zaken op te leveren:

duidelijk wat de ondernemersvereniging wil

• de ondernemers die definitief willen deel-

bereiken. Zie ook hiervoor paragraaf 4.1.

nemen (ondertekende intentieverklaringen); • de benodigde gegevens om offertes op te

Doelstellingen:

vragen.

• Het behartigen van de (materiële) belangen van de leden op de bedrijventerreinen. • Het opzetten van voorzieningen op het bedrijven terrein voor de daar gevestigde bedrijven. • Het ontwikkelen en instandhouden van een

Voor diverse thema’s bijvoorbeeld energie en telefonie, is het nodig om de rekeningen te ver-zamelen, omdat hierop de benodigde gegevens vermeld staan.

kwalitatief hoogwaardige buitenruimte van het bedrijventerrein. • Het ontwikkelen en instandhouden van een duurzaam bedrijventerrein.

In het verleden werden al bij de interessepeiling veel gegevens en documenten geïnventariseerd. Dit blijkt in de praktijk niet te werken. Er zit vaak enige tijd tussen de interessepeiling en de uitwerking van een activiteit. De eerder

6.2.3 Interessepeiling en inventarisatie

geïnventariseerde gegevens zijn dan verouderd

In de praktijk kiezen veel ondernemers-

en blijken niet 100% aan te sluiten op de

verenigingen ervoor om meerdere malen hun

informatiebehoefte van leveranciers, waardoor

leden met vragen te benaderen. Zij begrijpen dat

die wederom de gegevens moeten inventa-

het van belang is dat er wordt ingespeeld op de

riseren. Geadviseerd wordt dan ook om eerst

behoeftes van het gevestigde bedrijfsleven.

een interessepeiling te houden en daarna bij de

Er zijn twee argumenten waarom een onder-

uitwerking de benodigde gegevens gericht te

nemersvereniging of industriële kring haar leden

inventariseren.

op deze manier benadert: 1 wanneer onduidelijk is in welke activiteiten de ondernemers interesse hebben; 2 wanneer duidelijk moet worden welke

6.2.4 Activiteiten Op basis van de interessepeiling kan het bestuur kiezen welke activiteiten er opgezet worden. In

ondernemers mee willen doen aan een

het begin zijn ondernemers misschien

bepaalde activiteit van parkmanagement.

afwachtend, maar wel geïnteresseerd. Wanneer de eerste parkmanagementactiviteiten niet

In het eerste geval gaat het om een ‘interesse-

aansluiten bij hun ondernemerswereld, zal de

peiling’. De organisatie kan op deze manier

interesse verdwijnen. Het opnieuw geïnteres-

bepalen welke projecten zij wil oppakken. Het is

seerd krijgen van ondernemers is daarna erg

goed om deze kort te houden. Per thema bevat

moeilijk. Snel concrete activiteiten opzetten die

de interessepeiling de volgende zaken:

aansluiten bij de behoefte van de ondernemers

- Is het bedrijf geïnteresseerd om deel te

vergroot dan ook het draagvlak voor park-

nemen?

management. Bij het uitwerken van de

- Welke kosten heeft het bedrijf?

parkmanagementactiviteiten is vaak onduide-

- Wie is zijn leverancier?

lijkheid over de partij die verantwoordeljik is

- Heeft het bedrijf interesse om deel te nemen

voor een activiteit. Daarom is het goed om in

de werkgroep?

een document vast te leggen (bijvoorbeeld een masterplan), wie, wat gaat doen. Hierbij kan

De interessepeiling geeft de input voor de keuze

onderscheid worden gemaakt tussen de gemeen-

en de verdere uitwerking van de activiteiten.

schappelijke verantwoordelijkheid en de verantwoordelijkheid van een specifieke partij. In de

35

Verdeling verantwoordelijkheden bij parkmanagement

INTEGRALE KWALITEIT BEDRIJVENTERREIN

Gemeenschappelijke verantwoordelijkheid

Verantwoordelijkheid bedrijven 0 0

Collectieve inkoopcontracten Collectieve belangenbehartiging

0 0 0 0 0

Herstructurering Beheersing hinder Veiligheid en crisisbeheersing Eigentijdse voorzieningen Beheer en onderhoud openbare / privé ruimte

Verantwoordelijkheid Gemeente 0 0 0 0

Ruimtelijk beleid Vestigingsbeleid Grondpolitiek Beheer en onderhoud infrastructuur

Bron: Drieluik Parkmanagement, Project Innovatie

BEDRIJVEN / ONDERNEMERSVERENIGING

GEMEENTE

Team, oktober 2005

figuur staat hiervan een voorbeeld gegeven.

In de tabel (rechts) staan enkele voorbeelden

Ondanks dat één partij verantwoordelijk is,

weergegeven.

betekent dit niet dat de overige partijen niet meer betrokken hoeven te worden bij het

6.2.5 Organisatievorm volgt de activiteiten

opzetten of uitvoeren van de activiteit. Alle

De eerste activiteiten van parkmanagement zijn

partijen zijn altijd betrokken. De mate en vorm

goed uit te voeren binnen de bestaande

kunnen echter per activiteit verschillen. Hierbij

structuren van ondernemersverenigingen en

bestaan vier soorten betrokkenheid:

industriële kringen. Het is dan ook niet nood-

• Meeweten:

de primair verantwoordelijke

zakelijk, om direct de structuur en de rechts-

informeert de relevante

vorm te veranderen. Dit wordt pas noodzakelijk

partijen en houdt deze op

wanneer hiervoor aanleiding is. Het kan hierbij

de hoogte.

gaan om de volgende situaties:

de primair verantwoordelijke

• De tijdbelasting voor het bestuur is zo groot,

• Meedenken:

• Meewerken:

vraagt de relevante partijen

dat het wenselijk is om de uitvoering van park-

om advies (bijvoorbeeld in de

management anders vorm te geven, bijvoor-

vorm van een klankbordgroep)

beeld door het aantrekken van een oud-

de primair verantwoordelijke vraagt de relevante partijen de opgave en/of de bijbehoren

huidige organisatie, waardoor een aangepaste

de oplossing te definiëren

of nieuwe rechtsvorm noodzakelijk wordt.

• Meebeslissen: in situaties waarin sprake is

Bijvoorbeeld wanneer er financiële

van gemeenschappelijke

verplichtingen moeten worden aangegaan, en

verantwoordelijkheid worden

het bestuur en de leden binnen de bestaande

afspraken gemaakt over de

structuur, hiervoor aansprakelijk kunnen

wijze van gezamenlijke besluit-

worden gesteld.

vorming.

36

ondernemer of parkmanager. • De (financiële) risico’s te groot zijn voor de

Activiteiten

Primair

Meeweten

verantwoordelijkheid

Meedenken

Ruimtelijk beleid

Gemeente

Herstructurering

Gemeenschappelijke verantwoordelijkheid

Vestigingsbeleid

Gemeente

Gemeente houdt bedrijven op de hoogte van de toewijzing van kavels

Grondpolitiek

Gemeente

Ondernemersvereniging wordt waar mogelijk op de hoogte gehouden over wat er speelt

Gebiedsbeheersplan Basiskwaliteit

Gemeente

Bedrijven hebben een adviserende rol

Gebiedsbeheersplan Pluspakket

Bedrijven

Gemeente adviserende rol bij het definiëren

Herijking nota Duurzaamheid

Gemeente

Adviserende rol bedrijven

Personeel Diensten Centrum

Collectieve contracten : bedrijven

Lokale arbeidmarktbeleid

Gedeelde verantwoordelijkheid bedrijven en gemeenten

Meebeslissen

Bedrijven krijgen de rol van klankbord bij (herziening ) bestemmingsplan Partijen werken samen visie uit voor verdere ontwikkeling

Partijen beslissen samen over visie voor verdere ontwikkeling

Partijen werken samen aan ontwikkeling en uitvoering van arbeidsmarktbeleid vanuit ieders eigen verantwoordelijkheid

Partijen beslissen samen over arbeidsmarktbeleid

Bedrijven krijgen een adviserende rol over het segmenteringsbeleid

Gemeente wordt op de hoogte gehouden van ontwikkelingen en activiteiten

Bron: Drieluik Parkmanagement,

Meewerken

Bewaking

Gezamenlijke ontwikkeling veiligheidsconcept via o.a. inrichting groen en verlichtingsplan

Project Innovatie Team, oktober 2005

• De huidige organisatie (rechtsvorm) niet

6.2.7 Communicatie

geschikt is een bepaalde activiteit uit te

Ondernemers willen altijd weten wat er

voeren, bijvoorbeeld groenbeheer.

allemaal op hun terrein gebeurt. Veel ondernemersverenigingen en industriële kringen

In hoofdstuk 4 over de organisatie van park-

hebben al een website en/of een nieuwsbrief.

management, is al een beeld gegeven van de

Daarop kan worden verder gebouwd.

mogelijkheden en de keuzes die gemaakt moeten worden.

Goede communicatie moet misverstanden en wantrouwen voorkomen. Het bestuur van de

6.2.6 Financieringsbehoefte groeit met de ambitie

ondernemersvereniging of industriële kring

In de huidige situatie worden de activiteiten

heeft in tegenstelling tot veel van de leden, een

vaak uitgevoerd door vrijwilligers. Wanneer in de

goed beeld van wat er allemaal gebeurt. Deze

toekomst de behoefte bestaat om een oud-

kloof mag niet te groot worden.

ondernemer, parkmanager of externe deskundig-

37

heid aan te trekken, moet worden nagedacht

Het gevaar bestaat dat het bestuur te ver voor

over de financiering. Met de organisatie moeten

de achterban uit gaat lopen. Vertel de leden

dan ook de financiële middelen meegroeien.

regelmatig wat, wanneer, door wie en op welke

Veel ondernemingen zijn ook klein begonnen en

manier iets gebeurt. Daarnaast is communica-

vervolgens uitgebouwd. Meer informatie over de

tie van belang om bedrijven te enthousiasmeren

financiering van parkmanagement heeft u reeds

voor de activiteiten. Maak duidelijk wat het

kunnen vinden in hoofdstuk 5.

hun oplevert.

De parkmanagementorganisatie moet ‘communicatie’ duidelijk opnemen in hun plannen. Belangrijk is dat de leden duidelijk weten: - Wat men van plan is?

• welke activiteiten van parkmanagement verplicht en welke optioneel worden; • de bijdrage die de bedrijven dienen te betalen bij de gronduitgifte.

- Wie wat doet? - Wanneer iets bekend is?

6.3.2 Implementatie- en uitvoeringsfase

- Wat er nu van mij verwacht wordt en wat

De financiering en het activiteitenpakket van

straks?

parkmanagement zijn in deze fase al duidelijk. Nu moet de organisatie worden opgericht en het

6.3 Parkmanagement op nieuwe terreinen

parkmanagement worden ingevoerd. Voordat de Gemeente kan beginnen met de gronduitgifte

Bij het opzetten van parkmanagement op

moet eerst de coöperatieve vereniging van

nieuwe terreinen zijn duidelijk fasen te onder-

eigenaren U.A. statutair worden opgericht en

scheiden. Dit in tegenstelling tot het proces op

ingeschreven worden bij de Kamer van

bestaande terreinen. De Gemeente is vaak

Koophandel.

initiatiefnemer voor parkmanagement, soms samen met een projectontwikkelaar. Een

In de meeste gevallen zal hierna enige tijd wei-

groot verschil met het proces voor bestaande

nig gebeuren, aangezien gewacht wordt tot de

bedrijventerreinen is dat in deze situaties

eerste bedrijven ook daadwerkelijk op het

voldoende financiële middelen aanwezig zijn om

bedrijventerrein zijn gevestigd. Deze bedrijven,

vanaf het begin een professionele parkmanager

de projectontwikkelaar en de gemeente zullen

in te huren.

gezamenlijk de volgende zaken moeten regelen:

Voor het opzetten van parkmanagement op een

• de parkmanager moet worden aangezocht en

nieuw bedrijventerrein moeten drie fasen door-

aangesteld;

lopen worden:

• huisvesting of moet worden geregeld;

• Voorbereidingsfase

• diverse beheer- en uitvoeringsplannen moeten

• Implementatiefase • Uitvoeringsfase

worden opgesteld; • er dient een communicatieplan te worden opgesteld.

6.3.1 Voorbereidingsfase Zoals al aangegeven in paragraaf 4.6 over de

In deze fase moet ook duidelijk worden of de

juridische structuur voor parkmanagement-

gevestigde bedrijven naast het basispakket ook

organisaties op nieuwe bedrijventerrein, zijn

behoefte hebben aan een optioneel pakket van

ondernemers bij de gronduitgifte verplicht lid te

diensten. In de meeste gevallen blijkt hiervoor

worden van de coöperatieve vereniging van

de eerste jaren de schaalgrootte te ontbreken.

eigenaren. Naast het lidmaatschap wordt het bedrijf ook verplicht om diverse diensten af te

Ook zal de eerste jaren het definitieve groen

nemen.

vaak nog niet worden aangelegd en zal de

In de meeste gevallen gaat het hierbij om:

bewegwijzering ontbreken. Het bedrijventerrein

• Groenbeheer

bevindt zich in een tussenfase, waar nog niet

• Beveiliging

direct kan worden begonnen met het uitvoeren

• Afvalmanagement

van het verplichte basispakket. Parkmanagement op nieuwe bedrijventerrein

Voordat door de initiatiefnemers (Gemeente en

wordt daarom ook vaak bouwputmanagement

projectontwikkelaars) kan worden overgegaan

genoemd. Na enkele jaren zal de implementatie-

tot oprichting van de coöperatieve vereniging

fase geleidelijk overgaan in de uitvoeringsfase,

van eigenaren U.A., moeten de volgende zaken

waar het parkmanagement operationeel is en

zijn vastgesteld:

het gehele verplichte basispakket wordt

• het doel van de vereniging;

uitgevoerd.

• voor welke onderdelen van parkmanagement de vereniging verantwoordelijk is;

38

Literatuurlijst

Artikelen •

Dewulf, G.P.R.M., Van Duikeren,I.N.,´Parkmanagement, een strategische keuze´, Facility Management, oktober 2002, p. 18-22

•

Dewulf, G.P.R.M., De Graaf, R.S.,´Parkmanagement: Mismatch tussen vraag en aanbod?´, Buldingbusiness, juni/juli 2003, p. 62-65

•

Ekelenkamp, J.W., ´Parkmanagement als ontwerpopgave: succes- en faalfactoren´, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 7-9

•

Van Engelen, H., Klooster, H.J.K., Hugenholz,N., Reijnoudt, J.E., ´Beter beheer van werklocaties door strategische planning. Parkmanagement: stand van zaken in Nederland´, Stedenbouw & Ruimtelijke Ordening, 1998, nr. 4, p. 49-53

•

Goovaerts, A.I.Y., ´Parkmanagement, nood aan urgentie en creatie van synergie´, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 17-19

•

Grift, J.M., ‘Duurzame bedrijventerreinen: Blik op de toekomst’, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 21-25

•

Verploegh, H.G., ‘Als er voldoende draagvlak is, blijft het een kwestie van goed organiseren’, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 50-53

•

Keete, H.F., ‘Parkmanagement: in een juridisch kader’, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 42-46

•

Klijn, D., ‘Nieuwe vormen van beheer op bedrijventerreinen’, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 30-32

•

Kostandy-Busbroek, D., Hoogzaad, R., ‘Parkmanagement: Zoveel vormen als terreinen’, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 26-29

•

Meijer, K., Van Duren, M., ‘Kwaliteitsverbetering van bestaande bedrijventerreinen’,ROMmagazine, 1999, nr.8, p. 18-20

•

Oudt, A.F., ‘Parkmanagementorganisatie in de praktijk’, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 33-37

•

Schutte, C., ‘Parkmanagement: het instrument voor duurzame kwaliteit’, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 4-6

•

Schuur, J., ‘Nieuw beleid voor oude terreinen’, ESB, 2001, november, p. 840-843

•

Schuurmans, A.G.M., ‘Parkmanagement in de praktijk. Waar staan we?’, De ontwerpmanager, 2003, nr. 6, p. 11-15

•

De Vries, E.J., ‘Parkmanagement kan milieubesef op bedrijventerreinen bevorderen’, ROMmagazine, 1998, nr. 4, p. 25-27

Rapporten •

Arcadis, Opzetten parkmanagement Het Broek, Kleefsewaard en IJselloord 1, Arnhem april 2001

•

Arcadis, Van Der Meer Asociates, Businessplan Parkmanagement Arnhem-Noord, Arnhem, juni 2003

•

Arcadis, Van Der Meer Asociates, Actieplan Parkmanagement, Arnhem, juni 2003

•

Archtecture Research Institute, Handreiking ruimtelijke kwaliteit bedrijventerreinen, Delft, mei 2002

•

CPB, Veroudering van bedrijventerreinen. Een structuur voor herstructurering, Den Haag, 2001

•

Dalhuisen, M., Van Der Riet, I., Een vorstengraf in het verre verleden, een facilitypoint in de toekomst. Parkmanagement op bedrijventerrein Vorstendonk in Oss, 28 mei 1999

•

Decisio BV, Naar duurzame samenwerking voor duurzame bedrijventerreinen. Praktijkdocument procesaanpak, Amsterdam, juni 2003

•

Deloitte & Touche, West-Kanaaldijk Sluis duurzaam op weg, Breda, juli 2002

•

Deloitte & Touche, WKS duurzaam op weg. Aanvraag Sociaal Economisch Ontwikkelingsfonds, Breda, 2003

39

•

DHV Milieu en Infrastructuur BV, Parkmanagement: een verkenning, maart 1999

•

Grontmij Advies & Techniek, Revitalisering Wijchen-Oost, Masterplan, januari 2003

•

Eleveld, J., Gelderland werkt beter op duurzame bedrijventerreinen, december 2000

•

ETIN Adviseurs, KPMG Milieu, Bedrijventerrein Lake Forum: duurzaamheid op maat, november 2000

•

Schaap, G.A.C., Van slagkracht naar parkmanagement. Arnhem, december 2003

•

Stichting DOBAN, Duurzame bedrijventerreinen Arnhem fase 1. Arnhem, mei 2002

•

Van Geffen, P., Geuring, E., Erps, L., Bedrijventerreinen in het KAN: balans tussen economie, milieu en ruimtelijke kwaliteit, 19 maart 2002

•

Ginter, D., Eikelenkamp, A., Korenromp, R.,Ekelenkamp, J.W., Quick scan duurzaamheid en ruimtegebruik in de Valleiregio, TNO Milieu, Energie en Procesinovatie, september 2001

•

Heidemij Advies, Nieuwe kansen voor bestaande terreinen. Een onderzoek naar de problemen en oplossingen voor verouderde bedrijventerreinen in Nederland, Arnhem, maart 1996

•

Kennis, E.H.J., Parkmanagement, kwaliteitszorgsysteem, 2003

•

Ministerie van Economische Zaken, Kwaliteit wint terrein. Actieplan herstructurering bedrijventerreinen, Den Haag, april 2002

•

Ministerie van Economische Zaken, Kwaliteit wint terrein. Parkmanagement, Den Haag , 2002

•

Ministerie van Economische Zaken, Intensief ruimtegebruik op bedrijventerreinen in de praktijk. Zorgvuldigheid gewenst, Den Haag, 10 januari 2002

•

Ministerie van Economische Zaken, Parkmanagement. Kwaliteit wint terrein … en dat zetten we op papier. Nut en noodzaak van overeen-komsten bij de opzet van parkmanagement, Den Haag, juni 2003

•

Ministerie van Economische Zaken, SenterNovem, Parkmanagement. Kwaliteit wint terrein … en hoe financieren we dat, Den Haag, 2004

•

NOVEM, Duurzame bedrijventerreinen. Handreiking voor het management van bedrijven en overheid, Den Haag, november 1998

•

NOVEM, Werken aan duurzaamheid op bedrijventerreinen. Een proceshandreiking voor gemeenten, Utrecht, december 2001

•

NOVEM, Ministerie van Economische Zaken, Leidraad Duurzame Bedrijventerreinen 2003,

•

Richtlijnen voor de subsidieaanvraag. Inzicht in het verduurzamingproces van bedrijventerreinen, 2003.

•

NOVEM, Samen actief werken aan duurzame bedrijventerreinen, Utrechts, 2003

•

OCT, Projectbeschrijving Duurzaam Parkmanagement Bedrijventerreinen Tiel, Tiel, mei 2002

•

Roelofs, E.M.G., Ekelenkamp, J.W., Realisatie duurzame bedrijventerreinen: faalfactoren en oplossingsrichtingen in de praktijk, Apeldoorn, maart 2001

•

Visser, B., Bedrijventerreinen tussen droom en daad. Samenwerkingverbanden op bedrijventerreinen vanuit een bedrijfskundig perspectief. Groningen, augustus 2002

•

Zijlstra, R., Parkmanagement. Een adviesinstrument, Groningen, juni 2003

•

Provincie Zuid-Holland, Parkmanagement op bestaande bedrijventerreinen, Den Haag, 2003

Boeken Konz, W., Van Den Thillart, C., Industriële symbiose op bedrijventerreinen, Eindhoven, 2002

40

Colofon Titel: Uitgave:

Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken Provincie Overijssel Eenheid Economie, Milieu en Toerisme Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrijfsomgeving

Voor informatie:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters (026) 384 42 22 www.oostnv.nl/bedrijventerreinen Provincie Gelderland Joost Roeterdink (026) 359 91 62 www.gelderland.nl Provincie Overijssel Taner Demir (038) 425 24 97 www.overijssel.nl

Tekst:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrifjsomgeving Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters

Vormgeving:

Provincie Gelderland

Fotografie:

Wim den Hartog

Drukwerk:

Provincie Gelderland

Het ‘Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland’ is een initiatief van de Provincies Gelderland en Overijssel in samenwerking met de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Niets uit deze uitgave mag voor commerciele doeleinden worden vermenigvuldigd en/of aangewend zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Hoewel dit draaiboek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden opstellers noch uitgevers enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit draaiboek. © 2006, Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

41

20062160_EPP

42

43

44

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Provincie Gelderland

Provincie Overijssel

Ontwikkelingsmaatschappij

Markt 11

Luttenbergstraat 2

Oost nederland NV

Postbus 9090

Postbus 10078,

Meander 601,Arnhem

6800 GX Arnhem

8000 GB Zwolle

Postbus 5215

T (026) 359 90 00

T (038) 425 25 25

6802 EE Arnhem

[email protected]

[email protected]

T (026) 384 42 22

www.gelderland.nl

www.overijssel.nl

[email protected] www.oostnv.nl/ bedrijventerreinen

Draaiboek Parkmanagement

Afval

afval_def_A

27-03-2006

09:04

Pagina 1

Draaiboek Parkmanagement

Afval

Oost NV Provincie Gelderland Provincie Overijssel

1

Parkmanagement in de praktijk

afval_def_A

2

27-03-2006

09:04

Pagina 2

afval_def_A

27-03-2006

09:04

Pagina 3

Samenvatting Collectieve afvalinzameling

Collectief afval inzamelen is één van de manie-

Optie 1: De afvalinzamelaar als partner in het project

ren om, door gezamenlijk in te kopen, bespa-

Hierbij wordt al vroeg in het project de keus voor

ringen te bereiken voor de bedrijven op een

de afvalinzamelaar gemaakt. Vanaf dat moment

bedrijventerrein. Daarnaast kunnen, door het

is het duidelijk wie de afvalinzamelaar is. Op

collectief aanbieden van afval, meer milieu-

deze manier kan de afvalinzamelaar veel tijd en

vriendelijke oplossingen worden aangeboden.

energie steken in de voorbereidende fase zonder

Het mes snijd hier aan twee kanten, zowel voor

het risico te lopen bij de daadwerkelijke uitvoe-

economie en duurzaamheid. Daarom maakt col-

ring het raamcontract mis te lopen.

lectief afval inzamelen vaak deel uit van parkmanagementinitiatieven. Initiatief collectieve

In dit themanummer van het draaiboek park-

afvalinzameling

management, wordt uitgebreid ingegaan op de wijze waarop een collectief afvalinzamelingproject vormgegeven kan worden. In deze samenvatting zijn de kernpunten hiervan weer-

Draagvlak toetsen

gegeven. Met collectieve afvalinzameling op bedrijventerreinen worden de volgende resultaten beoogd:

Oriëntatie gewenste

• het gezamenlijk aanbieden van afvalstromen

collectieve trajecten

aan één afvalinzamelaar, waardoor kostenvoordelen kunnen ontstaan; • meer milieuvriendelijke inzamelingen realiseren en daarmee milieuvoordelen boeken; • projectmatige aanpak van het afvalstoffen-

Afvalinzamelaar als

Afvalinzameling als

partner

inkoopproduct

vraagstuk, waaronder preventie van afvalstoffen, het verminderen van het aanbod restafval op een bedrijventerrein en nuttige toepassing van bedrijfsafval zoals energie-opwekking. Optie 2: Afvalinzameling als inkoopproduct

3

In het merendeel van de gevallen wordt het ini-

Bij het inkopen op prijs, worden een aantal con-

tiatief om te starten met een collectief afvalin-

currerende offertes vooral op prijs bekeken. Om

zamelingproject genomen door een Bedrijven-

de compleetheid en vergelijkbaarheid van de

vereniging of Industriekring. Door middel van

offertes te kunnen beoordelen, moet zeer duide-

een interessepeiling kan onder het georgani-

lijk zijn waarop geoffreerd moet worden.

seerde bedrijfsleven en het ongeorganiseerde

Hiervoor is een meer gedetailleerde inventarisa-

bedrijfsleven worden nagegaan of er voldoende

tie van de afvalstromen noodzakelijk en moet

draagvlak is om tot een verdere invulling van het

vooraf aangegeven worden welke aanvullende

project te komen.

diensten er worden verwacht.

Twee manieren

Nadat is vastgesteld of er voldoende draagvlak

Er zijn 2 manieren waarop collectie afvalinzame-

is, moet een keus gemaakt worden voor de wijze

ling op bedrijventerrein kan worden ingevoerd:

waarop het project zal worden voortgezet.

Optie

afval_def_A

27-03-2006

09:04

Pagina 4

De afvalinzamelaar als partner in het project Er is gekozen voor de optie om de afvalinzame-

• doen van bedrijfsgerichte aanbiedingen binnen het gestelde raamcontract.

laar als partner binnen het project te halen. Dit

De bedrijven die meedoen doen aan collectieve

houdt in dat de volgende stappen gezet moeten

afvalinzameling krijgen, nadat de afvalscans zijn

worden:

uitgevoerd, een offerte voor het individuele bedrijf. Deze offerte is gebaseerd op de condities zoals die in het raamcontract verwoord zijn. In Voorbereiding selectie partner

de individuele offertes en daarop volgende contracten worden, tevens de aanvullende diensten aangegeven, zoals bijvoorbeeld de plaatsing van een perscontainer. Nadat de individuele contracten getekend zijn, kan er daadwerkelijk begonnen worden met collectieve afvalinzameling op

Uitvoeren selectie

het bedrijventerrein. Selecteer de afvalinzamelaar vooral op prijs Bij deze mogelijkheid is gekozen voor een heldere prijs/kwaliteitsvergelijking tussen concrete

Invoeren collectieve

offertes.

afvalinzameling

Voor dit project is een gedegen voorbereiding van de offerte aanvraag van belang, aangezien anders de aanbiedingen niet aansluiten op hetgeen daadwerkelijk gevraagd wordt en onderNazorg

linge vergelijking moeilijk is. Dit leidt tot de volgende activiteiten: Opstellen programma van eisen

Selectie partner afvalinzameling

Om het programma van eisen op te kunnen stel-

Nadat is besloten een ‘afvalinzamelingpartner’

len, moet goed inzicht zijn in de huidige afval-

te kiezen, moet een short list van inzamelaars

stromen. Voor de inventarisatie hiervan kunnen

worden opgesteld. Op basis van specifieke crite-

maand- of jaarfacturen gebruikt worden.

ria en oriënterende gesprekken wordt uiteinde-

De uitkomst dient als basis voor een bestek of

lijk twee of drie partijen gevraagd een samen-

programma van eisen waaraan, de collectieve

werkingsvoorstel te maken. Hierin wordt door

afvalinzameling moet voldoen. Enkele afval-

de inzamelaars beschreven op welke wijze zij

inzamelaars worden vervolgens uitgenodigd een

invulling geven aan collectieve afvalinzameling.

offerte op te stellen op basis van het programma

Deze fase wordt afgesloten met het selecteren

van eisen.

van de afvalinzamelaar. Aanvragen en beoordelen offertes Invoeren Collectieve Afvalinzameling

In de offerte beschrijft de afvalinzamelaar de

In overleg met de geselecteerde partner, wordt

activiteiten of werkzaamheden die zij voorstel-

een plan van aanpak opgesteld. In dit plan zitten

len. Hierbij wordt de prijs en de prijsopbouw per

de volgende stappen:

‘eenheid afvalstroom’ aangegeven, de service en

• inventarisatie afvalstromen bij geïnteresseer-

mogelijkheden van gescheiden afvalinzameling

de ondernemingen (quick-scan afval); • doen van verbetervoorstellen richting de individuele bedrijven; • opstellen van een concept raamcontract;

gegeven. Bij de uiteindelijke selectie is het belangrijk niet puur te selecteren op prijs per ‘eenheid afvalstroom’. De milieuvoordelen, zoals het gescheiden ophalen van afvalstromen en eventuele extra services spelen een rol.

4

afval_def_A

27-03-2006

09:04

Pagina 5

Nazorg Na een half jaar tot één jaar kan er een evaluatie Opstellen P.v.E afvalinzamelaar

plaatsvinden. In deze evaluatie wordt van beide kanten aangegeven wat de behaalde resultaten zijn (besparingen, milieuvoordelen) en wat er nog verbeterd kan worden. Tevens kunnen bedrijven aan de deelnemers worden toege-

Aanvragen een beoordelen offertes

voegd. Deze bedrijven zullen deelnemen op de condities zoals die in het raamcontract afgesproken zijn. Het is dus als het ware een beheersfase waarin de nadruk ligt op het bijeenbrengen van ervaringen die voor de contractver-

Invoeren collectieve afvalinzameling

Nazorg

Invoeren collectieve afvalinzameling Nadat de afvalinzamelaar geselecteerd is, wordt er in een aantal vervolggesprekken een raamcontract opgesteld. Tevens wordt hierbij een plan de campagne voor het verdere traject richting bedrijven opgesteld. De afvalinzamelaar stelt vervolgens een offerte op voor een contract met de individuele bedrijven. Deze offerte is gebaseerd op de condities zoals die in het raamcontract verwoord zijn. In deze individuele contracten worden tevens de aanvullende diensten aangegeven, zoals bijvoorbeeld de plaatsing van een perscontainer.

5

lenging relevant zijn.

afval_def_A

6

27-03-2006

09:04

Pagina 6

Draaiboek Parkmanagement Afval

Oost NV Provincie Gelderland

Geschreven door

: Lars Oosters

Datum

: donderdag 16 december 2004

Revisiedatum

:

Versie

:1

Documentnaam

: Document 4

© 2004 OOST NV

1

Parkmanagement in de praktijk

Inhoud

6

1

Inleiding

7

2

Wat houdt collectieve afvalinzameling in?

8

2.1

De voordelen op een rij

8

2.2

De bezwaren op een rij

8

2.3

Relatie met andere thema’s

9

3

Vormen van collectieve afvalinzameling

10

3.1

Collectief aanbieden van afval

10

3.2

Collectief inzamelpunt

10

3.3

Uitwisseling van reststromen

10

4

De betrokken partijen

12

4.1

Alle bedrijven

12

4.2

De overheid

12

4.3

De afvalinzamelaar

13

4.4

De freeriders

13

5

Het collectieve afvalinzamelingproject

14

5.1

Twee opties

14

5.2

Start project collectieve afvalinzameling

15

5.3

Optie 1: De Afvalinzamelaar als partner

17

5.4

Optie 2: Afvalinzameling als inkoopproduct

19

5.5

Nazorg

22

1

Inleiding

Op elk bedrijventerrein komen afvalstoffen vrij.

Individuele maatregelen

Voor de inzameling en afvoer van deze afvalstro-

De kosten van afvalinzameling zijn hoger dan de rekening

men, heeft bijna elk bedrijf haar eigen afvalinza-

van de inzamelaar doet vermoeden: vaak wordt alleen naar

melaar. Door deze versnippering loont het vaak

de externe kosten (inzameling en afvoer door de afvalinza-

niet de moeite om kleine afvalstromen geschei-

melaar) gekeken, de kosten van interne verzameling, logis-

den aan te leveren. Verder zorgen de verschillen-

tiek en registratie worden niet onderkend of bijgehouden.

de afvalinzamelaars voor veel transportbewe-

Door de afvalsituatie van het individuele bedrijf allereerst

gingen. Door introductie van collectieve afvalin-

goed in kaart te brengen, zijn mogelijk besparingen op

zameling en het daarmee gebundeld aanbieden

korte termijn te realiseren:

van de afvalstromen aan één inzamelaar, is het

• stel iemand binnen het bedrijf verantwoordelijk voor het

mogelijk voor bedrijven kostenreductie te creëren en het milieu minder te belasten.

afvalbeheer; • breng de huidige afvalsituatie in kaart. Op deze manier is het duidelijk of het voor het bedrijf interessant genoeg

Onder collectieve afvalinzameling op bedrijven-

is om bepaalde reststromen gescheiden aan te leveren.

terreinen vallen de volgende punten:

Het kostenvoordeel dient niet gezocht te worden in het

• Het gezamenlijk aanbieden van afvalstromen

scheiden zelf maar in de vermindering van de ‘dure’ hoe-

aan één afvalinzamelaar; • betere afvalscheiding en hierdoor minder verwerkingskosten; • projectmatige aanpak van het afvalstoffen-

veelheid restafval; • kies afvalcontainers die bij de specifieke afvalstromen en hoeveelheden passen (rolcontainers, afzetcontainers, perscontainers etc.).

vraagstuk (preventie van afvalstoffen, het verminderen van het aanbod restafval op een bedrijventerrein, nuttige toepassing van

Via een ‘quick-scan’ kan het afvalbeheer van elk

bedrijfsafval, energieopwekking, gebruik

bedrijf in kaart gebracht worden. Bij collectieve

elkaars reststromen).

afvalinzameling kan afgesproken worden dat de afvalinzamelaar een dergelijke scan bij elke deel-

Door afvalpreventie en afvalscheiding komt er minder rest-

nemer uitvoert. De afvalinzamelaar krijgt op

afval vrij, waardoor de kosten voor de inzameling en ver-

deze manier een goed beeld van de vrijkomende

werking ook lager zijn. Door het totale aanbod van het

afvalstoffen en hoeveelheden en het bedrijf

restafval op het bedrijventerrein aan te bieden aan één

krijgt via de quick-scan een goed beeld van haar

afvalinzamelaar, worden er vervolgens financiële voorde-

eigen afvalbeheer en waar besparingen te halen

len behaald.

zijn.

Collectieve afvalinzameling is bij uitstek een thema waarbij naast financiële ook grote milieuvoordelen te behalen zijn. Aanbevolen wordt dan ook om, bij het beoordelen en selecteren van de afvalinzamelaar, naast de prijs (vastgelegd in het raamcontract), ook de voorgestelde preventie maatregelen/acties van de afvalinzamelaar mee te nemen. Om te komen tot een optimalisatie van het totale afvalbeheer, kunnen er op individuele basis preventiemaatregelen genomen worden.

7

2

Wat houdt collectieve afvalinzameling in?

Bij collectieve afvalinzameling op een bedrijven-

• door bewuster om te gaan met reststoffen en

terrein worden de afvalstromen van elk indivi-

afvalstromen, kunnen door verbeteringen in

dueel bedrijf verzameld door één afvalinzame-

het productieproces of het product, kosten-

laar. Voor deze inzameling van afvalstromen

besparingen worden bereikt.

wordt een collectief raamcontract opgesteld. Door de bereikte schaalgrootte zijn de kosten

2.2 De bezwaren op een rij

voor elk bedrijf lager dan bij individuele contracten en is het mogelijk kleine afvalstromen, die

Collectieve inzameling van afval kent naast de

normaal niet gescheiden worden aangeleverd,

voordelen natuurlijk ook bezwaren of compli-

toch gescheiden in te zamelen. De kostenreduc-

caties. Hieronder zijn een paar genoemd:

tie kan soms oplopen tot wel 30%.

• Bedrijven hebben vaak een jarenlange relatie opgebouwd met hun eigen afvalinzamelaar.

2.1 De voordelen op een rij

Met die inzamelaar zijn allerlei specifieke (werk) afspraken gemaakt die met een nieuwe

De voordelen van collectieve afvalinzameling kunnen worden gesplitst in voordelen op korte termijn en voordelen op langere termijn.

inzamelaar weer opnieuw moeten worden afgesproken. • Bedrijven kunnen de gemaakte afspraken en tarieven in het raamcontract gebruiken als

Voordelen op korte termijn

inzet bij hun onderhandelingen met hun hui-

De voordelen van collectieve afvalinzameling

dige afvalinzamelaar. Hierdoor wordt het col-

zijn: • kostenbesparing voor de deelnemende bedrijven;

lectieve raamcontract uitgehold. • Bedrijven die deel uitmaken van een grotere onderneming vallen vaak onder een raam-

• één inzamelaar voor alle afvalstromen;

contract dat het concern voor al haar vesti-

• vermindering transportbewegingen afval-

gingen heeft afgesloten. Deze bedrijven kun-

inzamelaars op het terrein; • meer gescheiden inzameling van afvalstromen; • kleine- èn lichte afvalstromen kunnen rendabel ingezameld worden;

nen vaak moeilijk deelnemen aan de collectieve afvalinzameling op het bedrijventerrein. • Via een raamcontract worden afspraken gemaakt over de huidige afvalstromen. De afvalstromen van nieuwkomers zijn niet opge-

• één loketfunctie via de bedrijvenvereniging of

nomen. Vooral op nieuwe bedrijventerreinen is

de parkmanagementorganisatie voor vragen

het moeilijk in te schatten welke afvalstromen

van bedrijven en Gemeente;

zullen vrijkomen.

• individuele afvalscan (quick-scan) en verbetervoorstellen voor de deelnemende bedrijven.

Bedrijfsafval en hergebruik In 2003 is bij de nijverheid in Nederland 19,8 miljoen ton

Voordelen op de langere termijn

bedrijfsafval vrijgekomen. 85 procent hiervan is bestemd

Naast de voordelen die binnen een tijdsbestek

voor hergebruik. Het overige afval vindt voornamelijk zijn

van één jaar zichtbaar zijn, zijn er ook voordelen

weg naar verbrandingsinstallaties (7% en stortplaatsen

op langere termijn te behalen:

6%). In de groepen van bedrijfsklassen waar het meeste

• het gezamenlijke afvalcontract kan in de loop

bedrijfsafval vrijkomt, is het aandeel hergebruik ook het

der tijd uitgebreid worden met het gescheiden

hoogst. Openbare voorzieningsbedrijven scoren met 97%

inzamelen van meerdere kleine afvalstromen

het hoogst in hergebruik. Zo vindt bodemas, vliegas en het

die normaal gesproken buiten de contracten

ontzwavelingsgips, afkomstig uit kolengestookte centrales,

vallen;

zijn weg in de wegenbouw en in de cement- of gipsindus-

• door de gezamenlijke afvalinzameling ontstaat er een nettere werkomgeving en een net-

hergebruikt in de cementindustrie en in de weg- en water-

ter terreinbeeld. Tevens zal het imago van het

bouw.

terrein en de daarop gevestigde bedrijven verbeteren;

8

trie. Metaalslakken uit de metaalindustrie worden vaak

2.3 Relatie met andere thema’s Elk bedrijf heeft te maken met afvalinzameling. Hierdoor is collectieve afvalinzameling juist een onderwerp dat in het basispakket parkmanagementdiensten een plaats kan krijgen. Door het afsluiten van een raamcontract, heeft het raakvlakken met andere inkooptrajecten, bijvoorbeeld energie en telefoontikken. Er zijn ook afvalinzamelaars die naast het inzamelen van afvalstromen, zich bezig houden met collectief onderhoud van groenvoorzieningen, reparatie van straatbedekkingen tot gladheidbestrijding. Deze aspecten kunnen dan ook, als er voldoende belangstelling bestaat bij de bedrijven, meegenomen worden als onderdeel in het raamcontract van collectieve afvalinzameling.

9

3

Vormen van collectieve afvalinzameling

Het Nederlandse afvalbeleid is erop gericht

worden aan een grotere “straat” waar afval

zoveel mogelijk afval te voorkomen of te her-

gescheiden kan worden ingeleverd, maar ook

gebruiken. Dit heeft als gevolg dat het verbran-

aan een enkele container voor houten pallets.

den of storten van restafval financieel onaan-

De grotere versies vergen een behoorlijke inves-

trekkelijk is (gemaakt). Om toch kosteneffectief

tering en hebben dan ook alleen zin indien er

met afval om te gaan, stimuleert de overheid

voldoende aanbod van afval is. Zij zorgen wel

projecten gericht op collectieve inzameling.

voor een hoger scheidingspercentage van afval omdat bedrijven zich dan ook van zeer (kleine

Verstandig en efficiënt omgaan met afval kan op

gescheiden) afvalstromen kunnen ontdoen. De

verschillende manieren:

kleinere zijn eenvoudiger te realiseren.

• collectief aanbieden van afval aan één afvalinzamelaar; • collectief inzamelpunt of afvaldepot op het bedrijventerrein; • uitwisseling reststromen (reststoffenbank).

In de praktijk blijkt dat bedrijven niet veel gebruik maken van een depot. De extra transporthandelingen spelen hierbij een rol. Vaak zijn de investeringen in een centraal afvaldepot dan ook niet rendabel. In dit themanummer wordt

Natuurlijk zijn er ook combinaties mogelijk. Bij

dan ook deze optie niet verder uitgewerkt.

de uitvoering van het inkooptraject voor collectieve inzameling kunnen deze vormen de revue

3.3 Uitwisseling van reststromen

passeren. Het voorbeeld van uitwisseling van reststromen In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op de ver-

is te vinden op een bedrijventerrein in

schillende vormen.

Kalundborg in Denemarken. Daar zijn op min of meer spontane wijze op economische gronden

3.1 Collectief aanbieden van afval

allerlei samenwerkingsprojecten gerealiseerd op het gebied van energie en reststromen tussen

De meest voorkomende vorm van collectieve

een aantal ondernemingen.

afvalinzameling is het aanbieden van alle afval-

Voor de uitwisseling van reststromen zijn mini-

stromen aan één afvalinzamelaar. Voor de

maal twee bedrijven nodig die bereid zijn om

collectieve afvalinzameling wordt een raam-

een afhankelijkheidsrelatie aan te gaan: immers

contract afgesloten.

de productieprocessen zijn door deze uitwisse-

In het raamcontract worden de afspraken tussen

ling aan elkaar gebonden. Tevens is hierbij de

de bedrijvenvereniging en de afvalinzamelaar

ligging van de bedrijven van belang.

neergelegd, bijvoorbeeld de tarieven, extra services (quick-scans, evaluatiemomenten, etc.)

Bij nieuwe terreinen is het mogelijk bij de uit-

Nadat het raamcontract opgesteld is, worden

gifte van de kavels met de uitwisseling van rest-

vervolgens individuele contracten tussen de

stromen rekening te houden. Bij bestaande

bedrijven en de afvalinzamelaar afgesloten

bedrijventerreinen liggen bedrijfsverplaatsingen

(uiteraard onder de condities zoals die verwoord

echter niet voor de hand.

zijn in het raamcontract). De betaling van elk individueel bedrijf vindt dan ook rechtstreeks

Omdat deze vorm van collectief afvalbeheer nog

plaats aan de afvalinzamelaar. Individuele dien-

nauwelijks in Nederland voorkomt, verdient het

sten zoals het plaatsen van een perscontainer en

de aanbeveling om de uitwisseling van rest-

de ophaalfrequenties, worden tevens in het indi-

stromen niet collectief op te zetten, maar op

viduele contract opgenomen.

individuele bedrijfsbasis op te pakken. Hiervoor kunnen o.a. de uitkomsten van de individuele

3.2 Collectief inzamelpunt

quick-scans gebruikt worden om de mogelijkheden hierop na te gaan.

Een collectief inzamelpunt of afvaldepot, is één punt op een terrein waar de deelnemers specifiek afval kunnen storten. Hierbij kan gedacht

10

De uitwisseling van reststromen in Kalundborg Op een bedrijventerrein in het Deense Kalundborg staan een elektriciteitscentrale, een olieraffinaderij, een briotechnologische fabriek, een gipsfabriek, een zwavelzuurproducent en een cementfabriek, die in het productieproces elkaars reststromen gebruiken. Daar gaat de stoom van de elektriciteitscentrale naar een farmaceutisch bedrijf. Organische reststoffen van het farmaceutische bedrijf gaat naar boeren in de omgeving. Restwarmte van de elektriciteitscentrale verwarmt huishoudens. Vliegas en gips (rookgasontzwavelingen) van de elektriciteitscentrale gaan naar een cementfabriek en gipsplatenfabriek. De besparingen die hierdoor gerealiseerd zijn (per jaar 600.00 m3 water, 30.000 ton kolen, 19.000 ton olie, 130.000 ton co2, 3700 ton so2) hebben de investeringen al dik terugverdiend. Ook in Nederland zijn er voorbeelden te vinden. Zo gebruikt een waterstoffabriek in de Botlek het lage drukgas dat de NAM voorheen affakkelde en gebruikt Shell Moerdijkstoom van een elektriciteitscentrale en een afvalverbrandingsinstallatie. Toch zijn er risico’s verbonden aan een dergelijk industrieel ecosysteem. Problemen in het ene productieproces zorgen ervoor dat bepaalde reststromen niet geleverd kunnen worden aan het andere bedrijf, waardoor diens productieproces ook hinder zal ondervinden. Ook de verschillen in groeitempo kunnen voor problemen zorgen: als het ene bedrijf zijn productie moet inkrimpen, krijgt het andere bedrijf te maken met een tekort aan grondstoffen.

11

4

De betrokken partijen

Bij het opzetten van collectieve afvalinzameling

• het voorkomen van afvalstromen;

op bedrijventerreinen, zijn meerdere partijen

• het hergebruiken van afvalstromen;

betrokken. In het onderstaande worden deze

• het op milieuverantwoordelijke wijze verwer-

partijen genoemd met hun rol in het proces. In

ken van afval (verbranden, indien dit niet

hoofdstuk 5 zal uitgebreid op deze rollen worden

mogelijk is, storten van afval).

ingegaan. Het reguleren van afvalscheiding gebeurt op 4.1 Alle bedrijven meenemen

grond van de Wet Milieubeheer. Bij vergunningplichtige bedrijven kan het bevoegde gezag, als

De op het terrein gevestigde bedrijven, zijn

dit in het belang van het milieu noodzakelijk

natuurlijk direct betrokken bij collectieve

gevonden wordt, vergunningsvoorschriften

afvalinzamelingtrajecten. In de meeste gevallen

opleggen. Deze voorschriften kunnen zijn

is (een deel van) die bedrijven verenigd in een

gericht op het nemen van preventie- en schei-

bedrijvenvereniging. Daarnaast zijn er natuur-

dingsmaatregelen, meet- en registratie-

lijk ook bedrijven die “ongeorganiseerd” zijn.

voorschriften en onderzoeks- en rapportagevoorschriften. Bedrijven die geen milieu-

De bedrijvenvereniging

vergunning hebben, (ca 75%) vallen niet onder de

Als wij hier spreken over een bedrijvenvereni-

wet, maar onder de Algemene Maatregelen van

ging wordt ook een Industriekring, een platform

Bestuur.

of een ander georganiseerd verband van ondernemers op een terrein bedoeld. Wet MilieubeheerVolgens de Wet milieubeheer De bedrijvenvereniging is vaak de initiatiefne-

Per december 2005 is de Wet Milieubeheer aangepast. Het

mer van een collectief afvalinzamelingtraject en

ALARA-principe is vervangen door het BBT-principe.

zijn op die manier betrokken. De vereniging, of een werkgroep daarvan, kan optreden als

In het verleden werd uitgegaan van het ALARA-principe:

spreekbuis voor haar achterban en is daarmee

tref de maatregelen die redelijkerwijs zijn uit te voeren.

de gesprekspartner voor de Gemeente en inza-

Hierbij mochten ook de kostenaspecten en de technische-

melaars. Belangrijk is, dat duidelijk is, welk

en organisatorische uitvoerbaarheid worden betrokken.

mandaat c.q. inkoopbevoegdheid de vereniging heeft.

Het principe ‘Best beschikbare Techniek’ (BBT) ofwel Best Available Technics (BAT), verplicht ondernemers ook tech-

Het ongeorganiseerde bedrijfsleven

nieken toe te passen die minder financieel rendabel (bij-

Alle bedrijven die gevestigd zijn op het bedrij-

voorbeeld een langere terugverdientijd) of technische min-

venterrein, zijn de potentiële afnemers van deze

der makkelijk, moeten worden toegepast.

diens, georganiseerde én de ongeorganiseerde. Door ook de ongeorganiseerde bedrijven bij dit

Bij vergunningverlening zal dit principe worden toegepast.

traject te betrekken, bestaat de mogelijkheid

Overheden gebruiken hierbij de BAT Referentie-

het volume te vergroten en zodoende voor allen

documenten (BREF’s) welke zijn opgesteld in het kader van

een betere oplossing te krijgen. Natuurlijk kan

de Europese richtlijnen (IPPC). Deze BREF’s worden op alle

wel de eis gesteld worden dat ook ongeorgani-

bedrijven toegepast.

seerde bedrijven lid moeten worden van de bedrijvenvereniging als ze mee willen doen aan

Meer informatie hierover vindt u op: www.vrom.nl en

het collectieve contract.

www.afval.nl

4.2 De overheid Het Nederlandse en Europese afvalbeleid richt zich in volgorde van wenselijkheid op:

12

4.3 De afvalinzamelaar

4.4 De freeriders

Door een inzamelaar te kiezen die al een groot

Een grote valkuil bij collectieve afvalinzameling

marktaandeel heeft op het bedrijventerrein, blij-

kan zijn dat individuele bedrijven de afspraken,

ven de veranderingen voor de deelnemende

met betrekking tot de tarieven in het raamcon-

bedrijven beperkt.

tract, gebruiken om bij hun huidige afvalinzamelaar betere voorwaarden te bedingen. Zij rij-

Afvalinzamelaars zijn vaak actief in bepaalde

den een tijdje mee in het collectieve traject, tot-

geografische gebieden. Dit omdat zij daar hun

dat ze weten wat ze willen weten.

eigen afvalinzamelingpunt hebben en anders sprake zou zijn van te hoge transportkosten.

Indien dit het geval is, zullen er uiteindelijk min-

Bij de selectie van de inzamelaars is het dan ook

der bedrijven meedoen aan het raamcontract,

goed te letten op de afstand van het bedrijven-

waardoor het contract en het vertrouwen tussen

terrein tot de inzamellocatie van de inzame-

de aanbieder en de bedrijven, wordt uitgehold.

laars.

Dit kan voor de afvalinzamelaar een reden zijn om de voorwaarden van het raamcontract aan

Preventie van afval

te passen (indien de totale hoeveelheid afval

Naast allerlei technische mogelijkheden om afval te schei-

minder wordt, zal de prijs per ‘eenheid afval’

den en hierdoor de reststroom te verkleinen, is het aller-

hieraan aangepast worden).

eerst van belang goed zicht te hebben op de huidige afvalsituatie van een bedrijf. Een quick-scan kan hierbij helpen.

Het is dan ook van belang om in het begin van

Zo bood een schildersbedrijf gemiddeld 50 tot 60 blikken

het proces (zie hoofdstuk 5) bedrijven die aange-

met restjes verf aan als chemisch afval. Door deze blikken

ven mee te willen doen, intentieverklaringen te

uit te laten lekken, was dit gemiddelde gedaald tot onge-

laten ondertekenen. Uiteraard zijn de bedrijven

veer 5 blikken. Op deze manier hoefden de overige blikken

van deelname ontslagen indien zij via de raam-

niet als chemisch afval aangemerkt te worden.

overeenkomst duurder uit zouden zijn.

Een ander bedrijf bood al haar afval aan als restafval. Door eenvoudig folie en papier in gescheiden bakken te storten, werd de afvaljaarrekening bijna gehalveerd. Overigens is het nu verplicht om deze afvalstromen gescheiden aan te leveren.

13

5

Het collectieve afvalinzamelingproject

Wanneer op een bedrijventerrein nog geen enke-

strategisch of financieel belang voor de orga-

le vorm van samenwerking plaatsvindt tussen

nisatie, is het niet verstandig om op prijs in te

de bedrijven, is de invoering van collectieve

kopen. Dan is het beter een goede band aan te

afvalinzameling één van de eerste thema’s die

gaan met de leverancier. Indien de impact van

zich hiervoor leent. Immers bij elk bedrijf komen

het product of de dienst voor de organisatie

afvalstromen vrij, waarvan zij zich moet ont-

klein is, kan op prijs worden ingekocht.

doen. Besparingen hierop zijn dan ook altijd welkom!

Bij de inrichting van het project ‘Collectieve Afvalinzameling’, gelden dezelfde principes.

Om het proces in goede banen te leiden, is het

Wil de bedrijvenvereniging een zo laag moge-

noodzakelijk dat de bedrijven op het terrein op

lijke prijs, of ziet zij collectieve afvalinzameling

één of andere manier georganiseerd zijn. Vaak is

als een meer strategische factor?

dit een bedrijvenvereniging. Indien de bedrijven zich nog niet verenigd hebben, zal allereerst alle

Optie 1: De afvalinzamelaar als partner

aandacht zich hierop moeten richten. In het

Hierbij wordt al vroeg in het project de keus voor

algemene basisgedeelte van dit draaiboek wordt

de afvalinzamelaar gemaakt. Vanaf dat moment

hier nader op in gegaan.

is het duidelijk wie de afvalinzamelaar is. Op deze manier kan de afvalinzamelaar veel tijd en

Twee wegen die naar Rome leiden

energie steken in de voorbereidende fase zonder

Na gebleken interesse bij de bedrijven op het

het risico te lopen bij de daadwerkelijke uitvoe-

industrieterrein, moet er al vlot een principe

ring het raamcontract mis te lopen.

keuze worden gemaakt over de wijze waarop het project wordt aangepakt:

Optie 2: Afvalinzameling als inkoopproduct

• Kiezen we één inzamelaar die vervolgens op

Bij het inkopen op prijs, worden een aantal con-

basis van een aantal randvoorwaarden een

currerende offertes vooral op prijs bekeken.

aanbieding opstelt

Om de compleetheid en vergelijkbaarheid van

of

de offertes te kunnen beoordelen, moet zeer

• Kiezen we voor het opstellen van een eigen

duidelijk zijn waarop geoffreerd moet worden.

inventarisatie en programma van eisen en

Hiervoor is een meer gedetailleerde inventa-

laten we meerdere inzamelaars een aan-

risatie van de afvalstromen noodzakelijk en

bieding maken.

moet vooraf aangegeven worden welke aanvullende diensten er worden verwacht.

5.1 Twee opties Bij het inkopen van producten of diensten moet gekeken worden naar het belang van het product of de dienst voor de organisatie. Bij groot

Voordelen

Selecteer de afvalinzamelaar als partner in het project

Selecteer de afvalinzamelaar vooral op prijs

- Opbouwen structurele relatie

- Bedrijvenvereniging verricht voorwerk en bouwt

- Inbreng specifieke kennis en kunde in project én in de bedrijvenvereniging - Veel activiteiten kunnen bij de inzamelaar worden neergelegd

kennis op - Door duidelijke onderlinge vergelijking zeker een scherpe prijs - Wisseling van inzamelaar makkelijker

- Het milieuvoordeel krijgt meer kans waardoor ook meer kostenreductie gerealiseerd kan worden Nadelen

- Na selectie inzamelaar weinig flexibiliteit (je zit er wel aan vast) - Meer werk te verrichten door bedrijvenvereniging - Onderlinge prijsvergelijking moeilijker

- Milieuvoordelen bij bedrijven krijgen minder aan dacht en bijbehorende kostenreducties worden niet gerealiseerd - Meer risico op “shopgedrag” bedrijven

14

5.2 Start project collectieve afvalinzameling

5.2.1 Creëren draagvlak Het creëren van draagvlak bij de potentiële deel-

De start van een collectieve afvalinzameling-

nemers, is in deze eerste fase cruciaal. Vaak heb-

project, kan vanuit ondernemers komen die het

ben bedrijven een jarenlange relatie opgebouwd

initiatief nemen, of naar voren komen uit een

met hun afvalinzamelaar en zijn zij niet meteen

eerder gehouden interessepeiling voor park-

bereid om dit op te geven. Naast de mogelijke

management.

financiële voordelen, zijn ook andere punten voor het bedrijf van belang zoals: • Moet het productieproces gewijzigd worden? • Hoe verloopt het overstappen van de ene naar de andere inzamelaar? • Wordt nog wel aan mijn specifieke eisen gedacht?

Initiatief

5.2

Onderzoeken

Interessepeiling

Creëren draagvlak

samenwerking andere initiatieven

Nee

Stoppen

5.2.2

5.2.1

5.2.3

Voldoende schaalgrootte ?

Oriëntatie afvalinzamelaars

Afvalinzamelaar als

Afval inzameling als

partner

Wijze van selectie 5.3

5.4 5.2.4

15

inkoopproduct

De rol van de Gemeente is in deze fase belang-

De intentieverklaring kent meestal een inleiding

rijk. Door vanuit de Gemeente bestuurlijke com-

met een aantal overwegingen, zoals het feit dat

mitment uit te dragen, zijn bedrijven eerder

collectieve afvalinzameling kan leiden tot lagere

geneigd de mogelijkheden van collectieve afva-

kosten, betere afvalscheiding en daarmee bij-

linzameling te bekijken.

draagt aan duurzaam beheer van een terrein. Verder kan worden aangegeven dat de betref-

Bij de start is het belangrijk dat de bedrijvenver-

fende ondernemer de belangen van bovenstaand

eniging meedoet en dat er duidelijke project-

onderschrijft en daarom deelneemt aan het pro-

trekkers zijn. Het is goed vanuit de vereniging

ject gericht op realisatie van de collectieve inza-

een werkgroep te formeren. In deze eerste fase

meling.

moet duidelijk worden wie in de werkgroep zitting hebben, wie de voorzitter/spreekbuis is en

Door ondertekening van de intentieverklaring

wat de taken en bevoegdheden van de werk-

verplicht de ondernemer zich tevens de infor-

groep zijn. Voor de bedrijven op het bedrijven-

matie te verstrekken die noodzakelijk is om het

terrein moet er tevens een duidelijk aanspreek-

project uit te voeren. Tot slot staat in de inten-

punt zijn voor vragen.

tieverklaring dat de ondernemer zich verplicht deel te nemen aan het collectieve contract

5.2.2 Uitvoeren interessepeiling

indien dit leidt tot een kostenniveau gelijk of

Nadat de werkgroep is ingericht, krijgt deze

lager aan zijn huidige kostenniveau. Een alter-

opdracht van het bestuur van de bedrijven-

natief is dat wordt afgesproken dat het over-

vereniging om een aantal activiteiten uit te voe-

stappen alleen verplicht is indien dit 5 of 10%

ren. Over de resultaten hiervan rapporteert de

lager is dan het huidige kostenniveau.

werkgroep aan het bestuur en de leden van de vereniging.

Nadere globale inventarisatie Tevens is het handig om parallel aan de intentie-

De werkgroep voert de volgende activiteiten uit:

verklaringen een beknopte inventarisatie uit te

• het peilen van de concrete interesse in een col-

voeren naar de huidige afvalstromen. Dit kan,

lectief afvalinzamelingproject; • het voeren van oriënterende gesprekken met inzamelaars; • het (zonodig) organiseren van een voorlichtingsbijeenkomst;

door bij de bedrijven de jaaroverzichten op te vragen of door gebruik te maken van het inventarisatieformulier zoals in bijlage 1 is opgenomen. Ook deze informatie kan direct bij aanvang van de vervolgstappen worden gebruikt.

• een advies uitbrengen aan bestuur en vereniging over de voorkeursoptie voor de werkwijze

Ongeorganiseerde bedrijven ook meenemen

voor het collectieve afvalinzamelingproject.

Naast de in de bedrijvenvereniging georganiseerde bedrijven, zijn er vaak ook nog veel onge-

Nadat, door bestuur en/of vereniging een keus

organiseerde bedrijven. Ook deze kunnen deel-

gemaakt is voor de wijze waarop het project ver-

nemen aan het collectieve traject. Hierbij kan

der wordt uitgewerkt, krijgt de projectgroep een

bijvoorbeeld als voorwaarde worden gesteld dat

vervolgopdracht.

zij, bij uiteindelijke deelname aan het contract, lid worden van de bedrijvenvereniging.

Intentieverklaringen Het is goed, voorafgaand aan de vervolgactivi-

5.2.3 Initiatieven in de regio?

teiten van de werkgroep, intentieverklaringen

Het kan zijn dat een bedrijvenvereniging op een

van de geïnteresseerde bedrijven te vragen. Dit

naburig terrein of in een naburige gemeente

versterkt de positie van de werkgroep richting

collectieve afvalinzameling al heeft ingevoerd.

de afvalinzamelaars en vergroot de kans op een

Door samenwerking is het mogelijk het afval-

succesvol project.

volume te vergroten en tot lagere tarieven per eenheid afval te komen. Tevens maakt dit groter volume het mogelijk om meer afvalstromen gescheiden aan te leveren.

16

De werkgroep kan een korte verkenning uitvoe-

wijze waarop het vervolg van het project wordt

ren om te onderzoeken of dergelijke initiatieven

ingericht, kan het goed zijn een voorlichtings-

bekend zijn. Gezien de aard van het inzamelen

bijeenkomst te houden. De mogelijke voordelen

is het daarbij wel van belang dat deze initiatie-

van collectieve inzameling en de beide opties

ven wel in de buurt zijn gerealiseerd.

waarmee het project kan worden aangepakt, kunnen worden toegelicht.

Vervolgens moeten de bedrijvenverenigingen

Tevens kan uitgelegd worden op welke wijze

wel onderling bekijken of hun selectiecriteria

wordt omgegaan met de eventuele commit-

voor de aanbieder overeenkomen en hoe wordt

mentverklaringen.

opgegaan met revenuen 5.3 Optie 1: De afvalinzamelaar als partner 5.2.4 Keuze uit opties inkooptraject Op basis van de resultaten van de interessepei-

Er is gekozen voor de optie om de afvalinzame-

ling onder de leden en de gesprekken met de ver-

laar als partner binnen het project te halen. Dit

schillende partijen, moet worden besloten hoe

houdt in dat de volgende stappen gezet moeten

het project verder vorm te geven. Mocht er wei-

worden:

nig respons zijn bij de bedrijven, dan kan over-

• selectie partner afvalinzameling;

wogen worden het project te stoppen.

• uitvoeren project collectieve afvalinzameling; • opstellen en afsluiten raam- en individuele contracten;

Organiseren voorlichtingsbijeenkomst Alvorens een definitieve keus te maken voor de

• nazorg.

Selectie afvalinzamelaar 5.3

Voorbereiden overeenkomst met leverancier

Opstellen shortlist: : - Bedrijvengids - Regionale initiatieven - Overige

Vaststellen randvoorwaarden en criteria

Afwegen en kiezen partner

5.3.1

Afsluiten raamcontract 5.3.2

Afvalscan bedrijven en afsluiten individuele contracten 5.3.3

Nazorg 5.5

17

5.3.1 Selectie partner afvalinzameling

Selectiecriteria voor de inzamelaar

Bij het selecteren van de afvalinzamelaar moe-

Bij de vergelijking van de verschillende inzame-

ten een aantal activiteiten worden uitgevoerd.

laars is het ook van belang op de volgende

Zo moet eerst een overzicht van de mogelijk

aspecten te letten:

inzamelaars verkregen worden. Vervolgens moet

• Heeft de afvalinzamelaar al ervaring met het

informatie worden ingewonnen over deze partij-

collectief inzamelen van afvalstromen op een

en. Op basis van deze lijst met aanvullende gegevens moeten twee of drie partijen worden geselecteerd waar verdere gesprekken mee

bedrijventerrein? • Hoe staat de afvalinzamelaar in de regio bekend?

gevoerd worden.

• Wat is het huidige marktaandeel van de inza-

Shortlist afvalinzamelaars

• Is de afvalinzamelaar bekend met de om-

melaar op het terrein? Het transporteren van afval is vrij kostbaar, daarom zie je afvalinzamelaars vooral regionaal, rondom hun verwerkingspunt, opereren. Bij het

geving? • Beschikt de afvalinzamelaar over alle benodigde vergunningen?

opstellen van een long- en short list moet hier

• Wat is de grootte van het bedrijf?

rekening mee worden gehouden.

• Welke diensten kan de afvalinzamelaar verder bieden (kan zij alle afvalstromen inzamelen,

Verschillende afvalinzamelaars

aanvullende diensten etc.)?

Het is van belang om niet puur te selecteren op prijs per ‘eenheid afvalstroom’. De milieuvoor-

Indien een afvalinzamelaar niet over alle vergun-

delen, zoals het gescheiden ophalen van afval-

ningen beschikt, die noodzakelijk zijn om alle

stromen, zijn hierbij minstens van belang. Ook

afvalstoffen te mogen inzamelen, is het ook niet

de service van de afvalinzamelaars kunnen

mogelijk om één factuur op te stellen.

(behoorlijk) verschillen. Zo bieden verschillende afvalinzamelaars quick-scans aan waarin het

Kiezen op basis van een voorstel

afvalbeheer in elk individueel bedrijf wordt

Op basis van de eerdere activiteiten, worden één

nagelopen. Ook het aanleveren van de afval-

of twee partijen uitgenodigd een samen-

gegevens aan de verantwoordelijke instanties

werkingsvoorstel te maken. Hierin wordt door

kan gedaan worden door de afvalinzamelaar.

de inzamelaars beschreven op welke wijze zij

Op deze manier wordt er veel werk uit handen

het project van collectieve afvalinzameling vorm

genomen van de individuele bedrijven.

willen geven.

Het is overigens mogelijk dat niet één maar

Daarnaast is het interessant te weten op welke

twee afvalinzamelaars worden geselecteerd, bij-

wijze de inzamelaar om wil gaan met de huidige

voorbeeld één afvalinzamelaar voor het ‘gewone’

contracten en contractvoorwaarden (prijs).

bedrijfsafval en één inzamelaar voor het ‘che-

Daarbij is het niet ongebruikelijk af te spreken

misch’ afval.

dat een bedrijf, dat een intentieverklaring heeft getekend, overstapt, indien de nieuwe prijs (of

Initiatieven in de regio

zijn nieuwe kostenniveau indien er slimme

Bij het selecteren van de partner, kunnen ook de

verbetervoorstellen worden gedaan) 5 tot 10%

initiatieven in de regio een rol spelen. In een

lager ligt dan het huidige.

eerdere fase is al naar gekeken. Op basis van de voorstellen en het belang dat aan verschillende criteria wordt gehecht, wordt door de werkgroep een keus gemaakt tussen de verschillende aanbieders van afvalinzameling. Natuurlijk moet een en ander wel transparant zijn en goed uitlegbaar aan de deelnemende bedrijven en de leden van de bedrijfsvereniging.

18

5.3.2 Het raamcontract afsluiten

5.3.4 Overeenkomen Individuele contracten

Als de partner voor de collectieve afvalinza-

Het opstellen van een raamcontract en de indi-

meling is gekozen, wordt met hem een raam-

viduele contracten, moeten zowel bij het traject

overeenkomst afgesloten. Bij het raamcontract

waarbij de afvalinzamelaar als partner wordt

hoort een duidelijk plan van aanpak voor de

gezien, als bij het traject waarbij meer op prijs

invoering van het collectief inzamelen van afval.

wordt ingekocht.

Welke activiteiten worden uitgevoerd om inzicht te krijgen, de details van de afvalstromen

Het individuele contract

en op welke wijze zal straks de overgang worden

De afvalinzamelaar stelt op basis van de uitge-

geregeld. Ook zijn de condities vastgelegd waar-

voerde “quick scan” een aanbieding op voor een

onder bedrijven die de intentieverklaring gete-

contract met het individuele bedrijf. De con-

kend hebben, over gaan.

dities die zijn vastgelegd in de raamcontract, gelden hierbij als randvoorwaarden. In deze

Betreffende de diensten van de afvalinzamelaar

individuele contracten worden tevens de aan-

worden in het raamcontract de volgende zaken

vullende diensten aangegeven, zoals de plaat-

vermeld:

sing van een perscontainer.

• de te leveren diensten van de afvalinzamelaar; • de werkwijze/procedurebehandeling van de afvalinzamelaar;

In deze fase moet voorkomen worden dat individuele bedrijven met de contracten aan het

• de inzet van personeel;

‘shoppen’ gaan bij de eigen afvalinzamelaar, om

• de financiering/facturering van deze diensten;

daar betere condities te verkrijgen.

• de duur van de overeenkomst;

De intentieverklaringen dienen hierbij als waar-

• overlegmomenten;

borg. De collectiviteit en de voordelen van het

• geheimhouding;

raamcontract, kunnen dan immers in gevaar

• klachtenafhandeling;

komen.

• hoe wordt omgegaan met nieuwe deelnemers; • overgang van de ‘oude situatie’ naar de ‘nieu-

5.4 Optie 2: Afvalinzameling als inkoopproduct

we situatie’. Er is gekozen uit te gaan van een heldere verNa afsluiting van het raamcontract wordt het

gelijking tussen concrete offertes.

project met de gecontracteerde partner verder

Afvalinzameling als inkoopproduct. Voor dit pro-

uitgewerkt.

ject is een gedegen voorbereiding van de offerte aanvraag van belang, aangezien anders de aan-

5.3.3 Quick scans en aanbiedingen

biedingen niet aansluiten op wat daadwerkelijk

In overleg met de geselecteerde partner, is een

gevraagd wordt en de onderlinge vergelijking

plan van aanpak opgesteld. In dit plan zitten

moeilijk is.

zeker de volgende stappen: • inventarisatie afvalstromen bij geïnteresseerde ondernemingen (‘quick scan’ afval); • doen van verbetervoorstellen richting de individuele bedrijven; • doen van bedrijfsgerichte aanbiedingen bin-

Dit leidt tot de volgende activiteiten: • opstellen programma van eisen voor de offerte aanvraag; • aanvragen en beoordelen offertes; • contracteren raam- en individuele contracten.

nen het gestelde raamcontract. Vaak is het noodzakelijk voor de uitwerking van Verder zal een en ander aan communicatie en

dit programma van eisen om deskundigheid in

PR rondom het project gedaan moeten worden.

te huren. Mogelijk is deze deskundigheid op het

Exacte invulling hiervan wordt vastgesteld in

terrein beschikbaar.

overleg met de geselecteerde inzamelaar.

19

Opstellen programma van eisen offerte aanvraag Randvoorwaarden voor offertes ` Randvoorwaarden voor raamcontract ` Leveringsvoorwaarden ` Prijzen per afvalstroom ` Facturering ` Wijze van afvalstoffenregistratie

Inventarisatie ` Opvragen afvalstofregistratie ` Looptijd huidige contracten ` Opzeggen huidige contracten ` Ondertekening intentieverklaring

5.4.1

Aanvragen en beoordelen offertes Selectie leverancier 5.4.2

Afsluiten raamcontract

5.4.3

Afvalscan en afsluiten individuele contracten met bedrijven 5.4.3

Nazorg

5.5

5.4.1 Opstellen programma van eisen Om het programma van eisen op te kunnen stellen, moet goed inzicht zijn in de huidige afvalstromen. Deze moeten worden geïnventariseerd. Om te beginnen bij de bedrijven die 1 De gegevens van de

hebben aangegeven geïnteresseerd te zijn in col-

verschillende afval-

lectieve afvalinzameling. Deze bedrijven worden

stromen voor deze

benaderd om een verdiepingsslag te maken.

de maand- of jaarfacturen gebruikt worden;1 • van welke afvalinzamelaar het bedrijf momenteel de dienst betrekt; • tot wanneer het huidige contract (plus opzegtermijn) loopt; • specifieke wensen of eisen (bijvoorbeeld de ledigingsfrequentie). Alle bedrijven laten deelnemen

inventarisatie zijn overigens heel gemak-

Wanneer er nog geen interessepeiling heeft

Door deelname van ongeorganiseerde bedrijven

kelijk te verzamelen

plaatsgevonden, moeten alle bedrijven bena-

kan het totale volumeafval worden vergroot,

door de gegevens te

derd worden. Via deze inventarisatie moeten de

waarmee voor iedereen betere voorwaarden

gebruiken die vermeld

volgende zaken naar voren komen:

bedongen kunnen worden. Zoals eerder aange-

staan op de maand-

• de intentie om deel te nemen aan het collec-

geven kan aan de ongeorganiseerde bedrijven

of jaarfactuur van de huidige afvalinzamelaar.

20

tieve contract; • de afvalstromen en de hoeveelheden die bij het bedrijf vrijkomen. Hiervoor kan als basis

gevraagd worden lid te worden bij deelname aan het project.

Deze inventarisatie moet inzicht verschaffen in

De offerte

hoeveel bedrijven willen deelnemen aan deze

In de offerte beschrijft de afvalinzamelaar de

dienst. Met de globale uitkomsten kan vervol-

activiteiten of werkzaamheden die zij voor-

gens bepaald worden hoeveel afvalstromen van

stellen. Hierbij wordt de prijs en de prijsopbouw

welke type vrijkomen op het bedrijventerrein.

per ‘eenheid afvalstroom’ aangegeven, de service

Dit geeft de afvalinzamelaars een beeld van de

en mogelijkheden van gescheiden afvalinzame-

vrijkomende afvalstromen en de mogelijkheden

ling gegeven.

van gescheiden afvalstromen. Met enkele afvalinzamelaars kan vervolgens nog Intentieverklaring laten tekenen

een offertebespreking plaatsvinden. In dit

Indien in het voortraject nog geen intentie-

gesprek wordt ingegaan op alle randvoorwaar-

verklaring is getekend, is dit het moment

den van het raamcontract:

bedrijven hierom te vragen. (zie § 5.2.2)

• Wat kan er bijvoorbeeld afgesproken worden

Opstellen programma van eisen raamcontract

• Hoe vindt de rapportage van de afvalinzame-

over mogelijke revenuen? De uitkomsten van deze inventarisatie dienen als basis voor een bestek of programma van

laar richting de bedrijven/bedrijvenvereniging plaats?

eisen waaraan, de collectieve afvalinzameling

• Hoe zal de overstap plaatsvinden?

moet voldoen. Hierin worden de globale hoe-

• Wat te doen bij klachten?

veelheden van de afvalstromen genoteerd en de

• Contractduur: wat is de looptijd van de aange-

specifieke wensen van enkele bedrijven (bijvoorbeeld de frequentie van het ophalen).

boden diensten? • Waarborging van kwaliteit? • Prijs/kwaliteitverhouding?

5.4.2 Aanvragen en beoordelen offertes Het aanvragen van de offerte moet gedaan wor-

• Eventuele extra kosten (wel of geen milieu belasting o.i.d.).

den bij een selectieve groep afvalinzamelaars. Voor de wijze van werken hiervoor zie § 5.3.1.

Selectie beste offerte Nadat de verschillende offertes ontvangen zijn,

Voeren voorgesprekken

kan de daadwerkelijke selectie plaatsvinden.

Nadat een shortlist van potentiële inzamelaars

Belangrijk is het niet puur te selecteren op prijs

is opgesteld, kan in een aantal voorgesprekken

per ‘eenheid afvalstroom’. De milieuvoordelen,

het pakket van eisen worden voorgelegd. De

zoals het gescheiden ophalen van afvalstromen,

afvalinzamelaar kan hierbij zijn visie geven en

spelen ook een rol. Ook de service van de

mogelijke aanvullende diensten. Na deze

afvalinzamelaars kunnen (behoorlijk) verschil-

gesprekken wordt vervolgens een offerte opge-

len, bijvoorbeeld quick-scans afvalreductie of

vraagd aan de verschillende afvalinzamelaars.

het voeren van de afvaladministratie. Op deze manier wordt er veel werk uit handen genomen

Het is van belang dat bij het offreren niet alleen

van de individuele bedrijven.

puur gekeken wordt naar de financiële voordelen. Juist de milieumaatregelen, zoals het opha-

Het is hierbij overigens mogelijk dat op basis

len van kleine gescheiden afvalstromen, zijn

van de offertes, niet één maar twee afval-

vaak zaken waar grote verschillen bestaan tus-

inzamelaars worden geselecteerd, bijvoorbeeld

sen de verschillende afvalinzamelaars en deze

één afvalinzamelaar voor het ‘gewone’ bedrijfs-

milieuvoordelen houden automatisch financiële

afval en één inzamelaar voor het chemisch afval.

voordelen in (vermindering restafval). Nadat de afvalinzamelaar geselecteerd is, wordt

21

Initiatieven in de regio?

er in een aantal vervolggesprekken een raam-

Voordat gekeken wordt naar potentiële aanbie-

contract opgesteld. Tevens wordt hierbij een

ders, is het ook goed om in de regio rond te kij-

plan de campagne voor het verdere traject rich-

ken. Zie hiervoor ook § 5.3.1.

ting bedrijven opgesteld. In dit plan wordt aan-

gegeven wat het raamcontract inhoudt, eventueel aangevuld met de financiële voordelen per individueel bedrijf en wat het tijdspad is. Tevens worden er afspraken gemaakt hoe nieuwkomers in deze voorziening worden opgenomen. 5.4.3 Overeenkomen contracten Het opstellen van een raamcontract en de Individuele contracten, moeten zowel bij het traject waarbij de afvalinzamelaar als partner wordt gezien, als bij het traject waarbij meer op prijs wordt ingekocht. Hiervoor wordt verwezen naar § 5.3.4. waar het wordt beschreven. 5.5 Nazorg Na een half jaar tot één jaar kan er een evaluatie plaatsvinden. In deze evaluatie wordt van beide kanten aangegeven wat de behaalde resultaten zijn (besparingen, milieuvoordelen) en wat er nog verbeterd kan worden. Tevens kunnen bedrijven aan de deelnemers worden toegevoegd. Deze bedrijven zullen deelnemen op de condities zoals die in het raamcontract afgesproken zijn. Het is dus als het ware een beheersfase waarin de nadruk ligt op het bijeenbrengen van ervaringen die voor de contractverlenging relevant zijn. Het verdient aanbeveling om na het inkooptraject niet de werkgroep te ontbinden. Het takenpakket van de werkgroep verandert wel. Gedurende de looptijd van het raamcontract, moeten de rapportages van de aanbieder worden geëvalueerd en klachten worden opgevangen en begeleid. Tegen het eind van de looptijd van het raamcontract, moet de werkgroep besluiten of zij dit raamcontract willen verlengen of dat men een nieuwe inkoopronde wil houden.

22

Colofon Titel:

Uitgave:

Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland, Afval

Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken

Provincie Overijssel Eenheid Economie, Milieu en Toerisme

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrijfsomgeving

Voor informatie:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters (026) 384 42 22 www.oostnv.nl/bedrijventerreinen

Provincie Gelderland Joost Roeterdink (026) 359 91 62 www.gelderland.nl

Provincie Overijssel Taner Demir (038) 425 24 97 www.overijssel.nl

Tekst:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrifjsomgeving Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters

Vormgeving:

Provincie Gelderland

Fotografie:

Wils Kloos en Dick Brouwers

Drukwerk:

Provincie Gelderland

Het ‘Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland’ is een initiatief van de Provincies Gelderland en Overijssel in samenwerking met de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV.

Niets uit deze uitgave mag voor commerciele doeleinden worden vermenigvuldigd en/of aangewend zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV.

Hoewel dit draaiboek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden opstellers noch uitgevers enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit draaiboek.

© 2006, Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

23

2006_2156_EPP

24

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Provincie Gelderland

Provincie Overijssel

Ontwikkelingsmaatschappij

Markt 11

Luttenbergstraat 2

Oost nederland NV

Postbus 9090

Postbus 10078,

Meander 601,Arnhem

6800 GX Arnhem

8000 GB Zwolle

Postbus 5215

T (026) 359 90 00

T (038) 425 25 25

6802 EE Arnhem

[email protected]

[email protected]

T (026) 384 42 22

www.gelderland.nl

www.overijssel.nl

[email protected] www.oostnv.nl/ bedrijventerreinen

Draaiboek Parkmanagement

Beveiliging

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 1

Draaiboek Parkmanagement

Beveiliging

Oost NV Provincie Gelderland Provincie Overijssel

1

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 2

Samenvatting

Collectieve beveiliging houdt in dat de onderne-

Het proces

mers de handen ineenslaan om de beveiliging van de individuele percelen gezamenlijk te rege-

Om collectieve beveiliging te realiseren, moeten

len. Zij geven aan een beveiligingsorganisatie de

een aantal stappen doorlopen worden. Dit pro-

opdracht om een beveiligingsplan op te stellen

ces wordt in deze samenvatting beknopt toege-

en uit te voeren. Collectieve beveiliging kent ver-

licht.

schillende voordelen, zoals: • zichtbare aanwezigheid van een professionele

Initiatieffase

beveiligingsbeambte op het bedrijventerrein

Vanuit de bedrijvenvereniging wordt, bijvoor-

tijdens de avond, nacht en weekend;

beeld naar aanleiding van de resultaten van een

• minimale reactietijd bij alarmopvolging, schadebeperking door snel handelen;

enquête, een trekker aangesteld. Samen met enkele andere ondernemers organiseren zij een

• toezicht op verlichting, wegen en groen;

informatiebijeenkomst over collectieve beveili-

• uit cijfers blijkt, dat collectieve bewaking het

ging.

aantal calamiteiten op een bedrijventerrein sterk verlaagd.

Organisatie informatiebijeenkomst Deze informatiebijeenkomst heeft als doel om

Collectieve beveiliging kan op verschillende

aan te geven wat de huidige beveiligingssituatie

manieren uitgevoerd worden:

op het bedrijventerrein is, wat collectieve bevei-

• mobiele surveillance;

liging inhoudt, wat de verschillende mogelijkhe-

• fysieke afscheiding/afsluiting entree bedrij-

den en wat de gevolgen en de globale kosten

venterrein;

hiervan zijn.

• cameratoezicht. Inventarisatie en programma van eisen Mobiele surveillance houdt een permanente

Na de informatiebijeenkomst kan een korte

aanwezigheid in van een gemotoriseerde bevei-

inventarisatie plaatsvinden. De bedrijven moe-

ligingsbeambte op de daartoe met de bedrijven-

ten tijdens deze inventarisatie aangeven of zij

vereniging overeengekomen uren. Deze beveili-

serieus de intentie hebben om deel te nemen

gingsbeambte rijdt met een duidelijk herkenba-

aan collectieve beveiliging en welke eisen en

re en opvallende auto over het gehele terrein.

wensen zij hebben op dit gebied. Daarnaast is

Een fysieke afscheiding in de vorm van een hek-

het van belang te weten welke bedrijven reeds

werk of een waterpartij, belemmert criminelen

een contract hebben met een beveiligings-

in hun bewegingsvrijheid. Dit kan verder geopti-

organisatie en wanneer dit contract afloopt.

maliseerd worden, door de toegang tot het bedrijventerrein op bepaalde uren af te sluiten

Initiatieven in de regio

of slechts via één entree toegankelijk te maken.

De werkgroep kan een korte verkenning uitvoe-

Camera’s zijn als het ware ogen op afstand. Met

ren om te onderzoeken of op naburige bedrijven-

een relatief kleine inspanning, kan een groot

terreinen collectieve beveiliging is ingevoerd.

gebied in de gaten gehouden worden. Belangrijk

Door samenwerking, is het mogelijk het con-

is wel, dat de informatie die wordt geregis-

tract te vergroten en zo tot efficiëntere surveil-

treerd, wel bruikbaar is (goede zichtlijnen en

lance ronden, beter gebruik van een meldkamer

verlichting).

en daarmee ook tot lagere tarieven te komen. Tevens maakt dit grotere volume mogelijk, dat

In het beveiligingsplan dat de beveilingsorgani-

er naar innovatiever oplossingen kan worden

satie op basis van het programma van eisen van

gezocht.

de ondenemersvereniging opstelt, kunnen deze vormen opgenomen worden.

Oriëntatie beveiligingsorganisaties De volgende stap op weg naar collectieve beveiliging, is de selectie van de beveiligings-

2

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 3

Initiatief

Onderzoeken samenwerking andere initiatieven

Creëeren draagvlak

Inventarisatie

Oriëntatie beveiligingsbedrijf

Integraal beveiligingsplan

Beoordelen plannen en selectie beveiligingsbedrijf

Opstellen raam- en individuele contracten

Start collectieve beveiliging

Nazorg

organisatie. Hiervoor worden enkele oriënteren-

opstellen voor het gehele terrein. Een beperkt

de gesprekken gevoerd. De uitkomst van de

aantal beveiligingsorganisaties wordt gevraagd

inventarisatie en het globale programma van

een aanbieding op te stellen.

eisen dienen als basis voor die gesprekken. Op

3

basis van dit programma van eisen en het

Beveiligingsplan

gesprek met de bedrijvenvereniging, kunnen de

In het beveiligingsplan beschrijft de aanbieder

beveiligingsorganisaties een beveiligingplan

de activiteiten of werkzaamheden die zij willen

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 4

uitvoeren om de beveiliging van het bedrijven-

Nazorg

terrein te optimaliseren. Daarbij kunnen ook

Na een half of één jaar kan er voor de deelne-

fysieke of technologische aanpassingen, die de

mende bedrijven een bijeenkomst georganiseerd

veiligheid op het terrein vergroten, worden voor-

worden over de tot dan toe bereikte veiligheids-

gesteld. Naast de voorgestelde activiteiten en

situatie. Hierbij kunnen ook politie en

aanpassingen (surveillance, cameratoezicht en

Gemeente worden uitgenodigd. Tijdens deze bij-

dergelijke) wordt ook aangegeven hoe de kosten

eenkomst wordt de actuele situatie bekeken en

over de deelnemende bedrijven verdeeld wor-

kan vanuit de bedrijven of de beveiligingsorgani-

den.

satie aangeven worden of er nog aanvullende zaken nodig zijn om de beveiliging te optimali-

Keuze beveiligingsbedrijf

seren. Input van de implementatiegroep is hier-

Op basis van de beveiligingsplannen en de alge-

bij van belang.

mene indruk die tijdens dit traject van de verschillende organisaties is verkregen, moet een beoordeling plaatsvinden. Daarbij spelen naast de kosten, ook andere overwegingen een rol. Deze liggen meer op het vlak van vertrouwen; vertrouwen in de organisatie, in de wijze van werken en in de kwaliteit van de voorstellen. De raam- en individuele contracten Nadat er een keuze gemaakt is voor één beveiligingsorganisatie, wordt het overkoepelende raamcontract opgesteld. Daarna worden de individuele contracten afgesloten. In de raamovereenkomst verplicht de bedrijvenvereniging zich om zoveel mogelijk bedrijven te laten deelnemen aan de overeenkomst. In de individuele contracten wordt vastgelegd welke werkzaamheden verricht zullen worden voor het gehele bedrijventerrein en welke specifiek voor het individuele bedrijf. Hierbij kan gedacht worden aan sleutelrondes of bijzondere opvolgingsprocedures. Start collectieve beveiliging In de eerste maanden na de start van de collectieve beveiliging, is het van belang dat beide partijen elkaar op de hoogte houden van eventuele verbeterpunten. Vanuit de bedrijvenvereniging kan een groep van ondernemers gevormd worden, die de implementatie van de collectieve beveiliging begeleidt. In de beginfase kan deze groep maandelijks bij elkaar komen om de eventuele verbeterpunten met de beveiligingsorganisatie te bespreken. Later kan de frequentie omlaag.

4

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 5

Inhoud

Samenvatting

2

1.

Inleiding

6

2.

Wat houdt collectieve beveiliging in?

7

2.1

Voordelen collectieve beveiliging

7

2.2

Positieve gevolgen op langere termijn

7

2.3

Nadelen collectieve beveiliging

7

2.4

Relatie met andere thema’s

8

3.

Verschillende vormen van collectieve bewaking

9

3.1

Mobiele surveillance

9

3.2

Fysieke afscheiding/afsluiting bedrijventerrein

3.3

Cameratoezicht

4.

De betrokken partijen

12

4.1

De bedrijven.

12

4.2

De bedrijvenvereniging

12

4.3

Het beveiligingsbedrijf

12

4.4

De politie

12

4.5

De brandweer en andere hulpdiensten

12

4.6

De Gemeente

13

4.7

MKB-Nederland

13

4.8

De freeriders

13

5.

Het collectieve beveiligingsproject

14

5.1

De initiatieffase

14

5.2

Organisatie informatiebijeenkomst

16

5.3

Inventarisatie en programma van eisen

16

5.4

Initiatieven in de regio?

17

5.5

Oriëntatie beveiligingsorganisaties

17

5.6

Het beveiligingsplan

18

5.7

Keuze beveiligingsbedrijf

19

5.8

De raam- en individuele contracten

19

5.9

Start collectieve beveiliging

20

5.10

De nazorg

20

Bijlagen

5

9 10

21 Bijlage 1. Voorbeeld van een inventarisatie

21

Bijlage 2 Selectiecriteria beveiligingsorganisaties

22

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 6

1 Inleiding

Het Nederlandse bedrijfsleven is bij uitstek een sector die met een aanzienlijke jaarlijkse schade

Individuele maatregelen

geconfronteerd wordt als gevolg van criminali-

• Verlichting: witte verlichting geeft geen verkleu-

teit (inbraak, diefstal en vandalisme).

ring, dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld blauw of

Criminaliteit kost het bedrijfsleven naar schat-

geel licht. Met wit licht zijn personen beter te iden-

ting € 1,9 miljard per jaar. Een belangrijke kostenpost is de gevolgschade. Deze treft het

tificeren. • Werende groenvoorziening: doornstruiken maken

bedrijfsleven in de vorm van arbeidsuitval, het

een pand minder aantrekkelijk om in te breken.

opnieuw opbouwen van de administratie en herstel van inboedel of het bedrijfspand 1.

Ideaal is een hoogte van 1 meter. Dit zorgt voor een vrije zichtlijn vanaf de openbare weg naar het pand • Inbraakfolie: deze folie zorgt ervoor dat ramen

Bedrijven die gevestigd zijn op een bedrijventerrein, kunnen rekenen op belangstelling van criminelen. Vaak zijn in de avonduren en in het weekend de bedrijven gesloten waardoor er

moeilijker te breken zijn (werkt dus vertragend). Verder beperkt het de schade door glasscherven. • Degelijk hang- en sluitwerk: dit behoeft geen betoog (hopen wij).

geen of nauwelijks toezicht is. Met individuele

• Gevels vrijhouden: geen auto’s of containers parke-

maatregelen probeert het bedrijfsleven de kans

ren bij de gevels, inbrekers hebben een beperkte

op criminaliteit te verminderen. Een aantal

oppervlakte nodig om naar de 1e verdieping te klim-

voorbeelden hiervan vindt u in het kader indivi-

men. Veranker (indien mogelijk) verrijdbare contai-

duele maatregelen.

ners op minimaal 10 meter afstand van bebouwing. • Brandblusinstallatie: inbrekers proberen hun spo-

Hoewel deze individuele maatregelen de kans op

ren uit te wisselen door middel van brandstichting.

inbraak verminderen, blijkt in de praktijk dat de

Een goedwerkende brandblusinstallatie beperkt

inspanningen van de individuele bedrijven op het bedrijventerrein niet goed op elkaar zijn afgestemd. Ook zijn de wensen van Gemeente, politie en brandweer op deze manier niet goed

individuele kavels tot één. • Geen opslag buiten: uitpandige opslag is kwetsbaar

met elkaar te verenigen. Door samenwerking op

voor brandstichting, vermindert de overzichtelijk-

het gebied van beveiliging kan het risico en de

heid en maakt een terrein interessanter voor inbre-

kans op schade nog verder verminderd worden.

kers.

Door hierover goede afspraken te maken, daalt de criminaliteit en neemt de aantrekkelijkheid 1 Het Ministerie van

van het bedrijventerrein toe. Deze collectieve

Justitie en BZK hebben

aanpak, waarin bedrijven structureel samen-

het actieplan Veilig

werken om criminaliteit aan te pakken, blijkt

Ondernemen opge-

goed te werken. De criminaliteit neemt in de

steld. De centrale doel-

eerste jaren na de start met 60 tot zelfs 70% af2 .

stelling van dit actie-

Dit betekent voor de ondernemers lagere scha-

plan is de criminaliteit

dekosten, lagere verzekeringspremies en een

en overlast met mini-

hogere waarde van het pand als gevolg van een

maal 20% te verminde-

betere uitstraling.

ren in het jaar 2008. 2 Deze cijfers zijn gerealiseerd op bedrijventerreinen waar bedrijven door samenwerking het KVO-keurmerk (Keurmerk Veilig ondernemen) hebben verkregen.

6

deze vervolgschade. • Eén toegang: beperk het aantal toegangen tot de

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 7

2. Wat houdt collectieve beveiliging in?

Collectieve beveiliging houdt in dat de ondernemers de handen ineenslaan om de beveiliging

KVO-Keurmerk

van de individuele percelen gezamenlijk te rege-

Bij de invoering van collectieve beveiliging, kan

len. Zij geven aan één beveiligingsorganisatie de

gebruik worden gemaakt van het instrument

opdracht om een beveiligingsplan op te stellen

Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO). Het KVO is een

en uit te voeren. Een succesvol samenwerkings-

certificeringsregeling dat ontwikkeld is onder toezicht

verband voor collectieve beveiliging bestaat,

van het Nationaal Platform Criminaliteitsbestreiding

naast de deelnemende bedrijven en beveiligings-

(NPC). Het KVO-certificaat kan gehaald worden als

organisatie, ook uit de politie en Gemeente.

ondernemers, Gemeente, politie, brandweer en andere partners gezamenlijk een aantal maatregelen tref-

Uitgangspunt is dat ieder bedrijf, al naar gelang

fen die de veiligheid op een bedrijventerrein structu-

de hoogte van het beveiligingsrisico, evenredig

reel verhogen.

bijdraagt aan de kosten van collectieve beveili-

Het KVO is een instrument dat alle partijen voordeel

ging.

biedt. Een veiliger bedrijventerein is voor de belangrijkste betrokken partijen (ondernemers, Gemeente,

2.1 Voordelen collectieve beveiliging

politie en brandweer) uiteraard van groot belang. Daarnaast kunnen ondernemers, die deelnemen aan

De volgende voordelen kunnen bereikt worden

KVO-gecertificeerde beveiliging, onder andere korting

met collectieve beveiliging:

krijgen op verzekeringspremies en fiscale voordelen

• zichtbare aanwezigheid van een professionele

genieten.

beveiligingsbeambte op het bedrijventerrein

Bovendien is het KVO voor de Gemeente, een instru-

tijdens de avond, nacht en weekend;

ment waarmee concrete invulling kan worden gege-

• minimale reactietijd bij alarmopvolging;

ven aan het lokale veiligheidsbeleid. Concrete maatre-

• schadebeperking door snel handelen;

gelen die genomen worden in het kader van collectie-

• toezicht op verlichting, wegen en groen;

ve beveiliging van bedrijventerreinen zijn: surveillan-

• het aantal calamiteiten op een bedrijventer-

ce aanwezig tijdens risico-uren, technische beveili-

rein verlaagd sterk; • sterke preventieve werking door permanente

ging, het toesten aan veiligheidscriteria en indien mogelijk aanpassen van groenvoorzienigen, verlich-

aanwezigheid beveiligingsbedrijf, waarschu-

ting en ontsluitingswegen, registratie en analyse van

wingsborden op toegangswegen en individue-

de aanwezigheid van voertuigen en personen op het

le deelnemerborden;

terrein.

• lage individuele kosten bij collectiviteit;

Partijen die een KVO-traject willen doorlopen, kunnen

• toepassen geavanceerde systemen eerder

hierbij begeleid worden door procesbegeleiders van

mogelijk; • individuele maatregelen ter voorkoming van

MKB-Nederland. Het Ministerie van Justitie heeft financiele middelen aan het MKB-Nederland ter

criminaliteit worden beter op elkaar afge-

beschikking gesteld voor deze kosteloze begeleiding.

stemd.

Meer informatie over het KVO-keurmerk en de begeleiding door MKB-Nederland kunt u vinden op:

2.2 Positieve gevolgen op langere termijn

www.kvo.mkb.nl

Naast de voordelen die op korte termijn zichtbaar zijn, worden de volgende voordelen op langere termijn gerealiseerd:

aan collectieve beveiliging maar ‘plukken er

• blijvende lage criminaliteitscijfers;

wel de vruchten van’. Juridisch is het niet

• korting op premies verzekeringen.

mogelijk om hen te verplichten mee te doen. Wel zijn er andere mogelijkheden die in dit

2.3 Nadelen collectieve beveiliging

draaiboek verder uitgewerkt worden; • er is een bepaalde omvang nodig van deelne-

7

Naast bovengenoemde voordelen kunnen aan

mende bedrijven om de kosten van collectieve

collectieve beveiliging tevens nadelen kleven:

beveiliging (zoals de inzet van een surveillan-

• freeriders: sommige bedrijven doen niet mee

ceteam) te dragen. Ook bedrijven die het echt

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 8

niet nodig hebben, ondervinden toch sociale druk om deel te nemen. 2.4 Relatie met andere thema’s Collectieve beveiliging van een bedrijventerrein is te beschouwen als een dienst die centraal wordt ingekocht door de bedrijven. Aangezien de inzet van een surveillanceteam tijdens bepaalde perioden (bijvoorbeeld ’s nachts) de grootste kostenpost is, is het noodzakelijk om vanaf het begin zoveel mogelijk bedrijven te laten deelnemen. Om de deelnamegraad zo hoog mogelijk te maken, kan de eis gesteld worden dat een bedrijf alleen mag meedoen aan andere parkmanagementdiensten (zoals collectieve inkoop energie en/of telefoontikken) indien zij ook meedoen aan collectieve beveiliging.

8

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

3

Pagina 9

Vormen van collectieve bewaking

Beveiliging kan op veel manieren worden inge-

Deze vorm van collectieve beveiliging wordt

vuld. Bij het opstellen van een beveiligingsplan

momenteel het meest toegepast op bedrijven-

voor een bedrijventerrein, moet bekeken wor-

terreinen.

den welke van deze mogelijkheden het meest effectief zijn. De verschillende vormen zijn:

Surveillancerapport

• mobiele surveillance;

In een surveillancerapport kunnen de volgende zaken

• fysieke afscheiding/afsluiting entree bedrij-

vermeld worden:

venterrein; • cameratoezicht.

• geconstateerde onregelmatigheden bij de deelnemende bedrijven (raam open etc.); • alle alarmmeldingen van de deelnemende bedrijven;

In het onderstaande zal op de verschillende vor-

• verdachte voertuigen op het terrein;

men dieper ingegaan worden en wordt er een

• verdachte personen op het terrein;

beeld geschetst van de mogelijkheden en de

• fysieke staat van het terrein (kapotte lantaarnpalen,

onmogelijkheden.

vandalisme, overwoekerend struikgewas en dergelijk).

3.1 Mobiele surveillance In overleg met de bedrijvenvereniging kan afgeMobiele surveillance houdt een permanent aan-

sproken worden dat per kwartaal of halfjaar een

wezigheid in van een gemotoriseerde beveili-

rapport opgesteld wordt met de bevindingen

gingsbeambte op de daartoe met de bedrijven-

van de afgelopen periode. Met grote bedrijven

vereniging overeengekomen uren. De beveili-

kan afgesproken worden dat zij tevens een ver-

gingsbeambte rijdt met een duidelijk herkenba-

slag krijgen van de voorvallen die zich in de afge-

re en opvallende auto over het gehele terrein.

lopen periode hebben voorgedaan. Deze kwartaal/half jaarlijkse rapportages zijn anders van

Bij meldingen van inbraak, vernielingen of iets

opzet dan de surveillancerapporten.

dergelijks, gaan ze naar het perceel waarvan de melding afkomstig is. Wanneer verdachte

3.2 Fysieke afscheiding/afsluiting

omstandigheden worden aangetroffen, wordt de politie gewaarschuwd. In dergelijke situaties is

Een fysieke afscheiding in de vorm van een hek-

het mogelijk dat een tweede surveillanceteam

werk of een waterpartij belemmert criminelen

zich naar het bedrijventerrein begeeft om de

in hun bewegingsvrijheid. Dit kan verder geopti-

taken van het eerste surveillanceteam over te

maliseerd worden door de toegang tot het

nemen totdat deze laatste weer beschikbaar is

bedrijventerrein op bepaalde uren af te sluiten

voor surveillance. Overigens zijn er voor elke

of slechts via één entree toegankelijk te maken.

verdachte situatie (zoals inbraakalarm, overvalalarm, brandalarm etc.) in samenwerking met

3.2.1 Vormen van afscheiding

de politie procedures ontwikkeld.

Er zijn verschillende varianten van afscheiding denkbaar, van stalen hekwerken tot waterpartij-

Door op bepaalde plaatsen zogenaamde ‘scanpa-

en en groenstructuren.

len’ te plaatsen, kan bijgehouden worden op welk tijdstip de beveiligingsbeambte zijn ronde

Indien er gebruik gemaakt wordt van hekwer-

heeft gehouden en welke route hij hierbij

ken, verdient het aanbeveling om één type hek-

gevolgd heeft.

werk te plaatsen. De beeldkwaliteit van het bedrijventerrein wordt hierdoor verbeterd en

De beveiligingsbeambte maakt na elke dienst

ook zijn er goede afspraken te maken over geza-

een surveillancerapport op. Een afschrift hier-

menlijk onderhoud en inkoop van het hekwerk.

van wordt tevens naar de plaatselijke politie gezonden. Meer informatie over het surveillan-

De laatste tijd wordt er steeds meer de voorkeur

cerapport kunt u vinden in het kader:

gegeven aan natuurlijke afscheidingen in de

Surveillancerapport.

vorm van waterpartijen en/of ondoordringbaar groen. Natuurlijke barrières zoals een spoorlijn, kanaal of groenstructuur, worden hier zoveel

9

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 10

mogelijk in opgenomen. Op deze manier wordt

namelijk de technische specificaties van het sys-

het beeld van een ‘bedrijven-Alcatraz’ voorko-

teem. De nieuwste technologische ontwikkeling

men en ook maakt het criminelen erg lastig deze

op dit gebied, richt zich op het koppelen van ver-

hindernissen te nemen (bijvoorbeeld door het

schillende systemen, bijvoorbeeld cameratoe-

doorknippen van hekwerk). De waterpartij kan

zicht aan een systeem met geluidsdetectie. Ook

overigens ook dienen als blusvijver voor het

is het mogelijk om ‘verdachte’ voertuigen te vol-

bedrijventerrein.

gen door middel van lussen in de weg.

Belangrijk is wel, dat indien er van groenstructu-

Cameratoezicht

ren gebruikt gemaakt wordt, de gebouwen vanaf

Een goed voorbeeld van optimale samenwerking is

de openbare weg zichtbaar blijven. Als er

het project collectieve beveiliging van bedrijventer-

gebruikt gemaakt wordt van een waterpartij,

reinen van het platform Noord-Holland Noord. Hier

moet men wel bedenken dat deze tijdens de

wordt voor de beveiliging van het bedrijventerrein,

winter dicht kan vriezen. Een waterpartij met

naast het stadion van voetbalclub AZ, gebruik

aan één kant doornstruiken, kan dit risico

gemaakt van de camera’s van AZ. Als er niet gevoet-

beperken.

bald wordt, worden deze gebruikt voor het bedrijventerrein.

3.2.2 Afsluiten Het is mogelijk om (een deel van) het bedrijven-

Vaak komen de beelden binnen bij het ‘zenuw-

terrein ’s nachts af te sluiten voor doorgaand

centrum’ van de beveiligingsorganisatie. Bij

verkeer. Uiteraard is dit alleen mogelijk als er

calamiteiten waarschuwt deze vervolgens de

geen doorgaande route over het terrein loopt.

surveillance ter plaatse. Het is ook mogelijk dat

Door één entree toegankelijk te maken voor bij-

de beelden binnenkomen in de beveiligingsauto.

voorbeeld pasjeshouders, worden de verkeers-

Op deze manier wordt tijd gewonnen (er gaat

stromen gebundeld, hetgeen gunstig is voor de

geen tijd verloren door communicatie tussen

sociale controle.

het zenuwcentrum en de beveiliging ter plaatse) en kan ook direct gezien worden waar precies de

Hulpdiensten

verdachte situatie zich voordoet.

Let er wel op dat brandweer of andere hulpdiensten op elk ogenblik toegang moeten hebben tot het ter-

Een andere mogelijkheid is de inzet van mobiele

rein. Zo is op sommige bedrijventerreinen geregeld

camera’s. Deze camera’s rouleren tussen de deel-

dat het hekwerk, voor hulpdiensten op afstand elek-

nemende bedrijven en worden geplaatst in/op

tronisch te openen is. Er moeten ook afspraken

die bedrijven, waar op dat moment een ver-

gemaakt worden met nutsbedrijven die bij een sto-

hoogd risico is op inbraken of andere calamitei-

ring het terrein op moeten. Bijvoorbeeld als een

ten.

transformatorhuisje op het bedrijventerrein staat.

Het beveiligen van een bedrijventerrein met camera’s, is echter geen substituut voor een sur3.3 Cameratoezicht

veillanceteam; indien het bij een alarmopvolging drie kwartier duurt voordat de beveiliging

Camera’s zijn als het ware ogen op afstand. Met

op de plaats van bestemming is, heeft camera-

een relatief kleine inspanning kan een groot

toezicht weinig zin. Deze vorm van beveiliging

gebied in de gaten gehouden worden. Belangrijk

kan dan ook gezien worden als aanvulling op

is dat, de informatie die wordt geregistreerd wel

mobiele surveillance. Wanneer er bij een

bruikbaar is voor inbraakpreventie (goede zicht-

bepaald perceel een verdachte situatie zich

lijnen en verlichting). Daarnaast is het ook

voordoet, kan meteen polshoogte genomen

belangrijk om vast te stellen wat het doel is van

worden.

cameratoezicht (criminele activiteiten observeren, herkennen of identificeren). Dit bepaalt

10

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 11

Juridische restricties De Wet bescherming persoonsgegevens (WBP) is van toepassing bij het instellen van cameratoezicht. Deze wet dient de bescherming van persoonsgegevens. De WBP maakt een duidelijk onderscheid in de toegepaste techniek voor cameratoezicht. Wordt er gebruik gemaakt van analoge of digitale technieken bij cameratoezicht? Bij digitale technieken zijn er veel meer mogelijkheden voor het verwerken van beeld- en geluidgegevens. In het algemeen valt cameratoezicht met gebruikmaking van een analoge techniek buiten de reikwijdte van de WBP. Digitaal videocameratoezicht valt onder de WBP en moet, tenzij het hiervan uitdrukkelijk is vrijgesteld, gemeld worden bij het college Bescherming Persoonsgegevens (CBP). In de regel is cameratoezicht, dat ingezet wordt voor de beveiliging van personen, gebouwen, terreinen, zaken en productieprocessen, vrijgesteld van melden op grond van artikel 38 uit het Vrijstellingsbesluit. Voorwaarde is wel dat er gewerkt moet worden met duidelijk zichtbare camera's en dat er voldaan wordt aan de andere eisen die zowel artikel 38 Vrijstellingsbesluit als de WBP stellen. Beelden mogen in de regel bijvoorbeeld niet langer dan 24 uur bewaard worden. Meer informatie aangaande de juridische aspecten vindt u op www.cbpweb.nl

11

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 12

4. De betrokken partijen

Bij het opzetten van collectieve beveiliging op

4.3 Het beveiligingsbedrijf

bedrijventerreinen zijn meerdere partijen betrokken. In dit hoofdstuk worden de partijen

Het beveiligingsbedrijf is verantwoordelijk voor

beschreven. In hoofdstuk 5 wordt uitgebreider

de activiteiten en werkzaamheden die afgespro-

op het proces en de specifieke rol per partij inge-

ken zijn in het raamcontract. Zij stelt een bevei-

gaan.

ligingsplan op en voert dat vervolgens uit. Naast de collectieve beveiliging, is het mogelijk dat zij

4.1 De bedrijven

voor enkele bedrijven tevens individuele maatregelen uitvoert, zoals bijvoorbeeld een sleutel-

De op het terrein gevestigde bedrijven, zijn de

ronde.

toekomstige afnemers van de beveiligingsdienst. Zij geven aan of zij meedoen of niet en

4.4 De politie

wat bij deelname hun eisen en wensen zijn. Aangezien elk bedrijf haar eigen visie heeft op

Om een goed beeld te krijgen van de criminali-

collectieve beveiliging, is het handig om bij de

teit op het bedrijventerrein, is informatie van de

start van het proces goede (eenduidige) voor-

politie (het regionale platform criminaliteitsbe-

lichting te geven over wat collectieve beveiliging

strijding) onontbeerlijk. Deze zogenaamde nul-

inhoudt, wat de mogelijkheden zijn, de voorde-

meting wordt tevens gebruikt als referentieka-

len zijn en de (globale) kosten bedragen.

der voor de evaluatie. Daarnaast kan de politie aangeven waar de ‘zwakke plekken’ in de huidi-

Na het afsluiten van een raamcontract tussen

ge beveiligingssituatie zich bevinden.

een beveiligingsbedrijf en de bedrijvenvereniging, worden de individuele contracten tussen

De politie kan tevens informatie geven over de

de bedrijven en de beveiligingsorganisatie afge-

voordelen van collectieve beveiliging. Na een

sloten (uiteraard onder de condities zoals die

bepaalde periode (bijvoorbeeld één jaar) kan zij

verwoord zijn in het raamcontract). Individuele

wederom cijfers verstrekken over de criminali-

diensten, zoals een sleutelronde, kunnen op

teit. Uit deze cijfers moet dan blijken, dat door

deze manier in het individuele contract opgeno-

collectieve beveiliging, bijvoorbeeld het aantal

men worden.

inbraken, pogingen hiertoe en het aantal gevallen van vandalisme, zijn verminderd.

4.2 De bedrijvenvereniging 4.5 De brandweer en andere hulpdiensten Om het proces in goede banen te leiden, is het

12

noodzakelijk dat er voor de verschillende partij-

De brandweer en andere hulpdiensten, moeten

en één aanspreekpunt is. Dit is op een bedrijven-

nauw betrokken worden bij de planvorming om

terrein vaak de bedrijvenvereniging of een park-

bepaalde wegen (in de toekomst) af te sluiten.

managementorganisatie. Zij onderhandelt met

Zij moeten immers op elk moment toegang heb-

het beveiligingsbedrijf en sluit het raamcontract

ben tot het terrein. Daarnaast zal bij dit type

af. Via de bedrijvenvereniging wordt de commu-

infrastructurele ingrepen ook de Gemeente

nicatie van en naar alle partijen gecoördineerd.

betrokken zijn. Met de Gemeente, beveiligings-

In een aantal gevallen wordt speciaal voor de

organisatie en de bedrijvenvereniging moeten in

collectieve beveiliging een ‘Stichting Collectieve

dit soort gevallen, voor alle partijen heldere

Beveiliging’ opgericht.

afspraken worden gemaakt.

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 13

4.6 De Gemeente

4.8 De freeriders

De Gemeente speelt een belangrijke rol bij het

Vaak zijn de zogenaamde freeriders een groot

gehele proces. Aangezien zij vaak verantwoorde-

probleem bij het opzetten van collectieve bevei-

lijk is voor de fysieke inrichting van het terrein

liging. Zij betalen niet mee aan de geboden dien-

(stratenplan, groenvoorziening, onderhoud) is

sten, maar kunnen hier wel de vruchten van

de Gemeente nauw betrokken bij het aanpakken

plukken. Juridisch is het (nog) niet mogelijk om

van knelpunten (slechte verlichting, afsluiten

hen verplicht te laten deelnemen. Toch zijn er

bepaalde wegen, onderhoud groen). Tevens kan

mogelijkheden om deze freeriders aan te pak-

de Gemeente bij de startfase, financieel bijdra-

ken. In hoofdstuk 5 zal hier nader op worden

gen aan het opzetten van collectieve beveiliging.

ingegaan.

Niet alle bedrijven kunnen namelijk vanaf het begin meedoen, omdat zij nog lopende contracten hebben met een andere beveiligingsorganisatie. De meerwaarde van collectieve beveiliging voor de Gemeente is de verbeterde veiligheidssituatie en daarmee de verbeterde vestigingsvoorwaarden voor (nieuwe ) bedrijven. Tevens kan de mogelijke ‘verloedering’ van een bedrijventerrein tegen gegaan worden. 4.7 MKB-Nederland MKB-Nederland begeleidt kosteloos KVO-keurmerkt trajecten op bedrijventerreinen, in opdracht van het Ministerie van Justitie. Hiervoor beschikt MKB-Nederland over een speciaal projectteam van regionaal opererende procesbegeleiders. Dit team kan worden ingezet om concrete procesbegeleiding te bieden aan lokale projecten.

13

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

5.

Pagina 14

Het collectieve beveiligingsproject

Wanneer op een bedrijventerrein nog geen enke-

Surveillanceperiode

le samenwerking plaatsvindt tussen de bedrij-

Met de beveiligingsorganisatie moeten afspraken

ven, is de invoering van collectieve bewaking

gemaakt worden over de uren waarop een surveillan-

één van de eerste thema’s die hiervoor in aan-

ceteam aanwezig is. Zo kan er afgesproken worden

merking komt. Immers alle bedrijven hebben er

dat er op werkdagen (maandag t/m vrijdag) van

baat bij en het is een thema dat in het eerste

20:00 ’s avonds tot 07:00 ’s ochtends een surveillan-

jaar na invoering al vruchten afwerpt (te meten

ceteam aanwezig is. Indien er op het bedrijventerrein

aan dalende criminaliteitscijfers).

op zaterdag bedrijven open zijn, moet de afweging gemaakt worden of het nodig is om overdag een sur-

Om het proces in goede banen te leiden, is het

veillanceteam te laten rondrijden. Als de meeste

noodzakelijk dat de bedrijven op het terrein op

bedrijven op zaterdag gesloten zijn, kan bijvoorbeeld

één of andere manier georganiseerd zijn. Vaak is

afgesproken worden dat van vrijdag 20:00 uur tot

dit een bedrijvenvereniging. Indien de bedrijven

maandagochtend 07:00 uur altijd een surveillance-

zich nog niet verenigd hebben, zal dit eerst moe-

team aanwezig is. Ook moet afgesproken worden hoe

ten gebeuren. In het basisdeel van dit draaiboek

de beveiliging op feestdagen geregeld wordt (24 uur

wordt hier nader op ingegaan.

een surveillanceteam etc.)

Collectieve beveiliging heeft pas zin als een

Het spreekt voor zich dat hoe meer uren er gesurveil-

groot gedeelte van de bedrijven aangeeft dat ze

leerd wordt, hoe hoger de kosten zullen zijn. Om

meedoen. De deelname kan bevorderd worden

inzichtelijk te maken op welke tijdstippen het bedrij-

door vanuit de bedrijvenvereniging de vereiste

venterrein een verhoogd risico heeft, is informatie

op te nemen, dat bedrijven alleen gebruik kun-

van de politie onontbeerlijk. Samen met een verte-

nen maken van collectieve diensten zoals geza-

genwoordiger van het Regionaal Platform

menlijke inkoop en afvalinzameling, als ze deel-

Criminaliteitsbestrijding van de politie, kunnen de

nemen aan collectieve beveiliging.

meldingen van de afgelopen jaren in kaart gebracht worden. Aan de hand van deze gegevens, kan vervol-

Bij de opzet van collectieve beveiliging zijn er,

gens door de beveiligingsorganisatie in samenspraak

zoals in het voorgaande vermeld is, verschillen-

met de bedrijvenvereniging, een gedegen risicoanaly-

de opties mogelijk:

se gemaakt worden.

• het terrein kan beveiligd worden met een hekwerk en toegangscontrole; • het terrein kan beveiligd worden met camerasurveillance;

In het schema zijn de stappen opgenomen die bij een collectief beveiligingsproject doorlopen worden.

• het terrein kan beveiligd worden met een surveillanceteam gedurende perioden waarin veel

5.1 De initiatieffase

bedrijven gesloten zijn (’s nachts en in het weekend).

Op een gemiddeld bedrijventerrein is de beveiliging van elk bedrijf verschillend geregeld. Zo

Aangezien de inzet van een surveillanceteam

maakt bedrijf A geen gebruik van een alarmin-

het grootste deel van de totale kosten van

stallatie met alarmopvolging, heeft bedrijf B een

collectieve beveiliging in neemt, is het van

beveiligingsinstallatie dat in geval van een

belang bij de start zoveel mogelijk deelnemers

alarm de eigenaar waarschuwt en huurt bedrijf

te hebben (zie kader: surveillanceperiode).

C een beveiligingsorganisatie in die twee maal

Uit ervaring blijkt dat minimaal € 120.000,-

per nacht langs het gebouw rijdt. Deze situatie

3 Uiteraard is dit

tot € 150.000,- per jaar nodig is om ‘s nachts een

kent in vergelijking met collectieve beveiliging

bedrag afhankelijk

permanente aanwezigheid van een beveiligings-

een aantal belemmeringen:

naar gelang het aantal

beambte te hebben (inclusief alarmopvolging, versterking tweede surveillanceteam, etc.)3.

• beveiliging is alleen reactief (alarmopvolging).

surveillance-uren dat

Hierdoor duurt het enige tijd voordat een per-

‘ingekocht’ wordt

soon (eigenaar of beveiligingsbeambte) pols-

(prijspeil 2004).

hoogte kan nemen van de situatie;

14

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 15

Initiatief 5.1

Onderzoeken samenwerking andere intitiatieven

Creëren draagvlak

Inventarisatie 5.2

5.4

Oriëntatie beveiligingsbedrijf 5.5

Integraal beveiligingsplan 5.6

Beoordelen plannen en selectie beveiligingsbedrijf 5.7

Opstellen raam- en individuele contracten 5.8

Start collectieve beveiliging 5.9

Nazorg 5.10

15

Parkmanagement in de praktijk

5.3

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 16

• aangezien er geen beveiligingsbeambte gedu-

Nadat de informatiebijeenkomst heeft plaatsge-

rende de gehele nacht aanwezig is op het ter-

vonden en er voldoende belangstelling en draag-

rein, gaat er geen preventieve werking van uit;

vlak bij de bedrijven is, kan de inventarisatiefase

• individuele beveiligingsplannen zijn niet op

starten.

elkaar afgestemd. 5.3 Inventarisatie en programma van eisen Helaas is vaak een serie inbraken de aanleiding om de mogelijkheden te onderzoeken om geza-

Na de informatiebijeenkomst kan een korte

menlijk de beveiliging te organiseren. De bedrij-

inventarisatie plaatsvinden waarbij de bedrijven

venverenging kan hiervoor het initiatief nemen

aangeven of zij de intentie hebben om deel te

en een trekker aanstellen.

nemen aan collectieve beveiliging en welke

Om andere bedrijven te polsen en te informeren,

eisen en wensen zij hebben. Ook is het van

is het verstandig om als eerste een informatie-

belang te weten welke bedrijven al een contract

bijeenkomst te organiseren (zie § 5.2). Na geble-

hebben met een beveiligingsorganisatie en wan-

ken interesse vanuit de ondernemers op het

neer dit contract afloopt.

bedrijventerrein, kan rondom de trekker een werkgroep geformeerd worden.

De inventarisatie Als resultaat van de inventarisatie, die bijvoor-

5.2 Organisatie informatiebijeenkomst

beeld gehouden kan worden in de vorm van een korte enquête, moeten de volgende zaken dui-

De informatiebijeenkomst heeft als doel om aan

delijk worden:

te geven wat de huidige beveiligingssituatie op

• Hoeveel bedrijven geven aan deel te willen

het bedrijventerrein is, wat collectieve beveiliging inhoudt, wat de verschillende mogelijkheden en wat de gevolgen en de globale kosten hiervan zijn. Gezien de onderwerpen die op deze

nemen aan collectieve beveiliging? • Welke risico’s/gevaarlijke situaties onderscheiden zij nu? • Welke aanvullende wensen zouden zij hebben

bijeenkomst de revue passeren, kunnen de vol-

indien zij meedoen aan collectieve beveiliging

gende partijen aanwezig zijn:

(bijvoorbeeld sleutelrondes, interne controles

• de bedrijvenvereniging (als initiatiefnemer); • de politie (actuele beveiligingssituatie en huidige knelpunten); • één of meerdere beveiligingsorganisatie(s)

pand etc.)? • Welke beveiligingsorganisaties zijn momenteel actief op het bedrijventerrein? • Tot wanneer loopt het huidige contract?

(wat houdt collectieve beveiliging in, de meerwaarde, de globale kosten, verschillende bevei-

Hoewel de mogelijkheid bestaat om de con-

ligingsopties etc.);

tractsduur te verkorten, heeft het weinig zin

• de Gemeente (openbare weg, verlichting, groenvoorziening etc.); • de bedrijven die gevestigd zijn op het terrein

minimaal nog één jaar gebonden zijn aan hun huidige contracten, collectieve beveiliging in te

(hoe ervaren zij de huidige beveiligingssitua-

voeren. (zie kader: het inkorten van de con-

tie; welke mogelijke knelpunten zien zij).

tractsduur)

Eveneens verdient het de aanbeveling een verte-

In bijlage 1 wordt een voorbeeldformulier gege-

genwoordiger van een bedrijventerrein, waar

ven van een inventarisatie.

collectieve beveiliging al is ingevoerd, uit te nodigen. Deze persoon kan aangeven wat zijn/haar ervaringen zijn en wat het concreet heeft opgeleverd voor de aangesloten bedrijven.

16

om, als 80% van de bedrijven aangeeft dat zij

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 17

Het inkorten van de contractsduur

5.4 Initiatieven in de regio?

Bij het invoeren van collectieve beveiliging moeten de huidige contracten tussen elk individueel bedrijf

Het kan zijn dat een bedrijvenvereniging op een

en een beveiligingsorganisatie gerespecteerd worden.

naburig terrein of in een naburige gemeente, al

Om toch op korte termijn collectieve beveiliging

collectieve beveiliging heeft ingevoerd. Door

mogelijk te maken, zijn er twee opties.

samenwerking is het mogelijk het contract te vergroten en zo tot efficiëntere surveillance ron-

De bedrijven die gebruik willen maken van collectieve

den, beter gebruik van een meldkamer en daar-

beveiliging, maar nog een individueel contract heb-

mee ook tot lagere tarieven te komen. Tevens

ben, worden in de raamovereenkomst meegenomen

maakt dit grotere volume het mogelijk dat er

als toekomstige afnemer. Nadat het individuele con-

naar innovatiever oplossingen kan worden

tract verlopen is, neemt het bedrijf automatisch deel

gezocht.

aan collectieve beveiliging. Tussen de bedrijvenvereniging en de beveiligingsorganisatie, moeten afspra-

De werkgroep kan een korte verkenning uitvoe-

ken gemaakt worden hoe de kosten in de tussenperi-

ren om te onderzoeken of dergelijke initiatieven

ode verrekend worden.

bekend zijn. Gezien de aard van de collectieve beveiligingsactiviteiten is het wel van belang

Een andere optie kan zijn om, met de op het terrein

dat deze initiatieven wel in de regio zijn gereali-

opererende beveiligingsorganisaties, de afspraak te

seerd.

maken dat zij alleen mogen meedingen naar het contract voor collectieve beveiliging, als ze de contracten

Vervolgens moeten de bedrijvenverenigingen

met de individuele bedrijven -ongeacht de resteren-

onderling bekijken of de selectiecriteria voor de

de looptijd- zullen ontbinden op het moment dat het

aanbieder overeenkomen en hoe wordt opge-

nieuwe collectieve contract ingaat. Dit heeft als voor-

gaan met revenuen.

deel dat de bedrijven met oude contracten in één keer over kunnen gaan op collectieve beveiliging.

5.5 Oriëntatie beveiligingsorganisaties

Voor de beveiligingsorganisaties heeft het als voordeel dat zij bij de start voldoende afnemers hebben.

De volgende stap op weg naar collectieve beveiliging, is de selectie van de beveiligingsorganisa-

Programma van eisen

tie. Hiervoor worden enkele oriënterende

Op basis van de uitkomsten van de inventarisa-

gesprekken gevoerd. Vervolgens wordt aan een

tie, kan een globaal programma van eisen wor-

beperkt aantal ondernemers gevraagd een aan-

den opgesteld. De werkgroep kan met een verte-

bieding op te stellen.

genwoordiger van de politie en de Gemeente, vastleggen hoe zij de beveiligingssituatie over

Oriënterende gesprekken

bijvoorbeeld twee jaar willen zien. Dit kan uitge-

De oriënterende gesprekken worden gevoerd

werkt worden in een programma van eisen.

met een selectie van aanbieders van beveili-

Hierin kunnen de volgende zaken vermeldt wor-

gingsdiensten. In bijlage 2 wordt een aantal cri-

den:

teria genoemd die gebruikt kunnen worden om

• daling van het criminaliteitscijfer (bijvoor-

een voorselectie te maken. Natuurlijk zullen

beeld 10%);

partijen die al een stevige positie op het terrein

• de opvolgingstijd (bijvoorbeeld 10 minuten);

hebben, deel uit moeten maken van deze selec-

• permanente aanwezigheid van de beveiligings-

tie.

dienst tussen bepaalde uren; • bereikbaarheid van de beveiligingsorganisatie;

Aanvragen beveiligingsplannen

• aanvullende diensten die geleverd moeten

Na de oriëntatie wordt een beperkt aantal aan-

kunnen worden; • wijze van kostenverdeling.

bieders gevraagd een voorstel op te stellen. Het opgestelde programma van eisen, de gegevens uit de inventarisatie, de oriënterende

17

Het programma van eisen vormt een belangrijke

gesprekken en eventuele eigen verkenning op

basis voor de aan te vragen offertes.

het terrein, moeten de basis vormen voor het

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 18

plan. Voor het beveiligingsbedrijf is het van

Aan de hand van de totalen wordt bepaald in

belang een goede inschattingen te kunnen

welke staffel het bedrijf wordt geplaatst. Het

maken van het risicoprofiel van de bedrijven.

bedrijf betaalt de bijbehorende prijs.

Hiervoor kunnen eventueel aanvullende gesprekken gevoerd worden.

Om een beveiligingsplan en bijbehorende offerte te kunnen beoordelen, is het goed te weten

5.6 Het beveiligingsplan

welke onderwerpen hierin aan de orde kunnen komen. Onderstaand overzicht geeft hiervan

In het beveiligingsplan beschrijft de aanbieder

een indicatie.

de activiteiten en eventuele fysieke aanpassingen, die zij willen uitvoeren om de beveiliging

Surveillance

van het terrein te optimaliseren. Naast de voor-

• aantal uren surveillance op het terrein;

gestelde activiteiten (surveillance, cameratoe-

• welke uren wordt gesurveilleerd

zicht en dergelijke) wordt ook aangegeven hoe de kosten over de deelnemende bedrijven verdeeld worden. Normaal gesproken geldt als uit-

(werkdagen/zaterdag/zondag); • ondersteuning van een 2e surveillanceteam bij alarmopvolging;

gangspunt dat ieder bedrijf afzonderlijk, al naar

• aanrijtijden;

gelang de hoogte van het beveiligingsrisico,

• wijze van alarmopvolging;

evenredig bijdraagt aan de kosten van collectie-

• omgang verdachte situatie bij percelen van

ve beveiliging. In het kader: hoe worden de kosten berekend wordt hier verder op ingegaan.

freeriders; • werkwijze rondom de sleutelrondes; • totale kosten surveillance.

Hoe worden de kosten berekend? Uitgangspunt is dat ieder bedrijf, afhankelijk van het

Camera’s (optioneel)

beveiligingsrisico, evenredig bijdraagt aan de kosten.

• aantal en locaties camera’s;

De kosten van collectieve beveiliging worden dan ook

• wijze van verwerking cameratoezicht;

vaak gestaffeld omgeslagen over de deelnemende

• organisatie alarmopvolging cameratoezicht;

bedrijven. Hier volgt een voorbeeld van een dergelijke

• technische invulling (kabels, breedband);

omslagmethode.

• totale kosten cameratoezicht.

Om te bepalen in welke klasse/staffel een bedrijf qua

Fysieke beveiliging op het terrein

risico valt, wordt een verdeelsleutel met toekennings-

• type fysieke beveiliging (hekwerk, sloot, etc.);

punten gehanteerd. Elk bedrijf krijgt hierbij punten

• vorm van afsluiting;

toegedeeld aan de hand van het volgende lijstje: • terreinoppervlakte per m2;

• afsluittijden;

• aantal personeelsleden;

• onderhoud;

• de waarde van de goederen, inventaris en machines;

• totale kosten van fysieke beveiliging.

• toegangscontrole;

• de attractiviteit van de goederen, inventaris en machines.

Kostenverdeling • basis verdeelsleutel;

Vervolgens kan een bedrijf weer mindering krijgen op

• vorm en inrichting van de staffels;

het totaal aantal punten door al gerealiseerde preven-

• werkwijze bij verfijning kostenverdeling op

tieve beveiligingsmaatregelen. Hierbij kan gedacht

basis van individuele scans.

worden aan: • goed hang- en sluitwerk;

Algemene zaken

• toegankelijkheid van het pand;

• contactpersoon en achtervang;

• inbraakdetectie (totale) pand.

• mogelijke ingangsdata; • plan voor de invoering en de evaluatiemomenten.

18

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 19

5.7 Keuze beveiligingsbedrijf

• de te leveren diensten van het beveiligingsorganisatie;

Op basis van de beveiligingsplannen en de algemene indruk die tijdens dit traject van de ver-

• de werkwijze/procedurebehandeling van de beveiliger;

schillende organisaties is verkregen, moet een

• de inzet van personeel;

beoordeling plaatsvinden. Daarbij spelen

• de financiering/facturering van deze diensten

natuurlijk de kosten een belangrijke rol. Naast

(staffels);

de kosten zijn er ook andere overwegingen die

• de duur van de overeenkomst;

van belang zijn. Deze liggen meer op het vlak

• overlegmomenten;

van vertrouwen; vertrouwen in de organisatie,

• geheimhouding;

in de wijze van werken en in de kwaliteit van de

• klachtenafhandeling;

voorstellen.

• hoe wordt omgegaan met nieuwe deelnemers.

Om ook de vereniging en de deelnemende

De individuele contracten

bedrijven te overtuigen van de juistheid van de

In de individuele contracten wordt vastgelegd

keus tussen de verschillende aanbieders, moet

welke werkzaamheden verricht worden voor het

die zo objectief mogelijk gemaakt en verklaard

hele bedrijventerrein en welke specifiek voor het

worden. De volgende afwegingscriteria kunnen

individuele bedrijf. Hierbij kan gedacht worden

hiervoor gebruikt worden:

aan sleutelrondes of bijzondere opvolgingspro-

• de wijze waarop het programma van eisen is

cedures. Vaak wordt vooraf door het beveili-

‘verwerkt’ in het beveiligingsplan; • het kostenniveau en de hoogte van de verschillende staffels;

gingsbedrijf een ‘risicoscan’ uitgevoerd. Dit om de specifieke eisen, wensen en risico’s van een bedrijf te kunnen vaststellen en eventuele verbe-

• kosten van aanvullende diensten;

teringsmogelijkheden aan te geven. Uiteraard

• creativiteit van de onderneming;

dient het raamcontract als basis voor de indivi-

• de flexibiliteit bij veranderende omstandig-

duele contracten. In het contract wordt tevens

heden zoals:

de staffel vermeld, waar het bedrijf bij ingedeeld

- instroom nieuwe deelnemers

is.

- samenwerking met andere bedrijven• terreinen • duur van het raamcontract.

Naast het contract moet tussen de beveiligingsorganisatie en het individuele bedrijf afgesproken worden hoe de diverse procedures worden

De beoordeling moet duidelijk aan de deelne-

ingevuld. Wat is de procedure bij alarmmelding

mers en verenigingsleden worden gecommu-

bijvoorbeeld:

niceerd.

• wie wordt gewaarschuwd (contactpersoon bedrijf);

5.8 De raam- en individuele contracten

• sleutel van het gebouw (zodat de beveiligingsbeambte bij alarmopvolging het gebouw kan

Nadat er een keuze gemaakt is voor één beveili-

• aan/uit codesystemen;

raamcontract opgesteld. Daarna worden de indi-

• plattegrond van het gebouw/perceel met info

viduele contracten afgesloten.

over de systemen.

Het raamcontract

Zoals aangegeven, moeten de lopende contrac-

In het raamcontract wordt de basis voor de

ten gerespecteerd worden. Meer informatie

beveiliging vastgelegd. Ook verplicht de bedrij-

hierover kunt u vinden in het kader: alarmmel-

venvereniging zich om zoveel mogelijk bedrijven

dingen.

te laten deelnemen aan de overeenkomst. In het raamcontract worden de volgende zaken vermeldt:

19

betreden);

gingsorganisatie, wordt het overkoepelende

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 20

Alarmmeldingen

Tijdens deze bijeenkomst wordt de actuele situ-

Alarminstallaties zijn via een telefoonlijn verbonden

atie bekeken en kan vanuit de bedrijven of de

met de beveiligingsorganisaties. Voor controle en

beveiligingsorganisatie aangeven worden of er

alarmmeldingen belt de alarminstallatie met het

nog aanvullende zaken nodig zijn om de beveili-

zenuwcentrum van de beveiligingsorganisatie. Dit

ging te optimaliseren.

telefoonnummer is voor elk beveiligingsbedrijf anders. Het is dan ook een optie om bij collectieve

Freeriders aanpakken

beveiliging de alarminstallaties te laten bellen naar

Nadat collectieve beveiliging op een bedrijven-

een specifiek 0900-nummer dat op haar beurt weer

terrein gerealiseerd is, kan de nadruk gelegd

verbonden is met de beveiligingsorganisatie. Indien

worden op het deel laten nemen van de freer-

besloten wordt om als collectief over te stappen naar

iders. Andere collectieve diensten, zoals bijvoor-

een andere beveiligingsorganisatie, hoeven niet alle

beeld collectieve inkoop van energie en/of tele-

alarminstallaties opnieuw ingesteld te worden maar

foontikken of afvalverwijdering, kunnen aan de

‘verhuist’ het 0900-nummer van de éne beveiligings-

collectieve beveiliging worden gekoppeld. Niet

organisatie naar het andere. Op deze wijze wordt het

meedoen aan collectieve beveiliging, betekent

risico weggenomen dat in de overgangssituatie

niet mee kunnen doen met de overige diensten.

alarmmeldingen niet aankomen bij de nieuwe aanbieder.

Afgesproken kan worden dat bij een verdachte situatie bij een freerider, de beveiligingsorgani-

5.9 Start collectieve beveiliging

satie gaat kijken, alsof hij deelneemt aan collectieve beveiliging. De volgende dag wordt door de

In de eerste maanden na de start van de collec-

beveiligingsorganisatie met de eigenaar contact

tieve beveiliging, is het van belang dat beide

opgenomen en de situatie beschreven. Vervol-

partijen elkaar op de hoogte houden van even-

gens wordt aangegeven dat hij alsnog mee kan

tuele verbeterpunten.

doen aan collectieve beveiliging. Een tweede keer dat er een verdachte situatie is, wordt met

Zo kan de beveiligingsorganisatie onveilige situ-

de freerider contact opgenomen dat dit de laat-

aties doorgeven aan de bedrijven. Hierbij kan

ste keer is dat er is ingegrepen, tenzij hij gaat

bijvoorbeeld gedacht worden aan houtafval

deelnemen aan de collectieven beveiliging.

nabij het pand (brandgevaar) of gaten in het hekwerk. De bedrijven kunnen van hun kant

Vaak kunnen aangesloten bedrijven, die deel-

aangeven, welke verbeterpunten zij nog zien,

nemen aan collectieve beveiliging, korting krij-

bijvoorbeeld extra surveillanceperioden op

gen op hun premies voor inboedelverzekering.

bepaalde dagen/perioden.

Op deze manier wordt het voor bedrijven aantrekkelijker om mee te doen.

Vanuit de bedrijvenvereniging kan een groep van ondernemers gevormd worden, die de imple-

Ook het plaatsen van borden bij de deelnemers

mentatie van de collectieve beveiliging bege-

(‘ík doe mee aan collectieve beveiliging’) kan

leidt. Dit kan uiteraard dezelfde groep zijn die

voor sommige bedrijven een stimulans zijn om

het initiatief genomen heeft. In de beginfase kan

alsnog mee te doen aan collectieve beveiliging.

deze groep maandelijks bij elkaar komen om de eventuele verbeterpunten met de beveiligings-

Vanuit het Ministerie van Justitie wordt

organisatie te bespreken. Later kan de frequen-

momenteel bekeken of er mogelijk regelingen in

tie omlaag.

het leven geroepen kunnen worden om freeriders verplicht deel te laten nemen. Zo wordt er

5.10 De nazorg

momenteel met het bedrijfsleven overlegd over een regeling die bepaalt dat als 80% van de

Na een half of één jaar kan er voor de deelne-

bedrijven op een terrein meedoet aan collectieve

mende bedrijven een bijeenkomst georganiseerd

beveiliging, de rest verplicht wordt tot dezelfde

worden over de tot dan toe bereikte veiligheids-

maatregelen.

situatie. Hierbij kunnen ook politie en Gemeente worden uitgenodigd.

20

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 21

Bijlagen

Voorbeeld van een inventarisatie Op xxxxx heeft er een informatiebijeenkomst plaatsgevonden over collectieve beveiliging. Samen met u, de politie, de Gemeente en een (aantal) beveiligingsorganisaties(s) hebben wij de mogelijkheden gezien die het gezamenlijk beveiligen van het bedrijventerrein kan bieden. De bedrijvenvereniging is momenteel bezig met het inventariseren welke bedrijven willen deelnemen aan collectieve beveiliging en welke wensen zij hierbij hebben. Wij verzoeken u dan ook onderstaande vragenlijst in te vullen en aan ons te retourneren.

Bedrijf Contactpersoon Straat Postcode en Plaats Postbus Postcode en plaats Telefoonnummer (doorkiesnummer) E-mailadres (contractpersoon)

Heeft u het afgelopen jaar onveilige situaties op het bedrijventerrein onderscheiden?

Heeft u belangstelling om deel te nemen aan collectieve beveiliging?

Welke aanvullende wensen heeft u indien u mee wilt doen aan collectieve beveiliging?

21

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 22

Bijlage 2 Selectie beveiligingsorganisaties

Om een ‘short list’ te maken van potentiële beveiligingsorganisaties, kunnen de volgende zaken meegenomen worden in de beoordeling c.q. selectie: • Is het een erkend beveiligingsorganisatie? • Heeft de beveiligingsorganisatie reeds ervaring met het collectief bewaken van een bedrijventerrein? • Hoe staat de beveiligingsorganisatie in de regio bekend? • Is de beveiligingsorganisatie bekend met de omgeving? • Hoeveel personeelsleden, surveillanceteams? • Welke diensten kan de beveiligingsorganisatie bieden (surveillance, sleuteldienst, inzet camera’s etc)? Daarnaast zijn ook nog andere punten van belang zoals: • Kan er mogelijk aangesloten worden bij collectieve beveiliging van bedrijventerreinen elders in de regio? Aan de hand van bovenstaande vragen, worden er vervolgens enkele beveiligingsorganisaties uitgenodigd voor een oriëntatiegesprek. In dit gesprek moeten de volgende zaken aan bod komen: • Analyse van het bedrijventerrein (stratenplan, wat voor typen bedrijven, welke bedrijven hebben een hoog risicoprofiel etc.). • Mogelijkheden om het terrein af te sluiten. • Huidige veiligheidssituatie en eventuele knelpunten. • Hoe is de inwerkperiode geregeld (beveiligingsbeambten moeten vertrouwd geraken met het bedrijventerrein)? • Hoe is (acute) vervanging geregeld bij ziekte/vakanties etc? • Hoe vindt de alarmopvolging plaats? • Hoeveel bedrijven hebben aangegeven mee te willen doen? • Welke aanvullende wensen zij hebben (sleutelronde) etc? • Hoe om te gaan met de zogenaamde freeriders? • Hoe kunnen bedrijven aansluiten bij een reeds afgesloten raamcontract? • Hoe vindt een terugkoppeling plaats met de bedrijvenvereniging?

22

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 23

Colofon Titel:

Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland, Beveiliging

Uitgave:

Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken Provincie Overijssel Eenheid Economie, Milieu en Toerisme Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrijfsomgeving

Voor informatie:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters (026) 384 42 22 www.oostnv.nl/bedrijventerreinen Provincie Gelderland Joost Roeterdink (026) 359 91 62 www.gelderland.nl Provincie Overijssel Taner Demir (038) 425 24 97 www.overijssel.nl

Tekst:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrifjsomgeving Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters

Vormgeving:

Provincie Gelderland

Fotografie:

Wils Kloos en Dick Brouwers

Drukwerk:

Provincie Gelderland

Het ‘Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland’ is een initiatief van de Provincies Gelderland en Overijssel in samenwerking met de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Niets uit deze uitgave mag voor commerciele doeleinden worden vermenigvuldigd en/of aangewend zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Hoewel dit draaiboek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden opstellers noch uitgevers enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit draaiboek. © 2006, Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

23

Parkmanagement in de praktijk

Beveiliging_def

27-03-2006

08:59

Pagina 24

20062154_EPP

24

Parkmanagement in de praktijk

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Provincie Gelderland

Provincie Overijssel

Ontwikkelingsmaatschappij

Markt 11

Luttenbergstraat 2

Oost nederland NV

Postbus 9090

Postbus 10078,

Meander 601,Arnhem

6800 GX Arnhem

8000 GB Zwolle

Postbus 5215

T (026) 359 90 00

T (038) 425 25 25

6802 EE Arnhem

[email protected]

[email protected]

T (026) 384 42 22

www.gelderland.nl

www.overijssel.nl

[email protected] www.oostnv.nl/ bedrijventerreinen

Draaiboek Parkmanagement

Breedband

Draaiboek Parkmanagement

Breedband

Oost NV Provincie Gelderland Provincie Overijssel

1

Parkmanagement in de praktijk

2

Samenvatting

In tien jaar tijd is internet onmisbaar geworden

worden bedongen dan mogelijk was geweest als

in onze samenleving. Bedrijven en instellingen

alle deelnemers individueel hadden gehandeld.

die Internet succesvol integreren in hun proces-

Breedbandvraagbundeling heeft betrekking op

sen, zijn veelal succesvoller dan organisaties die

zowel de aanleg van de infrastructuur als het

dat niet doen. Omdat de afhankelijkheid van

afnemen van diensten over die infrastructuur

datacommunicatie groeit, nemen de eisen aan

door meerdere partijen ineens. Zonder vraag-

dataverbindingen dagelijks toe. Betaalbare

bundeling zijn de nu beschikbare breedband-

hoogwaardige communicatieverbindingen zijn

diensten veelal niet betaalbaar voor kleine- en

daarmee een voorwaarde voor economisch en

middelgrote ondernemingen.

maatschappelijk succes geworden. Waarom willen ondernemers een breedbandaanDe provincies Gelderland en Overijssel hebben in

sluiting? Breedband is geen doel, maar een mid-

de zomer van 2005 hun “Masterplan versnelling

del. Een betaalbare breedbandige infrastructuur

breedband Oost-Nederland” gepresenteerd. De

biedt organisaties verschillende mogelijkheden

kern van het Masterplan is dat afzonderlijke

om kosten te besparen, bestaande diensten te

breedbandinitiatieven met elkaar verbonden

verbeteren en nieuwe diensten te ontwikkelen.

worden via een open netwerk van digitale marktplaatsen. Dit netwerk fungeert als hef-

De graafwerkzaamheden bepalen in grote mate

boom voor innovatie. Het Masterplan onder-

de aanlegkosten van een breedbandnetwerk. Als

streept het belang dat beide provincie hechten

de grond op een terrein open is of gaat – bijvoor-

aan de ontwikkeling van breedband en de moge-

beeld vanwege de aanleg van nieuwe wegen of

lijkheden van vraagbundeling. In de voorliggen-

nieuwe riolering – kan veel worden bespaard

de handreiking worden de uitgangspunten van

door gelijktijdig de breedbandinfrastructuur aan

het Masterplan uitgewerkt voor bedrijventerrei-

te leggen. Een goed moment om een breedband-

nen.

project te starten is daarom wanneer: • een nieuw terrein wordt ontwikkeld;

De provincie Gelderland heeft de ambitie om zoveel mogelijk 100+ bedrijventerreinen van breedband te voorzien door middel van vraag-

• een bestaand terrein wordt opgewaardeerd of uitgebreid; • een bestaand terrein wordt gerevitaliseerd.

bundeling. Om op de terreinen het proces van vraagbundeling te ondersteunen, heeft de pro-

Het initiatief voor de vraagbundeling bij bedrij-

vincie de mogelijkheden om gemeenten financi-

venterreinen ligt doorgaans bij de gemeente of

eel (maximaal 50%) te ondersteunen (zie

een parkmanagementorganisatie. Een gemeente

www.gelderland.nl)

kan verschillende rollen op zich nemen en er eventueel voor kiezen om de vraagbundeling uit

De provincie Overijssel streeft naar een groot-

te besteden. Vooraf dient zij een eigen visie te

schalig open breedbandnetwerk in de provincie

vormen over het gewenste resultaat, waarbij

Overijssel. Op deze hoofdinfrastructuur kunnen

aandacht wordt geschonken aan de verschillen-

vervolgens bedrijventerreinen worden aangeslo-

de vraagbundelingsmodellen en de rollen van

ten. De provincie ondersteunt gemeenten (maxi-

alle betrokken partijen. Adviesbureaus kunnen

maal 50%) bij vraagbundelingsprojecten en

daarbij helpen.

bedrijven en instellingen in het ontwikkelen van nieuwe breedbanddiensten (zie www.over-

De belangrijkste partijen in een vraagbunde-

ijssel.nl/economie/innovatie/breedband_in).

lingsproject zijn: • de lokale gemeente die een belang heeft bij

Vraagbundeling is het bijeenbrengen van de behoefte bij verschillende organisaties aan een dienst of product, om inkoopvolume te creëren. Door vraagbundeling kunnen lagere prijzen of hogere kwaliteit voor producten en diensten

3

hoogwaardige bedrijventerreinen, in de meeste gevallen is zij ook de initiatiefnemer; • de ondernemers die nieuwe diensten kunnen ontwikkelen en besparen op bedrijfskosten; • de parkmanagementorganisatie die haar port-

folio kan uitbreiden;

municatiebedrijf kan in dit model ook diensten

• de bedrijfsvereniging die opkomt voor de

leveren (op laag 3), maar moet ook concurreren-

belangen van de ondernemers.

de dienstenaanbieders toelaten tot het netwerk. De figuur op de volgende pagina geeft een schematische weergave van beide modellen.

Mogelijk uitvoerders zijn: • een projectteam samengesteld uit mensen van de gemeente, de parkmanagement-

Er bestaat geen beste model: de keuze voor één

organisaties en de ondernemers;

van beide modellen hangt af van talrijke (lokaal bepaalde) factoren. Belangrijk is de vraag welke

• adviesbureaus die gespecialiseerd zijn in

rol de iniatiefnemer (gemeente en/of parkma-

vraagbundelingstrajecten;

nagementorganisatie) zèlf wil spelen. Wil men

• aannemers die netwerken kunnen aanleggen

zelf eigenaar worden van de ducts en kabels en

en beheren;

deze infrastructuur zelf exploiteren of wordt dit

• telecommunicatiebedrijven en dienstenaanbieders die nieuwe mogelijkheden krijgen om

neergelegd bij een stichting of particuliere orga-

diensten te leveren.

nisatie?

Op bedrijventerreinen zijn twee modellen voor

Een breedbandproject, komt in de praktijk neer

vraagbundeling actueel. In het eerste model

op het vinden van een optimale afstemming tus-

worden eigendom en exploitatie van de passieve

sen de vraag (klanten), het aanbod (de netwer-

infrastructuur losgekoppeld van actieve infra-

ken) en de toegevoegde waarde (de diensten).

structuur en diensten. In dit model worden bij-

Deze drie aspecten hangen onderling nauw

voorbeeld de ondernemers, de parkmanagemen-

samen en kunnen niet afzonderlijk benaderd

torganisaties, de gemeente of een daartoe

worden. Voorafgaand aan de vraagbundeling is

gespecialiseerde organisatie, eigenaar en exploi-

er een oriëntatiefase, waarbij de initiatiefne-

tant van de kabels. Voor het invullen van de

mers een visie formuleren en eventueel een

actieve laag (het laten ‘branden van de lichtjes’

adviesbureau uitnodigen voor de uitvoering van

over het netwerk) en het verlenen van netwerk-

de vraagbundeling. Globaal worden er vier fasen

toegang aan dienstverleners, wordt een operator

doorlopen om de bovengenoemde aspecten

(telecommunicatiebedrijf) geselecteerd. Deze

(klant, netwerk, dienst) op elkaar af te stemmen

operator betaalt per klant een maandelijkse ver-

en uiteindelijk tot een functionerend breedband-

goeding aan de eigenaar van de passieve infra-

netwerk te komen:

structuur. De operator zèlf ontvangt zijn geld

1.

Haalbaarheidsfase: alle mogelijkheden worden onderzocht en afgewogen tot een voor-

van de klanten en/of de dienstenaanbieders.

keursmodel. In het tweede model legt een telecommunicatie-

2. Formalisatiefase: het voorkeursmodel wordt vastgelegd door alle partijen contractueel te

bedrijf de (passieve en actieve) infrastructuur aan, neemt deze in eigendom en exploitatie. Het

binden. 3. Implementatiefase: het netwerk wordt aan-

telecommunicatiebedrijf is in dit model ook de

gelegd en de klanten en dienstenaanbieders

bieders betalen aan de operator. Een telecom-

worden aangesloten.

OPERATIONEEL NETWERK

operator. Klanten en eventueel dienstenaan-

Haalbaarheid

4

CONTRACTEN

BUSINESS CASE

Oriëntatie

Formalisatie

Implementatie

Exploitatie

Model 1

Aanbieder Z Aanbieder Y Laag3: diensten Aanbieder X

1

2

TELEFONIE

INTERNET

BEVEILIGING

3 DATA

TELECOMBEDRIJF Z TELECOMBEDRIJF Y Laag2: actieve laag

TELECOMBEDRIJF X

Laag1 : passieve laag

Bijv. Gemeente, Parkmanagement

Model 2

Aanbieder Z Aanbieder Y Laag3: diensten

Aanbieder X INTERNET

TELEFONIE

BEVEILIGING

DATA

Laag2: actieve laag

Één of meerdere netwerkaanbieders Laag1 : passieve laag

4. Exploitatiefase: het netwerk wordt beheerd,

van enige omvang ergens tussen € 180,- en

en nieuwe klanten en dienstenaanbieders

€ 300,- per maand liggen. Dit is een globale prijs

worden aangetrokken.

voor het verkrijgen van een snelle verbinding (100 Mbps Ethernet) waar de prijs van diensten

Voor de aanleg van een netwerk moet worden

(zoals internet en telefonie) nog niet is inbegre-

geïnvesteerd in passieve infrastructuur (kabel en

pen. Let op, het exacte prijsniveau van een ver-

leidingen), actieve infrastructuur (apparatuur

binding is afhankelijk van veel lokale factoren,

die signalen overbrengt) en de ontsluiting van

zoals de kwaliteit en type dienstverlening (o.a.

het terrein door de koppeling naar een digitale

medegebruik van de verbindingen ofwel de over-

marktplaats waar diensten beschikbaar zijn

boekingsfactor), kavelgrootte en de ontsluitings-

(NDIX). Globaal gerekend zal de prijs voor een

mogelijkheden.

(bedrijfs)-aansluiting op een bedrijventerrein

5

6

Inhoudsopgave

1

Inleiding

9

1.1

Opbouw handleiding

9

2

Ins en outs van breedband vraagbundeling

11

2.1

Wat is breedband vraagbundeling?

11

2.2

Wanneer vraag bundeling?

11

2.3

De voordelen van breedband

12

2.4

Risico’s van breedband vraagbundeling

12

2.5

Relatie met andere thema’s

13

3

Modellen voor vraagbundeling

14

3.1

Inleiding

14

3.2

Model 1 en Model 2

14

3.3

Uitgangspunten

14

3.4

Keuzes

17

4

De betrokken partijen

19

4.1

Partijen

19

4.2

gemeente

19

4.3

Ondernemers

19

4.4

Parkmanagement en bedrijfsvereniging

19

4.5

Telecommunicatiebedrijf

19

4.6

Dienstenaanbieder

20

4.7

Leveranciers

20

4.8

Adviesbureaus/vraagbundelaars

20

4.9

Provincies

20

4.10

Oost NV

20

5

Aanpak voor vraagbundeling

22

5.1

Procesgang

22

5.2

Oriëntatiefase

23

5.3

Haalbaarheidsfase

24

5.4

Formalisatiefase

26

5.5

Implementatiefase

28

5.6

Exploitatiefase

29

6

Model Business Case

30

6.1

Business Case passieve laag

30

6.2

Diensten

30

Bijlagen:

7

Bijlage 1 : De Cases

32

Bijlage 2 : Uitleg breedbandnetwerk

44

Bijlage 3 : Juridische aspecten

45

Bijlage 4 : Terminologie en afkortingen

46

Initiatief

Oriëntatie 5.2

Zelf vraagbundelen

Uitbesteden

Opstellen, beoordeling en selectie offerte

Haalbaarheid 5.3

Formalisatie 5.4

Implementatie 5.5

Exploitatie 5.6

8

1 Inleiding

In tien jaar tijd is Internet onmisbaar geworden

De provincies Gelderland en Overijssel hebben in

in onze samenleving. Bedrijven en instellingen

de zomer van 2005 hun ”Masterplan versnelling

die Internet succesvol integreren in hun proces-

breedband Oost-Nederland’ gepresenteerd. De

sen, zijn veelal succesvoller dan organisaties die

kern van het Masterplan is dat individuele breed-

dat niet doen. Omdat de afhankelijkheid van

bandinitiatieven met elkaar verbonden worden

datacommunicatie groeit, nemen de eisen aan

door een open netwerk van digitale marktplaat-

dataverbindingen dagelijks toe. Betaalbare

sen. Dit netwerk fungeert als hefboom voor

hoogwaardige communicatieverbindingen zijn

innovatie. Het Masterplan onderstreept het

daarmee een voorwaarde voor economisch en

belang dat beide provincies hechten aan de ont-

maatschappelijk succes geworden.

wikkeling van breedband en de mogelijkheden

In dit licht zijn aan breedbandvoorzieningen

van vraagbundeling, onder meer op bedrijven-

aantrekkelijke voordelen verbonden. Breedband:

terreinen.

• kan de ontwikkeling van de kennisintensieve samenleving versterken; • biedt bedrijven de kans hun concurrentie- en innovatiekracht te versterken; • biedt maatschappelijke organisaties de kans

Gemeenten, ondernemersverenigingen en parkmanagementorganisaties spelen in de regel een belangrijke rol bij vraagbundeling voor breedband. Deze module is geschreven om hen op weg

op kostenbesparing en versterking van hun

te helpen bij de opzet van een vraagbundelings-

dienstverlening;

project om hoogwaardige breedbandvoorzienin-

• verbetert het vestigingsklimaat.

gen op bedrijventerreinen te realiseren.

Daarom ontstaan op dit moment overal in

1.1 Opbouw handleiding

Nederland initiatieven gericht op de realisatie van hoogwaardige, veelal op glasvezeltechnolo-

De handleiding start in hoofdstuk 2 met een uit-

gie gebaseerde verbindingen door middel van

leg van wat vraagbundeling voor breedband is en

vraagbundeling. Enkele voorbeelden daarvan in

wat het kan opleveren. In hoofdstuk 3 staan ver-

Oost-Nederland:

volgens de verschillende modellen centraal

• in Arnhem en Nijmegen: de realisatie van

waarin de vraagbundeling gegoten kan worden.

Fibre-to-the-Institute netwerken; • in de Achterhoek: de realisatie van een

De belangrijkste partijen in een vraagbundelingsproject komen in hoofdstuk 4 aan bod.

glasvezel back-bone tussen Enschede en

Het vijfde hoofdstuk behandelt de stappen en de

Arnhem;

belangrijkste aandachtspunten daarin, die gezet

• in Arnhem en Nijmegen: verglazing van

worden in een project.

bedrijventerreinen door de Stichting Telematica; • in Apeldoorn, Zutphen en Deventer: het

Het laatste hoofdstuk geeft enkele kengetallen en aandachtspunten bij contracten.

project breedband stedendriehoek; • in Deventer en Zwolle: afspraken met Essent

concrete voorbeelden van vraagbundeling.

glasvezelverbindingen;

In bijlage 1 zijn vier van deze voorbeelden

• in Twente: de grootschalige aanleg van

uitvoerig beschreven: het Deventer Glasvezel

glasvezel door Stichting TReNT, Cogas en

Netwerk, de Stichting Telematica KAN, Fast

Casanet;

Fiber en Stichting TReNT.

• in Salland en Noord-west Overijssel (en WestDrenthe): een Europese aanbesteding voor ‘managed dark fiber’/ethernet diensten.

9

In de gehele handleiding wordt verwezen naar

en KPN over de levering van

10

2

Ins en outs van breedband vraagbundeling

2.1 Wat is breedband vraagbundeling?

breedbanddiensten veelal niet betaalbaar voor kleine- en middelgrote ondernemingen. De aan-

Wat is breedband? De term breedband heeft

leg van breedbandnetwerken is kapitaalinten-

betrekking op zowel infrastructuur als diensten.

sief. De vaste kosten zijn hoger dan de variabele

In deze handleiding wordt onder breedband ver-

kosten. Door de breedbandvraag van meer dan

staan: “permanent beschikbare dataverbindin-

een partij te bundelen, dalen de aanlegkosten

gen die sneller zijn dan 10 Mbps, zowel naar de

per deelnemer. Dit reduceert de risico’s voor de

klant toe als van de klant naar buiten (symme-

organisatie die een breedbandnetwerk wil aan-

trisch)”. Er zijn verschillende technieken die aan

leggen. Vraagbundeling is dus essentieel voor

deze definitie voldoen. Deze bundel richt zich

een succesvol breedbandproject.

echter op de vraagbundeling voor breedband over glasvezel, omdat glasvezel wordt gezien als

Het leveren van diensten kost ook geld. Immers,

het meest ‘toekomstvast’. Bijlage 2 gaat kort in

een dienst moet wel op een netwerk aangeboden

op de technische en economische opbouw van

kunnen worden. Daarom moeten dienstenaan-

breedbandnetwerken.

bieders een datatransportverbinding naar het

Voorbeelden breedbanddiensten Breedbanddiensten zijn diensten die het best tot hun recht komen over breedbandverbindingen. Voorbeelden zijn: -

Supersnel en intensief internetverkeer (vanaf 10Mbps)

-

Online telefooncentrales

-

Online accountancy

-

Gekoppelde bedrijfsnetwerken tot een netwerk voor data, beveiliging en telefonie

-

Beveiliging van bedrijfsobjecten en -terreinen met hoogwaardige camera’s

-

Beheer van netwerken en werkplekken op afstand

-

Beheer van databases op afstand

-

Versturen van grote (grafische) bestanden

-

Automatische back-up van cruciale bestanden buiten de organisatie

-

Hoogwaardige videoconferencing

-

Telezorg (zorg op afstand)

-

Hoogwaardige audio en video over internet

Op de volgende websites staan diensten weergegeven die nu worden aangeboden over glasvezelnetwerken: -

http://www.breedbandcentraal.nl/sdh/diensten.php

-

http://www.ndix.net/endusers/lijstaanbieders/

Vraagbundeling is het bijeenbrengen van de

breedbandnetwerk huren of hun apparatuur

behoefte bij verschillende organisaties aan een

installeren op een plek binnen het netwerk. In

dienst of product, om inkoopvolume te creëren.

beide gevallen is vraagbundeling nodig om de

Door vraagbundeling kunnen lagere prijzen of

kosten per deelnemer zodanig te verlagen, dat

hogere kwaliteit voor producten en diensten

het financieel interessant wordt voor zowel

worden bedongen dan mogelijk was geweest als

dienstenaanbieder als ondernemer.

alle deelnemers individueel hadden gehandeld. 2.2 Wanneer vraag bundelen? Breedbandvraagbundeling heeft dus betrekking op zowel de aanleg van de infrastructuur als het

De graafwerkzaamheden bepalen in grote mate

afnemen van diensten over die infrastructuur

de aanlegkosten van een breedbandnetwerk. Als

door meerdere partijen ineens.

de grond op een terrein open is of gaat – bijvoorbeeld vanwege de aanleg van nieuwe wegen of

Zonder vraagbundeling zijn de nu beschikbare

11

nieuwe riolering – kan veel worden bespaard

door gelijktijdig de breedbandinfrastructuur aan

heid ICT centraal te beheren en uit de besparin-

te leggen. Een goed moment om een breedband-

gen verdere professionalisering te bekostigen.

project op een bedrijventerrein te starten is

Een andere mogelijkheid is de telefonie over het

daarom wanneer:

interne netwerk af te handelen. Dit bespaart

• een nieuw terrein wordt ontwikkeld;

telefoniekosten en maakt het mogelijk met een

• een bestaand terrein wordt opgewaardeerd of

nummerplan en een telefoniste te werken.

uitgebreid; • een bestaand terrein wordt gerevitaliseerd.

Indien een organisatie – bijvoorbeeld een call center, groothandel of drukkerij – veel dataverkeer met klanten en leveranciers heeft, dan is

Zeker wanneer een nieuw terrein wordt ontwik-

een snelle symmetrische internetverbinding

keld, is vraagbundeling lastig omdat er vaak nog

essentieel. Over breedbandnetwerken kunnen

geen ondernemers zijn. In dat geval kan een

veel hogere snelheden worden behaald dan over

gemeente of parkmanagementorganisaties over-

de huidige ADSL- en kabelnetwerken. Door

wegen om de aanleg van een lege buizenstruc-

vraagbundeling kunnen de prijzen echter onge-

tuur voor te financieren en het netwerk eventu-

veer gelijk blijven. Hierdoor wordt het mogelijk

eel later door te verkopen of de toegang te ver-

klanten en leveranciers nog beter van dienst te

huren aan een telecommunicatiebedrijf dat zijn

zijn tegen gelijke kosten.

eigen glasvezels in de buizen blaast.

Deze twee voorbeelden zijn te kwalificeren als ‘bestaande dingen slimmer doen’ (kostenbespa-

Indien de gemeente zelf een lege buizenstruc-

ring). Daarnaast kunnen door breedband ook

tuur overweegt aan te leggen, is het raadzaam

nieuwe vormen van dienstverlening ontstaan.

goed na te denken over de ‘exit strategie’.

Een voorbeeld uit Deventer is online accountan-

Oftewel: hoe kom je er weer vanaf? Bij het ont-

cy, waarbij de accountant de gehele administra-

werp van de buizenstructuur moet daarom goed

tie overneemt en beheert en de klant alleen nog

worden geluisterd naar de wensen van toekom-

maar de gegevens hoeft in te voeren en de resul-

stige gebruikers zoals telecommunicatiepartij-

taten ontvangt via de internet browser.

en. Een ander voorbeeld is camerabewaking op Wensen toekomstige gebruikers.

bedrijventerreinen en winkelcentra. Breedband

Er zijn voorbeelden bekend van gemeenten die niet

maakt het mogelijk op afstand bestuurbare

naar de wensen van telecommunicatiebedrijven

camera’s met een hoge resolutie, kleurenbeeld

hebben geluisterd, met als gevolg dat de aangeleg-

en een hoge verversingsgraad in een netwerk te

de infrastructuur voor telecommunicatiebedrijven

installeren. De beelden worden over het netwerk

onbruikbaar is. Deze netwerken liggen nu onge-

in een centrale beveiligde database (bijvoorbeeld

bruikt in de grond en zijn tot nul afgewaardeerd.

in een databunker) opgeslagen en kunnen door een beveiligingsbedrijf direct worden bekeken. Ook de hulpdiensten kunnen toegang krijgen tot de database met beveiligingsbeelden. Hierdoor

2.3 De voordelen van breedband

wordt de pakkans van criminelen verhoogd en neemt de veiligheid op bedrijventerreinen toe.

Waarom willen ondernemers een breedbandaansluiting? Breedband is geen doel maar een mid-

2.4 Risico’s van breedband vraagbundeling

del. Een betaalbare breedbandige infrastructuur, biedt organisaties verschillende mogelijkheden

Breedband is momenteel een politiek gevoelig

om kosten te besparen, bestaande diensten te

onderwerp. De initiatieven van een gemeente

verbeteren en nieuwe diensten te ontwikkelen.

mogen niet de marktwerking verstoren. Als een gemeente grootschalig financieel participeert,

12

Organisaties met verschillende locaties kunnen

bijvoorbeeld doordat zij eigenaar wenst te wor-

met een hoogwaardige breedbandverbinding

den van de passieve infrastructuur en daarmee

hun locaties koppelen zodat er een intern

met marktpartijen concurreert, kan er sprake

bedrijfsnetwerk ontstaat. Dit biedt de mogelijk-

zijn van een meldingspichtige staatssteun. Een

dergelijk risico is bij louter vraagbundeling mini-

Ook is vraagbundeling mogelijk rond nieuwe ICT-

maal omdat een gemeente ervoor kan kiezen om

diensten zoals online netwerkbeheer, online

alleen de proceskosten te vergoeden. Wel moet

werkplekbeheer, online serverbeheer, centrale

de gemeente als medeopdrachtgever het eindre-

serverparken (een beveiligde databunker op het

sultaat bewaken. Hierbij geldt de doelstelling

bedrijventerrein) en inkoop van applicaties. De

dat het een open netwerk wordt hetgeen een

vraagbundeling van deze diensten kan als extra

vrije concurrentie moet garanderen voor de net-

service door de parkmanagementorganisaties

werkaanbieders en dienstenaanbieders.

worden opgepakt.

2.5 Relatie met andere thema’s In de voorgaande paragrafen is al aangegeven dat de diensten belangrijker zijn dan de infrastructuur. Hier ligt dan ook een belangrijke relatie met de andere thema’s in het Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland. Een breedbandnetwerk op een bedrijventerrein, biedt kansen om ook de vraag te bundelen van telecommunicatie, beveiligingsdiensten en Internet.

13

3

Modellen voor vraagbundeling

3.1 Inleiding

voorbeeld in Deventer is gekozen (zie casebeschrijving). Ook nieuwkomer Fast Fiber hanteert

Hoe kun je de gebundelde vraag invullen? De

in feite een carrier owned model, omdat zowel

praktijk laat een grote variëteit aan modellen

de actieve als passieve infrastructuur door Fast

zien. De gemeente of een parkmanagementorga-

Fiber wordt ingevuld. Het betreffende tele-

nisatie dient zich bewust te zijn dat de keuze

communicatiebedrijf kan zelf diensten leveren

voor een bepaalde (externe) vraagbundelaar in

(laag 3), maar moet ook concurrerende diensten-

sommige gevallen ook een keuze voor een

aanbieders toelaten tot het netwerk. Om de

bepaald model impliceert. De verschillen zitten

open toegang tot het netwerk en de klanten ook

vooral in de wijze waarop eigendom en exploita-

in de praktijk te waarborgen, zijn vooraf heldere

tie van de passieve infrastructuur, de actieve

contractuele afspraken nodig tussen de initia-

infrastructuur en de diensten is georganiseerd

tiefnemer van vraagbundeling en de geselecteer-

(zie Bijlage 2 voor een uitleg). In dit hoofdstuk

de operator (zie bijlage 3).

zullen we de twee modellen bespreken die in de praktijk het vaakst voorkomen.

De figuur (rechts) geeft de beide modellen schematisch weer.

3.2 Model 1 en model 2 Customer owned-netwerken zijn ontstaan vanGlobaal is er onderscheid tussen:

uit de situatie waarin telecom operators nog

1.

‘customer-owned’ modellen waarin de

niet bereid waren om te participeren in open

klanten eigenaar worden van (delen van) het

netwerken of dark fibers te leveren aan eindge-

netwerk, en

bruikers. Bekende voorbeelden van customer

2. ‘carrier-owned’ modellen waarin telecommu-

owned netwerken zijn de stedelijke non-profit

nicatiebedrijven eigenaar en exploitant zijn

glasvezelringen in Nijmegen (TeleMANN) en

van het netwerk.

Arnhem (Stichting Samenwerking Glasvezelnetwerk Arnhem). Ook Stichting

In het eerste model (customer owned), worden

TReNT en Stichting Telematica zijn partijen die

eigendom en exploitatie van de passieve infra-

op basis van vraagbundeling voor de eindgebrui-

structuur losgekoppeld van de actieve infrastruc-

kers (profit en non-profit) netwerken aanleggen

tuur en de diensten. In dit model worden de

en exploiteren.

ondernemers, de parkmanagementorganisatie,

Als gevolg van deze ontwikkelingen aan de

de gemeente of een daartoe in het leven geroe-

vraagzijde, is de markt voor glasvezel geleidelijk

pen organisatie (zoals Stichting TReNT of de

in beweging gekomen. Inmiddels zijn ook enkele

Stichting Telematica, eigenaar en exploitant van

operators bereid om hun netwerken geleidelijk

de kabels.

open te stellen voor derden en zien we naast customer owned-netwerken ook steeds meer car-

Voor het invullen van de actieve laag en het ver-

rierr-owned-netwerken ontstaan. Voorbeeld is

lenen van netwerktoegang aan dienstverleners

het glasvezelnetwerk van Deventer dat bestaat

wordt een operator (telecommunicatiebedrijf)

uit reeds aanwezige infrastructuur van Essent en

geselecteerd. Deze operator betaalt een maande-

KPN Telecom. Naast bestaande operators bege-

lijkse vergoeding per klant aan de eigenaar van

ven zich ook nieuwe partijen op dit terrein. Het

de passieve infrastructuur. De operator zèlf ont-

reeds genoemde Fast Fiber legt op bedrijventer-

vangt zijn geld van de klanten en/of de diensten-

reinen netwerken aan, waarbinnen Fast Fiber

aanbieders.

zelf eigenaar wordt van mantels, kabels en belichtingsapparatuur. Hiermee vervult Fast

In het tweede model (carrier owned) legt een

Fiber dus zélf de rol van telecommunicatiebedrijf

telecommunicatiebedrijf (bv KPN, Essent) de

(carrier-owned).

passieve- en actieve infrastructuur aan, neemt deze in eigendom en in exploitatie. De operator

3.3 Uitgangspunten

wordt betaald door klanten en eventueel door dienstenaanbieders. Dit is de oplossing die bij-

14

Bedrijven zijn gebaat bij toegang tot een open

Model 1

Aanbieder Z Aanbieder Y Laag3: diensten Aanbieder X

1

2

TELEFONIE

INTERNET

BEVEILIGING

3 DATA

TELECOMBEDRIJF Z TELECOMBEDRIJF Y Laag2: actieve laag

TELECOMBEDRIJF X

Laag1 : passieve laag

Bijv. Gemeente, Parkmanagement

Model 2

Aanbieder Z Aanbieder Y Laag3: diensten

Aanbieder X INTERNET

TELEFONIE

BEVEILIGING

DATA

Laag2: actieve laag

Één of meerdere netwerkaanbieders Laag1 : passieve laag

breedbandnetwerk met vrije keuze wat betreft

de technische realisatie, onderhoud en het

de inkoop van digitale diensten (internet, telefo-

beheer. Dit is immers allemaal uitbesteed aan

nie, etc). In de praktijk zijn er echter verschillen-

een deskundige operator. Een nadeel van deze

de wegen te bewandelen om via vraagbundeling

optie kan zijn dat bedrijven minder zeggenschap

te komen tot een open netwerk. Maar welk

krijgen over het gebruik het netwerk. Wanneer

model is nu het beste? De keuze voor een model

de operator zelf ook diensten wil leveren, (laag 3)

is van veel factoren afhankelijk. Er bestaat geen

heeft deze geen belang bij het toelaten van con-

beslisboom die leidt tot de beste keuze, wel een

currerende aanbieders.

aantal voor- en nadelen.

Terwijl dit juist wèl in het belang is van de bedrijven. Het is dus zaak om vooraf de openheid van

15

Het carrier owned model heeft als voordeel dat de

het netwerk contractueel goed vast te leggen

bedrijven zich niet druk hoeven te maken over

(zie bijlage 3).

Bij het customer owned model zijn op dit gebied

Sustained rate

minder problemen te verwachten, omdat bedrij-

"Sustained rate" betekent dat de snelheid onon-

ven of een intermediair zelf eigenaar zijn van het

derbroken gehaald moet kunnen worden. Het mag

netwerk. Dit betekent wel dat de besluitvorming

dus niet een piekcapaciteit zijn, die gedurende

over technische uitvoering en de exploitatie, in

korte tijd of onder uitzonderlijke situaties gehaald

principe volledig bij de lokale stakeholders komt

kan worden. Symmetrisch wil zeggen dat de snel-

te liggen (gemeente, bedrijven, parkmanage-

heid geldt zowel naar de klantaansluiting

ment). Inmiddels is ervaring opgebouwd met ini-

(=downstream), als vanaf de Klantaansluiting

tiatieven van gebruikersgroepen die customer-

(=upstream).

owned netwerken exploiteren en is samenwer-

In de praktijk bieden glasvezel-aanbieders een aan-

king met die bestaande initiatieven vaak een

sluiting aan met een transmissie-capaciteit van

mogelijkheid om de technische problematiek op

100 Mbps tot 1 Gbps op basis van ethernet-proto-

te lossen.

col. Gebruikers betalen een maandbedrag naar

Een belangrijk kader voor de keuze voor een

mate ze de beschikbare bandbreedte afnemen

model is het Masterplan versnelling breedband

(bv 10 Mbps voor internet). Daarnaast is bepalend

Oost-Nederland. In het Masterplan hebben de

hoeveel gebruikers een verbinding delen

provincies Overijssel en Gelderland een visie

(overboekingsfactor)

vastgelegd op de ontwikkeling van breedband in Oost-Nederland. De kern van het Masterplan is de realisatie van een aaneengesloten ‘open’

Open netwerken

breedbandnetwerk in Oost-Nederland. Door de

Het netwerk moet open zijn -bij voorkeur- op

opzet van een beperkt aantal digitale markt-

laag 2 (niveau van de operators), maar minimaal

plaatsen of koppelpunten in het netwerk, komt

op laag 3 (het niveau van de dienstenaanbie-

op korte termijn een breed pakket digitale dien-

ders). Iedereen die wil, moet vrije toegang kun-

sten beschikbaar voor bedrijven en instellingen

nen krijgen tot de passieve infrastructuur (laag

in Oost-Nederland. Hierdoor wordt innovatie in

1). Indien dit om bedrijfseconomische redenen

breedband gestimuleerd en de dienstverlening

niet zinvol is, kan –voor een bepaalde duur- met

verbeterd.

één operator in zee worden gegaan, op voorwaarde dat deze operator openheid op laag 3

In de uitvoering van het breedbandbeleid hante-

garandeert en nieuwe toetreders niet blokkeert.

ren de provincies Gelderland en Overijssel de volgende uitgangspunten:

Iedere aanbieder van diensten, dient vrij toegang te krijgen tot het netwerk tegen heldere en een-

Écht breedband en toekomstvast

duidige voorwaarden, waarbij geen voordelige of

Het moet om een echte breedbandoplossing

nadelige concurrentieverschillen ontstaan.

gaan. Een veel gebruikte definitie voor breed-

Hierbij kan sprake zijn van technische, financiële

band is die van de commissie Andriessen :

en organisatorische aspecten. Voorbeelden van

Een breedbandig aansluitnetwerk ondersteunt

deze drie aspecten zijn verkeersgaranties, kosten

tenminste een capaciteit van 10 Mbps sustained

die in rekening worden gebracht voor het aan-

rate en end-to-end verbindingen, is symmetrisch

maken van VLAN’s of het omgaan met klantinfor-

per aansluiting en is toekomstvast in die zin dat

matie.

hogere capaciteiten (100 Mbps, 1 Gbps) later tegen relatief geringe kosten realiseerbaar zijn.

Koppeling digitale marktplaats De provincies Overijssel en Gelderland willen de

16

De gekozen oplossing moet toekomstvast zijn:

breedbandmarkt stimuleren en innovatie in digi-

de investering in de passieve infrastructuur

tale dienstverlening aanjagen. Bedrijven en

moet geschikt zijn om voor lange termijn de ver-

instellingen moeten kunnen beschikken over

eiste capaciteit te leveren, ook bij een sterk

snelle en goedkopere verbindingen en optimaal

groeiende vraag naar bandbreedte. Glasvezel

gebruik maken van nieuwe vormen van elektro-

wordt algemeen bestempeld als meest

nische communicatie. Om dit te bereiken stre-

toekomstvast.

ven de provincies naar een open netwerk van

gekoppelde digitale marktplaatsen over geheel

tiatiefnemer met een glasvezelinfrastructuur

Oost-Nederland. Eenmaal aangesloten op dit

realiseren? Dit is een belangrijke vraag om

netwerk komen alle aanwezige diensten

vooraf te beantwoorden. Mogelijke doelen

beschikbaar voor bedrijven en instellingen,

voor de gemeente zijn het aanjagen van

ongeacht de klantlocatie.

innovatie en het verbeteren van het vestigingsklimaat. Voor de parkmanagementorgan-

Een belangrijke voorwaarde hiervoor is dat

isaties kan het uitbreiden van het diensten-

vraagbundelingsinitiatieven worden gekoppeld

portfolio een belangrijke reden zijn.

aan dit netwerk van marktplaatsen. Dit betekent

Hoe staat de initiatiefnemer tegenover het

dat vraagbundelaars in hun business case, al

(risicovol) investeren in telecommunicatie-

rekening houden met de koppeling op de dichtst-

infrastructuur (model 1)? Er zijn initiatiefne-

bijzijnde digitale marktplaats.

mers die per definitie niet risicovol investeren. Er zijn ook initiatiefnemers die bij

Digitale marktplaats

de aanleg van telecommunicatie-infrastruc-

Een digitale marktplaats is een lokaal concentra-

tuur het primaat bij de markt leggen. In beide

tiepunt waar verschillende breedbandnetwerken

gevallen ligt een keuze voor model 2 voor de

op elkaar aangesloten worden.

hand. De rol van de initiatiefnemer bestaat in

Dienstenaanbieders kunnen eveneens aansluiten

dat geval uit regisseren en aanjagen. Er zijn

op de marktplaats, zodat zij alle klanten die zijn

ook initiatiefnemers die een (lege buizen)

aangesloten op de netwerken kunnen bereiken. Op

infrastructuur als nutsvoorziening zien. Voor

de marktplaats wordt klantvolume gecreëerd voor

deze initiatiefnemers ligt een keuze voor

diensten. Via de marktplaats kunnen ondernemers

model 1 meer voor de hand. In dat geval

in verschillende netwerken elkaar bereiken.

moeten er ook oplossingen voor het beheer gevonden worden.

Door de marktplaatsen in verschillende delen van

2. De visie is vaak afhankelijk van de lokale

de provincie te koppelen ontstaat er een groot pro-

omstandigheden. Op grote bedrijventerreinen

vinciaal netwerk waarover ondernemers elkaar

of terreinen in stedelijke gebieden, zorgt de

kunnen bereiken en dienstenaanbieders alle onder-

markt vaak voor breedbandaanbod. Model 2

nemers kunnen bereiken. De NDIX-organisatie

is in dergelijke gevallen het meest efficiënt

heeft alle marktplaatsen in Oost-Nederland geïn-

omdat dan bestaande infrastructuur gebruikt

stalleerd en onderling gekoppeld.

kan worden. Op wat kleinere terreinen of in niet-stedelijke gebieden (die er veel zijn in Oost Nederland) zijn marktpartijen vaak wat terughoudender en ligt het meer voor de

3.4 Keuzes

hand dat de gemeente, de ondernemersvereniging of parkmanagement-organisatie

Tijdens de oriëntatiefase (zie § 5.2) is de keuze

initiatief neemt. Wellicht kan dat in samen-

voor één van de modellen aan de orde. Hoewel

werking met marktpartijen (model 2), maar

beide modellen passen binnen de randvoorwaar-

soms ligt het voor de hand dat de initi-

den van de provincie, zal de gemeente vooraf een

atiefnemer zelf investeert (model 1). Ook in

voorkeur moeten bepalen of zich indifferent

dat geval zal samenwerking met markt-

moeten opstellen. Welke factoren bepalen de

partijen moeten worden gezocht voor de

keuze voor een model? Ook hier geldt weer dat er geen algemene beslisboom bestaat. Uit de vol-

17

invulling van de hogere lagen. 3. In welke fase bevindt het bedrijventerrein zich?

gende opsomming blijkt dat een groot aantal,

Indien het terrein nieuw wordt aangelegd of

elkaar beïnvloedende factoren meespelen in de

de uitgifte is net begonnen, is vraagbundel-

modelkeuze.

ing erg lastig. Marktpartijen zullen

1.

De visie en randvoorwaarden van de gemeente

terughoudend zijn in het nemen van enig

of parkmanagementorganisatie (‘initiatiefne-

risico. Een keuze voor model 1 ligt dan het

mer’) zijn van belang. Welke doelen wil de ini-

meest voor de hand. Bij revitalisering en

opwaardering, verloopt vraagbundeling door-

Kortom, de keuze voor een model hangt af van

gaans veel soepeler en behoort model 2 ook

talrijke factoren. De initiatiefnemer van het

tot de mogelijkheden.

vraagbundelingsproject, zal zelf via een afwe-

4. Wat zijn de belangrijkste karakteristieken van het bedrijventerrein? Op kleine terreinen is het

voorkeursmodel. In beide modellen is een aanja-

lastiger voor een telecommunicatiebedrijf de

ger en regisseur in het project essentieel. Deze

businesscase rond te krijgen dan op grote. In

taak en de financiering van de uitvoering daar-

dat geval is alleen model 1 haalbaar. Let wel:

van, ligt meestal bij een publieke organisatie of

de initiatiefnemer die investeert in infra-

de lokale parkmanager.

structuur, neemt dan een risico dat marktpartijen te groot achten! Vanuit de publieke verantwoordelijkheid van de gemeente of het vooruitzicht van een zich uitbreidend dienstenportfolio voor de parkmanagementorganisatie, kan dit risico te billijken zijn. Van belang is dan wel dat goed is nagedacht over visie en randvoorwaarden. Bij een beperkte omvang is het echter de vraag of er genoeg diensten op het netwerk te krijgen zijn. 5. De samenstelling van een terrein speelt ook een belangrijke rol. De aanleg van glasvezel op een terrein met veel bedrijven met een hoge data-intensiteit, zal sneller kunnen dan de aanleg op een terrein met veel kleine dataextensieve bedrijven. De demografische samenstelling van een terrein is dus ook van invloed op de haalbaarheid van beide modellen.

18

ging over deze factoren moeten komen tot een

4

De betrokken partijen

4.1 Partijen

breedband aan te bieden aan bestaande en nieuwe klanten. Zo biedt breedband ook de mogelijk-

Bij het opzetten van een vraagbundelingsproject

heid om nieuwe markten te ontwikkelen.

op bedrijventerreinen zijn verschillende partijen betrokken. Hieronder worden deze partijen en

4.4 Parkmanagement en bedrijfsvereniging

hun rol in het proces kort besproken. Een breedbandnetwerk biedt de parkmanage4.2 Gemeente

mentorganisatie de mogelijkheid haar dienstverlening te verbreden, zoals hiervoor al aangestipt.

De gemeente is vaak verantwoordelijk voor de

Daarom treden parkmanagement-organisaties

kwaliteit van de bedrijventerreinen binnen haar

nog wel eens als initiatiefnemer en regisseur op.

grenzen. Een goede telecommunicatie-infra-

In sommige gevallen wordt zelfs overwogen om

structuur hoort daarbij. Vanuit deze verantwoor-

risico te nemen door de passieve infrastructuur

delijkheid, kan de gemeente de initiatiefnemer

zelf aan te leggen, te exploiteren en beheren.

van een vraagbundelingsproject zijn. Door haar

Daarmee bindt parkmanagement zich dan duur-

onafhankelijke positie kan de gemeente veelal

zaam aan een bedrijventerrein en dat is goed

snel het vertrouwen van alle andere partijen

voor het vertrouwen van de klanten.

winnen. In de praktijk neemt de gemeente vaak

Parkmanagement en bedrijfsvereniging kunnen

de proceskosten van vraagbundeling voor haar

ook een belangrijke rol spelen in het werven van

rekening. Ze doet dit door de kosten voor een

klanten. Zij beschikken vaak over een uitgebreid

externe adviseur te betalen of door eigen mens-

persoonlijk netwerk op het bedrijventerrein en

kracht vrij te maken voor het project. De

genieten meestal ook het vertrouwen van de

gemeente kan dit rechtvaardigen vanuit het

ondernemers. Naarmate meer deelnemers mee

publieke belang van kwalitatief hoogwaardige

willen doen, zullen de kosten per deelnemer

bedrijventerreinen. Soms neemt de gemeente

afnemen. Daar hebben beide organisaties belang

ook bedrijfseconomische risico’s en wordt ze

bij.

door de aanleg te betalen eigenaar van de passieve infrastructuur. De investering wordt terug-

4.5 Telecommunicatiebedrijf

verdiend door toegang tot de infrastructuur te verhuren aan een telecommunicatiebedrijf.

Indien ervoor een carrier-owned model wordt gekozen, zal een telecommunicatiebedrijf het

4.3 Ondernemers

breedbandnetwerk op eigen rekening en risico neerleggen, beheren en exploiteren. Daarnaast

Bedrijven, maar ook andere organisaties op

zal het telecommunicatiebedrijf ook diensten als

bedrijventerreinen zijn potentiële afnemers van

Internet, telefonie (IDSN en VOIP) en LAN – LAN

de breedbandvoorziening. Voor succesvolle

connect willen bieden.

vraagbundeling is het essentieel dat zoveel

Vraagbundeling beperkt de risico’s voor het tele-

mogelijk bedrijven vanaf de eerste dag hun inte-

communicatiebedrijf. Globaal heeft een telecom-

resse serieus tonen. Dit kan bijvoorbeeld door

municatiebedrijf op een gemiddeld bedrijventer-

een intentieverklaring te ondertekenen.

rein ongeveer 30 à 50 klanten nodig om de busi-

Bedrijven zijn primair geïnteresseerd in kosten-

nesscase rond te krijgen.

besparende diensten zoals goedkoop bellen en

Aan de inkomstenkant zijn drie factoren belang-

internetten. Daarnaast biedt een breedbandnet-

rijk voor het telecommunicatiebedrijf:

werk mogelijkheden om de bedrijfsvoering effec-

• het aantal deelnemers in de vraagbundeling;

tiever en efficiënter te maken, door concepten

• de duur van het gesloten contract;

als netwerk- en serverbeheer op afstand, back-up

• de hoeveelheid aanvullende diensten die wor-

op afstand en het koppelen van locaties. Indien

den afgenomen.

het breedbandnetwerk wordt gekoppeld aan

19

andere netwerken, zoals de NDIX dat doet in

Wat betreft de kosten, is de dichtheid van het

Oost-Nederland, ontstaan ook mogelijkheden

bedrijventerrein van belang (hoe hoger deze is,

om nieuwe diensten te ontwikkelen en overal

des te lager de hoeveelheid graafwerk), of de

stoep open moet en/of de kabels meegelegd

om de verantwoordelijke aannemer te vragen

kunnen tijdens een revitalisering. Verder is ont-

een glasvezelnetwerk in het bestek op te nemen.

koppeling van het lokale netwerk naar landelijke netwerken een kostenpost.

Naast de aanleg is er een oplossing nodig voor het kabelbeheer. Er kan immers kabelbreuk

4.6 Dienstenaanbieder

optreden of het netwerk kan – bijvoorbeeld vanwege een wegverbreding – verlegd moeten wor-

Indien voor een open netwerk wordt gekozen,

den. Hiervoor moet een onderhoud- en beheer-

kunnen dienstenaanbieders hun diensten aan-

contract afgesloten worden. Ook hierin zijn

bieden. Een probleem kan dan zijn dat zij hun

bedrijven gespecialiseerd; soms kan de aanne-

diensten op het netwerk moeten krijgen.

mer het beheer ook op zich nemen.

Daarvoor moeten zij een datatransportverbinding huren naar het netwerk of hun com-

4.8 Adviesbureaus/vraagbundelaars

puters neerzetten op een plek in het netwerk. Beide oplossingen kunnen veel geld kosten.

In vraagbundelingsprojecten wordt een combi-

Daarom is ook voor dienstenaanbieders vraag-

natie van juridisch bestuurlijke kennis, tech-

bundeling van belang; dit is in de huidige

nisch inhoudelijke kennis en projectmanage-

verhoudingen de enige manier om prijstechnisch

mentervaring gevraagd. Daarnaast is een goed

interessante diensten te kunnen bieden.

netwerk van contacten met dienstenaanbieders

Dit probleem kan worden opgelost wanneer

en infrastructuuraanbieders ook van belang. Op

klanten èn dienstenaanbieders zijn aangesloten

dit moment zijn er in deze nieuwe tak van sport

op een digitale marktplaats (NDIX), zoals is

slechts enkele adviesbureaus die zowel kennis

omschreven in het beleid van de provincies

hebben van de techniek (netwerkarchitectuur,

Gelderland en Overijssel. Veel dienstenaanbie-

passieve en actieve laag), vraagbundeling, als-

ders zijn al op de NDIX aangesloten of kunnen

mede de dienstenontwikkeling. Voor een over-

hier eenvoudig op aansluiten.

zicht van bureaus verwijzen wij naar de elektronische bedrijvengids via www.oostnv.nl/bedrij-

Lokale dienstenaanbieders

venterreinen.

Lokale dienstenaanbieders (bv lokale automatiseerders of zakelijke diensten) kunnen belangrijke

4.9 Provincies

trekkers zijn in een vraagbundelingsproject. Zij zien namelijk kansen om hun dienstverlening uit

Beide provincies stimuleren in Oost-Nederland

te breiden en kennen de lokale markt goed.

de ontwikkeling van breedband. Zij staan posi-

Daarnaast kunnen ze prijstechnisch interessante

tief tegenover initiatieven gericht op de realisa-

diensten bieden, omdat hun kosten om aan te kop-

tie van infrastructuur en de ontwikkeling van

pelen op het netwerk veelal lager zijn dan die van

diensten. Zij nemen initiatieven om de kaders

dienstenaanbieders van buiten. Daarom is het

helder te maken waarbinnen de ontwikkeling

belangrijk lokale dienstenaanbieders in een vroeg

van breedband in Oost-Nederland kan plaatsvin-

stadium te betrekken bij het project.

den. Een eerste document waarin de visie van beide provincies is verwoord is het ‘Masterplan versnelling breedband Oost-Nederland’. Ook

4.7 Leveranciers

deze handleiding is bedoeld als handreiking voor initiatieven van gemeenten en ondernemings-

Indien na een haalbaarheidsonderzoek de

verenigingen in Oost-Nederland op het gebied

gemeente, de parkmanagementorganisatie of de

van breedband.

ondernemers besluiten zelf een netwerk aan te leggen, komen de aannemers in beeld. Er zijn

4.10 Oost NV

gespecialiseerde aannemers die weten hoe een

20

glasvezelnetwerk aangelegd kan worden. Indien

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

het bedrijventerrein nieuw wordt ontwikkeld of

(Oost NV) beschikt over kennis en ervaring op

gerevitaliseerd, is de goedkoopste optie veelal

het gebied van breedband. Oost NV speelt voor

beide provincies een coördinerende rol op dit gebied en adviseert gemeenten bij initiatieven op het gebied van vraagbundeling en breedbanddiensten. Daarnaast is Oost NV met de Universiteit Twente en enkele grote ondernemingen mede-oprichter van Stichting TReNT. De exploitatie van de infrastructuur wordt uitgevoerd door TReNT B.V., een volledige dochter van de Stichting TReNT.

21

5

Aanpak voor vraagbundeling

Hier wordt meteen ook het belang van de onaf-

5.1 Procesgang

hankelijke aanjager en regisseur duidelijk. Als Het opzetten van een breedbandproject bete-

deze niet opstaat zal er niets gebeuren. De regis-

kent eigenlijk het op elkaar afstemmen van drie

seur heeft als taak beetje bij beetje steeds meer

factoren:

duidelijkheid te verschaffen op de verschillende

• de klanten die voor inkomsten zorgen;

factoren.

• de infrastructuur die de belangrijkste kosten-

Om de drie beschreven factoren uiteindelijk met elkaar in overeenstemming te brengen tot een

post is; • de diensten die voor de toegevoegde waarde

oplossing, worden verschillende fasen doorlopen. Per fase wordt het commitment van de ver-

zorgen.

schillende deelnemers langzaam harder. Zoals in de onderstaande figuur is weergegeven,

Desondanks bestaat er geen generiek recept om

zijn deze drie factoren onderling nauw verbon-

een vraagbundelingstraject te doorlopen. De

den. Immers, een klant kan pas ja zeggen tegen

beschreven procesgang is globaal waarneem-

een aanbod als bekend is welke diensten er

baar.

komen en wat dit zal kosten. De infrastructuur kan pas worden aangelegd als bekend is hoeveel

De procesgang is niet lineair maar iteratief.

klanten er ongeveer zullen zijn. En dienstenaan-

Sommige fasen kunnen ook parallel lopen. Na

bieders worden pas actief als bekend is hoe ze op

iedere fase is er een moment waarop dient te

de infrastructuur kunnen aankoppelen en hoe-

worden bepaald of de doelstellingen zijn gereali-

veel klanten er zijn.

seerd. De volgende tabel geeft een korte samenvatting van de activiteiten per aspect per fase.

Klanten (opbrengsten)

Infrastructuur (kosten)

OPERATIONEEL NETWERK

Dienstenaanbieders (toegevoegde waarde)

Haalbaarheid § 5.3

22

CONTRACTEN

§ 5.2

BUSINESS CASE

Oriëntatie

Formalisatie § 5.4

Implementatie § 5.5

Exploitatie §5.6

Haalbaarheid

Fase

Formalisatie

Implementatie

Exploitatie

Aspect Interessepeiling

Intentieverklaring

Opzeggen oude abonnementen en aansluitingen

Inzicht in kosten krijgen door per laag functioneel en technisch ontwerp op te stellen. Interesse peilen bij. telecommunicatiepartijen

Programma van eisen opstellen. Telecommunicatiepartijen en/of aannemer vastleggen. Selectie en gunning.

Aanleg van nieuw netwerk of Beheer passief en actief bestaand netwerk in netwerk. exploitatie brengen . Klanten aansluiten .

Dienstenaanbieders peilen over mogelijke diensten.

Raamwerk contract.

Dienstenaanbieders aankoppelen op netwerk , Start levering diensten .

Leveren van diensten en aantrekken/ontwikkelen nieuwe diensten (aanbieders).

Plan van aanpak waarin model beschreven is, Informatiebijeenkomst .

Contracten met klanten en leveranciers.

Aangesloten klanten. Werkend netwerk en diensten.

Verdere uitbreiding netwerk en diensten.

Vraag

Infrastructuur

Diensten

Resultaat

5.2 Oriëntatiefase

Nieuwe klanten afhandelen . Aftersales. Tevredenheidsonderzoek.

woord te formuleren alvorens met een breedbandproject te starten. Een goede visie aan de

Hoewel deze fase niet expliciet onderdeel is van

start, werkt structurerend voor het vervolg van

het vraagbundelingstraject zelf, gaat er een

het project en zorgt voor het noodzakelijke poli-

oriëntatiefase (fase 0) vooraf aan de vraagbun-

tieke draagvlak.

deling. In deze fase bepaalt de gemeente haar

Bij de rol die de gemeente wil spelen, gelden

doelstellingen (bijvoorbeeld het verbeteren van

wettelijke kaders. Deze staan beschreven in het

vestigingsklimaat) en de randvoorwaarden die

boekje ‘Goed op weg met breedband’ dat onder

daarbij gelden (bijvoorbeeld dat de gemeente

andere door de VNG en de Ministeries van

niet risicodragend investeert). Indien er goed

Binnenlandse Zaken en Economische Zaken is

aandacht wordt besteed aan deze fase, zal het

uitgebracht.

vraagbundelingsproces een heldere richting krijgen met duidelijke kaders en daardoor voorspoe-

Een andere vraag die beantwoord dient te wor-

diger verlopen.

den, is het financieringsvraagstuk. De proceskosten van een vraagbundelingsproject varieëren

In deze fase kunnen de volgende activiteiten aan

met de grootte van het terrein en het aantal

bod komen:

bedrijven. Hiervoor moet dekking worden gevon-

• Visie bepalen

den.

• Selectie externe adviseur(s)/vraagbundelaars • Assessment Oost NV

Selectie externe adviseur(s)/vraagbundelaars

• Inrichten projectorganisatie

Veel gemeenten en parkmanagementorganisaties zullen niet de expertise bezitten om de

Visie bepalen

vraagbundeling zelfstandig te organiseren.

Een gemeente zou moeten starten met het bepa-

Hierdoor is het een mogelijkheid om het vraag-

len van haar visie op de ontwikkeling van breed-

bundelingstraject uit te laten voeren door een

band. Wil zij zelf investeren in infrastructuur of

derde partij.

moet de markt dat doen?

23

Wil ze alleen het bedrijventerrein verglaasd heb-

In hoofdstuk 4 zijn diverse marktpartijen

ben, of ook andere delen van de gemeente?

genoemd die dit traject zouden kunnen

Het is aan te raden op dergelijke vragen een ant-

begeleiden.

Assessment Oost NV De provincie Gelderland biedt initiatiefnemers van breedbandvraagbundelingsprojecten de mogelijkheid om zich in de oriëntatiefase vrij-

• zicht te krijgen op de kosten van aanleg en exploitatie van een breedbandnetwerk; • het animo onder (lokale) dienstverleners te bepalen om actief te worden op het netwerk.

blijvend te laten adviseren door Oost NV. Oost NV verleent advies over het opstellen van een

Op basis van de verkregen informatie wordt het

plan van aanpak en de te kiezen modellen. Ze

model bepaald en een plan van aanpak opgesteld

kan ook helpen bij de selectie van offertes van

voor de volgende fase.

vraagbundelaars en het inrichten van de projectorganisatie. Voor een overzicht van bureaus, ver-

Interessepeiling (opbrengsten)

wijzen wij naar de elektronische bedrijvengids

Het doel van deze activiteit is zicht te krijgen in

via www.oostnv.nl/bedrijventerreinen.

de potentiële opbrengsten van het netwerk en het aantal mogelijk geïnteresseerde klanten. Zijn

Inrichten projectorganisatie

er genoeg potentiële klanten voor een rendabel

Bij aanvang van het project dient er een project-

netwerk? Om deze vraag te beantwoorden kun-

organisatie ingericht te worden. Deze kan geheel

nen twee soorten gegevens worden verzameld:

bestaan uit mensen van de gemeente of parkma-

• direct: gesprekken met belanghebbenden;

nagementorganisatie. Het komt ook vaak voor

• indirect: gegevens over het bedrijventerrein.

dat de projectorganisatie geheel bestaat uit externe adviseurs. Het is van belang dat in het

Hiervoor moet de initiatiefnemer het veld in

projectteam kennis aanwezig is van infrastruc-

voor gesprekken met betrokkenen, zoals de

tuur, zowel wat betreft de techniek als de busi-

potentiële klanten, ondernemersverenigingen,

nessmodellen. Daarnaast is juridische kennis

parkmanagers, terreinbeheerders en mogelijk de

vereist in verband met mededinging en staats-

gemeente. Om een reactie te krijgen van de

steun issues, alsmede bij het opstellen van con-

ondernemers, kan hen een hypothetische propo-

tracten met alle partners in het project.

sitie worden gedaan, bijvoorbeeld door ze te vragen of ze geïnteresseerd zijn in een glasvezelver-

Deze materie is niet eenvoudig. In de praktijk

binding met een 100 Mbps Internet aansluiting

blijkt dat op specifieke onderdelen expertise ont-

voor € 300,- per maand. Deze hypothetische pro-

breekt. Ook op dit punt kan het helpen om

positie kan worden opgesteld in samenwerking

experts in te schakelen. Een belangrijk element

met de dienstenaanbieders en netwerkleveran-

is met name de garantie van openheid van het

ciers.

netwerk in combinatie met de technische opzet die hier voorwaardelijk voor is, oftewel: wanneer

In de loop van het proces - als de andere activi-

is ‘open’ ook werkelijk ‘open’?

teiten in deze fase de eerste resultaten beginnen

Het is ook van belang dat de projectorganisatie

op te leveren - kunnen potentiële deelnemers

goed ingebed is in de gemeentelijke organisatie.

worden uitgenodigd voor een informatiebijeen-

Dat kan bijvoorbeeld door een stuurgroep samen

komst. Deze bijeenkomst beoogt om onderne-

te stellen die alle formele besluiten neemt over

mers te overtuigen van nut en noodzaak van een

het project – zeker als de gemeente de project-

breedbandige verbinding. Tijdens de presentatie

kosten voor haar rekening neemt. De stuurgroep

dienen onderwerpen aan bod te komen als

kan worden voorgezeten door de verantwoorde-

mogelijke diensten, mogelijke tarieven, mogelij-

lijke wethouder en kan verder bestaan uit de

ke besparingen. Hierbij moeten vooral ook de

belangrijkste verantwoordelijke ambtenaren.

voordelen van glasvezel boven koperoplossingen (ADSL+, kabel) worden besproken. Tijdens deze

5.3 Haalbaarheidsfase

bijeenkomst is het raadzaam om naast de initiatiefnemer van het project ook de gemeente

De haalbaarheid van het vraagbundelingsproject

(indien verschillend), dienstenleveranciers en

wordt in kaart gebracht door:

ondernemers te laten presenteren en er een

• de interesse in breedbanddiensten en

interactieve sessie van te maken zodat de onder-

verbindingen te peilen bij ondernemers;

24

nemer ook antwoorden kan krijgen op zijn vra-

gen. Aan het einde van de bijeenkomst kan even-

Om de vraag naar de globale kosten definitief te

tueel een inschrijfformulier worden verstrekt

beantwoorden moeten twee parallelle sporen

waarin gevraagd wordt naar intenties, huidige

worden gevolgd:

contract, behoeften en contactgegevens. Er zou

• (Laten) uitrekenen wat aanleg en exploitatie

zelfs al een intentieovereenkomst opgesteld en

kosten in model 1 (dat kan een lokale aan-

ondertekend kunnen worden.

nemer doen tegen een geringe vergoeding). Een technisch bureau kan een voorstel doen

Op deze wijze kan de potentiële vraag worden

voor een netwerktopologie en de kosten-

bepaald. Door de belangrijkste karakteristieken

berekening begeleiden. Wellicht kan de aan-

van het bedrijventerrein in kaart te brengen kan

nemer ook adviseren over de netwerktopolo-

ook belangrijke informatie verkregen worden.

gie. Gespecialiseerde aannemers kunnen ook

Hierbij dient rekening te worden gehouden met

adviseren over de netwerktopologie, vaak

factoren als:

tegen veel lagere kosten.

• het aantal bedrijven op het terrein;

• Telecommunicatiebedrijven een propositie

• het aantal werknemers per bedrijf;

laten doen tegen welke condities zij breed-

• type bedrijven (hightech versus data-

band willen en kunnen exploiteren in zowel

extensief).

model 1 als model 2. Telecommunicatiepartijen die al infrastructuur op het terrein hebben

De directe en indirecte gegevens moeten inzicht

liggen, kunnen vaak een aantrekkelijk aanbod

geven in de potentiële opbrengsten op het ter-

doen. Echter, er zijn ook nieuwe toetreders tot

rein. Daarbij is het van belang hoeveel klanten

de markt, die in model 1 interessante samen-

mogelijk een glasvezelaansluiting willen nemen

werkingsmogelijkheden zien (BBnet en

en welke diensten ze daarover af zullen nemen.

FastFiber). In deze fase van het project is het

Heel globaal geldt, dat minimaal 40% van de

raadzaam met meerdere partijen te praten.

ondernemers mee moet doen in het project of

Vraag om bevestiging van de condities

dat er minstens 40 aansluitingen kunnen wor-

waaronder ze geïnteresseerd zijn in deelname

den gerealiseerd. KPN start in het project met de

in het project.

Stichting Telematica KAN met uitleveren, indien er 100 intentieverklaringen zijn getekend. In

Indien model 1 financieel aantrekkelijk blijkt,

Deventer gold een ondergrens van 50 aansluitin-

moet naar financiering voor de passieve infra-

gen. De exacte getallen die hier horen te staan,

structuur gezocht worden. Immers, iemand

hangen echter geheel af van de kosten voor de

moet de aanleg van de passieve infrastructuur

aanleg en exploitatie van het netwerk.

vooruit betalen. Hiervoor komen verschillende organisaties in aanmerking: de gemeente, de

Infrastructuur (kosten)

ondernemers zelf, de parkmanagementorganisa-

Parallel aan de behoeftepeiling, zullen de kosten

tie, een stichting zoals de stichting TReNT en

in kaart moeten worden gebracht. Wat kost de

Stichting Telematica (zie Bijlage 1). Indien een

aanleg en exploitatie van een breedbandnetwerk

aantal partijen bereid is tot voorfinanciering en

en hoe en wie zorgt hiervoor? Een eerste indruk

een groot aantal klanten een intentieverklaring

van de kosten kan gekregen worden door naar de

heeft ondertekend, dan zijn banken doorgaans

karakteristieken van het bedrijventerrein te kij-

ook bereid geld te lenen.

ken. • De grootte van het terrein (oppervlakte) ten opzichte van de spreiding van bedrijven op het terrein (concentratie): op een groot terrein

• inzicht in de kosten van aanleg en exploitatie van het netwerk;

met een lage concentratie zal de aanleg van

• een haalbaarheidstoets op beide modellen;

het netwerk duurder zijn dan op een terrein

• inzicht in de proposities van verschillende aan-

met een hoge concentratie. • Levenscyclus van het terrein: nieuw of revitaliseren (zie § 2.2).

25

Uiteindelijk leidt deze activiteit tot:

bieders van netwerken en de condities waaronder deze gelden.

Inventarisatie diensten

lijke partijen elke laag wordt ingevuld. Daarbij

Interessante diensten zijn de belangrijkste trek-

wordt eveneens aandacht geschonken aan de

kers voor potentiële klanten. Daarom is het

wijze waarop financiële stromen door het model

belangrijk in een vroeg stadium een antwoord te

lopen (wie betaalt wie?) en hoe groot deze stro-

krijgen op de vraag welke dienstenaanbieders

men zijn. Een ander onderdeel van het functio-

actief willen worden met welke diensten.

neel ontwerp is de beschrijving van de mogelijke

Doorgaans vallen diensten in te delen in inter-

diensten op het netwerk.

net, telefonie en data (LAN-LAN koppelingen). Daarnaast zijn er momenteel diensten in ont-

Het technisch ontwerp geeft de mogelijke net-

wikkeling.

werkstructuur aan. Het gaat in op de topologie,

Ondernemers zijn in eerste instantie geïnteres-

koppelvlakken en de te gebruiken protocollen.

seerd in diensten die kostenbesparingen opleve-

Dit ontwerp kan ook als een programma van

ren. Daarom is het belangrijk dat er kostenbe-

eisen worden gezien voor de invulling van de

sparende; Internet- en telefoniediensten

passieve en actieve infrastructuur.

beschikbaar zijn. Back-up-diensten verhogen de

Uiteindelijk beschrijft het plan van aanpak het

bedrijfszekerheid, terwijl ze weinig organisatori-

business model. Hierin staan de potentiële

sche aanpassing vragen en zijn daarom ook een

inkomsten en uitgaven weergegeven evenals de

interessant type diensten om aan te bieden.

(mogelijke) eigendomsverhoudingen.

Door een bedrijventerrein te koppelen aan een

Aan het eind van het haalbaarheidsonderzoek

digitale marktplaats (NDIX), ontstaat toegang

wordt het meest haalbare model vastgesteld en

tot een breed scala aan diensten van verschillen-

worden de vervolgactiviteiten bepaald.

de aanbieders. Meerdere dienstenaanbieders die zijn aangesloten op de NDIX, leveren diensten

5.4 Formalisatiefase

als telefonie, internet, back up faciliteiten, data opslag en volledig extern beheerde werkplekken.

In de formalisatiefase, moeten alle partijen

Het pakket diensten dat bij de digitale markt-

waarmee in de haalbaarheidsfase is gesproken,

plaats beschikbaar komt, breidt zich voortdu-

hun definitief commitment afgeven. In deze fase

rend uit.

worden partijen uitgenodigd hun bod te doen,

Uiteindelijk moet deze activiteit leiden tot:

de afspraken uitonderhandeld en vastgelegd in

• een aantal concrete dienstenproposities van

overeenkomsten. Bijlage 3, juridische richtlijnen

dienstenaanbieders; • een aantal dienstenaanbieders dat zich ook inspant voor de werving van klanten.

vraagbundeling, verschaft hiervoor een paar belangrijke aandachtspunten. Ook in deze fase geldt dat de verschillende activiteiten parallel aan elkaar worden uitgevoerd.

Tip Vraag dienstenaanbieder meteen hun voorstel op

Vastleggen klanten (opbrengsten)

papier te zetten zodat dit kan worden gebruikt bij

In de haalbaarheidsfase zijn de initiatiefnemers

de behoeftepeiling.

met name bezig geweest potentiële deelnemers via vrijblijvende informatie te overtuigen. In de formalisatiefase is het zaak om animo om

Resultaat haalbaarheidsfase

te zetten in committering. Uiteindelijk sluiten

Het resultaat van de haalbaarheidsfase is:

de netwerkaanbieders en dienstenaanbieders

• globaal inzicht in de potentiële opbrengsten;

contracten met de klanten. In de tussentijd kan

• globaal inzicht in de kosten;

de initiatiefnemer van het vraagbundelingspro-

• een voorkeursmodel met een plan van aanpak

ject werken met intentieverklaringen. In een

ter realisering.

intentieverklaring geeft een potentiële klant aan onder welke condities hij klant zal worden. Voor

26

Het plan van aanpak bestaat uit drie elementen,

een netwerkaanbieder is een intentieverklaring

namelijk het functioneel, het technisch ontwerp

voldoende ‘hard’ om te starten met de uitrol van

en een business model. In het functioneel ont-

het netwerk.

werp staat beschreven hoe en door welke moge-

Indien meerdere netwerkaanbieders actief wor-

den, zullen zij tegelijk op de hoogte gesteld moe-

netwerk kan leveren. De zogenaamde Quality of

ten worden van de interesse van de klanten,

Service (QOS) dient zo geregeld te zijn dat dien-

zodat zij deze contracten in competitie kunnen

sten gegarandeerd worden ondersteund.

verwerven.

Tijdkritische diensten zoals Voice over IP (VOIP) stellen hier andere randvoorwaarden aan dan

Infrastructuur

minder kritisch dataverkeer. In de regel gaat het

Bij deze activiteit bestaat tussen de twee onder-

hier om een managed ethernet service die klan-

scheiden modellen een groot verschil in activi-

ten afnemen. Over deze ethernetverbinding

teiten. Eerst zullen we de activiteiten in model 1

kunnen aanvullende diensten worden ingekocht.

bespreken. Daarna komt model 2 aan bod.

Aan telecommunicatiebedrijven zal dus gevraagd moeten worden:

• Model 1 In deze fase moet het bestek voor de aanleg van de infrastructuur geschreven worden. De aanleg van deze infrastructuur kan vervolgens (wellicht Europees) worden aanbesteed. Uiteindelijk wordt het contract met de beste bieder gesloten. In de aanbesteding, kan tevens worden gevraagd naar een oplossing voor het beheer van het passieve netwerk. Eventueel moet dit apart worden aanbesteed.

• wat de maandelijkse prijs is voor de managed ethernet service; • wat de technische specificaties zijn van de managed ethernet service (zoals snelheid en overboeking); • onder welke voorwaarden dienstenaanbieders kunnen aankoppelen op het netwerk; • hoe de koppeling met de digitale marktplaats (NDIX) is geregeld; • hoeveel getekende intentieverklaringen er

Parallel kan worden gewerkt aan de overeen-

moeten zijn, willen ze starten met de aanleg

komst met de partij die de actieve laag invult.

en exploitatie van de dienst.

Ook hiervoor moet een programma van eisen worden opgesteld. Vergeet daarbij niet de condi-

Ook deze vragen kunnen in een openbare proce-

ties te bepalen waaronder dienstenaanbieders

dure worden aanbesteed, waardoor alle partijen

kunnen aankoppelen op het netwerk. De opera-

kunnen reageren. Daartoe zijn twee mogelijke

tor kan ook via een openbare procedure worden

procedures te volgen. De een is via een

geselecteerd, zodanig dat alle partijen gelijke

(Europese) aanbesteding waarin alle intentiever-

kansen hebben. Uiteindelijk moet de operator

klaringen ineens in de markt worden aangebo-

worden gekozen die onder de meest gunstige

den en de beste aanbieder wint.

condities het netwerk wil activeren. Dat bete-

De andere mogelijkheid is via een openbare pro-

kent concreet dat:

cedure aan aanbieders te vragen onder welke

• dienstenaanbieders tegen gelijke condities en

condities zij de ethernetdienst op het bedrijven-

lage prijzen vrije netwerktoegang krijgen;

terrein willen leveren.

• er eventueel gelijk interessante diensten worden geleverd;

• Beide modellen

• er niet te veel initiële klanten nodig zijn;

Op basis van selectiecriteria zal beoordeeld wor-

• de eigenaar van de passieve infrastructuur een

den aan welke leveranciers de opdracht gegund

kostendekkende vergoeding krijgt voor de toe-

wordt om het netwerk te realiseren. Selectie-

gang tot zijn netwerk.

criteria kunnen zijn: Dit zal mede afhangen van

Eveneens parallel zal ook de voorfinanciering

de openheid binnen het model. Zo kan voor een

van de passieve laag geregeld moeten worden

bepaalde laag gezocht worden naar een prefe-

met een geldschieter.

rente aanbieder en bij de overige lagen concurrentie juist wordt aangemoedigd. Per eis kan

• Model 2

bepaald worden of een leverancier in staat is om

In model 2 is vooral een scherpe beschrijving van

de dienst te leveren. Aanvullende selectiecriteria

de eisen aan de dienstverlening door het tele-

zijn:

communicatiebedrijf van belang. De kwaliteit

• kosten (eventueel in combinatie met service

die hier gespecificeerd wordt, bepaalt immers of iedere dienstenaanbieder zijn diensten over het

27

en onderhoud voor passieve/actieve laag); • kwaliteit (inclusief helpdesk, S.L.A.);

• reputatie van de leverancier (aantoonbare ervaring en expertise, financiële sterkte); • duur van het contract.

Parallel wordt gestart met de uitrol van de dienstverlening. Tijdens deze fase (maar eigenlijk gedurende het gehele project) is van belang dat de toekomstige gebruiker op de hoogte

Uiteindelijk resulteert deze fase in contracten

wordt gehouden van de vorderingen van de

met de aanbieders van de netwerken, zodat in de

graaf- en installatiewerkzaamheden en eventue-

volgende fase klanten en dienstenaanbieders

le wijzigingen in de opleverdatum. Mogelijk heb-

kunnen worden aangesloten.

ben sommige klanten nog lopende contracten die omgezet moeten worden naar het gebruik

Dienstenaanbieders (toegevoegde waarde)

van glasvezel. Advies en bemiddeling bij geschil-

In deze fase vinden er geen specifieke activitei-

len kunnen mogelijk collectief worden geregeld

ten plaats ten aanzien van de dienstenaanbie-

via juridische ondersteuning.

ders.

De initiatiefnemer van het vraagbundelingsproject draagt in deze activiteit haar intentieverkla-

Resultaat formalisatiefase

ringen over. Verder ontplooit ze geen activitei-

Nadat de aanbieders op de diverse lagen zijn

ten.

gekozen, dient per leverancier een (raam)contract te worden opgesteld. Hierbij moet ook zijn

Aanleg netwerk

opgenomen wie verantwoordelijk is voor het

Indien alle vereiste contracten zijn getekend en

onderhoud en beheer van het netwerk en hoe de

de financiering van de passieve infrastructuur

koppeling op de digitale marktplaats (NDIX)

sluitend is gemaakt (bij model 1), kan de aanne-

plaatsvindt. Uiteindelijk sluiten de telecommu-

mer starten met de graafwerkzaamheden.

nicatiebedrijven de definitieve contracten met klanten en resulteert deze fase in een aantal

Anticiperend op groei in de toekomst, kan ervoor

contracten waarin het model en de aanpak is

gekozen worden om ook de aflopers richting niet

vastgelegd. Op basis van deze contracten kun-

deelnemende bedrijven aan te leggen. Eventueel

nen alle partijen in de volgende fase starten met

kunnen er ook lege ducts (leidingen) worden

de uitrol van het netwerk en het leveren van

opgenomen waar in een later stadium glas door-

diensten.

heen kan worden geblazen. Indien voor model 1 is gekozen, dan is de opleveringskeuring van het

5.5 Implementatiefase

passieve netwerk een belangrijk moment.

In de implementatiefase wordt het netwerk aan-

Indien voor model 2 is gekozen, zullen de tele-

gelegd en de klanten aangesloten. Deze werk-

communicatiebedrijven deze activiteiten invul-

zaamheden worden vooral door de partners in

len, zonder dat de initiatiefnemer daar enige

het project uitgevoerd. De werkzaamheden voor

bemoeienis mee heeft. Vervolgens moet ook de

de projectorganisatie van de initiatiefnemer ver-

belichtingsapparatuur geïnstalleerd worden

anderen nu van karakter. Ze krijgt een meer con-

door de operator die het uiteindelijke datatrans-

trolerende taak, waar ze eerst een initiërende

port zal gaan verzorgen. Verder moeten er indivi-

taak had. Zowel in model 1 als in model 2, verzor-

duele configuraties gemaakt worden voor bedrij-

gen de operators en de dienstenaanbieders de

ven die een eigen (afgeschermde) vezel of een

geldstromen naar de klanten. De initiatiefnemer

Virtual Private Network (VPN) verbinding wen-

van het vraagbundelingsproject, heeft hier geen

sen tussen twee locaties.

omkijken meer naar. Aan het einde van deze fase zijn de klanten aangesloten en worden de dien-

Naast de lokale verbindingen, dient er ook een

sten geleverd.

koppeling met de digitale marktplaats (NDIX) tot stand gebracht te worden door de geselecteerde

28

Klanten

carrier(s). Hierdoor wordt het bedrijventerrein

In de implementatiefase zetten de telecommuni-

ontsloten met de buitenwereld. Hierover moe-

catiebedrijven de intentieverklaringen om in

ten duidelijke afspraken worden gemaakt om de

definitieve contracten tussen klant en bedrijf.

openheid te garanderen.

Resultaat implementatiefase Indien alles succesvol is verlopen tijdens deze fase, dan is het netwerk gerealiseerd en wordt het gebruikt. 5.6 Exploitatiefase In de exploitatiefase is de diensten- en geldstroom (facturering) in beweging. Klanten kunnen hoogwaardige diensten afnemen en de initiatiefnemer controleert of alle afspraken uit de formalisatiefase zijn nagekomen. Als klanten extra ondersteuning nodig hebben, kunnen zij terecht bij de leveranciers van hun diensten of het telecommunicatiebedrijf. In deze fase is de rol van de initiatiefnemers in feite uitgespeeld. Indien voor model 1 is gekozen, moet wel toezicht worden gehouden op de naleving van het beheercontract. Ook zal de operator van de actieve infrastructuur zijn vergoeding per klant aan de eigenaar van de passieve infrastructuur moeten betalen.

29

6

Model business case

Indien voor model 2 wordt gekozen, dan zal het

6.1 Business case passieve laag

telecommunicatiebedrijf globaal langs deze lijDe volgende tabel geeft een zeer globale indruk

nen de kosten voor de passieve laag uitrekenen.

van de kosten van aanleg en exploitatie van de

Uiteraard is een en ander ook sterk afhankelijk

passieve infrastructuur. Deze berekening is puur

van de al aanwezige infrastructuur.

indicatief. Er kunnen grote wijzigingen optreden als:

De kosten voor de aanleg van de passieve infra-

- het aantal klanten groter of kleiner is;

structuur, worden in belangrijke mate bepaald

- de infrastructuur kan worden meegelegd in

door de arbeidskosten. Daarom kan niet worden

een revitalisering of aanleg bedrijventerrein

verwacht dat deze zullen afnemen in de toe-

(drukt kosten aanleg aanzienlijk);

komst. De kosten van apparatuur en de actieve

- de verkaveling van het terrein afwijkt van het

infrastructuur dalen voortdurend. Het resultaat hiervan zal met name zijn dat meer bandbreedte

gemiddelde; - de aanwezigheid van bestaande infrastructuur

geleverd kan worden tegen dezelfde prijzen.

de aanlegkosten aanmerkelijk drukt.

Passieve - en actieve laag Aannames Totaal aantal bedrijven op het terrein

200

Aantal actieve aansluitingen (30%)

60

Afschrijvingstermijn gebouwen, installaties en apparatuur Rentepercentage

20, 10 resp. 5 jaar 6%

Vreemd vermogen

100 %

Kosten per aansluiting passieve infrastructuur

€ 2500,-

Initiele investering passief (ook niet klanten worden aangesloten)

€ 500.000,-

Investering POP -inrichting, kasten en laskades

€ 50.000,-

Actieve apparatuur

€ 10 .800,-

CPE

€ 550 ,- per stuk

Jaarlijkse beheerkosten

4% aanleg

Projectkosten

Niet meegerekend

Uitkomsten Afschrijving passieve deel

€ 28 .000,-

Afschrijving actieve deel inclusief CPE’s

€ 8.800,-

Jaarlijkse beheerkosten passieve deel

€ 22 .700,-

Jaarlijkse beheerkosten actieve deel

€ 12 .600,-

Ontsluiting terrein, koppeling op backbone /NDIX

€ 44.500,-

Gemiddelde jaarlijkse rentekosten over 20 jaar

€ 18 .400,-

Benodigde vergoeding voor passieve infrastructuur per klant per maand

Een penetratiegraad van 30% lijkt laag, maar is

€ 188 ,-

6.2 Diensten

in de huidige fase niet eenvoudig te bereiken.

30

Hiervoor zal de nodige inspanning geleverd moe-

Het is niet mogelijk ‘de business case’ voor dien-

ten worden om de ondernemers te informeren

sten te geven. Dat komt omdat alle diensten ver-

en te overtuigen van de voordelen van aanslui-

schillend zijn en daardoor verschillende kosten-

ten (vraagbundeling dus). Met de kosten hiervan

en opbrengstenstructuren hebben. Echter, één

is in het bovenstaande geen rekening gehouden.

kostencomponent is voor veel diensten hetzelf-

Daalt de penetratiegraad onder de 30% dan wor-

de: de dienst moet op het netwerk gebracht wor-

den de kosten aanzienlijk hoger.

den. Dat kan als de verantwoordelijkheid van de

dienstenaanbieder worden gezien en derhalve

De kosten van de NDIX-switch kunnen bijvoor-

buiten de business case worden gelaten, zoals de

beeld worden doorberekend in de maandtarie-

stichting Telematica KAN heeft gedaan.

ven op het netwerk. Daar is in het bovenstaande

Echter, een succesvol breedbandproject hangt

voorbeeld ook vanuit gegaan. Let op: ook de

ook af van de hoeveelheid en kwaliteit van dien-

dienstenaanbieder zélf moet betalen aan de

sten op het netwerk. Daarom zijn er ook initia-

NDIX om actief te kunnen worden op het net-

tiefnemers (zoals de Gemeenten Arnhem,

werk.

Zutphen, Zwolle, Deventer, Enschede en Hardenberg) die er voor zorgen dat dienstenaanbieders eenvoudig en tegen beperkte kosten hun diensten kunnen aanbieden op een netwerk. Zij doen dit door een NDIX-switch in het netwerk te plaatsen. Een NDIX-switch biedt een aantal belangrijke voordelen: • ze waarborgt vrije toegang voor dienstenaanbieders (‘openheid op laag 3’); • ze zorgt ervoor dat vanaf de eerste dag een groot aantal dienstenaanbieders diensten kan leveren op het netwerk; • ze koppelt het netwerk aan andere netwerken, zodat interlokaal verkeer mogelijk wordt.

31

Bijlage 1: De cases

Het voorgaande is theoretisch en beschrijvend

Het voert hier te ver om dit op detailniveau uit

van aard. De cases geven een indruk hoe op basis

te werken. Met het oog op de toekomst beschik-

van lokale factoren vraagbundeling verschillend

ken overheden met het verschijnen van het

kan worden ingevuld.

Masterplan en deze themanummer Breedband

Zoals gezegd bestaat er nog geen uitgekristalli-

over een verder uitgewerkt kader voor vraagbun-

seerd optimaal model voor vraagbundeling en

deling en mogelijkheden voor ondersteuning

verschilt de aanpak op basis van lokale factoren.

vanuit de provincies.

We hebben dus nadrukkelijk te maken met een leercurve. Met de kennis van vandaag, zijn bij alle cases wel kanttekeningen te maken als het gaat om: • gegarandeerde openheid van het netwerk; • koppeling marktplaatsen (NDIX); • (tijdelijke) exclusiviteit van diensten; • eigendom en financiering; • afbakening markt en overheid.

32

Casus: Deventer Glasvezel Netwerk

DeventerBreed is een project van de gemeente

DGN-verbinding op deze marktplaats aangeslo-

Deventer dat er op is gericht hoogwaardige

ten door de beide telecommunicatiebedrijven.

breedbandverbindingen beschikbaar te stellen in

Op de marktplaats zijn onafhankelijke diensten-

de stad. Het project is door de gemeente geïniti-

aanbieders actief. Zij bieden diensten aan zoals

eerd. De doelstelling van het project is verster-

internet, telefonie, beveiliging en online back-

king van maatschappelijke en economische sec-

ups. De DGN-verbinding kan worden gebruikt

toren door buitengewoon hoogwaardige data-

om deze diensten af te nemen. Een klant sluit

verbindingen en innovatieve diensten beschik-

dus twee contracten: een met de leverancier van

baar te stellen tegen lage prijzen. Het project

de DGN-verbinding en een met de leverancier

kent een lange aanloop, maar de projectfase

van de dienst.

waarin ‘het Deventer model’ is ontwikkeld en geïmplementeerd (“DeventerBreed II”) liep van

Indien een klant over meerdere locaties beschikt

maart 2004 tot april 2005. Het resultaat van het

in Deventer, dan kunnen deze via de marktplaats

project is het Deventer Glasvezel Netwerk (DGN)

worden verbonden zodat er een groot intern net-

dat wordt aangeboden, geëxploiteerd en beheerd

werk ontstaat.

wordt door twee marktpartijen (KPN Telecom BV

De gemeente heeft geen geld geïnvesteerd in de

en Essent Kabelcom). DGN is beschikbaar in

infrastructuur. Doordat zij initiatiefnemer is van

bijna de gehele gemeente.

het project, heeft ze wel de proceskosten (onge-

KPN

ESSENT KPN Laag 3: diensten

Aanbieder Z

ESSENT

Aanbieder X

Aanbieder X

INTERNET

Aanbieder Z

Aanbieder Y

SPRAAK

Aanbieder X DATA

Aanbieder Y Aanbieder X DIENST

Laag 2: actieve laag

ESSENT

KPN

OPERATOR X

Laag 1 : passieve laag

Model

veer € 300.000,-) voor haar rekening genomen.

De kern van de aanpak in Deventer, is dat de

Een belangrijk deel van deze proceskosten is

infrastructuur van bestaande partijen wordt

gegaan naar de promotie van het DGN. In feite

gebruikt (carrier-owned). De telecommunicatie-

had de gemeente drie rollen in het project:

bedrijven (KPN Telecom B.V. en Essent Kabelcom)

1.

zijn eigenaar van zowel kabels en leidingen (laag

modelontwikkeling: de gemeente heeft het concept ontwikkeld;

1) als apparatuur die zorgt voor het datatransport (laag 2). In dit geval is sprake van een car-

Specificaties DGN-verbinding

rier-owned managed ethernetdienst. Over deze

100 Mbps ethernet upload en download snelheid

ethernetdienst kunnen dienstenaanbieders hun

zonder overboeking voor € 235,- per maand en

diensten (laag 3) leveren. Het Deventer model is

€ 3.000,- eenmalig, of

dus open op laag 3.

1 Gbps ethernet upload en download snelheid met 1:10 overboeking voor € 285,- per maand en

In Deventer speelt de centrale marktplaats een belangrijke rol. Alle klanten worden met hun

33

€ 3.000,- eenmalig.

2. promotie: interesseren en werven van mogelijke klanten voor DGN; 3. inrichten van samenwerking: bij elkaar bren-

Daarnaast is getracht zo snel mogelijk overeenkomsten met marktpartijen te sluiten zodat er een grote mate van zekerheid is over de kosten

gen van telecommunicatiebedrijven, dienste-

van realisatie en exploitatie. Doordat een defini-

naanbieders en klanten.

tief contract niet haalbaar was, is een Memorandum of Understanding (MoU)

Nu de projectfase is afgerond, is DGN onderdeel

opgesteld waarin KPN, Essent en de gemeente

van het vaste gemeentelijke beleid en beheren

hun intenties hebben vastgelegd en globaal heb-

en exploiteren de telecommunicatiepartijen de

ben afgesproken hoe invulling te geven aan deze

netwerken.

intenties. In deze MoU staat onder andere dat de gemeente 100 contracten zal werven en KPN en Essent deze tegen zeer gunstige tarieven zouden

Proces

aansluiten. Haalbaarheidsfase (maart 2004 – juni 2004) Het project DeventerBreed kent twee belangrijke

De uiteindelijke businesscase waarop een go/no

periodes. In DeventerBreed I is het concept voor

go beslissing is gebaseerd, beschrijft de inrich-

een gemeentelijk breedbandbedrijf uitgewerkt.

ting van het breedbandbedrijf in de volgende vier

De kosten van aanleg en exploitatie van een

domeinen:

breedbandnetwerk, zijn berekend en er is een

• Diensten: waardepropositie vanuit de klant,

schatting gemaakt van de opbrengsten uit de markt. De gemeenteraad heeft uiteindelijk 9 miljoen euro vrijgemaakt voor de oprichting van een breedbandbedrijf. In DeventerBreed II stond de implementatie van het business model centraal. In dit proces is contact gezocht met marktpartijen die zouden kunnen deelnemen aan het project. Daardoor is gaandeweg naast het breedbandbedrijf ook een model uitgewerkt waarin

doelgroep, prijsstelling, branding. • Technologie: functies en architectuur, kwaliteit, schaalbaarheid, openheid, toegankelijkheid klanten/dienstaanbieders. • Organisatie: juridische vorm, rollen en samenwerking, partnerselectie, outsourcing, processen. • Financiën: kosten en baten, investeringen, fasering, liquiditeitsplanning, risico’s.

samenwerking met marktpartijen centraal

In juni is de stuurgroep akkoord gegaan met de

staat. Het onderzoek in de haalbaarheidsfase is

businesscase waarin samenwerking met markt-

gestructureerd langs vier lijnen:

partijen het uitgangspunt vormt.

• vraag:

• aanbod:

definitie van klantaanbod, werving van potentiële breed

Formalisatiefase (juni 2004 – maart 2005)

bandklanten en dienst-

Vanaf eind juni is de projectorganisatie gestart

aanbieders.

met het formaliseren van alle plannen. Concreet

opstellen van realisaties-

betekende dat:

cenario’s, uitvragen van de

• werving van potentiële klanten en deze met

markt, voorbereiding van de implementatie. • organisatie:

harde contracten vastleggen; • uitonderhandelen van de MoU naar een defini-

uitwerken van organisatie-

tieve, ondertekende overeenkomst tussen

vorm, inbedding in gemeen-

gemeente en KPN en Essent;

telijke organisatie, slim graafwerk. • business case: beknopt bedrijfsplan waarin de exploitatie van breedbandbedrijf/voorziening is uitgewerkt.

• werving en aansluiting van dienstenaanbieders op het DGN; • organisatie van de invulling van de marktplaats; • de gemeentelijke organisatie voorbereiden op de overdracht van het project voor de beheerfase.

Om de businesscase zo hard mogelijk te maken,

34

is vanaf het begin geprobeerd met potentiële

Deze activiteiten zijn ingevuld door een project-

klanten voorovereenkomsten te sluiten.

team dat bestond uit een projectleider, een pro-

jectsecretaris, een verkoper, een marketing &

Do’s en dont’s

communicatiemedewerker en een secretaresse.

Om de werving succesvol te laten verlopen is van belang dat in een vroeg stadium duidelijk is wat

De werving van potentiële klanten verliep aan-

de kosten en de specificatie van de breedband-

vankelijk stroef. Nadat zich dienstenaanbieders

verbinding maximaal kunnen zijn. Ondanks de

hadden gemeld en aantrekkelijke dienstenpro-

vele innovatiekansen die er zijn, benaderen orga-

posities introduceerden, nam het aantal klanten

nisaties breedband vooral vanuit de mogelijke

snel toe. De klant kon kiezen door wie de aan-

kostenbesparingen. Daarom is het essentieel dat

sluiting werd gerealiseerd: KPN of Essent.

in een vroeg stadium diensten op het breedbandnetwerk beschikbaar zijn waarmee organisaties

Uiteindelijk is pas in april 2005 de definitieve

geld kunnen besparen. Kortom, wees concreet

overeenkomst tussen de gemeente, KPN en

en focus op besparingen.

Essent getekend. Doordat in een vroeg stadium de MoU was opgesteld, kon de implementatie al

Het afsluiten van de MoU bleek een belangrijke

eerder starten. Hierdoor werd veel tijd gewon-

succesvoorwaarde voor het werven van potenti-

nen in het project.

ële klanten. Hierdoor kon immers een propositie worden genoemd en was ook hard te maken dat

Implementatiefase (november 2004 – april 2005)

er serieuze partijen achter zaten. Verder zorgde

Vanaf november 2004 zijn KPN en Essent DGN-

de MoU voor een onderling vertrouwen tussen

verbindingen gaan leveren. De inrichting van de

de partners in het project waardoor sommige

marktplaats moest op dat moment nog starten.

activiteiten parallel uitgevoerd konden worden,

In januari 2005 is de ruimte van de marktplaats

terwijl een lineair proces meer voor de hand had

verbouwd en in april is de noodzakelijke appara-

gelegen.

tuur geplaatst. Tot de dag van vandaag leveren KPN en Essent DGN aansluitingen aan de

Bronnen

gemeente Deventer, bedrijven en instellingen.

Ton van Mil, Plan van aanpak DeventerBreed II, mei 2004 (powerpoint)

Exploitatiefase (april 2005 en verder) De gemeente heeft verschillende beheertaken. Zij houdt toezicht op de naleving van het contract en ze is verantwoordelijk voor het waarborgen van de openheid van de infrastructuren van KPN en Essent door de marktplaats toegankelijk te houden. Het beheer van kabels en leidingen is de verantwoordelijkheid van KPN en Essent. Hetzelfde geldt voor de actieve infrastructuur. De kosten hiervoor zijn inbegrepen in het DGN-tarief.

35

Casus: Stichting Telematica KAN

De Stichting Telematica KAN is opgericht in 1997

Business-to-Business diensten. Zo kan de

in opdracht van het bestuur van het Knooppunt

Stichting eveneens achterhalen of er über-

Arnhem-Nijmegen (KAN). De Stichting voert, als

haupt draagvlak bestaat voor vraagbundel-

uitvoerende taakorganisatie, projecten uit op

ing. Met behulp van een adhesie verklaring

het gebied van ICT uit, binnen de regio Rijn

maken de ondernemers kenbaar of ze inter-

Waal, Midden-Gelderland en het KAN gebied. De

esse hebben in de plannen van de Stichting

stichting beschikt over een OPTA-licentie als aanbieder van openbare telecommunicatienetwerken. Haar missie luidt: “voor de markt uit opereren en nieuwe, risicovolle ICT ontwikkelingen op non-profit basis te stimuleren en te orga-

Telematica KAN. 3. Uitgebreide mailing waarin de Stichting, het project en de mogelijkheden van diensten via glasvezel introduceert. 4. Opstellen Technisch Ontwerp (TO): de archi-

niseren”. De activiteiten van de stichting zijn

tect maakt een lay-out van het netwerk voor

gericht op het bedrijfsleven (MKB’ers) en in min-

het bedrijventerrein. Dit TO is voorgefi-

dere mate de aanwezige maatschappelijke

nancierd door de Stichting.

instellingen binnen de regio.

5. Bepalen globale business case: op basis van

Op initiatief van de Stichting Telematica KAN is

een toetredingsdrempel van 100 deelnemers

het project ‘Ontbrekende Schakels’ in 2004

(=ervaringsgetal) en het technisch ontwerp,

gelanceerd. Het project beoogt de aanleg van

is een projectvoorstel opgesteld welke is

een glasvezelcommunicatie infrastructuur op

voorgelegd aan mogelijke subsidiever-

diverse bedrijventerreinen waarbij de onderne-

strekkers en marktpartijen.

mer keuzemogelijkheden heeft voor af te nemen diensten en belichting. De Stichting organiseert

Formalisatie

een breed dienstenaanbod. De financiering van

6. Intentieverklaring: de Stichting gaat op zoek

dit project is mogelijk dankzij de ING Bank en

naar partijen die het netwerk willen

subsidieverstrekkende instanties als de provin-

activeren en diensten kunnen leveren. Hierbij

cie Gelderland (kosten vraagbundeling), EFRO

garandeert de Stichting zelf dat er 100

(proceskosten) en Arnhem Kern. Momenteel is

afnemers zullen zijn en sluit zij met deze

gestart met de aanleg van glasvezel bij de bedrij-

afnemers garantie contracten met marktpar-

venterreinen ’t Broek (Arnhem),

tijen voor de actieve laag (laag 2) en diensten-

Westervoortsedijk (Arnhem), Kleefsewaard (Arnhem), IJsseloord I (Arnhem), IJsseloord II (Arnhem) en Bijsterhuizen (Wijchen).

laag (laag 3). 7. Met het contract van KPN, inschatting van de mogelijke vraag en het netwerk als onderpand is er vervolgens gesproken met de ING

Proces De volgende tien stappen zijn genomen tijdens het project ‘ontbrekende schakels’ voorafgaand aan de aanleg van glasvezel:

Bank voor ontbrekende financiering. 8. Na goedkeuring van de bank is een technische tender verstuurd voor de aanleg van het passieve netwerk. 9. Start werving van klanten: contactgegevens

Haalbaarheid

achterhalen via gemeente, enquête afnemen

1.

Inventarisatie van de witte vlekken: op basis

onder bedrijven (behoeftescan), promotie

van een voorstudie door ‘KPMG BEA’ in 2001

voor alle lagen.

heeft de Stichting bepaald welke bedrijven-

breed publiek (directeuren, managers,

den. Daarnaast heeft zij bekeken welke ter-

ondernemers) wordt voorlichting verzorgd

reinen bezig zijn met of plannen hebben voor

over wat glasvezel kan betekenen voor je

revitalisatie.

bedrijf zoals VoiP, beveiliging, RFID, account-

2. Dialoog terreinbeheerders: de Stichting gaat

36

10. Organisatie van informatieavonden voor een

terreinen mogelijk ontsloten kunnen wor-

ancy en pinnen via ethernet en de beperkin-

in gesprek met lokale terreinbeheerders

gen van huidige midband oplossingen (haal

(ondernemersverenigingen) en probeert ze te

versus brengstructuur).

overtuigen van de noodzaak van een toekom-

De reacties worden door de stichting

stvaste oplossing en de mogelijkheden van

gebundeld.

Implementatie

Binnen het Stichting Telematica-model is er

Anticiperend op een succesvolle vraagbundeling

openheid vanaf de actieve laag (laag 2). Dit bete-

na stap 9+10, zal de Stichting in dit stadium

kent dat marktpartijen afnemers een aanbod

opdracht geven voor de aanleg van de passieve

kunnen doen over de wijze van belichting en

infrastructuur - inclusief de aflopers naar de

daarmee samenhangende bandbreedte. Hoewel

bedrijven en het afmonteren in de meterkast van

ze niet het alleenrecht heeft, is KPN op dit

deze bedrijven. Daarna zal KPN het netwerk acti-

moment de enige marktpartij die deze Ethernet

veren en toegang verlenen tot de dienstenaan-

diensten (laag 2) verzorgt. Dit is zichtbaar in

bieders.

onderstaand figuur:

Beheer

Een deelnemer (bedrijf) dat gebruik wil maken

De aannemer is aangestuurd door de systeemar-

van de diensten heeft zowel een contract met

chitect in de vorige fase waardoor de stichting

KPN voor de belichting als met de gewenste

exact kennis heeft waar haar infrastructuur ligt.

dienstenaanbieder(s). De Stichting ontvangt

Het monitoren van response tijden en onder-

alleen geld van de operators die de belichting

houd aan de kabels wordt momenteel door KPN

(laag 2) verzorgen. Zelf draagt de Stichting aflos-

verzorgd.

sing en rente af aan de bank.

Model

Onderstaand aanbod is gebaseerd op een vraag-

De Stichting is eigenaar van de mantelbuizen en

bundeling met minimaal 100 deelnemers. De

glasvezels, oftewel de passieve infrastructuur.

eerste 100 deelnemers krijgen korting op eenma-

Etheraanbod

Internettoegang

Overboeking

Eenmalig

Tijdelijke korting

Maandelijks

100 Mbit

2 Mbit

1 :10

€ 0,-

€ 1500 ,-

€ 119 ,-

100 Mbit

10 Mbit

1 :10

€ 0,-

€ 1500 ,-

€ 154 ,-

100 Mbit

50 Mbit

1 :10

€ 500,-

€ 1000 ,-

€ 329 ,-

100 Mbit

2 Mbit

1 :1

€ 500,-

€ 1000 ,-

€ 269 ,-

100 Mbit

10 Mbit

1 :1

€ 500,-

€ 500,-

€ 609,-

Aanbieder Y

Aanbieder Y Aanbieder X Laag 3: diensten

Aanbieder Y

Aanbieder X

Aanbieder Y

Aanbieder X

Aanbieder X

KPN

KPN

KPN

KPN

INTERNET

SPRAAK

DATA

DIENST

OPERATOR Y OPERATOR X Laag 2: actieve laag KPN

Laag 1 : passieve laag

STICHTING TELEMATICA

DBPMON Breedband 8 37

lige kosten tot eind 2005. Het beheer en onder-

Voorkom:

houd is momenteel uitbesteed aan KPN.

• Exclusiviteit: zorg voor openheid binnen het netwerk en de diensten.

Do’s & dont’s Maak gebruik van:

Bronnen

• contactgegevens van bedrijven via de

• Interview met de heer Winfried Lemmens,

gemeente; • subsidiemogelijkheden: de proces- en vraagbundelingskosten moeten worden gesubsidieerd; • zo min mogelijk papier, probeer te stroomlijnen via website; • argumenten als: “Een goede telematica infrastructuur is voor het bedrijfsleven een belangrijke vestigingsfactor”; • de ontwikkeling van nieuwe of revitaliseringplannen van bestaande bedrijventerreinen: ST geeft gelijk haar specificaties van mantelbuizen mee voor de bestekken; • clustering: probeer terreinen indien mogelijk te clusteren.

38

Directeur Stichting Telematica, Arnhem 23 september 2005. • Presentatie STKAN – informatiebijeenkomst ‘ontbrekende schakels’ – Fiber-to-the-Office september 2005 • Jaarverslag 2005 (www.stkan.nl)

Casus: FastFiber

Algemeen

resse van de bedrijven in een breedbandnetwerk

De organisatie FastFiber bestaat uit drie BV’s. De

en bijbehorende diensten. Een informatiebijeen-

FastFiber B.V. organiseert vraagbundelingstra-

komst voor de potentiële afnemers sluit deze

jecten waarbij ze ondernemers op bedrijventer-

fase af, waarbij voorlichting wordt gegeven over

reinen informeert over de mogelijkheden van

de mogelijkheden van een open glasvezelnet-

een open glasvezelnetwerk. De FastFiber

werk.

Netwerk B.V. houdt zich bezig met de aanleg en exploitatie van een dergelijk netwerk bij vol-

Voorbereidingsfase (2 maanden)

doende deelname. De derde BV is de FastFiber

Na de bijeenkomst wordt een menukaart van

Less BV. Deze BV richt zich op de aanleg en

diensten opgesteld. Deze wordt vervolgens voor-

exploitatie van draadloze netwerken. Fastfiber

gelegd aan de potentiële afnemers die hier con-

wordt doorgaans (andere invulling is bespreek-

tracten voor afsluiten. Naast een contract met

baar) de eigenaar en verzorgt de exploitatie van

FastFiber voor het netwerk, heeft een klant ook

het netwerk, maar levert zelf geen diensten. De

een contract(en) met dienstaanbieders.

projecten van FastFiber concentreren zich op

Vervolgens wordt de balans opgemaakt of de

bestaande bedrijventerreinen binnen een

drempel door middel van vraagbundeling

Gemeentedie nu of in de nabije toekomst

gehaald wordt. Bij grote bedrijventerrein (bv. ≥

behoefte hebben aan meer bandbreedte.

400 bedrijven) zal het vereiste deelnemersper-

Momenteel lopen de meeste projecten (ongeveer

centage veelal uitkomen rond de 37%. Bij kleine-

30) in Noord-Brabant, maar FastFiber streeft

re terreinen hanteert FastFiber een vereist deel-

naar een landelijke dekking van haar netwerk en

nemerspercentage dat rond de 47% ligt. Factoren

het achterliggende concept. Naast oprichter Erik

die dit percentage positief kunnen beïnvloeden

Kamps, bestaat FastFiber o.a. uit zeven project-

zijn het aantal grootverbruikers en de eventuele

managers/consultants.

aanwezigheid van beschikbare mantelbuizen op het bedrijventerrein in kwestie. Eventueel kan

Procesgang

ook een gemeente besluiten om het missende

Het FastFiber-concept werkt volgens een vast

stuk financiering op zich te nemen.

plan van aanpak (blauwdruk) waarbij een project in vier fasen kan worden opgedeeld, name-

Realisatiefase (4 maanden)

lijk onderzoeks-, voorbereidings-, realisatie- en

Bij succesvolle vraagbundeling, wordt in deze

exploitatiefase. Soms wordt er met de opdracht-

fase het netwerk aangelegd. De rol van de onder-

gever (bijvoorbeeld de gemeente) vooraf afge-

nemer (uit de stuurgroep) verandert nu in afne-

sproken dat FastFiber alleen de eerste onder-

mer. Bij het FastFiber-concept hoeft de gemeen-

zoeksfase zal vervullen, maar doorgaans streeft

te voor de aanleg geen aanvullende investerin-

FastFiber naar combinatie van alle vier fasen.

gen te doen. FastFiber maakt afspraken met de

Iedere fase bestaat uit de volgende processtap-

dienstaanbieders, over de spelregels op haar

pen.

snelweg die ze in een contract vast legt. Tijdens deze fase wordt eveneens de beheerproblema-

Onderzoeksfase (2 maanden)

tiek besproken en ondergebracht bij een markt-

Het projectinitiatief kan afkomstig zijn van de

partij of de parkmanagementorganisatie.

gemeente, een industrieel contact of van

FastFiber maakt voor aanleg en exploitatie

FastFiber zelf. Deze stakeholders zijn allen ver-

gebruik van marktpartijen als Lucent

eist in een op te richten stuurgroep waar ook een

Technologies, Volker Wessels Telecom, Arcadis

klankboord van/voor ondernemers wordt onder-

en TKF.

gebracht. Vervolgens worden er gesprekken

39

gevoerd met de betrokken partijen en worden op

Exploitatiefase

het terrein en via de Kamer van Koophandel de

In deze fase maakt FastFiber de diensten van de

benodigde gegevens (aantal bedrijven, werkne-

dienstenaanbieders beschikbaar via haar net-

mers, behoeften) verzameld. Dit resulteert in

werk en start de nazorg (beheer). De klant kan

een financieel en een business model. Er wordt

meerdere diensten tegelijkertijd over dezelfde

een korte inventarisatie uitgevoerd naar de inte-

vezelkabel afnemen zodat de vrijheid niet wordt

beperkt door het maken van een keuze van een

baan van 2 Mbit (bandbreedte) die niet gedeeld

dienst, maar geeft het ook de mogelijkheid om

hoeft te worden. Over deze (kale) verbinding kan

meerdere (eventueel dezelfde) diensten van ver-

een klant vervolgens bijvoorbeeld een internet-

schillende aanbieders (keuzevrijheid) naast

dienst (a € 30,-) afnemen bij een capaciteitsafna-

elkaar te gebruiken.

me van 2 Mbit zonder overboeking. Dit zorgt dan voor een totaal prijs van € 120,- per maand.

Model

Indien klanten niet genoeg hebben aan het 100

Binnen het FastFiber-concept wordt de FastFiber

Mbit Ethernet aanbod dan is 1 Gigabit ook moge-

B.V. zelf de eigenaar van de mantelbuizen en de

lijk.

glasvezelkabels en de belichtingsapparatuur.

Aanbieder Z Aanbieder Y

Laag 3: diensten

Aanbieder X

Aanbieder X

Aanbieder X

Aanbieder X

INTERNET

SPRAAK

DATA

DIENST

Laag 2: actieve laag FASTFIBER Laag 1: passieve laag

Met de exploitatie van haar netwerk vervult

Dienstenaanbieders kunnen in principe op een

FastFiber dus zelf de rol van een telecommunica-

aantal plaatsen in Nederland inkoppelen, maar

tiebedrijf (carrier-owned). Hiervoor bezit zij de

in beginsel in Amsterdam op de AMS-IX. De

benodigde OPTA registratie. Het FastFiber-con-

meeste dienstenaanbieders zijn daar reeds ver-

cept kent een openheid vanaf laag 3, de dien-

tegenwoordigd, hetzij met een verbinding, hetzij

stenlaag:

aldaar ter plekke met hun eigen apparatuur. Vanuit het AMS-IX koppelpunt, worden de dien-

Uiteindelijk heeft een potentiële afnemer (klant)

sten via de landelijke backbone gedistribueerd

dus de vrije keus met welke dienstaanbieders hij

naar de afnemers. De dienstenaanbieder betaalt

in zee gaat. In de tabel staan de tarieven die tus-

een eenmalige vergoeding van € 1500,- voor alge-

sen FastFiber (vast) voor toegang tot het

mene aankoppeling inclusief programmering

Ethernet netwerk en de Internet Access leveran-

van de eerste dienst. Voor elke nieuwe dienst of

cier op het desbetreffende bedrijventerrein moe-

wijziging (nieuwe afnemer is geen wijziging)

ten worden betaald.

wordt een eenmalige vergoeding van € 300,gevraagd. Er zijn geen verdere vergoedingen voor

40

De aansluitkosten zijn eenmalig € 600,-. Voor

transport. Dit is inbegrepen in de verhuur van

een bedrag van € 90,- (waarvan € 70,-vastrecht)

bandbreedte. De eenmalige vergoedingen wor-

krijgt een klant een toegang tot het 100 Mbit

den door de aanbieder betaald aan FastFiber

FastFiber-netwerk en huurt deze een aparte rij-

Netwerk B.V. De vergoeding voor bandbreedte

Etheraanbod

Capaciteitsovername (geen overboeking )

Eenmalig

Maandelijks vast

Maandelijkse variabel

100 Mbit

2 Mbit

€ 600,-

€ 70,-

€ 20,-

100 Mbit

100 Mbit

€ 600,-

€ 70,-

€ 600,-

wordt betaald door de afnemer, in beginsel aan

Bronnen

de aanbieder, die dit doorsluist naar FastFiber

• Interview op 5 oktober 2005 met de heer Paul

Netwerk BV. Deze koppeling is met name omdat

Nooy, programmamanager FastFiber en tevens

bandbreedte veelal gerelateerd is aan de dienst.

verantwoordelijk voor de regio Twente.

Er zijn echter aanbieders die liever hebben dat

• Presentatie FastFiber Dialogic Gelderland, v2.

FastFiber deze vergoeding zelf factureert, het-

• Blauwdruk voor het realiseren van een

geen ze dan ook doen.

FastFiber netwerk op bedrijventerreinen (versie 8-7-04)

Do’s & dont’s

• Flyer FastFiber

Maak gebruik van:

• Leaflet FastFiber

• een stuurgroep met afvaardiging van zowel de gemeente als industrieel contact voor realisatie van optimaal draagvlak; • een elektronische informatievoorziening zodat je op elk moment (tussentijds) een ondernemer de laatste stand van zaken kan bieden; • landelijke interconnectiepunten zodat elke dienstenaanbieder tegen dezelfde condities de mogelijkheid heeft om zijn diensten aan te bieden; • lage instapbandbreedte met daaraan gekoppeld een relatief laaf instaptarief zodat glas ook voor het MKB bereikbaar wordt. Voorkom: • Verticale integratie: dit staat eerlijke concurrentie op de diensten in de weg omdat diegene die eveneens het netwerk bezitten een voorsprong hebben op andere dienstenaanbieders.

41

Casus Stichting TReNT

De Stichting TReNT is opgericht in 1997 op initia-

daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen

tief van de Universiteit Twente, de Overijsselse

profit en non profit organisaties. Wel zijn

Ontwikkelingsmaatschappij en een aantal grote

Gemeentes en kennisinstellingen vaak voortrek-

ondernemingen in Twente. De Stichting legt

kers bij aanleg van het netwerk. TReNT beperkt

glasvezelnetwerken aan in Oost-Nederland en

zich daarbij tot de passieve infrastructuur en

werkt hierbij nauw samen met Cogas NV (een

richt zich met name op de realisatie van een

regionale energieleverancier) en Casanet BV (een

regionaal ontsluitingsnet.

BV waarin de grootste woningbouwverenigingen van Enschede hun belangen hebben gebundeld).

Woonwijken en industrieterreinen worden ont-

TReNT en de partners van de stichting (zie web-

sloten op basis van het TReNT-netwerk. In woon-

adressen) hebben inmiddels glasvezel beschik-

wijken neemt Casanet de ontwikkeling voor

baar in Twente, een groot deel van de

haar rekening. Daarbij wordt een glasvezelnet-

Achterhoek en de omgeving van Deventer /

werk in de wijk aangelegd dat samen komt bij

Apeldoorn.

eigen POP’s van Casanet. Deze zijn aangesloten op het TReNT-netwerk. Casanet bedient in

Het bestuur van de stichting TReNT bestaat uit

woonwijken alle gebruikers, zowel consumen-

overheidspartijen en een vertegenwoordiger van

ten, ondernemingen als non profit organisaties.

de Gebruikersraad, waarin alle aangesloten organisaties zitting hebben. Hiermee wordt gewaar-

Inmiddels is in Twente een ontwikkeling in gang

borgd dat de Stichting een onafhankelijke koers

gezet waarbij ook de eerste netwerken op indus-

kan varen. Er wordt alleen infrastructuur gele-

trieterreinen zijn ontwikkeld. Ook deze netwer-

verd, geen diensten, zodat de gebruikers van het

ken worden ontsloten met de TReNT infrastruc-

TReNT-netwerk een zo groot mogelijke keuze-

tuur.

vrijheid hebben. TReNT werkt nauw samen met NDIX zodat

De initiatieven op bedrijventerreinen worden

gewaarborgd is dat op het netwerk een zo groot

door verschillende organisaties ontwikkeld. Voor

mogelijk dienstenaanbod beschikbaar is.

het concessiegebied van Cogas is dit Cogas NV. Op de tweede plaats worden door Gemeentes

Procesgang Vraagbundeling

initiatieven ontwikkeld om glasvezel mee te leg-

TReNT heeft de ontwikkeling van haar netwerk

gen met andere graafwerkzaamheden. Deze ini-

volledig gebaseerd op vraagbundeling. Per plaats

tiatieven worden gebundeld door de Stichting

wordt geïnventariseerd welke organisaties

Breedband Twente, het samenwerkingsorgaan

behoefte hebben aan breedbandverbindingen,

voor de veertien Twentse Gemeentes en de regio

Aanbieder Z Aanbieder Y Laag 3: diensten

Aanbieder X INTERNET

Aanbieder Z

Aanbieder Z

Aanbieder Y

Aanbieder Z

Aanbieder Y

Aanbieder X SPRAAK

Aanbieder X DATA

Aanbieder Y Aanbieder X DIENST

OPERATOR Y OPERATOR x Laag 2: actieve laag NDIX(regie)

Laag 1 : passieve laag

42

STICHTING TReNT

Twente op het gebied van breedband.

Do’s & dont’s • waarborg openheid binnen het netwerk;

Casanet ontsluit een aantal bedrijven en instellingen in de wijken waar men actief is. Een goed voorbeeld is Roombeek waar onder andere het Telematica Instituut en een aantal bedrijven zijn ontsloten.

• koppel op NDIX locaties. Dit garandeert onafhankelijke toegang tot het netwerk en maakt een breed dienstenaanbod beschikbaar; • zorg voor schaalbaarheid: het is niet nodig dat bandbreedte een hindernis is voor ontwikkelingen op langere termijn;

Model De Stichting is eigenaar van de mantelbuizen en glasvezels, oftewel de passieve infrastructuur. Binnen het model van stichting TReNT is er

• stimuleer de ontwikkeling van diensten door iedere aanbieder gelijke kansen te geven; • maak het voordeel van het gebruik van breedband diensten zo concreet mogelijk.

openheid vanaf de passieve laag (laag 1). Het netwerk is gekoppeld door de locaties van de NDIX, waardoor de gebruikers op het netwerk direct

Informatie

toegang hebben tot alle dienstenaanbieders die

• www.stichtingtrent.nl

bij NDIX aanwezig zijn.

• www.cogaskabel.nl

NDIX voert eveneens de regie over de actieve

• www.casanet.nl

componenten op bedrijventerreinen om open-

• www.ndix.net

heid van de infrastructuur te waarborgen, maar

• www.breedbandtwente.nl

besteedt het feitelijke beheer uit aan derden. In woonwijken beheert Casanet de apparatuur. In

Bronnen

het concessiegebied van Cogas is dit Cogas NV.

- Businessplan TreNT

Voor deze delen van het netwerk is er dus open-

- Documentatie NDIX

heid vanaf de actieve laag (laag 2).

- Masterplan versnelling breedband Oost

De prijsstelling is afhankelijk van het type infra-

- Brochures Casanet

Nederland structuur, afstand en geleverde capaciteit. Indicaties: Markt

Kosten

Levering aan consumenten 10, mbps (hogere snelheden mogelijk ) € 49,95 per maand (Casanet , woonwijken Enschede)

43

Zakelijke markt, 100 Mbps ethernet

€ 280,- per maand (Transportcentrum/ Cogas)

Managed dark fiber

€ 1 .500,- per maand (TReNT/Cogas)

Bijlage 2: Uitleg breedbandnetwerk

Breedbandnetwerken kennen een complexe waardeketen. Bij de inrichting van de business

Toegangsdiensten en toepassingen

modellen wordt in het algemeen een (vereenvoudigd) onderscheid gemaakt tussen een drietal functionele lagen:

Actieve infrastructuur

• De onderste laag is de ‘passieve infrastructuur’. Deze laag omvat de ondergrondse leidingen Passieve infrastructuur

(mantelbuizen), de (glasvezel)kabels en technische ruimten. • De passieve laag moet geactiveerd worden. Dat gebeurt op de tweede laag: ‘actieve infrastructuur en switching’. Deze laag bestaat uit

De economische dynamiek loopt voor de ver-

de apparaten die de lampjes laten branden in

schillende lagen uiteen. Zo wordt de passieve

de glasvezelkabels. Deze laag gebruikt trans-

laag (laag 1) gekenmerkt door hoge investerings-

missiecapaciteit van de eerste laag en levert

kosten, lange afschrijftijden, relatief lage opera-

transmissiediensten aan de derde laag. De laag

tionele kosten en is de apparatuur relatief toe-

bevat de actieve apparatuur die in de wijktech-

komstvast. De actieve infrastructuur (laag 2),

nische ruimten is opgesteld, zoals optische

kent lagere investeringskosten dan de passieve

poorten, switches (‘centrales’) en routers.

laag, korte afschrijftijden, snel voortschrijdende

• Een geactiveerd netwerk heeft geen waarde als

techniek en relatief hoge operationele kosten.

er geen diensten (zoals telefonie en internet)

De derde laag (toegangsdiensten en toepassin-

zijn. Die diensten worden geleverd op de derde

gen) wordt gekenmerkt door een dynamische

laag: ‘service provisioning’. Service providers

markt, lagere investeringskosten dan de andere

(zoals een Internet service provider: ‘ISP’) ver-

lagen, korte afschrijftijden, snel voortschrijden-

lenen toegangsdiensten zoals toegang tot

de techniek en relatief hoge operationele kosten.

internet, televisie, video-on-demand, beheer op afstand, back-up op afstand of telefonie.

De economische dynamiek is samengevat in de volgende onderstaande tabel.

Deze weergave is een vereenvoudiging van de werkelijkheid. De precieze scheidingslijn tussen actieve infrastructuur en de toegangsdienstenen toepassingenlaag is, momenteel onderwerp van een discussie bij diverse breedbandinitiatieven. De keuzen die hier gemaakt worden, hebben direct hun weerslag op de kansen en bedreigingen van partijen in de waardeketen.

Investeringen

Operationele uitgaven

Afschrijvingstermijn

Laag

Hoog

€ 70,-

Hoog (want risico)

Actief

Redelijk

Lager dan bij coax en koper (1 :1 .5:2)

7 à 10 jaar

Redelijk

Passief

Hoog

Laag

20 à 25 jaar

Type vastgoedrendement met inflatiecorrect

Toegangsdiensten en toepassingen

44

Benodigd rendement

Bijlage 3: Juridische aspecten

De volgende tabel geeft enkele juridische richtlij-

Een uitgebreide inleiding op de juridische aspec-

nen bij vraagbundeling. Het overzicht is opge-

ten wordt gegeven in de publicatie “Goed op weg

steld in opdracht van de provincie Gelderland

met Breedband; handreiking voor Gemeenten,

door Prof. J. Smits (TUE).

provincies en woningcorporaties” die is uitgegeven door de Ministeries van VROM, Economische Zaken en Binnenlandse Zaken, de VNG en het IPO.

Wat wil de provincie ?

Vraagbundeling

Ondersteunen dat vraag wordt bebundeld

Aanleg

Stimuleren dat open glasvezelnetwerken worden aangelegd

Wat zegt de wet ?

- Oprichting en reikwijdte van de inkooporganisatie - Rechten en plichten deelnemende bedrijven -

OPTA ziet toe op rechten en verplichtingen Graven in openbare grond is een recht Eventueel Europees aanbesteden

- Eigendomstructuur van glasvezelinfrastructuur - Zeggenschaps over het glasvezelnetwerk - Noodzaak en consequenties van een OPTA-registratie - Interoperabiliteit van het netwerk

Elektronische communicatie netwerken en elektronische communicatiediensten zijn gescheiden markten

- Onafhankelijkheid van de exploitant - Professionaliteit van de exploitant - Verstrekken van gebruiksrechten - Afspraken over aanleg en informatie - Inzet van technische standaarden om netwerkcomptabiliteit te garanderen

Exploitatie

Toegang bieden aan elke leverancier die diensten wil aanbieden

-

Levering diensten

Stimuleren van aanbod en keuze vrijheid voor afnemers door levering op digitale marktplaats

- Partijen met aanmerkelijke marktmacht mogen mededingen niet beperken OPTA legt dergelijke partijen verplichtingen op, bijvoorbeeld ten aanzien van prijsstelling

- Onafhankelijke zeggenschap over digitale marktplaats - Voorkomen van mededings beperkende gedragingen van dienstenleveranciers

- Contractvrijheid partijen dienen gelijkwaardig te zijn en beide te begrijpen wat er met afspraken wordt bedoeld

- Ongewenste neveneffecten op de openheid van het netwerk bij uitbesteden van onderhoud en beheer

Onderhoud en beheer

45

Aandachtspunten voor contractvorming in de toekomst

Bijlage 4: Terminologie en afkortingen

Omschrijving

46

Breedband

Permanent beschikbare dataverbinding die sneller is dan 10 Mbps, zowel naar de klant toe als van de klant naar buiten (symmetrisch).

Carrier -owned netwerken

Telecommunicatienetwerk dat eigendom is van telecommunicatiebedrijf .

Customer -owned netwerken

Telecommunicatiebedrijf dat eigendom is van gebruikers/ klanten (meestal passieve infrastructuur).

Digitale marktplaats

Een lokaal concentratiepunt waar verschillende breedbandnetwerken op elkaar aangesloten worden. Dienstenaanbieders kunnen eveneens aansluiten op de marktplaats zodat zij alle klanten die zjin aangesloten op de netwerken kunnen bereiken . Op de marktplaats wordt dus klantvolume gecreëerd voor diensten. Via de marktplaats kunnen ondernemers in verschillende netwerken elkaar bereiken.

Fiber to the Institute

Glasvezelnetwerk dat alleen (grote) organisaties verbindt.

LAN -LAN connect

Het verbinden van twee bedrijfsnetwerken zodat er één netwerk ontstaat.

Mbps

Megabits per seconde (maat voor snelheid van datatransport over een netwerk).

NDIX

Nederlands Duitse Internet Exchange .

Operator

Partij die de actieve laag (laag 2) invult.

VOIP

Voice over IP (nieuwe technologie voor telefoniediensten).

VLAN

Een VLAN (afkorting van het Engelse Virtual LAN ) is een virtueel lokaal netwerk (LAN ). Een VLAN bestaat uit een groep eindstations en switchen die zich fysisch in één of meerdere netwerken kunnen bevinden, maar logisch één enkel gemeenschappelijke LAN vormen.

Colofon Titel: Uitgave:

Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland, Breedband Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken Provincie Overijssel Eenheid Economie, Milieu en Toerisme Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrijfsomgeving

Voor informatie:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters (026) 384 42 22 www.oostnv.nl/bedrijventerreinen Provincie Gelderland Joost Roeterdink (026) 359 91 62 www.gelderland.nl Provincie Overijssel Taner Demir (038) 425 24 97 www.overijssel.nl

Tekst:

Dialogic innovatie & interactie Menno Smidts, Hugo Gillebaard, Rob Bilderbeek

Vormgeving:

Provincie Gelderland

Fotografie:

Oost NV

Drukwerk:

Provincie Gelderland

Het ‘Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland’ is een initiatief van de Provincies Gelderland en Overijssel in samenwerking met de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Niets uit deze uitgave mag voor commerciele doeleinden worden vermenigvuldigd en/of aangewend zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Hoewel dit draaiboek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden opstellers noch uitgevers enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit draaiboek. © 2006, Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

47

20062157_EPP

48

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Provincie Gelderland

Provincie Overijssel

Ontwikkelingsmaatschappij

Markt 11

Luttenbergstraat 2

Oost nederland NV

Postbus 9090

Postbus 10078,

Meander 601, ARNHEM

6800 GX Arnhem

8000 GB Zwolle

Postbus 5215

T (026) 359 90 00

T (038) 425 25 25

6802 EE ARNHEM

[email protected]

[email protected]

T (026) 384 42 22

www.gelderland.nl

www.overijssel.nl

[email protected] www.oostnv.nl/bedrijventerreinen

Draaiboek Parkmanagement

Energie

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 1

Draaiboek Parkmanagement

Energie

Oost NV Provincie Gelderland Provincie Overijssel

1

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 2

Samenvatting

Collectief inkopen van energie, is één van de

Optie 1: Leverancier als partner

manieren om besparingen te bereiken voor de

Hierbij wordt al vroeg in het project de keus voor

bedrijven op een bedrijventerrein. In dit thema-

een leverancier gemaakt. Vanaf het moment dat

nummer van het draaiboek parkmanagement,

het duidelijk is wie de leverancier is, kan deze

wordt uitgebreid ingegaan op de wijze waarop

tijd en energie steken in de voorbereidende fase,

een project rondom het inkopen van energie kan

zonder het risico te lopen bij de daadwerkelijke

worden vormgegeven.

levering het raamcontract mis te lopen. De leverancier adviseert de bedrijvenvereniging over de

In het merendeel van de gevallen, wordt het ini-

markt en de ontwikkelingen van de prijs. De ver-

tiatief om te starten met het collectief inkopen

tegenwoordigers van de bedrijvenvereniging (de

van energie genomen door een

gemandateerden) besluiten vervolgens, wan-

bedrijvenvereniging of Industriekring. Door mid-

neer in te kopen.

del van een interessepeiling kan onder het georganiseerde en het ongeorganiseerde bedrijfsleven worden nagegaan of er voldoende draagvlak is om tot een verdere invulling van het project te

Initiatief

komen. Energieprijzen De prijzen voor energie zijn de laatste jaren aan het stijgen. De uiteindelijke prijs voor een

Draagvlak toetsen

bedrijf is van de volgende factoren afhankelijk: - volume (aantal kWh); - risico op onbalans in de stroomafname; - administratieve handelingen; - tijdstip waarop de energie wordt ingekocht;

Selectie leverancier

Selectie adviseur

- tijdsduur van het contract. Offertes kennen vaak dagprijzen. Hierdoor is het niet mogelijk om de offerte rustig aan alle deel-

Optie 2: Adviseur als partner

nemers voor te leggen. Bij het collectief inkopen

Bij het inkopen op prijs, is het goed een deskun-

van energie is het daarom noodzakelijk dat een

dige adviseur bij het project te betrekken. Deze

beperkt aantal personen gemandateerd is om te

adviseur treedt op als (inkoop-)partner van de

beslissen.

bedrijvenvereniging. Om de compleetheid en vergelijkbaarheid van de offertes te kunnen

Twee mogelijke manieren van inkopen

beoordelen, moeten de offertes op basis van

Bij het inkopen van producten of diensten moet

dezelfde aanvraag en onder gelijke voorwaarden

gekeken worden naar het belang van het pro-

worden opgesteld. De adviseur ondersteunt bij

duct of de dienst voor de organisatie. Heeft een

het opstellen van de offerte-aanvraag, het raam-

product of dienst grote invloed op het rende-

contract en de leveringsvoorwaarden. Voor dit

ment van een organisatie, dan wordt vaak op

traject is een meer gedetailleerde inventarisatie

kwaliteit en betrouwbaarheid ingekocht. Heeft

noodzakelijk. Vervolgens kunnen de leveranciers

het weinig invloed op het rendement, dan kan

op basis van de gedetailleerde offerte-aanvraag

vooral op prijs worden ingekocht. Energie kent

een prijs afgeven.

als product geen kwaliteitsverschil, dus kan het

2

goed op prijs worden ingekocht. Zeer grote afne-

Nadat is vastgesteld of er voldoende draagvlak

mers kunnen echter, op basis van hun specifieke

en volume binnen het collectief is, moet een

wensen, toch kiezen voor een meer strategische

keuze gemaakt worden voor de wijze waarop

relatie met hun energieleverancier.

het project zal worden voortgezet.

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 3

meerdere vertegenwoordiger(s) mandateren. De gemandateerden nemen uiteindelijk, op advies

Selectie adviseur

van de leverancier, een beslissing over de prijs waarvoor de energie wordt ingekocht. Afsluiten contract met de leverancier In de vorige fase zijn de condities (raamcontract

Voorbereiden offerte aanvraag

en leveringsvoorwaarden) duidelijk geworden. Daarnaast heeft de leverancier een goed beeld gekregen van het volume (inventarisatie). In deze fase moeten beide partijen, de bedrijvenvereniging en de leverancier, een leveringscon-

Opvragen offertes en selectie leverancier

tract afsluiten. Wanneer dit onverhoopt toch niet lukt, kan de bedrijvenvereniging overwegen met een andere leverancier te gaan samenwerken, of een adviseur in te huren. Inkopen van energie door gemandateerden

Nazorg

De bedrijven hebben één of meerdere personen gemandateerd energie voor hen in te kopen. De leverancier volgt, samen met deze gemandateerde personen, de marktontwikkelingen op de energiemarkt. Wanneer de leverancier verwacht

De leverancier als partner

dat het dal bereikt is, informeert hij hierover de

Als ervoor wordt gekozen om de leverancier als

gemandateerden. Deze besluiten vervolgens wel

partner binnen het project te halen, moeten ver-

of niet de prijs vast te leggen. Nadat de prijs is

volgens de volgende stappen gezet worden:

vastgesteld kunnen de onderliggende leveringscontracten met de bedrijven worden uitgewerkt.

Selectie leverancier Bij de leveranciersselectie moet eerst een over-

Adviseur als partner

zicht van de mogelijk leveranciers opgesteld

Er is gekozen voor de optie om energie ‘op prijs’

worden en moet over deze partijen informatie

in te kopen met een adviseur als partner binnen

ingewonnen worden. Op basis van de ontstane

het project. De adviseur zet, in opdracht van de

’short list’ wordt daarna een aantal oriënterende

bedrijven, de collectieve vraag van alle bedrijven

gesprekken gevoerd. In de tussentijd moeten de

in één keer in de markt en probeert op die

criteria waarop de leverancier wordt geselec-

manier de (op dat moment) laagste prijs te

teerd, zijn vastgesteld. Na de eerste selectie en

bedingen. Hiervoor sluit hij individuele overeen-

de gesprekken, worden één of twee partijen uit-

komsten met elke deelnemer. De deelnemers

genodigd om een samenwerkingsvoorstel te

machtigen de adviseur om collectief energie in

maken. Hierin wordt door de leveranciers

te kopen. Hiervoor vraagt de adviseur een ver-

beschreven op welke wijze zij het collectieve

goeding van ongeveer € 250,-. Een groot verschil

energie inkooptraject vorm willen geven.

met het inkopen van energie met een leverancier als partner, is dat, na de inkoop van energie,

Voorbereiden overeenkomst met leverancier

het voor andere bedrijven niet meer mogelijk is

De randvoorwaarden met de leverancier worden

om deel te nemen aan het collectieve contract.

besproken en vastgelegd in het concept-raam-

Zij kunnen enkel instappen bij de volgende offer-

contract en de leveringsvoorwaarden.

teronden. Hier kan enkele jaren tussen zitten.

Daarnaast moeten de gegevens van deelnemende bedrijven worden geïnventariseerd, moeten

In dit traject moeten de volgende stappen wor-

de deelnemende bedrijven hun huidige contrac-

den gezet:

ten opzeggen en moeten de bedrijven één of

3

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 4

Selectie adviseur

Opvragen offertes en selectie leverancier

Na enkele oriënterende gesprekken met advi-

Op basis van het raamcontract en de gedetail-

seurs, worden er twee of drie uitgenodigd om

leerde inventarisatie, vraagt de adviseur offertes

een offerte in te dienen. Deze offertes worden

op bij de verschillende leveranciers. Zij zullen de

op vooraf vastgestelde criteria beoordeeld.

prijs opgeven, waarvoor zij willen leveren. De voorwaarden zijn overal gelijk, dus bij het

Voorbereiden offerte-aanvraag

beoordelen van de offertes hoeft alleen maar op

Om een goede offerte-aanvraag op te stellen,

de prijs gelet te worden. Met de leverancier met

moet de adviseur inzicht krijgen in het huidige

de laagste prijs, wordt uiteindelijk een raamcon-

energieverbruik. Op basis van jaar- en maandaf-

tract afgesloten. Hierna dienen de individuele

rekeningen kan dit in beeld gebracht worden.

contracten met de deelnemende bedrijven te

Daarnaast is het noodzakelijk de voorwaarden

worden geregeld.

waaronder de energieleveringen moeten gaan plaatsvinden, vast te stellen. Om vergelijkbare

Nazorg

offertes te krijgen, moeten de gehanteerde voor-

Na een half jaar tot één jaar kan er een evaluatie

waarden namelijk ook gelijk zijn.

plaatsvinden. Geadviseerd wordt om de begeleidende werkgroep, na het inkooptraject niet te

4

De adviseur stelt verder, in overleg met de

ontbinden. Wel zullen de werkzaamheden van

bedrijvenvereniging, een collectief raamcontract

de werkgroep gedurende een periode afnemen.

op. Daarnaast zal hij, op basis van dit raamcon-

Tegen het eind van de looptijd van het raamcon-

tract, met elke deelnemer een overeenkomst

tract, moet besloten worden of het raamcon-

moeten sluiten waarmee hij gemachtigd wordt

tract wordt verlengd of dat men een nieuwe

energie voor het bedrijf in te kopen.

inkoopronde wil houden.

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 5

Inhoud

1

Inleiding

6

2

Wat houdt collectieve inkoop van energie in?

7

3

Betrokken partijen

9

3.1

Het georganiseerde en ongeorganiseerde bedrijfsleven

9

3.2

De overheid

9

3.3

Leveranciers

9

3.4

Netwerkbeheerder

9

3.5

Meetbedrijf

9

3.6

Adviseurs

9

4

Het collectieve energie inkoop project

10

4.1

Twee principes van collectieve inkoop van energie

10

4.2

Start project Collectieve Inkoop Energie

10

4.3

Optie 1: De leverancier als partner

12

4.4

Optie 2: Adviseur als partner

16

4.5

Nazorg

18

Bijlagen:

5

Bijlage 1: Inventarisatie

19

Bijlage 2: Mandaat voor de inkoop van elektriciteit met leverancier

23

Bijlage 3: Mandaat voor de inkoop van elektriciteit met adviseur

27

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 6

1 Inleiding

Een bedrijvenvereniging moet, naast een belangrijke sociale functie, ook andere functies bieden die voor de leden toegevoegde waarde hebben. Eén daarvan is de rol als aanspreekpunt voor Gemeenten en andere overheidsinstanties, andere daarvan kunnen betrekking hebben op de invulling van parkmanagementactiviteiten. Veel activiteiten op het gebied van parkmanagement, richten zich op het collectief inkopen van diensten. Deze activiteiten kunnen de leden direct voordeel opleveren. Collectief inkoop van energie is één van de diensten die bij interessepeilingen onder ondernemers vaak hoog scoort. In dit themanummer zal vooral worden ingegaan op het collectief inkopen van elektriciteit. Het collectief inkopen van gas is namelijk enkel interessant voor de groot verbruikers.

6

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

2

Pagina 7

Collectieve inkoop van energie

Energie is een commodity, een standaardpro-

dingen van leveranciers zeer beperkt geldig en

duct. Elektriciteit is elektriciteit, er bestaan

zullen bedrijven snel moeten beslissen of deze

geen kwaliteitsverschillen. Hierdoor is bij het

beslissing aan een gemandateerd persoon moe-

collectief inkopen van energie vooral de prijs en

ten overlaten.

pas daarna de service van de leverancier van belang.

• Risico op onbalans Leveranciers schatten elke dag het verbruik

Het collectief inkopen van energie, is een van de

van hun klanten in. Wanneer deze schatting

private onderdelen van de parkmanagementac-

niet overeenkomt met het daadwerkelijke ver-

tiviteiten. Primair is dit dan ook een activiteit

bruik, zal de leverancier op de korte termijn

die door de ondernemers zelf moet worden

markt, moeten aankopen of verkopen. De prij-

opgepakt. De Gemeente zal vanuit haar beleid

zen op deze markt liggen aanmerkelijk hoger,

hieraan niet snel een bijdrage leveren.

dan op de lange termijn markt. Leveranciers zullen dan ook voor bedrijven met een groot

Kostenreductie of damage control

vermogen (boven de 100 KW) het energiepro-

In het verleden zijn er grote kortingen bedongen

fiel willen weten. Uit dit profiel wordt de pie-

door collectief inkopen. Jammer genoeg zijn

ken en dalen duidelijk en mate waarin deze

deze tijden voorbij. Wanneer een bedrijvenver-

zijn in te schatten. Daarnaast is het voor de

eniging samen met haar leden energie wil inko-

leverancier van belang of het kan voorkomen

pen, moet zij hiervan geen grote revenuen ver-

dat een bedrijf plotseling meer of minder ener-

wachten. De energiemarkt is, na enkele roerige

gie gaat vragen, dan verwacht. Dit is het risico

jaren, meer tot rust gekomen. Daarnaast zijn de

op onbalans.

energieprijzen aan het stijgen, door de hogere olie-, gas-, steenkool- en uraniumprijzen. Het

Voorbeeld:

collectief inkopen van energie is dan ook geen

Een bedrijf heeft een eigen centrale voor de

winstactiviteit meer, maar moet meer gezien

opwekking van elektriciteit. De elektriciteit die

worden als damage control. Door het collectief

het bedrijf niet zelf verbruikt, wordt op het net

inkopen van energie zullen de prijzen minder

gezet. Wanneer de centrale uitvalt, levert het

stijgen. De marges voor de bedrijvenverenigin-

bedrijf geen elektriciteit, maar heeft er juist

gen zijn dan ook bijna geheel verdwenen. De

behoefte aan. Deze elektriciteit moet door de

gemaakte kosten kunnen in het algemeen nog

leverancier op de korte termijn markt tegen

net worden terugverdiend.

hogere prijzen worden ingekocht. Daarom is voor leveranciers het energieprofiel van een

De prijs voor energie

bedrijf zeer belangrijk bij het bepalen van de

De prijs voor energie is van de volgende factoren

prijs.

afhankelijk, namelijk: - risico op onbalans; - volume; - administratieve handelingen;

• Volume

- tijdstip waarop de energie wordt ingekocht;

Het volume, het aantal kWh (elektriciteit) of het aantal m3 (gas) bepaalt voor een groot deel

- tijdsduur van het contract.

de prijs. Bij het collectief inkopen van energie is vooral het volume van belang. Door het bun-

De energiemarkt is altijd in beweging. Er is een

delen van het volume van de deelnemers, kan

lange termijn markt, waarop elektriciteit voor

een lagere prijs worden bedongen.

de duur van jaren kan worden ingekocht en een dagmarkt waar elektriciteit à la minuut kan worden verkocht of ingekocht.

• Administratieve handelingen Een leverancier zal naar elke deelnemer van het collectief een rekening moeten versturen.

7

Op de elektriciteitsmarkt (lange termijn) wordt

Het aantal administratieve handelingen wordt

gewerkt met dagprijzen en op de gasmarkt zelfs

voor een leverancier bij het collectief inkopen

met vijf minuten prijzen. Hierdoor zijn aanbie-

van energie dus niet gereduceerd.

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 8

Hierdoor kan het voor komen dat een bedrijf met een groot volume, een betere prijs heeft dan het collectief. Voor een enkel bedrijf zullen minder administratieve handelingen moeten worden verricht dan voor een collectief met hetzelfde volume. • Tijdstip en tijdsduur Zoals al vermeld, werkt de energiemarkt met dagprijzen. Voor een goede prijs, is het dan ook van belang om op de goede dag in te kopen. Gelet op de prijsontwikkelingen van de laatste jaren, blijken de dagprijzen in het eerste kwartaal het laagst te liggen. Naast het tijdstip, is ook de tijdsduur van een contract van belang. Leveranciers zullen graag een contract afsluiten voor langere periode. Hierdoor worden namelijk ook de risico’s en administratieve handelingen beperkt. Telemetrie Leveranciers wensen het risico op onbalans in te schatten voor bedrijven die een hoog vermogen afnemen. Hiervoor gebruiken zij het energieprofiel van bedrijven. Voor bedrijven met een vermogen boven de 100 kW (elektriciteit) en en verbuik groter dan 170.000 m3 (gas), is telemetrie verplicht. Telemetrie is een vorm van meten waarbij elke vijf seconde het verbruikte vermogen van een bedrijf wordt opgenomen. Op basis van deze meetgegevens krijgt de leverancier inzicht in het energieprofiel. Deze gegevens zijn eigendom van het bedrijf en kunnen bij het meetbedrijf worden opgevraagd. In het merendeel van de gevallen zal dit het meetbedrijf zijn van de netwerkbeheerder.

8

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

3

Pagina 9

Betrokken partijen

Bij het inkopen van energie zijn de ondernemers

aan dit traject. Eventueel kan worden aangeslo-

de belangrijkste partij. Daarnaast zullen onder-

ten bij het contract dat door de Gemeente is

handelingen gevoerd moeten worden met ver-

afgesloten. Hierbij is het wel van belang te

schillende leveranciers en kan gebruik gemaakt

beseffen dat een overheid, dit soort contracten

worden van een ondersteunend adviesbureau.

Europees dient aan te besteden. Hierdoor moet in deze gevallen altijd een offertetraject worden

3.1 Het (on-)georganiseerde bedrijfsleven

doorlopen.

De op het terrein gevestigde bedrijven, zijn

3.3 Leveranciers

natuurlijk direct betrokken bij het collectief inkopen van energie. Zij zijn de belangrijkste

Na het openstellen van de energiemarkt voor

doelgroep. Ondernemers/bedrijven zijn vaak lid

bedrijven, zijn er een groot aantal aanbieders

van verschillende netwerken en organisaties.

bijgekomen. Met leveranciers bedoelen wij hier

Dit kan een rol spelen bij het inkoopproject.

alleen die bedrijven waarbij energie kan worden ingekocht. Voor het netwerk en de aansluiting,

Het georganiseerde bedrijfsleven

is de netwerkbeheerder verantwoordelijk.

De bedrijvenvereniging is vaak initiatiefnemer van collectieve trajecten, ook van projecten

3.4 Netwerkbeheerder

gericht op het collectief inkopen van energie. De vereniging, of een werkgroep daarvan, kan

De netwerkbeheerder is verantwoordelijk voor

optreden als gemandateerde gesprekspartner

de aansluiting van het bedrijf op het netwerk.

voor de leveranciers van energie.

Bij een storing is de netwerkbeheerder hiervoor ook de verantwoordelijke partij, niet uw leve-

Het ongeorganiseerde bedrijfsleven

rancier. Uw netwerkbeheerder kunt u niet zelf

Alle bedrijven die op een bedrijventerrein geves-

kiezen. Hij zal de gemaakte kosten voor het

tigd zijn, kunnen deel uitmaken van het collec-

transporteren van de energie over zijn netwerk,

tieve inkoopcontract. Dit is voor alle partijen

apart bij u in rekening brengen. Dit dus naast de

een interessante optie, het volume wordt groter

factuur van de leverancier. Wanneer uw net-

en daarmee ook de korting die valt te behalen.

werkbeheerder en leverancier dezelfde partij zijn, worden deze rekeningen samengevoegd.

Indien ongeorganiseerde bedrijven in het kader van collectieve inkoopprojecten worden bena-

3.5 Meetbedrijf

derd, kan als voorwaarde worden gesteld, dat uiteindelijke deelname aan het contract tevens

Het meetbedrijf is vaak een onderdeel van de

inhoud, dat men lid van de bedrijvenvereniging

netwerkbeheerder. Dit bedrijf registreert de

wordt.

(telemetrie)metingen. De telemetriegegevens dient u dan ook bij dit bedrijf op te vragen. Uw

Branche- en andere organisatie

meetbedrijf moet bekend zijn bij uw netwerkbe-

Deze organisaties vertegenwoordigen hun

heerder.

leden, bijvoorbeeld in de metaalsector of de houtverwerking. De schaal van deze organisa-

3.6 Adviseurs

ties is vaak behoorlijk groot. Als deze organisaties ook collectieve contracten aanbieden, zal

Het gaat hier om adviseurs die specialist zijn op

het moeilijk zijn om te concurreren.

het gebied van energie. Vaak worden zij ook makelaars genoemd. Zij kunnen u helpen bij het

3.2 De overheid

bundelen van volumes, het opstellen van leveringsvoorwaarden en het begeleiden van het

De Gemeente heeft in dit traject geen maat-

offertetraject. Daarnaast kunnen zij uw oude

schappelijke overheidstaak. Wel is zij vaak een

rekeningen (van uw vorige leverancier) controle-

van de grootverbruikers van energie in een

ren en waar fouten zijn gemaakt, het te veel

gemeente. Wanneer mogelijk, is het goed om de

betaalde geld terughalen.

Gemeente als private partij te laten deelnemen

9

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

4

Pagina 10

Het inkoop project

Wanneer op een bedrijventerrein nog geen enke-

over de marktontwikkelingen en de prijs. De ver-

le vorm van samenwerking tussen de bedrijven

tegenwoordigers van de bedrijvenvereniging (de

plaatsvindt, is het collectief inkopen van energie

gemandateerden) besluiten vervolgens wanneer

een van de eerste thema’s die zich hiervoor

in te kopen.

leent. Immers elk bedrijf heeft energie nodig. Besparingen hierop zijn dan ook altijd welkom.

Een groot voordeel van deze constructie is, dat ook bedrijven in een later stadium kunnen gaan

Om het project in goede banen te leiden, is het

deelnemen aan het collectieve inkooptraject.

noodzakelijk dat de bedrijven op het terrein op

Deze bedrijven krijgen een aanbieding op basis

één of andere manier georganiseerd zijn. Vaak is

van de dagprijzen, onder de voorwaarden vast-

dit een bedrijvenvereniging. Indien de bedrijven

gelegd in het raamcontract.

zich nog niet verenigd hebben, zal eerst de aandacht zich hierop moeten richten. In het basis-

Optie 2: Adviseur als partner

deel van het ‘Draaiboek Parkmanagement’

Bij het ‘op prijs’ inkopen worden een aantal con-

wordt hier nader op ingegaan.

currerende offertes vooral op prijs bekeken. Om de compleetheid en vergelijkbaarheid van de

Twee wegen die naar Rome leiden

offertes te kunnen beoordelen, moet zeer duide-

Na gebleken interesse bij de bedrijven op het

lijk zijn waarop geoffreerd moet worden. Het

industrieterrein, moet er al vlot een principe

raamcontract en de leveringsvoorwaarden wor-

keuze worden gemaakt over de wijze waarop

den dan ook door de adviseur in samenspraak

het project wordt aangepakt:

met de bedrijvenvereniging opgesteld.

• wordt er samengewerkt met één leverancier,

Vervolgens kunnen de leveranciers onder deze

waarbij op het juiste moment wordt inge-

voorwaarden een prijs afgeven. Voor dit traject

kocht,

is een meer gedetailleerde inventarisatie nood-

of

zakelijk.

• wordt één adviseur aangetrokken, die samen met de bedrijvenvereniging een raamcontract

In de schema op blz. 11 zijn de voor- en nadelen van de

en de leveringsvoorwaarden opstelt, waar

beide opties weergegeven.

leveranciers een prijs op kunnen uitbrengen. 4.2 Start project In dit hoofdstuk worden als eerste de twee mogelijke opties toegelicht. Vervolgens wordt

Het initiatief voor het starten van een project

per optie een aanpak toegelicht.

voor collectieve inkoop van energie, kan vanuit ondernemers komen of kan naar voren zijn

4.1 Twee principes van inkoop

gekomen uit een eerder gehouden interessepeiling voor parkmanagement.

Bij het inkopen van producten of diensten, moet gekeken worden naar het belang van het pro-

4.2.1 Creëren draagvlak

duct of de dienst voor de organisatie. Zoals reeds

Het creëren van draagvlak bij de potentiële deel-

vermeld, kent energie geen kwaliteitsverschil,

nemers is in deze eerste fase cruciaal. Veel

dus kan het goed op prijs worden ingekocht.

bedrijven zullen niet eerder zijn overgestapt naar een andere leverancier. Het is dan ook goed

10

Optie 1: Leverancier als partner

om het proces duidelijk te communiceren.

Hierbij wordt al vroeg in het project de keus voor

Hierbij moet ook goed worden aangegeven wat,

een leverancier gemaakt. Vanaf dat moment is

wanneer en op welke manier, van de deelnemers

het duidelijk wie de leverancier is. Op deze

wordt verwacht en wat zij van de bedrijvenver-

manier kan de leverancier tijd en energie steken

eniging kunnen verwachten. Ook is het goed om

in de voorbereidende fase, zonder het risico te

de verschillen tussen de twee trajecten duidelijk

lopen bij de daadwerkelijke levering het raam-

uit te leggen. Wanneer met adviseurs wordt

contract mis te lopen. De leverancier adviseert

gewerkt, zullen deze direct van de deelnemende

de bedrijvenvereniging (een vertegenwoordiger)

bedrijven een financiële bijdragen verwachten.

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 11

Leverancier als partner Voordelen

Adviseur als partner

• Inbreng specifieke kennis en kunde

• Bedrijvenvereniging verricht

- in project én in de bedrijvenvereniging

- voorwerk en bouwt kennis op

• Veel activiteiten kunnen bij de

• Door duidelijke onderlinge

- leverancier worden neergelegd

- vergelijking zeker een scherpe prijs

• Bedrijven die nog niet kunnen

• Wisseling van leverancier

- overstappen, kunnen dit op basis van

- makkelijker

- de dan geldende dagprijzen, onder de - condities vastgelegd in het raam- contract, alsnog doen. Nadelen

• Na selectie leverancier weinig

• Meer werk te verrichten door

- flexibiliteit (je zit er aan vast)

- bedrijvenvereniging

• Onderlinge prijsvergelijking

• Hogere kosten voor het inhuren

- moeilijker

- van een adviseur • Het is niet mogelijk voor bedrijven om - in een later stadium in te stappen

Bij de start is het belangrijk dat de bedrijvenver-

groep zitting hebben, wie de voorzitter of

eniging meedoet en dat er duidelijke project-

spreekbuis is en wat de taken en bevoegdheden

trekkers zijn. Het is daarom goed vanuit de ver-

van de werkgroep zijn. Voor de bedrijven op het

eniging een werkgroep te formeren. In deze eer-

bedrijventerrein moet er tevens een duidelijk

ste fase moet duidelijk worden wie in de werk

aanspreekpunt zijn voor eventuele vragen.

Initiatief 4.2

Onderzoeken samenwerking andere initiatieven

Creëren draagvlak

4.2.3

Stoppen

4.2.1

Nee

Interessepeiling 4.2.2

Voldoende schaalgrote? 4.2.4

Ja

Selectie leverancier 4.3

11

Principe van inkoop : Adviseur/Leverancier

Selectie adviseur 4.4

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 12

4.2.2 Uitvoeren interessepeiling Nadat de werkgroep is ingericht, krijgt deze

Vervolgens moeten de bedrijvenverenigingen

opdracht van het bestuur van de bedrijvenver-

wel onderling bekijken of de selectiecriteria voor

eniging om een aantal activiteiten uit te voeren.

de aanbieder overeenkomen en hoe wordt opge-

Over de resultaten hiervan rapporteert de werk-

gaan met revenuen.

groep aan het bestuur en de leden van de vereniging.

4.2.4 Schaalgrootte Bij het collectief inkopen van energie, wordt

De werkgroep voert de volgende activiteiten uit:

vooral gebruik gemaakt van het grotere volume

• het peilen van de concrete interesse in collec-

van het collectief. Uit de praktijk blijkt dat bij

tieve inkoop van energie; • het voeren van oriënterende gesprekken met enkele leveranciers en adviseurs; • het (zonodig) organiseren van een voorlichtingsbijeenkomst; • een advies uitbrengen aan het bestuur en de

meer dan 5.000.000 kWh, het collectief inkopen van elektriciteit interessant wordt. De schaalgrootte kan worden ingeschat op basis van de interessepeiling. Wanneer de schaalgrootte onvoldoende is, kan gekeken worden of met andere bedrijvenverenigingen kan worden

vereniging over de voorkeursoptie voor de

samengewerkt. Als dit niet mogelijk is, moet

werkwijze voor het collectieve afvalinzame-

worden afgewogen of het zinnig is om met dit

lingproject.

traject door te gaan.

Nadat door bestuur en/of vereniging een keus

4.2.5 Keuze uit opties inkooptraject

gemaakt is voor de wijze waarop het project ver-

Op basis van de resultaten van de interessepei-

der wordt uitgewerkt, krijgt de werkgroep een

ling onder de leden en de gesprekken met de ver-

vervolgopdracht.

schillende partijen, moet worden besloten hoe het project verder vorm te geven. Mocht er wei-

Ongeorganiseerde bedrijven ook meenemen

nig respons zijn bij de bedrijven, dan kan over-

Naast de in de bedrijvenvereniging georgani-

wogen worden het project te stoppen.

seerde bedrijven, zijn er vaak ook nog veel ongeorganiseerde bedrijven. Ook deze kunnen deel-

Organiseren voorlichtingsbijeenkomst

nemen aan het collectieve traject. Hierbij kan

Alvorens een definitieve keus te maken voor de

bijvoorbeeld als voorwaarde worden gesteld dat

wijze waarop het vervolg van het project wordt

zij, bij uiteindelijke deelname aan het contract,

ingericht, kan het goed zijn een voorlichtingsbij-

lid worden van de bedrijvenvereniging.

eenkomst te houden. De mogelijke voordelen van collectieve inkoop en de beide opties waar-

4.2.3 Initiatieven in de regio?

mee het project kan worden aangepakt, kunnen

Het kan zijn dat een bedrijvenvereniging op een

worden toegelicht. Tevens kan uitgelegd worden

naburig terrein of in een naburige gemeente al

op welke wijze wordt omgegaan met de eventu-

collectief energie inkoopt. Door samenwerking

ele commitment verklaringen.

is het mogelijk het volume te vergroten en zo tot

12

lagere tarieven te komen.

4.3 Optie 1: De leverancier als partner

De werkgroep kan een korte verkenning uitvoe-

Er is door de deelnemers gekozen voor de optie

ren om te onderzoeken of dergelijke initiatieven

om de leverancier als partner binnen het project

bekend zijn. Het inkopen van energie is niet

te halen. Vooral wanneer het volume moet wor-

regio gebonden. In theorie, kan zelfs energie

den opgebouwd, is dit verstandig. Door met een

gezamenlijk worden ingekocht met een bedrij-

leverancier samen te werken, kan er tot een con-

venvereniging uit een andere provincie. Toch is

tract gekomen worden, waarbij bedrijven ook

het verstandig deze samenwerking te zoeken

nog in een later stadium kunnen aansluiten.

met bedrijvenverenigingen in de regio, omdat

Deze bedrijven krijgen dan een individueel con-

samenwerking op andere thema’s, bijvoorbeeld

tract met de leverancier. De energie wordt gele-

collectieve afvalinzameling, dan ook mogelijk is.

verd onder dezelfde condities en tegen dezelfde

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 13

kortingen als vastgelegd in het raamcontract.

In dit traject moeten de volgende stappen wor-

Echter wordt bij het vaststellen van de prijs,

den gezet:

rekening gehouden met de dagprijs.

• selectie leverancier; • inventarisatie;

Vooral wanneer dit traject voor de eerste keer

• opstellen randvoorwaarden voor raamcon-

wordt doorlopen, is de uitbreidingsmogelijkheid

tract;

van belang. Wanneer een leverancier niet bereid

• afsluiten raamcontract;

is tot een dergelijke constructie, is het niet de

• inkopen van de energie;

moeite waard om met deze als partner te gaan

• nazorg.

samenwerken.

Selectie leverancier

4.3.1

Voorbereiden overeenkomst met leverancier

Nee

Randvoorwaarden - Randvoorwaarden voor raamcontract - Leveringsvoorwaarden

Inventarisatie - Opvragen energienotaís - Opzeggen huidige contracten - Mandaat inkoop vertegenwoordigers ..bedrijvenvereniging

4.3.2

Selectie leverancier

Afsluiten raamcontract

Nee 4.4

4.3.3

Ja

Advies van leverancier

Inkopen van energie door gemandateerden van bedrijvenvereniging 4.3.4

Nazorg

4.5

13

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 14

4.3.1 Selectie leverancier

Randvoorwaarden

Bij het selecteren van de leverancier moeten een

In overleg met de geselecteerde partner, wordt

aantal activiteiten worden uitgevoerd.

een plan van aanpak opgesteld. In dit plan staat

Zo zal eerst een overzicht van de mogelijk leve-

onder meer dat de bedrijvenvereniging zich zal

ranciers verkregen moeten worden. Vervolgens

inspannen om zoveel mogelijk ondernemers

moet informatie worden ingewonnen over deze

mee te laten doen aan het project. Het plan zal

partijen. Op basis van deze lijst met aanvullende

door beide partijen moeten worden geaccor-

gegevens moeten twee of drie partijen worden

deerd.

geselecteerd waar verdere gesprekken mee gevoerd worden.

In dit plan zitten zeker de volgende stappen: • inventarisatie bij geïnteresseerde ondernemin-

Samenwerkingsvoorstel leverancier

gen (verzamelen nota’s en meetgegevens);

Op basis van de eerdere gesprekken, worden één

• opstellen van een concept-raamcontract;

of twee partijen uitgenodigd een samenwer-

• opstellen van een concept van de leverings-

kingsvoorstel te maken. Hierin wordt door de leveranciers beschreven, op welke wijze zij het project van collectieve inkoop van energie vorm

voorwaarden; • doen van bedrijfsgerichte aanbiedingen binnen het gestelde raamcontract.

willen geven. Verder zal het een en ander aan communicatie Daarnaast is het interessant te weten op welke

en PR rondom het project gedaan moeten wor-

wijze de leverancier om wil gaan met de huidige

den.

contracten en contractvoorwaarden (prijs). Snel moet duidelijk worden of de leverancier een raamcontract wenst af te sluiten, waarbij bedrij-

Het raamcontract

ven later kunnen aansluiten.

Betreffende de diensten van de leverancier worden in het raamcontract de volgende zaken ver-

Afwegen en kiezen leverancier

meld:

Op basis van de voorstellen en het belang dat

• de te leveren diensten van de leverancier;

aan verschillende criteria wordt gehecht, wordt

• de werkwijze/procedurebehandeling van de

door de werkgroep een keus gemaakt tussen de

• de inzet van personeel;

leverancier zal uiteindelijk plaatsvinden op basis

• de financiering/facturering van deze diensten;

van ruime prijsindicaties en welke mogelijkhe-

• de duur van de overeenkomst;

den ten aanzien van het raamcontract en de

• overlegmomenten;

leveringsvoorwaarden bespreekbaar zijn.

• geheimhouding;

Natuurlijk moet een en ander wel transparant

• klachtenafhandeling;

zijn en goed zijn uit te leggen aan de deelne-

• hoe wordt omgegaan met nieuwe deelnemers;

mende bedrijven en de leden van de bedrijven-

• overgang van de ‘oude situatie’ naar de ‘nieu-

vereniging.

we situatie’.

4.3.2 Voorbereiden overeenkomst met leverancier

Vervolgens worden de bedrijven die hebben aan-

In deze fase lopen twee trajecten naast elkaar.

gegeven mee te willen doen het collectief inko-

Ten eerste moeten de randvoorwaarden met de

pen van energie, benaderd. De bedrijven krijgen

leverancier worden vastgelegd. Daarnaast die-

informatie over het collectief inkoop traject voor

nen de juiste gegevens van deelnemende bedrij-

energie, de tarieven, facturering, duur van de

ven te worden verzameld en dienen de bedrijven

overeenkomst en dergelijke (zie de lijst hierbo-

een of meerdere personen te mandateren. Deze

ven).

persoon of personen, nemen uiteindelijk op advies van de leverancier, een beslissing over de prijs waarvoor de energie wordt ingekocht.

14

leverancier;

verschillende leveranciers. De selectie van de

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 15

Inventarisatie

heerder. Deze kan hiervoor kosten in rekening

In de eerste fase is al een interessepeiling ver-

brengen. Het opvragen van de meetgegevens

richt waaruit duidelijk is geworden welke bedrij-

kan enige tijd in beslag nemen. Houd hiermee

ven interesse hebben in het collectief inkopen

rekening in de projectplanning.

van energie. In deze fase is het noodzakelijk dat de energierekeningen en telemetriegegevens

4.3.3 Afsluiten contract met de leverancier

van de bedrijven worden verzameld.

In de vorige fase zijn de condities (raamcontract en leveringsvoorwaarden) duidelijk geworden.

Hiernaast dienen de bedrijven één of meerdere

Daarnaast heeft de leverancier een goed beeld

personen te mandateren om energie in te

gekregen van het volume (inventarisatie). In

kopen. Zoals reeds meerdere malen vermeld,

deze fase moeten beide partijen, de bedrijven-

werkt de energiemarkt met dagprijzen. Hierdoor

vereniging en de leverancier, komen tot een con-

is het niet mogelijk om bedrijven een aanbie-

tract.

ding te doen, waarover zij enkele dagen kunnen nadenken. De bedrijven dienen één persoon (of

Wanneer dit niet lukt, kan de bedrijvenvereni-

personen) te mandateren, om voor hun onder

ging overwegen met een andere leverancier te

condities te beslissen. Eén van deze condities

gaan samenwerken, of een adviseur in te huren.

kan zijn dat de gemandateerden, enkel onder een bepaald prijsniveau kunnen besluiten om in

4.3.4 Inkopen van energie door gemandateerden

te kopen voor de bedrijven. Deze personen han-

De bedrijven hebben één of meerdere personen

delen op basis van de adviezen, verstrekt door

gemandateerd om energie voor hen in te kopen.

de leverancier. In bijlage 2 staat een voorbeeld

Dit komt erop neer dat deze personen het recht

van een dergelijk mandaatverstrekking voor het

hebben om de prijs, waarvoor energie wordt

collectief inkopen van energie.

ingekocht, vast te leggen. Meestal krijgen deze personen een maximale prijs mee, waarvoor zij

Daarnaast dienen de deelnemende bedrijven

dit mogen doen.

hun huidige energiecontracten op te zeggen. De leverancier volgt, samen met de gemandaDe inventarisatie bestaat uit het verzamelen

teerde personen, de marktontwikkelingen op de

van de energienota’s en de meetgegevens (tele-

energiemarkt. Wanneer de leverancier verwacht

metrie) waar nodig. De leverancier zal vragen

dat de dalprijs is bereikt, gedurende een bepaal-

om deze nota’s, omdat hierop ook de EAN-code’s

de periode, informeert hij hierover de gemanda-

staan vermeld. Dit is het identificatienummer

teerden. Deze besluiten vervolgens wel of niet

van de elektriciteitsaansluiting.

de prijs vast te leggen.

In de onderstaande tabel, staat aangegeven welke

Wanneer de prijs is vastgelegd, worden de indi-

gegevens noodzakelijk zijn.

viduele contracten tussen de leverancier en de individuele bedrijven geregeld.

De meetgegevens (telemetrie) moeten door de bedrijven zelf worden opgevraagd bij hun meetbedrijf. Voor het merendeel van de bedrijven zal dit meetbedrijf onderdeel zijn van de netwerkbeVerbruiker

15

Noodzakelijk

Klein (vast maand bedrag)

Jaarrekening

Groot (betaald maandelijks op basis van verbruik)

Maandrekening

Met een vermogen boven de 100 kW

Telemetrie gegevens

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 16

Een groot verschil met het inkopen van energie

4.4 Optie 2: Adviseur als partner

met een leverancier als partner is, dat na de Er is gekozen voor de optie om een adviseur als

inkoop van energie het voor andere bedrijven

partner binnen het project te halen. De adviseur

niet meer mogelijk is om deel te nemen aan het

koopt in opdracht van de deelnemende bedrij-

collectieve contract. Zij kunnen enkel instappen

ven energie in op de markt. Hiervoor sluit hij

bij de volgende offerteronden. Hier kan enkele

een individuele overeenkomst met elke deelne-

jaren tussen zitten.

mer. De deelnemer machtigt zo de adviseur om energie voor zijn bedrijf in te kopen. Hiervoor

In dit traject moeten de volgende stappen wor-

vraagt de adviseur een vergoeding van ongeveer

den gezet:

€ 250,-. Bij een groter collectief, is deze vergoe-

• selectie adviseur;

ding lager. Voor het inkopen van energie, heeft

• inventarisatie;

de adviseur diverse gegevens nodig. De gegevens

• opstellen raamcontract en leveringsvoorwaarden;

moeten worden opgevraagd bij de deelnemers. Ook stelt de adviseur in samenspraak met de

• opvragen offertes;

werkgroep een raamcontract en leveringsvoor-

• selectie leverancier;

waarden op. Hierdoor behoeven alle aange-

• nazorg.

vraagde offertes enkel te worden vergeleken op basis van de prijs.

Selectie adviseur 4.4.1

Voorbereiden offerteaanvraag Inventarisatie :

Randvoorwaarden voor offertes

- Opvragen energienota’s - Opzeggen huidige contracten - Mandatering van bedrijven van de ..adviseur

- Randvoorwaarden voor raamcontract - Leveringsvoorwaarden

4.4.2

Opvragen offertes en selectie leverancier 4.4.3

Nazorg 4.5

16

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 17

4.4.1 Selectie adviseur

seur stelt een raamcontract en de leveringsvoor-

Bij het selecteren van een adviseur, moeten een

waarden op. De leveranciers van energie moeten

aantal activiteiten worden uitgevoerd.

later in het project, op basis van een uitgevoerde

Zo zal eerst een overzicht van de mogelijk advi-

inventarisatie en onder deze voorwaarden, een

seurs verkregen moeten worden. Vervolgens

prijs afgeven. De voorwaarden, waaronder de

moet informatie worden ingewonnen over deze

leveranciers leveren, zijn dus altijd hetzelfde. Bij

partijen. Op basis van deze lijst met aanvullende

het beoordelen van de offertes hoeft straks dus

gegevens, moeten twee of drie partijen worden

alleen maar naar de prijs te worden gekeken.

geselecteerd waar verdere gesprekken mee gevoerd worden.

In samenspraak met de bedrijvenvereniging stelt de adviseur een raamcontract op. Hierin

Offerte adviseur

komen de volgende punten terug:

Op basis van de eerdere gesprekken, worden één

• de te leveren diensten van de leverancier;

of twee adviseurs uitgenodigd een offerte te

• de werkwijze/procedurebehandeling van de

maken. Hierin wordt door de leveranciers

leverancier;

beschreven op welke wijze zij het project van

• de inzet van personeel;

collectieve inkoop van energie vorm willen

• de financiering/facturering van deze diensten;

geven. Op basis van de offertes wordt uiteinde-

• de duur van de overeenkomst;

lijk een adviseur gekozen.

• overlegmomenten; • geheimhouding;

4.4.2 Voorbereiden offerte aanvraag

• klachtenafhandeling;

In deze fase lopen twee trajecten naast elkaar.

• overgang van de ‘oude situatie’ naar de ‘nieu-

Ten eerste moeten de randvoorwaarden voor de

we situatie’.

offerteaanvraag worden vastgelegd. Daarnaast dienen de juiste gegevens van deelnemende

Daarnaast worden ook de leveringsvoorwaarden

bedrijven te worden verzameld en dienen de

opgesteld.

bedrijven de adviseur te mandateren. De adviseur koopt uiteindelijk de energie in.

Vervolgens worden de bedrijven die mee willen doen met het collectief inkopen van energie,

Randvoorwaarden

benaderd. De bedrijven krijgen informatie over

In overleg met de adviseur wordt een plan van

het voorgestelde collectieve inkooptraject.

aanpak opgesteld. In dit plan staat ondermeer dat de bedrijvenvereniging zich zal inspannen

Inventarisatie

om zoveel mogelijk ondernemers mee te laten

In de eerste fase is al een interessepeiling ver-

doen aan het project. Het plan moet door beide

richt, waaruit is duidelijk geworden welke

partijen worden geaccordeerd.

bedrijven interesse hebben in het collectief inkopen van energie. In deze fase is het noodzakelijk

In dit plan zitten zeker de volgende stappen:

dat de energierekeningen en telemetriegegevens

• opstellen van het raamcontract (adviseur);

van de bedrijven worden verzameld.

• opstellen van de leveringsvoorwaarden (adviseur); • inventarisatie bij geïnteresseerde ondernemingen (adviseur en/of bedrijvenvereniging).

Hiernaast moeten de bedrijven de adviseur mandateren om voor hun energie in te kopen. In bijlage 3 staat een voorbeeld van een dergelijk mandaatverstrekking voor het collectief inko-

Verder zal het nodige aan communicatie en PR

pen van energie en de financiering.

rondom het project gedaan moeten worden. Daarnaast dienen de deelnemende bedrijven Het raamcontract en de leveringsvoorwaarden

hun huidige energiecontracten op te zeggen.

Het doel van het offertetraject is de laagst

17

mogelijke inkoopprijs realiseren, onder de voor-

De inventarisatie bestaat uit het verzamelen

waarden van de bedrijvenvereniging. De advi-

van de energienota’s en wanneer nodig ook van

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 18

de meetgegevens (telemetrie). De leverancier zal

4.5 Nazorg

vragen om deze nota’s, omdat hierop ook de EAN-code’s staan vermeld. Dit is het identifica-

Na een half jaar tot één jaar kan er een evaluatie

tienummer van de elektriciteitsaansluiting.

plaatsvinden. Dit is afhankelijk van het traject, waarvoor is gekozen. Wanneer wordt samenge-

In de onderstaande tabel, staat aangegeven welke

werkt met een leverancier, zal regelmatig con-

gegevens noodzakelijk zijn.

tact zijn over het volume en de eventueel daar

Verbruiker

Noodzakelijk

Klein (vast maand bedrag)

Jaarrekening

Groot (betaald maandelijks op basis van verbruik)

Maandrekening

Met een vermogen boven de 100 kW

Telemetriegegevens

De meetgegevens (telemetrie) moeten door de

aan verbonden kortingen. Waneer is samenge-

bedrijven zelf worden opgevraagd, bij het meet-

werkt met een adviseur, zal er minder tot geen

bedrijf. Voor het merendeel van de bedrijven zal

contact zijn tussen de bedrijvenvereniging en de

dit meetbedrijf onderdeel zijn van de netwerkbe-

leverancier.

heerder. Deze kan hiervoor kosten in rekening brengen. Het opvragen van de meetgegevens

Geadviseerd wordt om de werkgroep na het

kan enige tijd in beslag nemen. Houd hiermee

inkooptraject niet te ontbinden, maar een deels

rekening in de projectplanning.

begeleidend en deels slapend bestaan te laten leiden. Tegen het eind van de looptijd van het

4.4.3 Opvragen offertes en selectie leverancier

raamcontract, moet de werkgroep in overleg

Op basis van het raamcontract en de leverings-

met het Bestuur en de deelnemers, besluiten of

voorwaarden, vraagt de adviseur offertes op bij

zij dit raamcontract willen verlengen of dat men

de verschillende leveranciers. Zij zullen de prijs

een nieuwe inkoopronde wil houden.

bepalen, waarvoor zij onder deze voorwaarden willen leveren. De voorwaarden zijn allen gelijk, dus kan primair op de prijs worden gelet, bij het beoordelen van de offertes. Met de leverancier met het beste aanbod, wordt uiteindelijk een raamcontract afgesloten. Hierna worden de individuele contracten met de deelnemende bedrijven afgesloten.

18

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 19

Bijlage 1: Inventarisatie

Bedrijfsnaam ….....................………………………………………………………………………………………………………. Bezoekadres Straatnaam en nummer

…….......………………………………………………

Postcode

…….......………………………………………………………..

Plaats

…….......………………………………………………………..

Postadres Postbus

…….......………………………………………………………..

Postcode

…….......………………………………………………………..

Plaats

…….......………………………………………………………..

Contactpersoon

19

Naam

…….......………………………………………………………..

Functie

…….......……………………………………………………….

Telefoon (doorkiesnummer)

…….......………………………………………………………..

Fax

…….......………………………………………………………..

E-mail adres

…….......………………………………………………………..

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

20

27-03-2006

09:10

Pagina 20

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 21

Elektriciteit Heeft u reeds een collectief energiecontract voor elektriciteit? Zo ja, met wie?

……………………………………………………..

Wat is uw elektriciteitsverbruik (in kWh)

o ………………………………………… KWH

per jaar?

o < 20.000 kWh o 20.000 – 50.000 kWh o 50.000 – 200.000 kWh o > 200.000 kWh

Wanneer loopt uw contract af met uw huidige

….......… - ….....… - ……….........…

leverancier? Heeft u een aansluiting boven de 100KW (vermogen)

o Ja

o Nee

Heeft u interesse in het collectief inkopen van

o Ja

o Nee

elektriciteit? Mogen we een kopie van uw laatste factuur? Gas Heeft u reeds een collectief energiecontract voor gas? Zo ja, met wie?

……………………………………………………..

Wat is uw gasverbruik (in m3) per jaar? o ……………………………………………….m3 o < 170.000 m3 o > 170.000 m3 Wanneer loopt uw contract af met uw huidige

….......… - ….....… - ……….........…

leverancier? Heeft u interesse in het collectief inkopen van

o Ja

o Nee

o Ja

o Nee

gas? Mogen we een kopie van uw laatste factuur? Algemeen Wilt u actief betrokken worden bij het collectief inkopen van energie?

21

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 22

Machtiging voor gebruik gegevens

XXX, 2006 In het kader van het project XXX te XXX worden de wensen en ideeën voor wat betreft parkmanagement bij uw bedrijf geïnventariseerd. Partij Y brengt deze gegevens middels bedrijfsbezoeken in kaart in opdracht van de bedrijvenvereniging XXX. Deze gesprekken zijn nuttig en noodzakelijk voor het verkrijgen van inzicht in de kansen die er liggen om gezamenlijke projecten op te starten die voor iedereen een meerwaarde opleveren. De bedrijfsgegevens zullen vertrouwelijk worden behandeld, maar om geïnteresseerde bedrijven, relevante vervolgprojecten te koppelen is het voor de bedrijvenvereniging XX nodig de door u aangeleverde gegevens te gebruiken. Op deze wijze kunnen wij gericht aan de slag om zo doende bedrijven die baat hebben bij projecten hierover te benaderen. Daarom verzoeken wij u om in te stemmen met het ter beschikking stellen van de aan u gevraagde gegevens aan de bedrijvenvereniging XXX. Ter volledigheid vragen wij u hierbij om uw handtekening ter akkoord te plaatsen op onderstaande markering (u kunt eventueel een kopie van dit door u ondertekende formulier maken ten behoeve van uw eigen administratie):

Voor akkoord,

22

Bedrijfsnaam:

………………………………………

Datum:

………………………………………

Contactpersoon:

………………………………………

Handtekening:

………………………………………

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 23

Bijlage 2: Mandaat (leverancier)

1Overwegend dat: • de bedrijvenvereniging XXX in 2006 het initiatief heeft genomen om, ten behoeve van de op de genoemde industrieterreinen gevestigde bedrijven, te komen tot een collectieve overeenkomst voor de inkoop van elektriciteit; • per XX-XX-2006 een collectieve overeenkomst is afgesloten voor de inkoop van elektriciteit; • deze overeenkomst als raamovereenkomst wordt gehanteerd ten behoeve van een af te sluiten leveringsovereenkomst tussen elk bedrijf dat gebruik maakt van de collectieve regeling en de leverancier van elektriciteit; • de onderhandelingen ten behoeve van genoemde overeenkomst naar tevredenheid zijn gevoerd door een vertegenwoordiging van de deelnemende bedrijven. Verklaart ondergetekende dat hij/zij: • met de aangemelde vestigingen deelneemt aan een namens bedrijvenvereniging XXX af te sluiten raamovereenkomst voor de collectieve inkoop van elektriciteit per XX-XX-2006, dan wel daartoe zal toetreden op het moment dat hij geen verplichtingen meer heeft jegens andere leveranciers van elektriciteit dan de leverancier waarmee de raamovereenkomst wordt afgesloten; • de volgende personen machtigt namens hem in onderhandeling te treden met potentiële leveranciers van elektriciteit: 1. ……………………………………………. 2. ……………………………………………. 3. ……………………………………………. • volledig verantwoordelijk blijft voor het afsluiten van een overeenkomst die een ongehinderde elektriciteitslevering per XX-XX-2006 aan zijn bedrijf of bedrijven garandeert en ondergetekende derhalve de bedrijvenvereniging XX en genoemde personen en organisaties vrijwaart van elke aansprakelijkheid indien op of na XX-XX-2006 onregelmatigheden optreden in de levering van elektriciteit aan de vestiging of vestigingen waarvoor hij als vertegenwoordiger optreedt.

Ondertekening Firma:

……………………………………………………………………………

Vertegenwoordigd door: Adres: Postcode en plaats: Datum:

……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… ………………

……..

Handtekening: ……………...........………

1 Met dank aan: Han Wiendels, OIS Consultancy te Hengeloo

23

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

24

27-03-2006

09:10

Pagina 24

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 25

Deelnamegegevens

Wij nemen deel met de volgende vestigingen. Let op: vermeld alle deelnemende werkmaatschappijen met hun aansluitadressen; maak een aanvulling als dit formulier onvoldoende ruimte biedt. 1.

Bedrijfsnaam:…………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ……………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ………………………………………………………………………………

2. Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ……………………………………………………………………………… 3. Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ……………………………………………………………………………… 4. Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ……………………………………………………………………………… 5. Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ………………………………………………………………………………

25

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

26

27-03-2006

09:10

Pagina 26

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 27

Bijlage 3: Mandaat (adviseur)

Overwegend dat: • de bedrijvenvereniging XXX in 2005 het initiatief heeft genomen om ten behoeve van de op de genoemde industrieterreinen gevestigde bedrijven, te komen tot een collectieve overeenkomst voor de inkoop van elektriciteit; • per XX-XX-2006 een collectieve overeenkomst is afgesloten voor de inkoop van elektriciteit; • deze overeenkomst als raamovereenkomst wordt gehanteerd ten behoeve van een af te sluiten leveringsovereenkomst tussen elk bedrijf dat gebruik maakt van de collectieve regeling en de leverancier van elektriciteit; • de onderhandelingen ten behoeve van genoemde overeenkomst naar tevredenheid zijn gevoerd, door een vertegenwoordiging van de deelnemende bedrijven. Verklaart ondergetekende dat hij/zij: • met de in bijlage 1 aangemelde vestigingen deelneemt aan een namens bedrijvenvereniging XXX af te sluiten raamovereenkomst voor de collectieve inkoop van elektriciteit per XX-XX-2006, dan wel daartoe zal toetreden op het moment dat hij geen verplichtingen meer heeft jegens andere leveranciers van elektriciteit, dan de leverancier waarmee de raamovereenkomst wordt afgesloten; • de adviesbureau XXX machtigt namens hem in onderhandeling te treden met leveranciers van elektriciteit; • volledig verantwoordelijk blijft voor het afsluiten van een overeenkomst die een ongehinderde elektriciteitslevering per XX-XX-2006 aan zijn bedrijf of bedrijven garandeert en ondergetekende derhalve de bedrijvenvereniging XX en genoemde personen en organisaties vrijwaart van elke aansprakelijkheid indien op of na XX-XX-2006 onregelmatigheden optreden in de levering van elektriciteit aan de vestiging of vestigingen waarvoor hij als vertegenwoordiger optreedt; • bereid is bij te dragen in de kosten voor het afsluiten van een collectieve overeenkomst conform het in bijlage 2 opgenomen bijdrageoverzicht.

Ondertekening Firma:

……………………………………………………………………………

Vertegenwoordigd door: Adres:

……………………………………………………………………………

Postcode en plaats: Datum:

27

…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………

…………………

Parkmanagement in de praktijk

……..

Handtekening: …………………………….

Energie_c_eppkvb

28

27-03-2006

09:10

Pagina 28

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 29

Deelnamegegevens Wij nemen deel met de volgende vestigingen. Let op: vermeld alle deelnemende werkmaatschappijen met hun aansluitadressen; maak een aanvulling als dit formulier onvoldoende ruimte biedt. 1.

Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ………………………………………………………………………………...

2. Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ……………………………………………………………………...…………

3. Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ………………………………………………………………………………...

4. Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ………………………………………………………………………………...

5. Bedrijfsnaam: ……………………………………………………………………………………….. Aansluitadres: ………………………………………………………………………………………. Postcode en plaats: ………………………………………………………………………………

29

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 30

Bijdragenoverzicht inkoop elektriciteit Het streven van bedrijvenvereniging XXX is om voor de op het industriegebied gevestigde bedrijven het beste elektriciteitstarief uit de markt te halen, danwel een advies af te geven dat ertoe strekt dat de bedrijven gebruik kunnen maken van de overeenkomst die voor hen het meest geschikt is. Met dit laatste wordt gedoeld op het feit dat veel brancheorganisaties voor hun leden regelingen voor de inkoop van elektriciteit ontwikkelen. Het is niet uitgesloten dat sommige van deze regelingen een gunstiger prijs kunnen opleveren dan de belangenvereniging kunnen bereiken. Dit heeft hoofdzakelijk te maken met de omvang van het inkoopcollectief en (vooral) het moment waarop tot afsluiting van een overeenkomst wordt overgegaan. Indien de vertegenwoordigers van adviesbureau XXX vaststellen dat sommige potentiële deelnemers aan de collectieve inkoopregeling een betere prijs kunnen verkrijgen door deel te nemen aan een andere regeling dan die van de belangenvereniging, dan zal de belangenvereniging die bedrijven daarvan in kennis stellen. Om een goede regeling te kunnen ontwikkelen, danwel een goed inkoopadvies te kunnen verstrekken, dient de bedrijvenvereniging XXX kosten te maken voor: 1.

inzet secretariaat ten behoeve van afstemming met deelnemende bedrijven en leveranciers;

2. inzet externe deskundigheid ter verkrijging van de benodigde markt- en prijsinformatie. Bijdragen Bedrijvenvereniging XXX heeft op basis van de te maken kosten de volgende bijdragen vastgesteld: • elk deelnemend bedrijf betaalt een vaste bijdrage van € …,-; • elk deelnemend bedrijf betaalt een aan het verbruik gerelateerde bijdrage van € …,-; • per 250.000 kWh tot een maximum van € …,-. Verbruik (in kWh)

Vaste bijdrage (€)

Variabele bijdrage (€)

Totale bijdrage (€)

0 – 250.000

…,-

…,-

…,-

250.001 – 500.000

…,-

…,-

…,-

500.001 – 750.000

…,-

…,-

…,-

750.001 en hoger

…,-

…,-

…,-

Voorwaarden Deze bijdrageregeling wordt onder de volgende voorwaarden uitgevoerd: 1.

Voor een deelnemende holding geldt het totaalverbruik van de holding als maatstaf voor de vaststelling van de hoogte van de bijdrage.

2. De kosten worden in rekening gebracht door bedrijvenverenging XXX van het terrein waarop het bedrijf is gevestigd. De kosten worden in rekening gebracht bij aanvang van de contractperiode. 3. Bedrijven die slechts voor een deel van de contractperiode gebruik hebben kunnen maken van de raamovereenkomst worden naar rato belast. Verrekening zal per kwartaal plaatsvinden.

30

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 31

Colofon Titel: Uitgave:

Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland, Energie Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken Provincie Overijssel Eenheid Economie, Milieu en Toerisme Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrijfsomgeving

Voor informatie: Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters (026) 384 42 22 www.oostnv.nl/bedrijventerreinen Provincie Gelderland Joost Roeterdink (026) 359 91 62 www.gelderland.nl Provincie Overijssel Taner Demir (038) 425 24 97 www.overijssel.nl Tekst:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrifjsomgeving Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters

Vormgeving:

Provincie Gelderland

Fotografie:

Oost NV

Drukwerk:

Provincie Gelderland

Het ‘Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland’ is een initiatief van de Provincies Gelderland en Overijssel in samenwerking met de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Niets uit deze uitgave mag voor commerciele doeleinden worden vermenigvuldigd en/of aangewend zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Hoewel dit draaiboek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden opstellers noch uitgevers enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit draaiboek. © 2006, Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

31

Parkmanagement in de praktijk

Energie_c_eppkvb

27-03-2006

09:10

Pagina 32

20062158_EPP

32

Parkmanagement in de praktijk

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Provincie Gelderland

Provincie Overijssel

Ontwikkelingsmaatschappij

Markt 11

Luttenbergstraat 2

Oost nederland NV

Postbus 9090

Postbus 10078,

Meander 601, ARNHEM

6800 GX Arnhem

8000 GB Zwolle

Postbus 5215

T (026) 359 90 00

T (038) 425 25 25

6802 EE ARNHEM

[email protected]

[email protected]

T (026) 384 42 22

www.gelderland.nl

www.overijssel.nl

[email protected] www.oostnv.nl/bedrijventerreinen

Draaiboek Parkmanagement

Telecom

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 1

Draaiboek Parkmanagement

Telecom

Oost NV Provincie Gelderland Provincie Overijssel

1

Parkmanagement in de praktijk

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 2

Samenvatting

Onder collectieve inkoop telefonie wordt het

is dat de telecom aanbieders allen gebruik

gezamenlijk inkopen van ‘voice’, oftewel de ‘bel-

maken van ‘standaard’ alliantieovereenkomsten.

tikken’, verstaan waardoor individuele bedrijven

Deze zijn goed met elkaar te vergelijken. Ook is

kunnen besparen op hun belkosten. Naast het

het mogelijk om later deelnemers toe te voegen,

inkopen van voice, kan tevens de aanschaf van

waardoor de deelname geleidelijk kan groeien.

telefonische apparatuur, zoals telefooncentrales, in het gezamenlijk inkooptraject opgeno-

Het inkoopproject bestaat uit een aantal stap-

men worden.

pen. Aan het einde van elke stap zal bekeken moeten worden op welke wijze het project het

Het inkopen van telefonie is een relatief klein

best kan worden voortgezet. Hieronder is een

project en is door een werkgroep van onderne-

kort overzicht gegeven van de noodzakelijke

mers zelfstandig uit te voeren. Ook is de beno-

activiteiten.

digde kennis & kunde beperkt. De reden hiervoor

Initiatief

Onderzoeken samenwerking andere initiatieven

Stoppen

Creëren draagvlak

Nee

Voldoende schaalgrootte?

Ja

Aanvragen en beoordelen offertes

Concrete aanbieding naar bedrijven

Overstappen bedrijven naar nieuwe aanbieder

Nazorg

2

Interessepeiling

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 3

Organisatie en draagvlak

Concrete aanbiedingen bedrijven

Allereerst moet het project worden opgezet.

De geselecteerde aanbieder moet per bedrijf een

Daarvoor kan een werkgroep geformeerd wor-

concrete aanbieding opstellen, passend binnen

den. Een van de eerste taken van de werkgroep

de alliantie overeenkomsten en de daarbij beho-

is het uitvoeren van een interessepeiling bij de

rende staffelkortingen. Ook kan een aanbieding

bedrijven

worden opgestuurd naar de leden die aangegeven hadden niet geïnteresseerd te zijn. Grote

Vaststellen ambitieniveau inkoopproject

kans, nu de aanbieding concreet is, dat men

Nadat er voldoende bedrijven aangegeven heb-

deze toch overweegt alsnog aan te sluiten.

ben geïnteresseerd te zijn in een collectieF

Overstappen naar de nieuwe telecomaanbieder

inkooptraject moet vervolgens vastgesteld wor-

Na het tekenen van de contracten door de deel-

den wat er daadwerkelijk ingekocht gaat wor-

nemers, worden de bedrijven aangesloten op

den: wordt er alleen vaste telefonie ingekocht,

het netwerk. De meeste aanbieders gebruiken

of ook mobiele telefonie en bijbehorende appa-

hiervoor Carrier Preselect (CPS). Hierdoor hoeft

ratuur. Aangezien de markt voor mobiel bellen

de beller niet elke keer eerst het nummer van de

op dit ogenblik te veel in beweging is, wordt in

nieuwe aanbieder te kiezen en wordt al het uit-

de volgende stappen alleen het inkopen van

gaande telefoonverkeer automatisch door die

vaste telefonie behandeld.

aanbieder afgehandeld.

Inventarisatienoodzakelijke gegevens

Evalueren aanbieder

Het beste is de maandelijkse telefoonnota’s op

Contracten met aanbieders lopen gemiddeld 1

te vragen en deze als basis te gebruiken voor de

tot 3 jaar. Hierdoor zal het na enige tijd nodig

inventarisatie. Hierdoor kan het belgedrag

zijn het huidige raamcontract te heroverwegen.

bepaald worden en ook van welke diensten men

Ook zal de aanbieder gedurende de looptijd van

nog meer gebruik maakt. Naast de telefoonno-

het raamcontract over haar prestaties moeten

ta’s kan ook gevraagd worden om een intentie-

rapporteren aan de bedrijvenvereniging en de

verklaring. Hiermee kan de aanvraag bij aanbie-

bedrijven. Tegen het eind van de looptijd moet

ders steviger worden onderbouwd.

de werkgroep besluiten of zij dit raamcontract willen verlengen of dat men een nieuwe offerte-

In deze fase kan ook onderzocht worden of er aangesloten kan worden bij initiatieven van andere bedrijventerreinen. Op deze manier kan regionaal worden ingekocht, wat weer kan leiden tot schaalvergroting en verdere regionale ontwikkelingen. Aanvragen en beoordelen offertes Eerst moet een selectie worden gemaakt van de mogelijke aanbieders. Daarna worden offertes gevraagd en beoordeeld. Het is goed om met enkele aanbieders een oriënterend gesprek te voeren. Daarbij moet vooral duidelijkheid worden verkregen over de (aanvullende) diensten zoals serviceverlening, proces van overstappen, toezenden rekeningen, klachtenafhandeling etc. Ook is het belangrijk na te gaan of de bedrijvenvereniging ook opbrengsten kan genereren vanuit de collectieve inkoop.

3

ronde wil houden.

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 4

Inhoud

Samenvatting

2

1

Inleiding

5

2

Wat houdt collectieve inkoop van telefonie in?

6

3

Betrokken partijen

7

3.1

Voor alle bedrijven

7

3.2

De overheid

7

3.3

De telecom aanbieders

7

3.4

Adviseurs

7

4

Het collectieve telefonie inkoop project

8

4.1

Start project Collectieve inkoop telefonie

9

4.2

Vaststellen ambitieniveau inkoopproject

9

4.3

Inventarisatie van interesse en mogelijke partners

4.4

Aanvragen en beoordelen offertes

11

4.5

Concrete aanbieding bedrijven

13

4.6

Overstappen naar de nieuwe aanbieder

13

4.7

Evalueren aanbieder

14

Bijlage 1: Inventarisatie

4

10

15

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

1

Pagina 5

Inleiding

Een bedrijvenvereniging moet, naast een belangrijke sociale functie, ook andere functies bieden die voor de leden toegevoegde waarde hebben. Eén daarvan is de rol als aanspreekpunt voor Gemeenten en overheden, andere daarvan kunnen betrekking hebben op de invulling van parkmanagementactiviteiten. Veel activiteiten op het gebied van parkmanagement richten zich op het collectief inkopen van diensten. Deze activiteiten kunnen de leden direct voordeel opleveren. Collectieve inkoop van telefonie is zeker één van de diensten die relatief makkelijk en mogelijk met een redelijk rendement kan worden gerealiseerd. In dit themanummer zal worden ingegaan op het collectief inkopen van vaste telefonie (beltikken), door de aanbieders wordt deze dienst ‘voice’ genoemd. In dit thema wordt nog niet ingegaan op ‘voice over IP’ (bellen over het internet). Deze dienst groeit behoorlijk en zal zeker binnen enkele jaren zeer interessant zijn voor het bedrijfsleven. In veel gevallen ontbreken nu echter nog de benodigde ICT breedband verbindingen.

5

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

2

Pagina 6

Collectieve inkoop van telefonie

Telefonie is een essentieel onderdeel van elk

vaste telefoonverkeer naar mobiel wordt naar de

bedrijf; de telefoon moet het gewoon doen.

gateway, een soort groot uitgevallen mobiele

Hierdoor zijn veel bedrijven terughoudend met

telefoon, geleid. Hierdoor betaalt de deelnemer

overstappen. Veel aanbieders van telefoon-

de kosten van mobiel naar mobiel, die aanmer-

diensten zijn bij de ondernemers onbekend.

kelijk lager liggen.

Deze activiteit is één van de private onderdelen

Aanbieders

van parkmanagementactiviteiten. Primair is dit

KPN heeft momenteel het grootste infra-net-

dan ook een actie die door de ondernemers zelf

werk in Nederland. Andere aanbieders maken

moet worden opgepakt. De Gemeente zal vanuit

gebruik van dit netwerk, slechts een enkeling

haar beleid hieraan niet snel een bijdrage leve-

heeft een eigen kabelnetwerk liggen (bijvoor-

ren. Wel kan zij als groot verbruiker deelnemen

beeld Priority Telecom).

aan het collectief. De aanbieders van telecom bieden vaak ook Er kunnen besparingen bereikt worden

internet aan. Het kan interessant zijn om dit

Het collectief inkopen van ‘voice’, zeg maar bel-

met het inkooptraject van telecom te combine-

tikken, heeft als doel het besparen op de tele-

ren. Dit traject is moeilijker, omdat de behoeftes

foonkosten. Als er bij de bedrijven op het terrein

hierin sterk kunnen verschillen (telefoon, kabel,

op het gebied van telecom nog weinig is onder-

adsl). Internetdiensten worden in dit thema-

nomen, zijn besparingen van 8 % tot 15 % moge-

nummer dan ook buitenbeschouwing gelaten.

lijk.

In de toekomst zal hiervoor een apart themanummer verschijnen.

Standaard overeenkomsten De aanbieders van ‘voice’ hebben allen de mogelijkheid om gebruik te maken van een ‘standaard’ alliantieovereenkomst. De alliantieovereenkomsten maken het mogelijk om het belvolume te bundelen in één raamcontract. Ten eerste zullen de tarieven (starttarief, lokaal, regionaal, mobiel en internationaal) vaak lager liggen dan die van de KPN. Daarnaast ontvangen de deelnemers een volumekorting op basis van de totale belkosten van alle deelnemers per maand. Indien een bedrijvenvereniging een bepaald percentage van de gerealiseerde besparingen op de telefoonkosten zou willen ontvangen, moeten vaak aanvullende afspraken op de alliantieovereenkomst worden gemaakt. Ook collectieve inkoop telecom accessoires Naast het traject van het collectief inkopen van ‘voice’ kunnen ondernemers ook gezamenlijk optrekken bij het inkopen van telefooncentrales en andere verwante systemen. Behalve de kostenbesparing op de aanschaf, kan collectieve inkoop ook op een andere manier bijdragen aan de reductie van de belkosten. Zo zorgt bijvoorbeeld een ’mobile gateway’ ervoor, dat kosten voor bellen vanaf kantoor met een vaste lijn naar mobiel, sterk worden teruggebracht. Het

6

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

3

Pagina 7

Betrokken partijen

Bij het inkopen van telefonie zijn de ondernemers de belangrijkste partij. Daarnaast zullen onderhandelingen moeten worden gevoerd met verschillende telecomaanbieders en kan gebruik gemaakt worden van een ondersteunend adviesbureau. 3.1 Voor alle bedrijven De op het terrein gevestigde bedrijven zijn natuurlijk direct betrokken bij het collectief inkopen van telefoondiensten. Zij zijn de belangrijkste doelgroep. Ondernemers/bedrijven zijn vaak lid van verschillende netwerken en organisaties. Dit kan een rol spelen bij het inkoopproject. Het georganiseerde bedrijfsleven De bedrijvenvereniging, het georganiseerde bedrijfsleven is vaak initiatiefnemer van collectieve trajecten, ook van projecten gericht op collectieve telefooninkoop. De vereniging, of een werkgroep daarvan, kan optreden als gemandateerde gesprekspartner voor de leveranciers van telecomdiensten. Het ongeorganiseerde bedrijfsleven Alle bedrijven die op een bedrijventerrein gevestigd zijn, kunnen deelnemen aan het collectieve inkoopcontract. Dit is voor alle partijen een interessante optie, het volume wordt groter en daarmee ook de korting die valt te behalen.

7

3.2 De overheid De Gemeente heeft in dit traject geen taak als overheid. Wel is zij vaak een van de grootverbruikers op het gebied van telefonie. Wanneer mogelijk, is het goed om de Gemeente als private partij te laten deelnemen aan dit traject. Eventueel kan zelfs worden aangesloten bij het contract dat door de Gemeente is afgesloten. 3.3 De telecomaanbieders Na het openstellen van de markt voor de vasteen mobiele telefonie zijn er een groot aantal aanbieders bijgekomen. Het vast net Op het vaste net is KPN de grootste aanbieder. Om de marktwerking te stimuleren heeft KPN niet het recht gekregen om collectieve voor bedrijven af te sluiten. De OPTA ziet hierop toe. Mobiele telefonie Voor de mobiele telefonie gaan de ontwikkelingen erg snel, prijzen veranderen, voorwaarden veranderen en de technologie verandert. Het collectief inkopen van mobiele telefonie is, gezien de ondoorzichtigheid en bewegelijkheid van de markt, dan ook erg lastig en wordt niet aanbevolen. 3.4 Adviseurs telecom

Indien ongeorganiseerde bedrijven in het kader van collectieve inkoopprojecten worden benaderd, kan als voorwaarde worden gesteld dat uiteindelijke deelname aan het contract tevens inhoud dat men lid van de bedrijvenvereniging wordt.

Het gaat hier om adviseurs die specialist zijn op het gebied van telecom. In principe is het inkooptraject zelfstandig door een bedrijvenvereniging uit te voeren. Wel is het handig om gebruik te maken van de kennis en ervaring van adviseurs en ondersteuners.

Branche- en andere organisaties Deze organisaties vertegenwoordigen hun leden, bijvoorbeeld in de metaalsector of de houtverwerking. De schaal van deze organisaties is vaak behoorlijk. Als deze organisaties ook collectieve contracten aanbieden zal het moeilijk zijn om te concurreren. Gelukkig zijn niet veel brancheverenigingen actief op dit terrein.

In veel gevallen beschikken adviseurs over toegang tot collectieve contracten of hebben hun eigen contract. Naast dat dit erg handig kan zijn, kan het ook leiden tot verstrengeling van belangen. Het is daarom aan te bevelen offertes vanuit verschillende kanalen te vergelijken. Ook bieden sommige adviseurs de mogelijkheid bedrijven te ondersteunen bij de inkoop van telefooncentrales. Adviseurs voor telecom en aanbieders van telefooncentrales zijn vaak dezelfde partij. Het bureau kan in dat geval de telefooncentrales centraal voor de bedrijvenvereniging inkopen en tegelijkertijd gratis adviseren ten aanzien van telecom aanbieders.

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 8

4 Het collectieve telefonie inkoop project

Het inkopen van telefonie is een relatief klein

In onderstaand schema is het project in hoofdlij-

project en is nog goed door een werkgroep van

nen weergegeven. Van het nemen van het

ondernemers zelfstandig uit te voeren. Ook is de

initiatief tot het selecteren van de aanbieder en

kennis & kunde beperkt. De reden hiervoor is dat

het uiteindelijk afsluiten van de noodzakelijke

de telecomaanbieders allen gebruik maken van

individuele bedrijfscontracten.

‘standaard’ alliantieovereenkomsten. Deze zijn goed met elkaar te vergelijken. Ook is het bij deze alliantieovereenkomsten mogelijk om later deelnemers toe te voegen. De deelname kan dan ook geleidelijk groeien.

Initiatief 4.1/4.2

Onderzoeken samenwerking andere initiatieven 4.3.2

Stoppen

Creëren draagvlak

Interessepeiling 4.3

Nee

Voldoende schaalgrootte? 4.3.3 Ja

Aanvragen en beoordelen offertes 4.4

Concrete aanbieding naar bedrijven 4.5

Overstappen bedrijven naar nieuwe aanbieder 4.6

Nazorg 4.7

8

4.3.1

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 9

In dit hoofdstuk zijn de verschillende stappen

daadwerkelijk wil inkopen. Gaat het enkel om

verder uitgewerkt.

‘voice’, vaste telefonie, of ook om mobiel en het inkopen van apparatuur voor telefonie (tele-

4.1 Start project collectieve inkoop telefonie

fooncentrales). Dit draaiboek laat het inkopen van mobiele telefonie buiten beschouwing, aan-

Bij aanvang van het project moet eerst de in-

gezien deze markt momenteel te veel in bewe-

teresse van de bedrijven gepolst worden. Dat

ging is.

begint al met het kunnen samenstellen van een werkgroep die het project wil trekken.

Informatie

Vervolgens kan een interessepeiling onder de

In sommige gevallen heeft er al een interessepei-

bedrijven worden gehouden en kan worden

ling plaatsgevonden, waardoor duidelijk is

vastgesteld welk ambitieniveau het gehele

welke ondernemers interesse hebben in het col-

project moet krijgen.

lectief inkopen van telefonie. Zo niet, dan moet dit worden meegenomen in de inventarisatie.

Het initiatief voor het collectief inkopen van

Op de benodigde informatie wordt in de volgen-

telecom kan komen van enkele ondernemers,

de paragraaf ingegaan.

maar ook vanuit een eerder gehouden peiling

Voorbeeld:

met betrekking tot parkmanagementactivitei-

Voorbeeld: conclusie inventarisatie

ten en/of diensten. In het tweede geval zijn alle

Belgedrag:

geïnteresseerde partijen en mogelijk andere

• Er is vooral veel regionaal telefoonverkeer, daarna veel

gegevens bekend.

lokaal telefoonverkeer • De hoogste kostenpost is het telefoonverkeer van bel-

Formeren werkgroep Bij het initiatief is het belangrijk dat er duidelijke trekkers zijn voor het project. Goed is om

len van vast naar mobiel • Internationaal is er veel telefoonverkeer met Duitsland en de V.S.

deze partijen een werkgroep te laten formeren. In deze eerste fase moet duidelijk worden wie in

Diensten:

de werkgroep zitting hebben, wie de voorzitter

• Veel bedrijven maken gebruik van 0800/0900 num-

van de werkgroep is en wat de taken en

mers

bevoegdheden zijn van de werkgroep. Een beetje formeel, maar duidelijk voor de leden van de

Selectiecriteria

bedrijvenvereniging.

Op basis van de eindconclusie uit de inventarisatie kan de werkgroep selectiecriteria opstellen voor het beoordelen

In het merendeel van de gevallen is de werk-

van de verschillende offertes.

groep verantwoording verschuldigd aan het bestuur van de bedrijvenvereniging. De werk-

Voor het vergelijken van de aanbieders op basis van de

groep krijgt normaal gesproken de volgende

tarieven kunnen de volgende selectiecriteria worden

taken:

opgesteld:

• Een advies uitbrengen aan het bestuur over

1. De tarieven voor het telefoonverkeer van vast naar

wat en hoe er gaat worden ingekocht;

mobiel

• het verzamelen van de benodigde gegevens;

2. De tarieven voor regionaal telefoonverkeer

• een advies uitbrengen voor de selectie van een

3. De tarieven voor lokaal telefoonverkeer

aanbieder; • evalueren van de aanbieder.

4. De tarieven voor nationaal telefoonverkeer 5. De internationale tarieven voor het bellen naar Duitsland en de V.S.

Deze taken zullen in de verdere beschrijving van het project terug komen.

Voor de diensten kunnen de onderstaande selectiecriteria worden opgesteld:

4.2 Vaststellen ambitieniveau inkoopproject

• De aanbieder moet 0800- en 0900 nummers aanbieden • De tarieven voor deze 0800- en 0900 nummers bij de

In deze stap moet de werkgroep bepalen wat zij

9

aanbieders

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 10

Belgedrag van belang voor selectiecriteria

Resultaat

Belangrijk is dat de werkgroep het belgedrag van

Aan het eind van deze stap, moeten de volgende

de deelnemers kent. Dit belgedrag levert belang-

zaken globaal duidelijk zijn:

rijke input voor het opstellen van de selectiecri-

• Welke tarieven zijn van belang (op basis van

teria voor het in een latere fase beoordelen van

het belgedrag);

de offertes van aanbieders.

• welke diensten wil men inkopen (voice,

Aanvullende diensten

• Is men bereid om over te stappen naar een

0800/0900-nummers); Veel bedrijven maken naast het bellen, ook

ander netwerk.

gebruik van aanvullende diensten. Zo hebben bedrijven vaak één of meerdere 0800- en 0900-

4.3 Inventarisatie en intentieverklaringen

nummers. Het is geen probleem om deze mee te nemen. Vaak worden hiervoor wel kosten in

Om een goed gesprek met potentiële aanbieders

rekening gebracht.

te kunnen voeren en een goede offerte te kunnen aanvragen, moeten bepaalde gegevens wor-

Overstappen naar ander netwerk beperkt mogelijk

den verzameld. Het verzamelen van deze gege-

Naast het belgedrag is het van belang om te

vens kan op twee manieren:

bepalen of ondernemers bereid zijn om over te

• Eerst interesse peilen en daarna in een tweede

stappen naar een nieuw netwerk of dat men het huidige netwerk wenst te behouden. In het laatste geval krijgen de deelnemers in de toekomst

ronde de gegevens opvragen; • direct in een keer de interesse peiling én gegevensverzameling combineren.

twee rekeningen, één voor de aansluitingen en één voor de gemaakte belkosten (de nieuwe

Daarnaast kan onderzocht worden of er, bijvoor-

aanbieder).

beeld op een naburig industrieterrein, al collectieve inkoopcontracten zijn waarop kan worden

De deelnemers kunnen, bij het overstappen

aangesloten.

naar een ander netwerk, hun huidige telefoonnummers behouden. Vaak dienen de telefoon-

4.3.1 Inventarisatie

centrales wel te worden aangepast. Een ander

Het ligt voor de hand bij de interesse peiling en

nadeel van het overstappen naar een nieuw net-

het verzamelen van de noodzakelijke gegevens

werk is, dat tijdens de overstap het bedrijf enke-

uit te gaan van de leden van de bedrijvenver-

le uren (of dagen) niet te bereiken is.

eniging, het georganiseerde bedrijfsleven. Aan te bevelen is om ook de niet georganiseerde

Het overstappen naar een nieuw netwerk heeft

leden de mogelijkheid te geven mee te doen aan

gevolgen voor de toekomstige onderhandelings-

het collectieve inkoopcontract. Hiermee kan het

positie van de bedrijvenvereniging of park-

volume van de inkoop groter worden, hetgeen

managementorganisatie. Als in een toekomstige

meer kostenbesparing oplevert en kunnen

offerteronde wordt gekozen voor een andere

bedrijven uitgenodigd worden lid te worden van

aanbieder, moet weer worden overgestapt naar

de bedrijvenvereniging.

een ander netwerk. Wanneer het huidige netwerk gebruikt blijft worden, kan de bedrijven-

Noodzakelijke gegevens

vereniging of parkmanagementorganisatie mak-

De inventarisatie voor het collectief inkopen van

kelijk veranderen van aanbieder en heeft daar-

telefonie is betrekkelijk kort. Het merendeel van

door een sterkere onderhandelingspositie.

de benodigde gegevens staat vermeld op de maandelijkse telefoonnota’s van bedrijven. De

Op veel bedrijventerreinen behoort het over-

aanbieders zullen bij het overstappen ook

stappen naar een nieuw netwerk nog niet tot de

vragen om deze nota’s. De nota’s bevatten

mogelijkheden, omdat aanbieders daar nog

belangrijke gegevens om het overstappen pro-

geen eigen netwerk hebben.

bleemloos te laten verlopen: • Telefoonnummers • Soorten aansluiting

10

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 11

Het wordt niet aanbevolen zelf te inventariseren

Hiernaast is:

aan de hand van opgestelde invulformulieren. Er

• Van elke deelnemer een ondertekende inten-

bestaat een kans dat gegevens fout worden overgenomen en dat de lijst niet compleet is. Dit kan weer leiden tot problemen bij het opstellen

tieverklaring ontvangen; • van elke deelnemer een representatieve maand nota ontvangen.

van de offertes en/of het uiteindelijke overstappen.

4.3.2 Aansluiten op bestaande initiatieven Voordat gekeken wordt naar de potentiële aan-

Intentieverklaringen van bedrijven

bieders, is het goed in de regio rond te kijken of

Veel aanbieders vragen om intentieverklaringen

er bij andere bedrijvenverenigingen of parkma-

van de deelnemers te leveren. Naast het ver-

nagementorganisaties, contracten lopen waar-

zamelen van de telefoonnota’s, kan hiervoor een

op aangesloten kan worden. Op deze manier

aanvullend formulier worden opgestuurd. De

kan regionaal worden ingekocht, wat weer kan

aanbieders kunnen, met behulp van de telefoon-

leiden tot schaalvergroting en verdere regionale

rekeningen en de intentieverklaringen, de

ontwikkelingen.

schaalgrootte inschatten. Dit zal hun bereidheid tot verdere concessies beïnvloeden. In bijlage 1 is

Natuurlijk moet wel bekeken worden of het con-

een voorbeeld inventarisatieformulier opgeno-

tract wat daar overeen is gekomen aansluit op

men.

de eisen en wensen zoals die zijn opgesteld bij de inventarisatie.

Aanbieders hanteren verschillende tarieven. Naast het starttarief verschillen de tarieven onderling op basis van de

Resultaat

bestemming:

Aan het eind van deze stap is duidelijk of er kan

• Starttarief

worden samengewerkt met een andere bedrij-

• Regionaal

venvereniging of parkmanagementorganisatie.

• Nationaal • Mobiel

4.3.3 Voldoende interesse en schaalgrootte?

• Internationaal

Op basis van de inventarisatie en de oriëntatie

Het start-, regionaal-, nationaal- en mobiel tarief zijn duide-

op de andere inkoopinitiatieven, kan bekeken

lijk. De tarieven voor de bestemming ‘Internationaal’ verschil-

worden of er voldoende basis is om door te gaan

len per land. Wanneer blijkt dat veel bedrijven internationaal

met het project.

bellen, kan het nodig zijn om te achterhalen, naar welke landen gebeld wordt.

De minimale optie is om te bekijken of er aangesloten kan worden bij een ander contract,

Resultaten

zonder dat dit voor de bedrijvenvereniging extra

Na de inventarisatie moeten de volgende zaken

activiteiten met zich meebrengt. (Bijvoorbeeld,

duidelijk zijn:

na inzending telefoonrekening volgt een offerte

• Het aantal deelnemers;

en kan het bedrijf besluiten over te stappen)

• huidige aanbieders deelnemers; • de resterende contractduur deelnemers;

Als wel sprake is van een behoorlijk animo en

• totale aantal regionale belminuten;

een redelijk belvolume, kan een zelfstandig tra-

• totale aantal nationale belminuten;

ject worden gestart. Hiermee kan de bedrijven-

• totale aantal belminuten van vast naar

vereniging zichzelf profileren en mogelijk een

mobiel;

(beperkte) bron van inkomsten genereren.

• totale aantal internationale belminuten; • naar welke internationale bestemmingen er

4.4 Aanvragen en beoordelen offertes

veel gebeld wordt. Voor het aanvragen van offertes en het beoordelen ervan, zal eerst een selectie moeten worden gemaakt van de mogelijke aanbieders. Daarna kunnen offertes worden aangevraagd die vervolgens weer beoordeeld moeten worden.

11

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 12

4.4.1 Oriëntatie aanbieders

4.4.2 Selectie telecomaanbieder

Bij het selecteren moet eerst een ’long list’ van

Bij de selectie van een aanbieder kan naar veel

potentiële aanbieders worden opgesteld.

zaken worden gekeken. Natuurlijk eerst en voor-

Wanneer een adviseur is betrokken bij het pro-

al naar de tarieven,de kortingen en de kwali-

ject, zal deze geschikte partijen kunnen voordra-

teitscriteria. Daarnaast zijn er ook een aantal

gen. Aanbieders kunt u vinden op internet, bij-

aanvullende criteria.

voorbeeld op http://telecom.pagina.nl, onder het kopje ‘Carrier(pre-)select/goedkoper bellen’.

Tarieven en kortingen per bestemming

Adviseurs voor telecom zijn te vinden op

Elke aanbieder zal een lijst aanleveren met tarie-

http://telecom-dienstverlening.pagina.nl.

ven per bestemming. Deze tarieven kunnen vergeleken worden op basis van de opgestelde

Voeren oriënterende gesprekken

selectiecriteria. Zie hiervoor het eerder gegeven

Het is goed om met enkele aanbieders een oriën-

voorbeeld.

terend gesprek te voeren. Ga hierbij niet direct in op de tarieven. Deze zijn te vinden in de door

Op basis van het volume ontvangen de deel-

hun aangeleverde informatie en dus rustig te

nemers een korting. Aanbieders maken hierbij

vergelijken. Belangrijk is dat duidelijkheid wordt

gebruik van staffels. De staffels en de kortings-

verkregen over de volgende zaken:

percentages verschillen per aanbieder. Het beste

• Wat kan er worden afgesproken over revenuen

is het om enkele rekenvoorbeelden te maken om

Wat zijn de mogelijkheden die de aanbieder

de verschillen zodoende duidelijk te krijgen.

biedt. • Op welke wijze rapporteert de aanbieder over het

Kwaliteitscriteria

volume en de serviceverlening?

Naast de tarieven zijn er natuurlijk veel zaken

Welke informatie krijgen de bedrijven en welke

van invloed op de kwaliteit van de aanbieder.

de bedrijvenvereniging?

Hiervoor worden de volgende criteria gehan-

• Wanneer ontvangt de klant (deelnemer) kosteloos

teerd:

een specificatie? Veel aanbieders hanteren hiervoor een onder-

Kwaliteit geleverde diensten

grens variërend tussen de € 100.- en € 250.- per

• Storingsvrij zijn van de verbinding

maand.

• Prijs/prestatieverhouding

• Kosten voor extra diensten?

• Facturering

Veel aanbieders kennen gereduceerde bedragen voor collectieven met betrekking tot

Klantgerichtheid

0800- en 0900 nummers.

• Accountmanagement

• Het proces van overstappen Op welke manier verloopt het overstappen? • Of er nevenvestigingen van deelnemers kunnen wor-

• Inspelen op de behoefte van de klant • Nakomen toezeggingen • Snelheid van levering

den opgenomen in het raamcontract? • Welke gegevens verwacht de aanbieder aangeleverd

Aanvullende criteria

te krijgen?

Naast deze kwaliteitscriteria, zijn ook andere

(telefoonnota’s, intentieverklaringen en

zaken belangrijk:

dergelijke)

• Vertegenwoordigen alle leden

• Wat is de service van de aanbieder?

• Eenvoud van overstappen • Oplossend vermogen bij storingen

Resultaat Aan het einde van deze stap is een shortlist van telecomaanbieders beschikbaar, die benaderd worden met het verzoek een aanbieding op te stellen.

12

• Revenuen voor de bedrijvenvereniging

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 13

Aandachtspunten

Resultaat Aan het eind van deze fase heeft de werkgroep

Ondergrens gratis facturen

een keuze gemaakt uit de verschillende offertes

Aanbieders hanteren voor het gratis versturen

en heeft men een aanbieder voorgedragen aan

van een specificatie van de rekening een onder-

het bestuur. Het bestuur ondertekent namens

grens variërend tussen de € 100.- en € 250.- per

de organisatie een raamcontract (alliantieover-

maand. Zo kan de inkopende partij bijvoorbeeld

eenkomst, consortiumcontracten).

bedingen dat alle deelnemers de specificatie van de rekening kosteloos ontvangen.

4.5 Concrete aanbieding bedrijven

Klachten en andere problemen

De geselecteerde aanbieder, zal op basis van de

De bedrijvenvereniging of parkmanagement-

beschikbare gegevens, per bedrijf een concrete

organisatie wordt door de deelnemers aange-

aanbieding opstellen, passend binnen de allian-

sproken als er problemen zijn. Dat kan al begin-

tieovereenkomsten en de daarbij behorende

nen bij het overstappen. Zo’n eerste kennis-

staffelkortingen.

making zal dan ook goed geregeld moeten worden door de aanbieder. Zie hiervoor ook de para-

Ook kan een aanbieding worden opgestuurd

graaf over het ’Overstappen’.

naar de leden die aangegeven hadden niet geïnteresseerd te zijn. Grote kans dat nu de aanbie-

Ook kan de inkopende vereniging worden aan-

ding concreet is, men deze toch overweegt als-

gekeken op storingen. Zij heeft gekozen voor

nog aan te sluiten. Om de aanbieding specifiek

deze aanbieder. Bij problemen, kunnen er twee

te maken, zal zo’n onderneming dan toch met

oorzaken zijn. Ten eerste kan er een probleem

telefoonnota’s moeten komen.

zijn met het netwerk van KPN. Hieraan kan de aanbieder niks doen. Ook kunnen de problemen

De laatste groep bedrijven die benaderd kan

bij de aanbieder zelf liggen. In dit geval kan het

worden, zijn de bedrijven die geen lid zijn van de

deelnemende bedrijf door een (escape) code van

bedrijvenvereniging. Zij kunnen gebruik maken

enkele cijfers te draaien, voor het gebruikelijke

van de aanbieding, onder voorwaarde dat zij lid

telefoonnummer, uitwijken naar KPN.

worden. Ook zij moeten een telefoonnota mee sturen.

Financiering van de bedrijvenvereniging Een bedrijvenvereniging die een collectief con-

Resultaat

tract organiseert, ziet graag dat een percentage

Duidelijk welke bedrijven nu definitief deel-

van de korting terugvloeit naar de kas van de

nemen aan het collectief en een individueel con-

vereniging. In het geval van de inkoop van tele-

tract hebben getekend.

com is het automatisch incasseren van een marge niet mogelijk. De aanbieders hebben

4.6 Overstappen naar de nieuwe aanbieder

administratief reeds te maken met verschillende tarieven en de volume korting. Men is niet in

Na het tekenen van de contracten door de deel-

staat om te komen tot split billing (gescheiden

nemers, worden de bedrijven aangesloten op

rekeningen).

het netwerk. De meeste aanbieders gebruiken hiervoor Carrier Preselect (CPS). Op televisie

Wel kunnen er bij sommige aanbieders afspra-

wordt regelmatige reclame gemaakt voor goed-

ken worden gemaakt over een percentage van

koop bellen, dat kan door een nummer voor het

het netto gefactureerde totaalbedrag per

nummer van KPN te draaien. CPS werkt op

maand.

dezelfde manier, maar dan wordt het nummer van de nieuwe aanbieder geprogrammeerd in

13

Gezien bovenstaande knelpunten wordt er vaak

het Openbare Netwerk van KPN Telecom.

voor gekozen om de bedrijven, die willen deel-

Hierdoor hoeft de beller niet elke keer eerst het

nemen aan het collectief, een jaarlijkse vergoe-

nummer van de nieuwe aanbieder te kiezen en

ding te vragen.

wordt al het uitgaande telefoonverkeer automa-

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 14

tisch door die aanbieder afgehandeld.

4.7 Evalueren aanbieder

Een andere aansluitingsmethode is de programmering van de code direct in de telefooncentrale

Contracten met aanbieders lopen gemiddeld één

van het bedrijf te laten plaatsvinden. Dit moet

tot drie jaar. Hierdoor zal het na enige tijd nodig

door een monteur gebeuren. De kosten hiervan

zijn het huidige raamcontract te heroverwegen.

zijn dan ook hoger en het telefoonverkeer zal

Ook zal de aanbieder gedurende de looptijd van

hiervoor even onderbroken moeten worden.

het raamcontract over haar prestaties moeten

Daarnaast zal bij de overschakeling naar een

rapporteren aan de bedrijvenvereniging en de

andere aanbieder, wederom een code moeten

bedrijven. Het is dan ook verstandig om na het

worden geïnstalleerd in de telefooncentrale. De

inkooptraject niet onmiddellijk de werkgroep te

voorkeur gaat dan ook uit om gebruik te maken

ontbinden. Het takenpakket van de werkgroep

van CPS.

verandert. Gedurende de looptijd van het raamcontract hoeft men enkel de rapportages van de

Resultaat

aanbieder te evalueren. Tegen het eind van de

Alle deelnemers bellen probleemloos via de

looptijd moet de werkgroep besluiten of zij dit

nieuwe aanbieder.

raamcontract willen verlengen of dat men een nieuwe offerteronde wil houden.

14

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 15

Bijlage 1: Inventarisatie

Bedrijfsnaam ….....................………………………………………………………………………………………………………. Bezoekadres Straatnaam en nummer

…….......………………………………………………

Postcode

…….......………………………………………………………..

Plaats

…….......………………………………………………………..

Postadres Postbus

…….......………………………………………………………..

Postcode

…….......………………………………………………………..

Plaats

…….......………………………………………………………..

Contactpersoon Naam

…….......………………………………………………………..

Functie

…….......……………………………………………………….

Telefoon (doorkiesnummer)

…….......………………………………………………………..

Fax

…….......………………………………………………………..

E-mail adres

…….......………………………………………………………..

Bedrijfsgegevens

15

Hoofdvestiging

…….......………………………………………………………..

Overige vestigingen

…….......………………………………………………………..

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 16

Vaste telefonie Wat zijn uw belkosten voor vaste telefoons per maand?

€ ………………, …………..

Welke telefoonaanbieder (zoals KPN, Versatel, e.d.) heeft u?

..................…………………………………………………

Wanneer loopt uw contract af met deze provider?

……-……-…………

Naar welke buitenlandse bestemmingen belt u?

..................…………………………………………………

Heeft u 0800- of 0900-nummers?

q Ja, ............................

q Nee

q Ja

q Nee

Heeft u interesse in het collectief inkopen van vaste telefonie? Mogen we een kopie van uw laatste factuur? Mobiele telefonie Wat zijn uw belkosten voor mobiele telefoons per maand?

€ ………………, …………..

Welke telefoonaanbieder (zoals KPN, Versatel, e.d.) heeft u?

..................…………………………………………………

Wanneer loopt uw contract af met deze provider?

……-……-…………

Heeft u interesse in het collectief inkopen van mobiele telefonie?

q Ja

q Nee

Mogen we een kopie van uw laatste factuur? Internetvoorzieningen Wat zijn uw kosten voor per maand?

€ ………………, …………..

Welke provider heeft u?

..................…………………………………………………

Wanneer loopt uw contract af met deze provider?

..................……-………………………-………………… q Kabel

Welk soort internetvoorziening heeft u?

q ADSL q Via telefoon q Anders, ……………………………………….

Heeft u interesse in glasvezel?

q Ja

q Nee

van internetvoorzieningen?

q Ja

q Nee

Datalimiet

q Ja, ………………… Gbit

q Nee

Heeft u interesse in het collectief inkopen

Download snelheid …………………….….Kbit Upload snelheid Mogen we een kopie van uw laatste factuur?

16

…………………….….Kbit

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 17

Colofon Titel:

Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland, Telecom

Uitgave:

Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken Provincie Overijssel Eenheid Economie, Milieu en Toerisme Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrijfsomgeving

Voor informatie:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters (026) 384 42 22 www.oostnv.nl/bedrijventerreinen Provincie Gelderland Joost Roeterdink (026) 359 91 62 www.gelderland.nl Provincie Overijssel Taner Demir (038) 425 24 97 www.overijssel.nl

Tekst:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrifjsomgeving Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters

Vormgeving:

Provincie Gelderland

Fotografie:

Wils Kloos en Dick Brouwers

Drukwerk:

Provincie Gelderland

Het ‘Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland’ is een initiatief van de Provincies Gelderland en Overijssel in samenwerking met de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Niets uit deze uitgave mag voor commerciele doeleinden worden vermenigvuldigd en/of aangewend zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Hoewel dit draaiboek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden opstellers noch uitgevers enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit draaiboek. © 2006, Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

17

Telecomm_def

27-03-2006

09:02

Pagina 18

20062155_EPP

18

Telecomm_def

19

27-03-2006

09:02

Pagina 19

Telecomm_def

20

27-03-2006

09:02

Pagina 20

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Provincie Gelderland

Provincie Overijssel

Ontwikkelingsmaatschappij

Markt 11

Luttenbergstraat 2

Oost nederland NV

Postbus 9090

Postbus 10078,

Meander 601, ARNHEM

6800 GX Arnhem

8000 GB Zwolle

Postbus 5215

T (026) 359 90 00

T (038) 425 25 25

6802 EE ARNHEM

[email protected]

[email protected]

T (026) 384 42 22

www.gelderland.nl

www.overijssel.nl

[email protected] www.oostnv.nl/bedrijventerreinen

Draaiboek Parkmanagement

Mobiliteit

Draaiboek Parkmanagement

Mobiliteit

Oost NV Provincie Gelderland Provincie Overijssel

Samenvatting

Het belang van mobiliteit binnen parkmanagement

Een nieuw terrein biedt de beste uitgangspositie

Mobiliteit is van economisch belang voor een

voor mobiliteit: zowel weginfrastructuur als

succesvol bedrijventerrein. De gebruikers en

voorzieningen voor verschillende gebruikers en

bewoners moeten immers optimaal van en naar

vervoersmiddelen kunnen vanaf het begin mee-

het gebied kunnen reizen voor de uitvoering van

genomen worden in de planvorming en de uit-

hun werkzaamheden en diensten. Denk daarbij

werking daarvan.

aan werknemers, bezoekers, leveranciers, onderhouddiensten en transporteurs van

Bij bestaande terreinen hangt de uitwerking van

goederen.

het thema mobiliteit sterk samen met de aan-

Ook individueel hebben bedrijven belang bij een

wezigheid van een aanleiding of knelpunt op dit

goede afwikkeling van de mobiliteit:

gebied, bijvoorbeeld parkeerproblemen,

• werknemers komen op tijd en uitgerust op het

beperkte ontsluiting voor openbaar vervoer of

werk en zijn productiever; • een betere uitgangspositie voor werven en behoud van medewerkers; • klanten en bezoekers kunnen probleemloos

slechte verkeersdoorstroming. Is dit het geval, dan kan mobiliteit in combinatie met andere initiatieven opgepakt worden, zoals herindeling van de infrastructuur of revitalisering.

terecht; • leveranciers en technische onderhoudsdiensten kunnen tijdig leveren en laden en

De inrichting van mobiliteitsprojecten

lossen c.q. hun werkzaamheden uitvoeren;

Voor het succesvol ontwikkelen van het thema

• een actieve houding ten aanzien van bereikbaarheid is gunstig voor het bedrijfsimago; • besparing op de huidige vervoerskosten.

mobiliteit, is het kennisniveau en de ervaring van de betrokken personen medebepalend. Voor de initiatie en ontwikkeling van mobiliteit op gebiedsniveau, moet men vooral ervaring

Het ligt dus voor de hand om het thema

hebben met procesmanagement en communica-

mobiliteit standaard op te nemen in park-

tie. Voor uitvoerende activiteiten op gebiedsni-

management, naast de bekende thema’s als

veau en individueel bedrijfsniveau, zijn perso-

veiligheid, groenvoorziening en afvalbeheer.

nen nodig met praktisch inzicht en inhoudelijke

Dit themadeel Mobiliteit, is een hulpmiddel bij

kennis.

het uitwerken van het thema, dat veel verschil-

Als ondernemers als collectief optreden bij de

lende (deel-) onderwerpen heeft:

uitwerking van het thema mobiliteit,

• Weginfrastructuur

bijvoorbeeld in de vorm van een bedrijven-

• Personenvervoer (woon-werk- en zakelijk

vereniging, hebben zij meer invloed op dit

verkeer) • Parkeren

proces. Door de aanwijzing van één woordvoerder wordt bovendien tijdswinst geboekt

• Bewegwijzering • Verkeersveiligheid en sociale veiligheid

Voor de uitwerking van het thema mobiliteit

• (Milieu-) Wetgeving

moet een proces doorlopen worden bestaande

• Reiskosten vergoedingen

uit drie stappen.

• Communicatie en informatie • Goederen vervoer en opslag In de uitwerking kan mobiliteit gerelateerd zijn aan de thema’s inkoop (inkoop van vervoersdiensten), energie (brandstofbesparende voertuigen, kilometerreductie), terreinbeheer (weginfrastructuur, parkeergelegenheid), veiligheid (verkeersveiligheid en sociale veiligheid) en communicatie (bedrijvenoverleg, reisinformatie).

2

Stap 1: Mobiliteit: is het haalbaar?

Stap 3: Mobiliteit: doen!

De eerste stap bestaat uit het vaststellen van

In deze fase begint het echte werk: het in detail

knelpunten of aanleidingen ten aanzien van

beschrijven van de maatregelen die uitgevoerd

mobiliteit en/of er voldoende draagvlak is onder

gaan worden en het vaststellen van maat-

alle betrokkenen (bedrijfsleven en overheid) om

regelenpakketten: een basispakket en een

iets aan de gesignaleerde knelpunten te doen.

aanvullend pakket. De maatregelen zijn

De meeste voorkomende knelpunten en

enerzijds gericht op het collectief, het gebied als

aanleidingen zijn:

geheel. Anderzijds zijn er maatregelen die

• parkeren

bedrijven individueel kunnen nemen, die ook

• files

het collectief ondersteunen.

• hoge vervoerskosten

Na de voorbereiding van de maatregelen kunnen

• beperkte voorzieningen vervoerwijzen

de potentiële gebruikers van de maatregelen

• bperkte veiligheid

worden benaderd. Gekozen kan worden om een

• problemen met laden en lossen vrachtvervoer

speciale mobiliteitsmarkt te organiseren op het

• voorschriften Milieuvergunning

industrieterrein.

• werven en behoud personeel

Een strak beheer en het monitoren van de voort-

• revitalisering bedrijvengebied

gang, is aan de orde na de invoering van de maatregelen. Het gebruik van de diensten zal

Deze stap wordt afgerond met het vastleggen

goed moeten worden gevolgd en er zal, waar

van de bereidheid van alle betrokken partijen

nodig, tijdig moeten worden ingegrepen. Indien

die zich inzetten voor het thema mobiliteit en

de maatregelen succesvol zijn: gebruik dit

met een door allen onderschreven actieplan

moment om aan eenieder die het weten wil de

voor de uitvoering van de volgende twee stap-

successen te communiceren.

pen. Stap 2: Mobiliteit: wie doet wat? In deze stap staat het verzamelen van informatie centraal. Het gaat om informatie over de ontsluiting van het gebied, voor verschillende vervoerwijzen en om de aard en omvang van woonwerk- en zakelijk verkeer en goederenvervoer. Verder moeten de mogelijke oplossingen en maatregelen geïnventariseerd worden. Deze stap wordt afgerond met een door alle betrokkenen onderschreven rapportage over de huidige situatie, de knelpunten en de oplossingen daarvoor.

3

Inhoud

Inleiding

5

1

Bereikbaarheid

5

1.1

Belang breikbaarheid

5

1.2

De relatie met andere thema’s

5

1.3

Nieuwe terreinen

5

1.4

Bestaande terreinen

6

2

Betrokken partijen

7

2.1

Ondernemers

7

2.2

Gemeente

8

2.3

Overige partijen

8

3

Inrichting van mobiliteitsprojecten

9

3.1

Stap 1: Bereikbaarheid, is het haalbaar?

9

3.2

Stap 2: Bereikbaarheid, wie doet wat?

15

3.3

Stap 3: Bereikbaarheid, doen?

18

4

Aandachtspunten

20

Bijlagen Bijlage 1

Beslisdiagram toewijzen parkeerplaatsen

22

Bijlage 2

Checklist kostenposten verkeer en vervoer

24

Bijlage 3

Aandachtspunten beleidsdocument vervoermanagement

25

Bijlage 4

Intentie verklaring

26

Bijlage 5

Mogelijke functies binnen een projectgroep bereikbaarheid

27

Bijlage 6

Beschrijvingen bereikbaarheidsscan

29

Bijlage 7

Vervoersscan

30

Bijlage 8

Aandachtspunten ‘quick-scan’ goederenvervoer

34

Bijlage 9

Overzicht maatregelen bereikbaarheid

35

Bijlage 10 Basismaatregelen en aanvullende maatregelen bereikbaarheid

4

37

Bijlage 11

Communicatie checklists

38

Bijlage 12

Informatiebronnen bereikbaarheid

40

1

Bereikbaarheid

Een goede bereikbaarheid betekent voor een

• Parkeren

bedrijventerrein of kantorenpark dat de

• Bewegwijzering

gebruikers optimaal van en naar het gebied

• Verkeersveiligheid en sociale veiligheid

kunnen reizen. De concrete invulling van de

• Reiskosten vergoedingen

term ‘goede bereikbaarheid’ zal afhankelijk zijn

• Communicatie en informatie

van de plaatselijke vervoermogelijkheden en

• Goederen vervoer en opslag

wensen van de betrokken gebruikers en bewoners op het terrein. Denk aan werknemers,

1.2 De relatie met andere thema’s

bezoekers, leveranciers, onderhoud diensten en transporteurs van goederen. Zij generen door

Bereikbaarheid kan één van de beheersthema’s

hun verplaatsing van en naar het terrein perso-

zijn binnen parkmanagement. Gezien het econo-

nen- en goederenvervoer. Personenvervoer

mische belang van een goede bereikbaarheid,

bestaat uit woon-werk en zakelijk verkeer en

ligt het voor de hand om dit thema standaard op

bezoekersverkeer. Goederenvervoer bestaat uit

te nemen in parkmanagement, naast de veel

vervoer door leveranciers, onderhoudsdiensten

voorkomende thema’s veiligheid, groen-

en transporteurs van goederen.

voorziening en afvalbeheer.

Dit themadeel Mobilliteit geeft achtereen-

In de uitwerking kan het thema bereikbaarheid

volgens weer hoe het thema bereikbaarheid past

gerelateerd zijn aan de thema’s inkoop (inkoop

in het kader van parkmanagement (hoofdstuk 1),

van vervoersdiensten), energie (brandstof-

wie betrokken (kunnen) zijn bij de uitwerking

besparende voertuigen, kilometerreductie),

van het thema (hoofdstuk 2), welk proces

terreinbeheer (weginfrastructuur, parkeergele-

gevolgd kan worden om het thema uit te werken

genheid), veiligheid (verkeersveiligheid en

(hoofdstuk 3) en ten slotte de factoren die door-

sociale veiligheid) en communicatie (bedrijven-

slaggevend zijn voor succes (hoofdstuk 4). De

overleg, reisinformatie).

invulling van dit deel van het draaiboek wijkt

Verder kan samenwerking met naburige terreinen

iets af van de andere delen omdat het onderwerp

danwel grote instellingen of bedrijven (regionaal

bereikbaarheid breder is en bestaat uit verschil-

parkmanagement) de mogelijkheden binnen

lende aspecten, elk met specifieke activiteiten

parkmanagement vergroten. De uitwerking van

en maatregelen.

een locatiegebonden thema als bereikbaarheid, is er bij uitstek bij gebaat als zoveel mogelijk partij-

1.1 Belang bereikbaarheid

en zich in hetzelfde probleem herkennen. Door deze massa zijn meer oplossingen mogelijk, denk

Een goede bereikbaarheid is voor een bedrijven-

bijvoorbeeld aan het organiseren van collectief

terrein en vooral economisch van belang. Als de

bedrijfsvervoer voor werknemers of gezamenlijke

potentiële gebruikers niet op het terrein kunnen

opslag en/of distributie van goederen.

komen, is er geen productiviteit en dus ook geen omzet. Of het gebied bereikbaar is hangt af van

1.3 Nieuwe terreinen

de toegankelijkheid van het gebied, van de vervoersmiddelen die de gebruikers ter beschik-

Over het algemeen geldt dat bij nieuwe

king hebben en de keuze die zij daaruit kunnen

terreinen veel meer mogelijk is, omdat alles nog

maken.

moet worden ingevuld en vastgelegd. In dat

Er is een breed scala aan activiteiten en maat-

geval is de Gemeente de initiatiefnemer en heeft

regelen mogelijk om de bereikbaarheid te

een belangrijke invloed op het gewenste

behouden of te verbeteren. Deze komen uit-

kwaliteitsniveau en de opzet van park-

gebreid aan de orde in hoofdstuk drie en bijlage

management. Dit in principe in overleg met de

9 en 10. Globaal kunnen maatregelen en

beoogde doelgroepen, potentiële vestigers en

activiteiten ten aanzien van bereikbaarheid

terrein- en projectontwikkelaars. De aanleg en

gericht zijn op de volgende aspecten:

inrichting van een nieuw terrein biedt boven-

• Weginfrastructuur

dien de beste uitgangspositie voor de bereik-

• Personenvervoer (woon-werk- en

baarheid: zowel de infrastructuur als

zakelijk verkeer)

5

voorzieningen voor

verschillende gebruikers en vervoersmiddelen kunnen vanaf het begin meegenomen worden in de planvorming en de uitwerking daarvan. 1.4 Bestaande terreinen Bij bestaande terreinen is de invoering van parkmanagement over het algemeen lastiger omdat de inrichting, voorzieningenniveau en toegankelijkheid al vast ligt. Bij de oudere terreinen is bij de aanleg vaak geen structuur gemaakt voor het op peil houden of verbeteren van kwaliteit van beheersthema’s. Ten slotte liggen de verhoudingen tussen de betrokken partijen (Gemeente en bedrijven) vaak al vast. Het feit dat het kwaliteitsniveau van de meeste oudere terreinen is gedaald, met als gevolg een waardevermindering van de grond en/of het onroerend goed, is het belangrijkste argument om toch parkmanagement in te voeren. Het beste kan hiermee een begin gemaakt worden als er al een initiatief bestaat om het terrein onder handen te nemen. Dit kan gericht zijn op één beheersthema, zoals groenvoorziening, of veiligheid, maar ook op een complete revitalisering en herstructurering, al dan niet in combinatie met verduurzaming van het terrein. Een uitgebreide aanpak van het terrein biedt voor de ontwikkeling van parkmanagement en bereikbaarheid de meeste kansen. Specifiek voor de haalbaarheid van bereikbaarheid als thema van parkmanagement, geldt dat vooral bij bestaande terreinen er een aanleiding/knelpunt moet zijn. Is dat niet het geval, dan kan de uitwerking van het thema beter uitgesteld worden tot een later moment.

6

2

Betrokken partijen

Het onderwerp mobiliteit raakt zowel over-

vroeg mogelijk betrokken zijn bij het proces en

heden als ondernemers. Het is daarom ook

vervolgens ook betrokken blijven als deelnemer

belangrijk beide partijen duidelijk in projecten,

aan en afnemer van parkmanagement. Zij kun-

gericht op het verbeteren van mobiliteit, te

nen ook initiatiefnemer zijn. In alle gevallen

betrekken. In dit hoofdstuk komen de belang-

speelt samenwerking met de Gemeente een

rijkste van die partijen aan de orde en worden

belangrijke rol.

de belangen en de verschillende rollen nader

Op individueel niveau is bovendien de rol van de

toegelicht.

ondernemer als werkgever van belang, in het bijzonder in het geval van bereikbaarheid. Degene

2.1 Ondernemers

die uiteindelijk baat moet hebben bij een goede bereikbaarheid, zijn de gebruikers van het ter-

Een goede bereikbaarheid van de individuele

rein, waarvan de werknemers een belangrijke

bedrijven en instellingen op een terrein,

groep zijn. Zij kunnen het meest direct worden

bevordert op verschillende manieren de

benaderd met informatie en beïnvloed worden

bedrijfsvoering:

door hun werkgever. Een deel van de mogelijke

• werknemers komen op tijd en uitgerust op het

maatregelen in het kader van bereikbaarheid

werk, en zijn productiever; • een betere uitgangspositie voor werven en behoud van medewerkers; • klanten en bezoekers kunnen probleemloos

speelt zich bovendien af op het terrein van P&O van individuele bedrijven (reiskosten vergoedingen, parkeerbeleid op eigen terrein) en Facility Management.

terecht; • leveranciers en technische onderhoudsdien-

Goede bemensing van projecten cruciaal

sten kunnen tijdig leveren en laden en lossen

Voor het succesvol ontwikkelen van bereikbaar-

c.q. hun werkzaamheden uitvoeren;

heid is het kennisniveau en de ervaring van de

• een actieve houding ten aanzien van bereik-

betrokken personen medebepalend. Het is wen-

baarheid is gunstig voor het bedrijfsimago;

selijk om gericht te zoeken naar een persoon die

• besparing op de huidige vervoerskosten.

de capaciteiten heeft het onderwerp bereikbaarheid te trekken.

Een bedrijvenvereniging werkt beter Indien ondernemers als collectief optreden,

Wat betreft het gewenste niveau is er onder-

bijvoorbeeld in de vorm van een bedrijven-

scheid tussen de vereisten voor ontwikkeling

vereniging, is de mate waarin zij invloed uit kan

van bereikbaarheidsmaatregelen op individueel

oefenen groter dan op individuele basis.

bedrijfsniveau en op gebiedsniveau. De persoon

Bovendien wordt tijdswinst geboekt door een

die zich bezighoudt met bereikbaarheid op

woordvoerder aan te wijzen namens de onder-

gebiedsniveau, zeker in de voorbereidende fases,

nemers, die tevens deelneemt in het proces.

moet vooral op het gebied van proces-

In de samenwerking met de Gemeente is de

management, en communicatie ervaren zijn dit

inzetbaarheid van één vertegenwoordiger ook

combinatie met inhoudelijke affiniteit met

een groot voordeel.

bereikbaarheid. In de praktijk wordt deze posten

Een goede organisatiegraad van ondernemers

vaak bezet door personen werkzaam op middel-

maakt ook de opzet van de parkmanagement-

management niveau al dan niet in combinatie

organisatie en de financieringsstructuur

met directielidmaatschap. Bijvoorbeeld hoofden

makkelijker. Zijn ondernemers niet

van de afdelingen Personeel & Organisatie of

georganiseerd, dan moet alsnog een gezamen-

Facility Management.

lijke structuur gevonden worden. Voor de meer op uitvoering gerichte posten zijn

7

Rollen van ondernemers

personen nodig met praktisch inzicht en

Ondernemers kunnen verschillende rollen

inhoudelijke kennis. Deze komen het beste tot

hebben. In de eerste plaats vormen onderne-

hun recht in de uitvoeringsfase(n) van het

mers, de doelgroep van parkmanagement-

proces zowel op gebiedsniveau als op

projecten. Het is daarom belangrijk dat zij zo

individueel niveau.

2.2 Gemeente

Sommige Gemeenten hebben om bedrijven wegwijs te maken, speciale bedrijfscontact-

De belangen van de Gemeente bij een goede

functionarissen. De gemeentelijke contact-

bereikbaarheid van bedrijventerreinen, overlap-

personen voor bedrijven zitten over het

pen deels met die van ondernemers, deels

algemeen op ambtelijk niveau; beleidsmedewer-

komen daar nog enkele specifieke belangen bij:

ker of hoofd van een bepaalde beleidsafdeling.

• aantrekken en behoud van bedrijven;

Aanspreken van het gemeentebestuur

• aantrekken en behouden van werkgelegen-

(wethouders) is een optie als men aandacht wil

heid; • moderne uitstraling;

vragen voor een bepaald probleem, of een bestuurlijke uitspraak of beslissing gewenst is.

• verbeteren relatie met bedrijven, wegnemen vooroordelen;

2.3 Overige partijen

• hogere onroerend goed belasting door waardebehoud of –stijging;

Bij de uitwerking van het thema bereikbaarheid

• beperken milieubelasting via milieuwetgeving;

kunnen behalve Gemeente en bedrijfsleven nog

• beperken congestie en files wegennet;

andere partijen betrokken zijn.

• beperken parkeeroverlast. Hogere overheden Gemeenten en bedrijven zijn hoofdrolspelers

Aan overheidszijde kan de Provincie Gelderland

De Gemeente en het bedrijfsleven zijn de hoofd-

een rol spelen als beheerder van het provinciale

rolspelers bij de uitwerking van parkmanagement

wegennet, opdrachtgever voor openbaar

en de ontwikkeling van het thema bereikbaar-

vervoer, vergunningverlener of subsidiegever.

heid. De Gemeente kan ook initiatiefnemer zijn,

Belangrijke aandachtspunten, ook met

dit geldt vooral bij de aanleg van nieuwe

betrekking tot bereikbaarheid, in het beleid van

bedrijventerreinen. Bij bestaande terreinen is de

de Provincie, zijn duurzame bedrijventerreinen

rol van de Gemeente en haar relatie tot andere

en toepassing van de Verruimde Reikwijdte van

betrokkenen, afhankelijk van de problematiek, de

de Wet Milieubeheer.

situatie en de onderlinge verhoudingen op het terrein.

Omwonenden De relatie met omwonenden is een belangrijk

Het betrekken van het bedrijfsleven en samen-

aandachtspunt o.a. als werknemers als, gevolg

werking hiermee is in alle gevallen essentieel.

van parkeerschaarste op het bedrijventerrein, in

Bij een te dominante voortrekkersrol van de

de naburige woonwijk (gaan) parkeren, ten

Gemeente, bestaat het risico dat bedrijven zich

koste van parkeergelegenheid voor de bewoners.

niet betrokken voelen bij het proces en zich niet

Dit gebeurt vooral als de parkeerschaarste op

inzetten. Zoals gezegd is dit voor de uitwerking

het terrein niet wordt aangepakt en in de woon-

van het thema bereikbaarheid ongunstig, omdat

wijk vrij geparkeerd kan worden. Naast parkeer-

door maatregelen op individueel bedrijfsniveau

overlast kunnen geluid, stank en congestie

een van de belangrijkste doelgroepen bereikt

omwonenden ook tot last zijn.

kan worden: de werknemers. Leveranciers van vervoersdiensten De vele petten van de Gemeente

Bij de vertaling naar concrete bereikbaarheids-

De Gemeente kan aldan niet in combinatie met

maatregelen komen de aanbieders van diensten

een rol als aanjager nog een aantal andere rollen

en voorzieningen in beeld. Voor de hand liggen

hebben: vergunningverlener, beheerder van

de vervoersbedrijven voor openbaar vervoer,

openbare ruimte, wegen, groen, beleidsmaker

besloten vervoer of taxivervoer. Daarnaast zijn

op tal van terreinen en subsidiegever. Door deze

er nog diverse aanbieders van vervoers-

verschillende rollen, moet een bedrijf meestal

alternatieven en –instrumenten (een overzicht met

aanspreekpunten op verschillende beleids-

informatiebronnen staat in bijlage 12).

terreinen hebben of vinden binnen de Gemeente.

8

3

Inrichting van mobiliteitsprojecten

3.1 Stap 1: Bereikbaarheid, is het haalbaar?

Deze paragraaf beschrijft het te doorlopen proces voor de uitwerking van het thema Mobiliteit. Het hele proces bestaat uit drie

Bij de start van projecten op het gebied van

stappen. Voor elke stap, bestaande uit opeen-

mobiliteit, wordt in eerste instantie gekeken

volgende deelactiviteiten en -resultaten, is een

naar de haalbaarheid van de verschillende

apart schema gemaakt met uitgebreide toelich-

mogelijkheden. Dit om vast te stellen of de

ting (zie schema’s 1, 2, en 3). In de schema’s zijn

gesignaleerde knelpunten breed onderkend

ook go-, no go momenten opgenomen evenals

worden en of er voldoende draagvlak voor de

de consequenties voor het vervolg van het

onderwerpen is.

proces. Daarnaast is aangegeven waar er in het proces communicatiemomenten zijn (informe-

3.1.1 Welk knelpunt is van toepassing

ren of

De weergegeven knelpunten zijn veel voor-

tot overeenstemming komen).

komend en hebben bedrijven aangezet tot het

Een checklist voor de belangrijkste aandachtspunten

nemen van actie om deze op te lossen.

hiervoor staat in bijlage 11. Parkeren Een gebrek aan parkeerplaatsen leidt tot problemen voor mensen die met de auto naar het werk komen. Het kan hierbij gaan om De belangrijkste aandachtspunten voor het al

parkeerplaatsen op eigen terrein of op de open-

dan niet succesvol kunnen doorlopen van het

bare weg.

proces staan in hoofdstuk vier.

Opzet van het activiteitenschema Bereikbaarheid en parkmanagement

9

HAALBAARHEID

TOELICHTING EN VOORBEELD

INSTRUMENTEN

WAT EN WIE

TOELICHTING EN VOORBEELD

INSTRUMENTEN

DOEN

TOELICHTING EN VOORBEELD

INSTRUMENTEN

Welke knelpunten zijn van toepassing op uw bedrijf of gebied ?: -

HAALBAARHEID

Parkeren Files op/ rond het gebied Hoogte uitgaven aan vervoerskosten Beperkte voorzieningen vervoer wijzen Veiligheid (sociaal en verkeersveiligheid ) Laden en lossen van goederen Voorschriften milieuvergunning Werven personeel die ver weg wonen Revitalisering bedrijventerrein 3 .1 .1

In bedrijvenoverleg: Verkeer en Vervoer Ja / Nee

Nee

jaarlijks agenderen 3 .1 .2

Ja

Nagaan of problematiek gemeenschappelijk wordt gedragen door bedrijven 3 .1 .3

Ja / Nee

Nee

Ja

Nagaan of de overheid de problematiek onderschrijft

3 .1 .4

Benaderen bestuurders overheid

Ja / Nee

Nee 3 .1 .5

Ja

Actie

Ja / Nee

- Welke informatie verzamelen en hoe ? - Verwachte inzet bedrijven en overheden - Globale overeenstemming over kosten en bijdragen

Ja

- Vastleggen in overeenkomst 3 .1 .6

Nee

Stoppen

Nee

Ja / Nee

Ja

Doorgaan naar stap Wat en Wie

Parkeerplaatsen kosten veel geld en zijn mede

Bedrijven kiezen ook voor het parkeren op

daarom interessant om onder de loep te nemen.

afstand of bij: Parkeer en Reis (P+R) op de route

Het maken van keuzes wie gebruik mag gaan

tussen woon- en werkplek. Het actief

maken en onder welke voorwaarden van de

beïnvloeden van de keuze van vervoer is

parkeerplaatsen (medewerkers, ambulant of

tevens een belangrijk instrument.

niet ambulant, bezoekers, toeleveranciers) is

10

een mogelijkheid.

Oplossingen voor parkeerproblemen kunnen

Voorbeelden van beslisdiagrammen voor de toewijzing

ook gevonden worden in het zogenaamde

van parkeerplaatsen staan in bijlage 1 weergegeven.

centraal parkeren. Hierbij wordt binnen een

gebied een centrale parkeerplek ingericht, waar-

kunnen komen, of er keuze is. Het belangrijkste

bij de parkeerplaatsen gebruikt kunnen worden

hierbij is, of men naast het vervoer per auto ook

door meerdere bedrijven. Hiermee wordt voor-

bijvoorbeeld per bus, trein, metro, fiets, scooter,

komen dat het ene bedrijf een ernstig parkeer-

of personeelsbus op het werk kan komen.

probleem heeft terwijl het andere bedrijf veel lege plaatsen heeft op eigen terrein die niet

Veiligheid (sociaal en verkeersveiligheid)

gebruikt worden.

Hoe veilig is uw medewerker of de bezoeker die naar uw locatie reist? De belangrijkste groepen

Parkeerproblemen

zijn voetgangers, fietsers en openbaar vervoer-

Een groot bedrijf met kantoorfunctie had besloten enkele

gebruikers. Maar ook automobilisten die vanaf

vestigingen samen te voegen in één grote kantoorlocatie.

een donkere afgelegen parkeerplaats moeten

De populatie bestond uit ambulante en niet ambulante

vertrekken, hebben er mee te maken.

medewerkers. Door het samenvoegen van de kantoren ontstond er een tekort aan parkeerplaatsen in de parkeer-

Het meest voorkomende aandachtspunt is

kelder. Dit noopte de directe ertoe om keuzes te maken

verkeersveiligheid: o.a. kruispunten, verkeers-

wie wel of niet gebruik mocht maken van de eigen

lichten en oversteekplaatsen. Daarnaast is ech-

parkeergarage, wie op afstand kon parkeren op een

ter ook sociale veiligheid belangrijk. Hier gaat

gehuurde parkeerplaatsen of wie helemaal geen recht

het o.a. om verlichting, bewaking en vrij zicht.

meer had op een parkeerplaats. Via beslisdiagrammen kunnen keuzes gemaakt worden. Hierbij is van belang dat

Sociale Veiligheid

één en ander begeleidt wordt door goede communicatie

Bedrijven en instellingen, zoals ziekenhuizen, nemen

richting de medewerkers om onrust te voorkomen. In dit

maatregelen ten aanzien van sociale veiligheid als er

voorbeeld waren er veel alternatieve vervoerswijzen voor-

sprake is van b.v. avond-, nacht- of 24-uursdiensten, veel

handen waardoor het makkelijker was om enkele mede-

vrouwelijke medewerkers of een afgelegen ligging. Er zijn

werkers, die geen parkeerplaatsen meer kregen, te stimu-

maatregelen denkbaar die de organisatie zelf kan nemen

leren alternatieven te gebruiken.

en maatregelen die in samenwerking met derden genomen moeten worden. Voorbeelden van eenvoudige en goedkope maatregelen

Files

voor bedrijven zijn inpandige wachtruimtes voor reizigers,

Door filevorming komen medewerkers te laat op

begeleiding naar een nabij gelegen OV-knooppunt en

het werk, klanten niet makkelijk bij uw bedrijf

stimuleren van reizen in groepjes. Mogelijke complexere

en treden er voertuigverliesuren op voor uw

en relatief duurdere maatregelen zijn afsluitbare en

goederen en zakelijk verkeer. Door een deel van

bewaakte fietsenstallingen en shuttle diensten (per bus of

mensen en goederen op een andere wijze of op

taxi) naar de dichtstbijzijnde OV knooppunten of P+R-

een ander tijdsstip te laten verplaatsen, kan de

plaatsen. Maatregelen in samenwerking met de beheerder

filedruk verminderd worden.

van de openbare ruimte zijn goede verlichting van fiets-, voetpaden en parkeerplaatsen en het vermijden of weg-

Hoogte uitgave aan vervoerskosten

halen van bossages die vrij zicht belemmeren. Tenslotte

Bij de meeste organisaties zijn na de personeels-

kunnen er afspraken gemaakt worden met de politie of

kosten van het woon-werkverkeer de grootste

collectieve beveiligingsdienst over surveillance.

kostenpost. De kosten zijn verdeeld over diverse afdelingen zoals facility management en personeelszaken en daarom niet goed zichtbaar.

Goederenvervoer

Bedrijven die dit wel in beeld brengen zijn vaak

Bedrijvengebieden die veel transporteurs

verbaasd over de hoogte van de vervoerskosten.

hebben, kennen het probleem van laden en los-

Om inzicht te krijgen in uw kosten, wordt in bijlage 2

sen bij klanten. Ook het vertrek van de eigen

een checklist weergegeven met alle relevante kosten-

locatie kan problematisch zijn. Waar kan mijn

posten.

vrachtwagen of die van mijn toeleveranciers parkeren zonder dat alles vastloopt. Als oplossing

11

Beperkte voorzieningen vervoerswijzen

kan gedacht worden aan gebundelde opstel-

Hiermee wordt bedoeld op welke manieren de

plaatsen buiten het terrein en afspraken over

medewerkers en bezoekers naar uw locatie

laad- en lostijden.

Goederenvervoer

Bereikbaarheid en wervingspersoneel

Nutritrans, een vervoerder van o.a. levensmiddelen (jaar-

Het kan belangrijk zijn uit een groot gebied mensen te

lijks 5 miljoen kilometer) heeft haar efficiency verhoogd

kunnen werven die werkzaam zijn in één bedrijvengebied.

en besparingen gerealiseerd die ook leiden tot minder

Dit kan zowel gericht zijn op medewerkers met specifieke

transportbewegingen en frequentie van laden en lossen.

kennis en vaardigheden die vaak van ver komen maar ook

Eventuele overlast op het eigen terrein, bij de klant en op

op bijvoorbeeld de meer productie gerichte functies. Voor

de weg blijven zo beperkt. De belangrijkste maatregelen

veel van deze potentiële werknemers geldt dat niet ieder-

waren de combinatie van verschillende goederenstromen

een kan of wil beschikken over een (tweede) auto en dus,

(verhogen beladingsgraad), betere afstemming tussen

indien er geen goede alternatieve vervoerswijzen voor-

opslag- en afleveradres, wijziging levertijden, en aan-

handen zijn, gewoonweg niet bij een bedrijf kunnen

passen van het wagenpark op het aanbod van zendingen.

komen werken. Voor dit onderwerp is steeds meer belang-

Om deze maatregelen te realiseren is gebruik gemaakt

stelling omdat vaak blijkt dat, als men een paar kleine

van een geautomatiseerd ritplanningsysteem.

maatregelen neemt, bijvoorbeeld het laten rijden van een

Tegenover de relatief hoge investeringskosten in o.a. het

bus naar en groot openbaar vervoerknooppunt in de

ritplanningssysteem en kleinere vrachtwagens staat een

buurt, veel meer potentiële medewerkers een redelijke

kilometerreductie van 10,5 % en een besparing op brand-

reistijd hebben. De bus kost weliswaar geld maar het

stof van 19,5 %. De doorlooptijd vanaf het opstellen van

actief werven van medewerkers c.q. het risico dat men ze

een meerjarenplan voor logistieke efficiency tot en met de

niet kan vinden, heeft veel groter financiële gevolgen,

invoering en evaluatie van de maatregelen, was twee jaar.

tevens kan hiermee bespaard worden op de uit te betalen

De balans tussen de investeringskosten en de gerealiseer-

reiskosten.

de besparingen zijn een structureel aandachtspunt van het management.

Voorschriften Milieuvergunning

Revitalisering

De verruimde reikwijdte van de Wet

In veel oude gebieden worden de groenvoor-

Milieubeheer, geeft vergunningverleners de

ziening en de aan- en afvoerwegen opgeknapt.

mogelijkheid om voorschriften te geven voor

Dat is goed voor de gemeente en goed voor de

‘het verkeer van en naar de inrichting’ als een

uitstraling van uw bedrijventerrein. Bovendien

bedrijf een milieuvergunning aanvraagt.

is dit een goed moment om de bereikbaarheid

Steeds meer Gemeenten maken hiervan gebruik.

onder de loep te nemen. Denk hierbij aan:

Ook de Provincie Gelderland heeft de toepassing

nieuwe veilige fietspaden, parkeerbeleid voor

van de Verruimde Reikwijdte in haar milieu-

het hele gebied, samen een goede busverbinding

vergunningenbeleid opgenomen. Revitalisering

Bij uitbreidingsplannen van uw bedrijf, nieuwbouw en verhuizing zijn vergunningverleners

Bedrijventerrein ’t Heen en Weer (+/- 170 ha. 160 bedrijven

geneigd u te vragen welke gevolgen dat heeft

industrie en groothandel) is als gevolg van samenwerking

voor de bereikbaarheid van de locatie.

tussen het bedrijfsleven en de Gemeente gestart met een aantal losse maatregelen, o.a. om de problemen op het

12

Werven van personeel dat ver weg woont

gebied van verkeersdoorstroming en verkeersveiligheid te

De bereikbaarheid van uw bedrijf kan een

beheersen. Het ging om aparte parkeerhavens, en het

belangrijke rol spelen bij de afweging van een

aangeven van oversteekplaatsen. Na een gezamenlijke

sollicitant om aldanniet voor uw bedrijf te

intentieverklaring van de speciaal opgerichte bedrijven-

kiezen. Dit kan een rol spelen voor zowel hoog

vereniging en de Gemeente, zijn acties en plannen

als laaggeschoolde medewerkers.

opgesteld en is een organisatiemodel uitgewerkt waarin

Door uw bedrijf bereikbaar te laten zijn in

de belangenbehartiging van bedrijven centraal staat.

diverse richtingen en met diverse vervoers-

Het succes van parkmanagement en de maatregelen

wijzen vergroot u het gebied waarbinnen u

wordt in dit geval sterk bepaald doordat de bedrijven

personeel kan werven.

direct invloed hebben op het proces.

regelen, kwalitatief goede reisinformatie hoe

de overheid nodig als het gaat om het helpen

men van en naar het gebied kan komen

oplossen van de knelpunten. Door ze in een

etc.Daarnaast hebben bedrijven financiële voor-

vroeg stadium bij het proces te betrekken is de

delen door kortingen die zijn bedongen op

kans het grootst dat men zowel qua inzet als

collectieve contracten met aanbieders.

wellicht ook financieel zal bijdragen in de oplos-

De kosten zijn voor een beperkt deel gefinan-

sing van de knelpunten. Deze samenwerking is

cierd uit de jaarlijkse bijdrage van de bedrijven

in veel gevallen zeer succesvol gebleken.

aan de bedrijvenvereniging. Een substantieel deel van de financiering kwam van de Gemeente

3.1.5 Benaderen bestuurders overheid

en van verschillende subsidiegevers. Op de lange

Als u op ambtelijk niveau geen gehoor krijgt

termijn zullen de bedrijven contribueren en

voor uw knelpunten, is het aan te raden

kunnen de winsten gebruikt worden van collec-

bestuurders (meestal wethouders) te benaderen

tieve contracten.

om uw problemen kenbaar te maken. Dit bij voorkeur mondeling via een bestaand netwerk.

3.1.2 Agenderen op de jaarlijkse agenda Als geen van de knelpunten van toepassing is op

Als dat netwerk niet aanwezig is, is het raad-

uw bedrijf, kan het raadzaam zijn het onder-

zaam een brief te sturen wellicht gevolgd door

werp periodiek op de agenda van de bedrijven-

een persoonlijk gesprek waarin u een verzoek

vereniging te zetten. Hiermee kan voorkomen

tot deelname aan het oplossen van uw

worden dat een klein ongemak later toch een

knelpunten doet.

groot probleem wordt terwijl door tijdig in te grijpen dit voorkomen had kunnen worden.

3.1.6 Actie Als zowel de collega bedrijven als de overheid

3.1.3 Gemeenschappelijke problematiek

bereid zijn aan de slag te gaan, wordt het tijd

Indien uw bedrijf te kampen heeft met één van

een kort actieplan op te stellen. Bij deze acties

de genoemde knelpunten, is het van belang te

wordt de belangrijkste informatie verzameld.

peilen of meerdere bedrijven in uw gebied

Dit vraagt een actieve betrokkenheid van de

dezelfde problemen ervaren en er bereidheid is

diverse belanghebbenden. In bijlage 3 vindt u

dit samen op te pakken. Dit kan door het op de

een inhoudsopgave die als voorbeeld kan dienen

agenda van de bedrijvenvereniging te zetten of,

voor wat er in een actieplan kan staan.

indien dit te lang duurt een brief naar uw collegabedrijven te zenden.

Om de samenwerking formeel vast te leggen is

Tevens kan bij de Gemeente gepeild worden of

het aan te bevelen een soort contract te sluiten

zij reeds onderzoeken hebben gedaan die

met de betrokken partijen. Een voorbeelddocu-

betrekking hebben op uw knelpunt c.q. dat er

ment kunt u vinden in bijlage 4.

signalen van individuele bedrijven door de Gemeente zijn ontvangen. Dit is een belangrijke

3.1.7 Doorlooptijd en kosten

stap aangezien duidelijk wordt wat het draag-

De doorlooptijd en kosten kunnen alleen

vlak is voor het onderwerp en hoe slagvaardig er

indicatief worden weergegeven, aangezien dit

straks te werk wordt gegaan.

sterk kan verschillen per bedrijvengebied, afhangt van de ernst van de bereikbaarheids-

3.1.4 Erkenning problematiek overheid

problemen en hoeveel draagvlak er bij de

Als uit het bedrijvenoverleg blijkt dat de knel-

bedrijven en betrokken overheden is om deze

punten door meerdere bedrijven worden

problemen op te willen lossen.

gevoeld, is de volgende stap. Bij de Gemeente nagaan of men de knelpunten herkent en

De doorlooptijd van stap 1 ligt tussen de twee

onderkent dat er iets aan gedaan zou moeten

en zes maanden.

worden. Veel bedrijven hebben de neiging om de overheid op afstand te houden. Dit is niet

Qua kosten kan gedacht worden aan een

verstandig. In veel gevallen, zeker bij de

bedrag tot maximaal € 10.000,-.

bereikbaarheid van uw bedrijvengebied, heeft u

13

Formeer projectgroep

WAT EN WIE

3 .2.1

Verzamelen relevante informatie - Bereikbaarheidsscan - Mobiliteitsscan - Goederenscan 3 .2.2

- Huidige regelingen en maatregelen Rapportage huidige situatie/ knelpunten en oplossingsrichtingen Inclusief doelstellingen en tijdsplanning

3 .2.3

Bespreken met betrokken bedrijven en overheden

3 .2.4

Nee

Stoppen

Besluit om maatregelen

Check hoe kosten te

verder uit te werken

verwerken zijn in budget voor parkmanagement

3 .2.5

Ja

Uitwerken maatregelen :

Check mogelijke

- Soorten maatregelen

(start ) financiering vanuit de

Check welke maatregelen

- Kosten

overheid

individueel of collectief

- Wie doet wat - Wie betaalt wat

3 .2.4

3 .2.6

Hoe monitoren en evaluren

Vaststellen pakketten

3 .2.7

Nee

Stoppen

Deelname aan pakket

Ja

Ja

Minimum pakket

Doorgaan naar Stap 3 .2.8

14

Doen

Uitgebreid pakket 3 .2.8

3.2 Stap 2: Bereikbaarheid, wie doet wat?

van toepassing zijn en wat de woonplaats is. Alle gegevens kunnen overigens anoniem verza-

In stap 1 is vastgesteld of er knelpunten zijn op

meld worden zodat er geen problemen kunnen

het gebied van mobiliteit die voldoende draag-

ontstaan rond de privacy.

vlak hebben om aan te pakken. Daarbij is tevens

Aandachtspunten voor een scan kunt u vinden in bijlage 7.

kort een plan van aanpak opgesteld. In stap 2 wordt ingegaan op de vraag hoe dat knelpunt

Goederenscan

kan worden opgelost. Wie moet er wat gaan

Het doorlichten van uw huidige goederen-

doen en welke maatregelen staan ons ter

stromen kan niet alleen een kostenbesparing

beschikking?

voor uw bedrijf opleveren, maar wellicht ook aanknopingspunten om samen met bedrijven in

3.2.1 Formeer Projectgroep

uw gebied, delen van uw goederenstromen te

Bij begin van stap 2 is het nuttig een kleine

organiseren.

projectgroep te formeren om de bij stap 1

Aandachtspunten voor een scan kunt u vinden in

gemaakte actielijst uit te voeren. Dit zorgt

bijlage 8.

ervoor dat de acties goed worden uitgevoerd en het draagvlak onder de bedrijven in stand blijft.

3.2.3 Rapportage

De samenstelling van deze projectgroep is van

Nu alle informatie binnen is, is het aan te

belang om de slagkracht te verhogen. In bijlage 5

bevelen deze in een overzichtelijke rapportage

staan enkele functies met bijbehorende vaardigheden

te verwerken. Hiermee wordt de beschikbare

genoemd die, ideaal gezien, onderdeel van de project-

informatie transparant en kunnen de leden van

groep zouden moeten zijn.

de bedrijvenvereniging er ook van op de hoogte worden gesteld. Het hoeft geen dik boekwerk te

3.2.2 Verzamelen relevante informatie

worden. In bijlage 3 wordt een inhoudsopgave

Het verzamelen van informatie, zorgt ervoor dat

weergegeven die u wellicht kunt gebruiken.

duidelijk wordt wat de huidige bereikbaarheidssituatie van uw bedrijf en gebied is. Daarnaast

3.2.4 Bespreken met alle partijen

kan worden vastgesteld welke mogelijkheden er

Het is van belang dat iedere betrokken partij

zijn deze situatie te verbeteren en aan welke

hetzelfde beeld krijgt van de huidige situatie. Dit

maatregelen gedacht kan worden.

moet voorkomen dat in het vervolg iedereen zijn eigen kant opgaat en de kracht van de collectie-

Voor het in kaart brengen van de huidige

ve aanpak weer verdwijnt. Daarom is het goed

situatie zijn verschillende scans beschikbaar.

de rapportage te bespreken binnen de bedrijvenvereniging en met de betrokken overheden. Ook

Bereikbaarheidscan

geeft de rapportage aan aan welke maatregelen

Deze scan geeft inzicht in de manier waarop

gedacht kan worden om de knelpunten op te

men nu van en naar het bedrijventerrein kan

lossen. Uiteraard moet er altijd goed gekeken

reizen. Welke vervoersopties zijn er.

worden of deze maatregelen ook bijdragen aan

Vragen zoals: Welke wegen leiden naar het

het oplossen van de knelpunten en passen bij de

terrein, welke buslijnen zijn er, is er een goede

huidige situatie. In bijlage 9 is een uitgebreid

fietsverbinding, hoeveel parkeerplaatsen zijn er

overzicht opgenomen van mogelijke maat-

beschikbaar etc.

regelen die al eens zijn ingevoerd.

Aandachtspunten voor een scan kunt u vinden in bijlage 6

3.2.5 Besluit tot uitwerken maatregelen Bij deze stap dient besloten te worden of men:

Mobiliteitsscan

A. het eens is over de huidige situatie;

Deze scan brengt onder andere in kaart hoe de

B. vertrouwen heeft in de effectiviteit en

medewerkers van de diverse bedrijven van en naar hun werk reizen. Het gaat hierbij om welk

15

uitvoerbaarheid van de maatregelen; C. bereidheid toont om zelf een bijdrage te

vervoermiddel men gebruikt, welke vergoe-

leveren aan het uitvoeren van de maat-

dingen er gegeven worden, welke werktijden

regelen.

Indien op geen van bovenstaande punten een

Voorbeeld II: Aanvullende maatregelen

positief antwoord komt, wordt geadviseerd te Bestaand terrein : Overwegend productie

stoppen.

bedrijven (130 ha, 18 bedrijven).

3.2.6 Uitwerken maatregelen In deze fase begint het echte werk: Het in detail

Initiatiefnemer:

Een van de bedrijven is

beschrijven van de maatregelen die uitgevoerd

eigenaar en beheerder van

gaan worden. Dit kan door leden van de werk-

het terrein en levert verschil-

groep gebeuren of de hulp van externe experts

lende diensten (tegen beta-

kan ingeroepen worden. In het schema staan

ling) aan op het terrein gevestigde bedrijven.

belangrijke onderwerpen waar rekening mee gehouden moet worden. Voorbeelden van maatregelen zijn: Selectief parkeerbeleid, poolauto

Motivatie:

Duurzaam terrein beheer, efficiency.

voor zakelijk gebruik, gebruik mobiliteitskaart voor diverse vervoerwijzen, carpoolmatching,

Voor bereikbaarheid zijn verschillende maat-

fiets van de zaak.

regelen genomen: gecombineerd vrachtvervoer,

In bijlage 9 wordt een uitgebreidere lijst van

gezamenlijk opslag in op het terrein vrij-

mogelijke maatregelen weergegeven.

komende gebouwen, carpoolen voor werknemers, collectieve pakketdienst. Door de schaal-

3.2.7 Vaststellen maatregelen

grootte van de maatregelen hebben de gebrui-

Parkmanagement werkt vaak met twee soorten

kers economische- en efficiency voordelen.

maatregelen. Basismaatregelen en aanvullenden maatregelen. Het is van belang gemeenschappelijk met de bedrijven vast te stellen, wat

3.2.8 Inschrijven bedrijven op maatregelen

als basismaatregelen wordt beschouwd en wat

Na vaststelling van de pakketten kunnen de

als aanvullende maatregelen. Overigens blijkt

bedrijven inschrijven op één hiervan. Cruciaal is

uit de praktijk dat de basismaatregelen wel

dat in deze fase goed gekeken wordt of er vol-

voldoende inhoud moet hebben anders is het

doende bedrijven deelnemen aan de diverse

gevaar aanwezig dat bedrijven afhaken. De

pakketten. Hierbij moet steeds een link gelegd

noodzaak en bereidheid om gemeenschappelijk

worden tussen de soort maatregelen en de

inspanningen te plegen, neemt af bij maat-

noodzaak hier voldoende gebruikers voor te

regelen met te weinig inhoud.

hebben. Zie verder bijlage 10.

Voorbeeld I: Basis maatregelen

3.2.9 Doorlooptijd en kosten De doorlooptijd en kosten kunnen alleen indica-

Bestaand terrein:Gemengd bedrijventerrein (25 ha, 10 bedrijven).

tief worden weergegeven aangezien dit sterk verschilt per bedrijventerrein. Verder hangt het

Initiatiefnemer: Gemeente

af van de ernst van de bereikbaarheids-

Motivatie:

Revitalisering voor kwaliteits-

problemen en is het draagvlak bij de bedrijven

behoud terrein

en betrokken overheden sterk mede bepalend.

Parkmanagement is alleen uitgewerkt voor thema’s waar de Gemeente ook belang bij

De doorlooptijd van stap 1 kan liggen tussen

heeft. Wat betreft bereikbaarheid is er in het

de vier en twaalf maanden.

basispakket alleen het beheer van infrastructuur en parkeergelegenheid opgenomen. De

Qua kosten kan gedacht worden aan een bedrag

financiering van parkmanagement staat nog ter

van € 10.000,- € 50.000,-.

discussie. Aandachtspunten daarbij zijn de

Het betreft hier eenmalige kosten.

scheiding tussen openbaar terrein en terrein in eigendom van de bedrijven en het al of niet gebruiken van financiële schaalvoordelen.

16

Onderscheiden pakketten DOEN 3 .3 .1

Bedrijfsintern Interne acties die de

Basispakket

ondersteunen

Voorbereiden producten en

3 .3 .2

Heroverwegen :

Voorbereiden producten en

Reiskosten

diensten :

diensten :

Parkeerbeleid

Infobronnen reisadvies

Contacten met leveranciers

Communicatie & voorlichting 3 .3 .4 Push en pull

Contacten met leveranciers en 3 .3 .3 Gemeente

Stoppen

Aanvullend pakket

collectieve maatregelen

Nee

Praktische en financiële haalbaarheid

Ja

Ja

Producten gereed voor

Aanbesteden

implementatie

Benaderen potentiële gebruikers

3 .3 .5

Invoeren , beheren en monitoren

3 .3 .6

Evaluatie

3 .3 .7

17

3 .3 .3

3.3 Stap 3: Bereikbaarheid, doen?

3.3.3 Voorbereiden producten en diensten Als voldoende bedrijven zich hebben

Als derde en laatste stap moeten de maat-

ingeschreven kan begonnen worden met de

regelen, zoals ze in het basis- of aanvullende

uitvoering. Toeleveranciers, zoals aanbieders

pakket zijn opgenomen, worden ingevoerd.

van vervoer, kunnen worden benaderd en

Een voorwaarde is wel dat er per pakket vol-

offertes kunnen worden opgevraagd. Indien

doende vraag is om de bijbehorende producten

infrastructurele aanpassingen gewenst zijn,

en diensten rendabel te ontwikkelen. Daarom is

bijvoorbeeld speciale carpoolparkeerplaatsen of

het goed dat vanuit het project voortdurend

aanpassingen aan de fietsroutes, moet dit wor-

wordt gelet op partijen die nog aan willen

den opgepakt door de Gemeente. Voor de pro-

sluiten.

motie van bestaande en nieuwe vervoerwijzen kan informatiemateriaal verzameld of ingekocht

3.3.1 Bestaande of nieuwe deelnemer

worden om deze aan medewerkers en/of

Bij de uitvoering zien we vaak dat er twee

bezoekers beschikbaar te stellen. Een lijst met

soorten deelnemers zijn: bedrijven die vanaf het

aanbieders vindt u in de bedrijvengids behorend

begin van het proces betrokken zijn en bedrijven

bij het draaiboek.

die later aanhaken. Deze laatste groep betreft vaak bedrijven die eerst de kat uit de boom

3.3.4 Heroverwegen acties

kijken en daarna besluiten om mee te doen.

Zoals al toegelicht moet gekozen worden welke

Aangezien deze groep geen bijdrage heeft

acties binnen het bedrijf worden genomen. Het

geleverd aan de ontwikkeling tot dan toe,

stimuleren van de diverse nieuwe vervoer-

worden zij ook wel de ‘freeriders’ genoemd.

wijzen, werkt namelijk alleen als de potentiële gebruikers een zetje in de rug krijgen (push).

Het hoeft overigens niet negatief te zijn als

Dit kan op een meer softere of op een meer

enkele bedrijven later aanhaken. Vooral voor de

directere wijze. Het alternatief moet natuurlijk

kleine bedrijven is het vaak begrijpelijk dat zij

ook aantrekkelijk zijn (pull) waarbij de drie

liever later aanhaken omdat ze niet de tijd en de

belangrijkste redenen vaak zijn; reistijd, comfort

middelen hebben vanaf het begin actief betrok-

en kosten.

ken te zijn. Tevens is het juist een goede tactiek om met een paar grote bedrijven te starten met

Qua push kan gedacht worden aan het invoeren

de veronderstelling dat de rest toch wel mee

van parkeerbeleid waarbij niet iedereen meer

gaat doen.

automatisch recht heeft op een parkeerplaats. Veel bedrijven vinden het niet nodig om mede-

3.3.2 Bedrijfsinterne maatregelen

werkers die op 3 à 4 km van het werk wonen een

De mobiliteitsmaatregelen die onder de vlag van

dure of schaarse parkeerplaats beschikbaar te

parkmanagement worden uitgevoerd, hebben

stellen. Verder kan gedacht worden aan aanpas-

bijna altijd een collectief karakter. Om de collec-

singen van reiskostenvergoedingen.

tieve maatregelen te laten slagen, moeten

De pull-maatregelen kunnen bestaan uit het

bedrijven in de eigen organisatie ook vaak maat-

geven van extra vergoedingen wanneer bijvoor-

regelen nemen. Zo kan er bijvoorbeeld collectief

beeld niet met de auto gereisd wordt. Of het

een shuttlebus worden opgezet tussen het

alternatief qua luxe of reissnelheid veel beter

bedrijventerrein en een trein- of busstations.

maken dan het autogebruik.

Binnen de bedrijven zal gebruik hiervan wel

18

gepromoot en gestimuleerd moeten worden.

Om ervoor te zorgen dat de medewerkers ook

Verder moet bekeken worden hoe de kosten

echt hun vervoergedrag aanpassen, is het van

hiervan, bijvoorbeeld via de reiskosten-

belang voldoende en goede alternatieven te

vergoeding, kunnen worden afgedekt.

communiceren. Dit zal met name via de

In bijlage 9 vindt u een overzicht van mogelijke

communicatiekanalen binnen het bedrijf

bedrijfsinterne maatregelen.

moeten plaatsvinden.

3.3.5 Benaderen potentiële gebruikers

Geef speciale aandacht aan een vooruitblik voor

De potentiële gebruikers kunnen worden

de komende zes maanden. Bijvoorbeeld:

benaderd als de voorbereidingen zijn genomen,

Hoeveel gebruikers hebben we nu per maat-

de collectieve producten en diensten klaar staan

regel, hoe staat het budget c.q. ervoor de afdek-

of snel aanbesteed kunnen worden en er

king hiervan ervoor; moeten we nog extra maat-

afspraken met de bedrijven zijn over de interne

regelen nemen etc.

maatregelen die men gaat nemen. De combinatie van de ontwikkelde diensten en

Indien de maatregelen succesvol zijn is dit het

het ondersteunende beleid vanuit de bedrijven,

moment om aan eenieder die het weten wil de

moet het mogelijk maken de nieuwe diensten

successen te showen. Dit geeft vaak extra

succesvol in te voeren. Gekozen kan worden om

aandacht voor het onderwerp en een impuls aan

een speciale en grote mobiliteitsmarkt te

de reeds lopende maatregelen. Vergeet ook de

organiseren op het industrieterrein. Zo kan men

betrokken overheden niet te bestoken met het

dan kennismaken met het onderwerp en kunnen

succes maar natuurlijk ook met hun eventuele

de nieuwe vervoersdiensten worden geïntro-

rol hierin.

duceerd. Verder kunnen vragen worden gesteld aan diverse experts die aanwezig zijn. Deze

3.3.8 Doorlooptijd en kosten

aanpak heeft zich reeds in de praktijk bewezen.

De doorlooptijd voor dergelijke trajecten ligt tussen de 6 en 24 maanden, afhankelijk van de

3.3.6 Invoeren, beheren en monitoren

aard en omvang van de ingrepen (gaat het om

Het spreekt voor zich vooral de voortgang te

een fietsenstalling, of moet er een busbaan

monitoren en een strak beheer te voeren over de

worden aangelegd). Ten aanzien van de kosten

geïmplementeerde maatregelen. De aanloop-

kan hier geen indicatie worden gegeven. Deze

periode is kritisch. Het gebruik van de diensten

hangen sterk af van de soort en de omvang van

zal goed moeten worden gevolgd en er zal, waar

de maatregelen.

nodig, tijdig moeten worden ingegrepen. 3.3.7 Evaluatie Na zes maanden is het raadzaam te evalueren wat er boven c.q. beneden verwachting is gegaan. Er kan bijgestuurd worden op diverse onderdelen. Neem alle stappen van het proces door en bekijk wat beter zou kunnen en wie welke rol hierbij zou moeten vervullen.

19

4

Aandachtspunten

Hieronder volgt een overzicht van de aandachts-

• Zo grootst mogelijke kleine stap

punten die doorslaggevend zijn voor een

Beginnen met invoeren van eenvoudige, goed-

geslaagde uitwerking van het thema bereikbaar-

kope maatregelen die weinig weerstand

heid.

oproepen en snel succes kunnen opleveren. Dit bevordert het draagvlak onder de betrokkenen

• Draagvlak Draagvlak onder betrokkenen verkrijgen om

en trekt twijfelaars (waaronder freeriders) over de streep.

het thema bereikbaarheid als onderdeel van parkmanagement uit te werken. Het

• Freeriders

verkrijgen van draagvlak is op verschillende

Het risico van freesriders accepteren en voor

momenten in het proces aan de orde en is

hen een laagdrempelige instap in de bereik-

bepalend voor medewerking van de betrok-

baarheidsmaatregelen mogelijk maken.

kenen en daarmee voor een succesvol verloop

Uiteindelijk zal dit bijdragen aan een breed

van het proces.

draagvlak voor de activiteiten en maatregelen. Vooral voor kleinere bedrijven met minder

• Bedrijf

financiële armslag, is het belangrijk dat zij

Bedrijven moeten bereid zijn zich inhoudelijk

alsnog kunnen aansluiten bij succesvol

en financieel in te zetten voor de ontwikkeling

gebleken activiteiten.

en de uitvoering van mobiliteitsprojecten zowel op bedrijventerreinniveau (collectief) als

• Communicatie

op individueel bedrijfsniveau. Een actieve

Communicatie is onmisbaar van begin tot eind

houding is niet alleen in het belang van het

van het proces en speelt bij veel van de

project, maar ook van het bedrijf; men heeft

afzonderlijke acties een rol. Zonder goede

rechtsreeks invloed op wat er gaat gebeuren.

communicatie zal het verkrijgen van draagvlak en het succesvol invoeren van maatregelen

• Overheid

vrijwel zeker niet of nauwelijks lukken.

De overheid moet bereid zijn actief deel te

Communicatie is nodig tussen de betrokken

nemen aan het proces en inhoudelijk en finan-

partijen op terrein niveau (bedrijven, overheid

cieel ondersteuning te bieden aan bedrijven bij

en andere partijen), en op individueel bedrijfs-

de uitwerking van hun taken binnen het

niveau tussen werkgevers en resp. werk-

thema bereikbaarheid. Met een actieve

nemers, bezoekers en leveranciers.

opstelling vervult de overheid niet alleen haar wettelijke en beleidsmatige verant-

• Locale of regionale samenwerking

woordelijkheden, maar kunnen ook belangen

Samenwerking met naburige terreinen of

ten aanzien van o.a. leefbaarheid, economie

grote bedrijven/instellingen kan zinvol zijn om

en werkgelegenheid gewaarborgd worden.

voldoende draagvlak te verkrijgen en kostenvoordelen door schaalvergroting te realiseren.

• Commitment Formeel vastleggen van het commitment van

• Toekomst

de betrokken partijen. Dit is van belang om

Bij uitwerking van het thema bereikbaarheid

problemen en onenigheid in een later stadium

kan het van belang zijn om rekening te houden

te voorkomen. Het vastleggen kan op verschil-

met in de toekomst te verwachten ontwik-

lende manieren, bijvoorbeeld een intentie-

kelingen op het gebied van bereikbaarheid in

verklaring, een convenant of een

de omgeving. Gemeente en/of Provincie,

overeenkomst.

maar vaak ook de Kamer van Koophandel of bedrijvenverenigingen kunnen hierover informeren.

20

Bijlagen

21

Bijlage 1

Beslisdiagram toewijzen parkeerplaatsen

Bijlage 2

Checklist kostenposten verkeer en vervoer

Bijlage 3

Aandachtspunten beleidsdocument vervoermanagement

Bijlage 4

Intentieverklaringen

Bijlage 5

Mogelijke functies binnen een projectgroep bereikbaarheid

Bijlage 6

Beschrijvingen bereikbaarheidsscan

Bijlage 7

Vervoersscan

Bijlage 8

Aandachtspunten ‘quick-scan’ goederenvervoer

Bijlage 9

Overzicht maatregelen bereikbaarheid

Bijlage 10

Basismaatregelen en aanvullende maatregelen bereikbaarheid

Bijlage 11

Communicatie checklists

Bijlage 12

Informatiebronnen bereikbaarheid

Bijlage 1

Voorbeeld beslisdiagram toewijzing parkeerplaatsen: functiegebonden

Start

Bent u directeur c.q. lid van het management?

Nee

Heeft u de auto nodig voor het werk: - Meer dan drie dagen per week - Mobiele functie - Vervoer van kleine goederen

Nee

Ja

Functie boven schaal… ? Ja

Ja

Recht op een parkeerplaats bij het bedrijf

22

Nee

Geen recht op een parkeerplaats bij het bedrijf

Voorbeeld beslisdiagram toewijzing parkeerplaatsen: bereikbaarheid

Start

Woonplaats dichter dan 5 km van locatie bedrijf ?

Auto nodig voor het werk mobiele, functie

Nee

Nee

Is OV een alternatief : Ja indien, 5-10 km VF * 2.0 > 10 km VF 1 .5

Ja

OV afstand < 50 km Max. 1 maal overstappen OV of indien > 50 km Max. 2 maal overstappen

Ja

Ja

Nee

Geen recht op een parkeerplaats bij het bedrijf Reisadvies alternatieven

Recht op een parkeerplaats bij het bedrijf

* VF= reistijdfactor t.o.v. de auto

23

Bijlage 2

Checklist kostenposten verkeer en vervoer Woonwerkverkeer • Aantal km • Aantal werknemers per vervoerwijze • Vergoedingen • Eigen bijdrage • Aantal parkeerplaatsen woon-werkverkeer • Kosten aanleg, onderhoud parkeerplaatsen Zakelijk personenverkeer • Aantal lease auto´s • Kosten lease auto´s • Aantal km • Vergoedingen • Aantal km met eigen auto • Vergoedingen • Aantal parkeerplaatsen leaseauto´s • Kosten aanleg, onderhoud parkeerplaatsen Bezoekers • Aantal parkeerplaatsen bezoekers • Kosten aanleg, onderhoud parkeerplaatsen Goederenvervoer • Aantal vrachtwagens, bedrijfsbussen • Kosten vrachtwagens, bedrijfsbussen • Aantal parkeerhavens goederen vervoer • Kosten aanleg, onderhoud parkeerhavens Distributie • Kosten pakketdienst • Kosten goederenvervoer door derden • Aantal parkeerplaatsen voor distributie • Kosten aanleg, onderhoud parkeerplaatsen

24

Bijlage 3

Aandachtspunten beleidmobiliteit

2.2 Mobiliteitsstromen

(te gebruiken voor een actieplan, haalbaarheidsstudie, beslisdocument, uitvoeringsplan etc.)

• Woon-werkverkeer: vervoerwijzen van werknemers; knelpunten en wensen van

1. Inleiding

werknemers • Zakelijk verkeer: omvang, vervoerwijze

• Algemene aanleiding voor vervoer management

(eigen auto, auto van de zaak, openbaar vervoer, fiets)

• Doelstelling en beoogd resultaat

• Bezoekers: omvang, vervoerwijze.

• Initiatiefnemers (verantwoordelijke opdracht-

• Verkeer van en naar de organisatie door

gever, opsteller(s), overige betrokkenen) • Functie van document (haalbaarheidsstudie, beslisdocument, uitvoeringsplan)

anderen, bijvoorbeeld leveranciers • Onderhoudsdiensten e.d. • Conclusies

• Werkwijze (hoe is het document tot stand gekomen)

2.3 Overig

• Leeswijzer • Al genomen maatregelen en voorzieningen 2. Mobiliteit en bereikbaarheid

• Vervoerkosten (vergoedingen, wagenpark,

2.1 Algemeen

• Huidige en te verwachten ontwikkelingen

• Kernactiviteit organisatie

• Wijzigingen werknemersbestand, verhuizing,

parkeerplaatsen e.d.) binnen de organisatie (grootschalige) • Locatie, vestigingsplaats • Aantal werknemers • Belangrijkste woonplaatsen werknemers • Werktijden, openingstijden • Bereikbaarheid en beschikbare voorzieningen locatie voor auto (incl. parkeergelegenheid), openbaar vervoer (evt. besloten vervoer), fiets, voetgangers • Conclusies

25

renovatie of uitbreiding e.d.) • Conclusies

Bijlage 4

VERVOERCOÖRDINATIEPUNT SLENKERHEIDE INTENTIEVERKLARING DEELNAME AAN PROJECT BEREIKBAARHEID SLENKERHEIDE VERVOERCOÖRDINATIEPUNT Hierbij verklaart ondergetekende dat de organisatie die hij/zij vertegenwoordigt zal deelnemen aan het project ‘Bereikbaarheid Slenkerheide’ onder de naam ‘Vervoercoördinatiepunt’. Het betreft een project met een doorlooptijd van een jaar met als startdatum 1 april 2005 en einddatum 31 maart 2006. Deelname houdt het volgende in: A. De onderzoeken zullen worden uitgevoerd en benoemde diensten zullen aan u worden aangeboden zoals beschreven in het ‘Uitvoeringsdocument Vervoercoördinatiepunt’. B. U zult deelnemen aan de acties zoals beschreven in het uitvoeringsplan onder het kopje ‘Actie door bedrijven’ voor zover dit voor u van toepassing en nut is. C. Van de bedrijven wordt een financiële bijdrage gevraagd welke bestaat uit een vast bedrag (fase 1) van € XXX,- en een bedrag naar rato van het aantal medewerkers dat uw organisatie heeft. Deze staffel naar aantallen medewerkers is als volgt opgebouwd: 50

-

199

medewerkers:

€ XXX,€ XXX,-

200

-

599

medewerkers:

600

-

1000

medewerkers:

€ XXX,-

medewerkers:

€ XXX,-

1000+

In de begeleidende brief staat een toelichting op deze verdeelsleutel weergegeven. Na ontvangst van deze intentieverklaring zal fase 1 bij u in rekening gebracht worden. D. Er is een projectgroep geformeerd die de voortgang van het project zal bewaken en u op gezette tijden actief zal informeren over de ontwikkelingen. Ondergetekende verklaart dat zijn/haar organisatie zal deelnemen aan het project: ‘Vervoercoördinatiepunt Slenkerheide’ en dat hij/zij als aanspreekpunt namens de organisatie zal optreden. Tevens verklaart ondergetekende akkoord te gaan met de financiële bijdrage aan het project, zoals genoemd in punt C. Naam organisatie

: ………………………………….

Functienaam

: ………………………………….

Naam

: ………………………………….

Adres

: ………………………………….

Plaats

: ………………………………….

Datum

: ………………………………….

Handtekening

: ………………………………….

A.U.B. deze verklaring uiterlijk dag-maand-jaar retourneren aan de projectleider:

26

Naam

:………………………………….

Organisatie

:………………………………….

Adres

:………………………………….

Postcode Plaats

:………………………………….

Telefoon

:………………………………….

E-mail

:………………………………….

Bijlage 5

MOGELIJKE FUNCTIES BINNEN EEN PROJECTGROEP BEREIKBAARHEID Functienaam: Projectleider/procesmanager 1. Vaardigheden -

Leiding kunnen geven aan en enthousiast maken van bedrijven en overheden.

-

In staat zijn het krachtveld rond een project te overzien en eventueel te beïnvloeden.

-

De ‘taal’ van het bedrijfsleven en de overheid kennen en hiermee overweg kunnen.

-

Sterke sociale/communicatieve vaardigheden zowel schriftelijk als mondeling bezitten.

-

Inlevingsvermogen in de belangen van anderen hebben.

-

Het bijeenbrengen van relevante partijen met verschillende belangen. Bruggen bouwen om hiermee de doelen van het project te realiseren.

2. Kennis (aanwezig of op korte termijn te vergaren!) -

De ins en outs van projectmatig werken kennen zoals o.a.: o Fasering en tijdsplanning o Financiën

-

Functioneren van locale overheden en bedrijven

-

Inzicht in de doorlooptijd en globale kosten van deelactiviteiten zoals: o Woon-werkenquêtes o Communicatie acties o Alternatieve vervoerwijzen

3. Karaktertrekken -

Enthousiast

-

Ervaren (senioriteit)

-

Representatief

-

Doortastend

-

‘People Person’

Functienaam: Communicatiemanager 1. Vaardigheden -

In staat om relevante informatiebronnen op te sporen en aan te wenden t.b.v. een project. De wijze van communiceren en de inhoud van de boodschap voor diverse doelgroepen te onderkennen en toe te passen.

-

Overtuigingskracht om gewenste activiteiten door anderen gedaan te krijgen.

-

Zich thuis voelen op diverse werk- en denknivaus.

2. Kennis (aanwezig of op zeer korte termijn te vergaren!) -

In te zetten communicatiemiddelen inclusief kosten en productie tijd.

-

Weten welke aspecten het (vervoer) gedrag van mensen beïnvloeden.

-

Alle pro’s en contra’s vervoerwijzen kennen.

3. Karaktertrekken

27

-

Nieuwsgierig

-

Positief

Functienaam: Projectmedewerker/adviseur (intern of extern) 1. Vaardigheden -

Goede communicatieve vaardigheden met name op het gebied van: o Interviewen o Presentaties

-

Begeleiden van onderaannemers. In staat in een korte tijd een analyse te maken van de (personen) vervoerstromen binnen een organisatie en groep van organisaties in één gebied.

-

Kort en bondig adviezen geven aan diverse niveaus binnen een organisatie en een gebied.

-

Kunnen presenteren van inhoudelijke informatie aan diverse doelgroepen.

2. Kennis (aanwezig of op korte termijn te vergaren!) -

De actuele stand van zaken omtrent alternatieve vervoerwijzen kennen. Begrijpen van interne bedrijfsprocessen op het gebied van personeels- en facilitymanagement.

-

Geografische kennis over een gebied en de omliggende regio.

-

Kunnen schrijven van offerteaanvragen en aanbestedingen.

-

Actuele bijdragen en subsidieregelingen kennen.

3. Karaktertrekken -

Doener

-

Praktisch

-

Gedreven

-

Expert

Betrokken vanuit een gemeente

28

-

Wethouder

-

Ambtenaar

Bijlage 6

Beschrijving bereikbaarheidsscan Bereikbaarheidsscan locatie x

Openbaar Vervoer

Det bereikbaarheidsscan geeft inzicht in de

Locatie x is goed bereikbaar per openbaar

mogelijkheden om met alternatieve vervoer-

vervoer, de bussen 12, 23 en 56 rijden met een

wijzen naar de locatie te komen en geeft, in

frequentie van 4 x per uur vanuit de woon-

combinatie met mobiliteitsscan, ook de

gebieden a, b, en c naar de locatie.

mogelijkheden voor verbeteringen aan. De

Locatie x heeft bushaltes op de Sluisweg en de

bereikbaarheidsscan kan worden opgesteld

Damweg. Het treinstation ligt op 5 km afstand

uitgaande van diverse bestaande vervoerwijzen.

en is goed bereikbaar per bus.

Hoe uitgebreid het wordt hangt mede af van de huidige bestaande vervoerwijzen die natuurlijk

Fiets

sterk per locatie kunnen verschillen.

Per fiets is locatie x goed bereikbaar. Er zijn goed

In dit voorbeeld worden er drie bekeken, auto,

onderhouden fietspaden die vanuit diverse

openbaar vervoer en de fiets.

woonkernen in de directe omgeving toegang geven naar locatie x. Onveilige fietsroutes of

Auto

sociaal onveilige punten en oversteekplaatsen

Locatie x ligt vlakbij de snelweg A21. Tijdens de

zijn niet aan aanwezig. Enkele bedrijven hebben

spits kent deze weg filevorming waardoor de

fietsvoorzieningen zoals stallingen en douche-

bereikbaarheid van locatie x slecht te noemen

ruimtes, dit is dus niet voor elke fietser beschik-

is. Naast de filevorming op deze hoofdweg kent

baar. Er zijn geen mogelijkheden voor fiets-

de weg die toegang geeft tot locatie x tevens

reparatie beschikbaar op locatie x.

problemen. Vooral file in de ochtendspits zorgt ervoor dat het lang duurt voordat iedereen zijn werkplek heeft bereikt . Over het parkeren kan gezegd worden dat er weinig parkeervoorzieningen op en rond locatie x aanwezig zijn. Effect is dat er veel direct in de omgeving van locatie x geparkeerd wordt in de aangrenzende woonwijk. Op locatie x zijn 50 parkeerplaatsen beschikbaar en in de woonwijk circa 200.

29

Etc..

Bijlage 7

Mobiliteitsscan Voorbeeld I

ALGEMEEN Naam bedrijf:

........................................................................................................................

Huidig adres:

........................................................................................................................

Plaats:

........................................................................................................................

Contactpersoon: ........................................................................................................................ Afdeling:

........................................................................................................................

Telefoon:

........................................................................................................................

Fax:

........................................................................................................................

E-mail:

........................................................................................................................

BEDRIJFSKENMERKEN Algemeen Type bedrijf: Industrie

0

Bouwbedrijf

0

Groothandel

0

Transport

0

Detailhandel

0

Kantoor met administratieve functie

0

Anders: Bijzonderheden: Werknemers Aantal werknemers fulltime: Aantal werknemers parttime: Werkritmes:

kantoortijden

0

ploegendienst

0

onregelmatige diensten

aantal:

Herkomst werknemers : Bezoekers Aantal bezoekers per dag:

Type voertuigen bezoekers:

30

zakelijk bezoek

0

leveranciers

0

aantal:

technische diensten

0

aantal:

vrachtwagen

0

busje

0

auto

0

0

Woon-werkverkeer Schatting % werknemers per vervoerwijze: • Auto (solo):

................. %

• Carpool:

................. %

• Bus:

................. %

• Trein:

................. %

• Fiets:

................. %

• Brommer/motor: ................. % • Lopend:

................. %

• Anders:

................. %

Zakelijk verkeer • Aantal zakelijke reizen (personenverkeer) per week:

..........................................

• Aantal personenauto´s nodig voor zakelijk reizen:

..........................................

• Aantal transporten per week (vrachtverkeer):

..........................................

• Meest gebruikte vrachtvoertuig:

0

bestelbusje

• Aantal vrachtvoertuigen nodig voor vrachtverkeer:

vrachtwagen

0

..........................................

VERVOERSVOORZIENINGEN Huidige situatie Aantal parkeerplaatsen personen auto´s eigen terrein:

..........................................

Aantal gereserveerde parkeerplaatsen eigen terrein:

..........................................

Aantal fietsenstallingen eigen terrein: OV-halte in de omgeving:

31

..........................................

Aantal parkeerplaatsen vrachtauto´s eigen terrein:

ja

.......................................... 0

nee

0

MOBILITEITSMANAGEMENT Maatregelen mobiliteitsmanagement Stimulering vervoersalternatieven Fietsstimulering

0.................................................................

Carpoolstimulering

0.................................................................

OV-kaarten met korting

0.................................................................

Stimuleren telewerken

0.................................................................

Anders, nl

0.................................................................

Geen maatregelen

0.................................................................

Parkeerbeleid Restrictieve uitgifte parkeerplaatsen

0.................................................................

Betaald parkeren voor medewerkers

0.................................................................

Betaald parkeren bezoekers

0.................................................................

Gereserveerde carpoolparkeerplaatsen

0.................................................................

Anders, nl

0.................................................................

Geen parkeerbeleid

0.................................................................

Maatregelen zelf te nemen:

..........................................

Maatregelen door parkmanagementorganisatie:

..........................................

Overige gewenste ondersteuning:

..........................................

Voorbeeld II INFORMATIE WOON-WERKVERKEER IN HET KADER VAN MOBILITEITSMANAGEMENT Voor het ontwikkelen van de activiteiten en maatregelen is het van belang dat er basisinformatie beschikbaar komt over het woon-werkverkeer en daaraan gerelateerde onderwerpen. Het gaat hierbij om anonieme informatie die alleen zal worden aangewend voor het verder uitwerken van de activiteiten. A. Heeft uw bedrijf een reiskostenregeling? Zo ja, welke? B. Herkomst medewerkers a.d.v. postcode woonadres. C. Vervoerwijze medewerkers bij voorkeur gekoppeld aan postcode herkomst? (auto eigendom, auto lease, bus, trein, fiets, scooter, lopen, motor, metro, tram etc.) D. Aantal parkeerplaatsen:

32

-

Op eigen terrein?

-

Extern gehuurd?

-

Plannen voor de toekomst?

-

Parkeernorm welke voor uw organisatie toegepast wordt?

-

Parkeerbeleid, plaatsen toegewezen aan speciale doelgroepen?

-

(functiegebonden, minder validen, bezoekers etc..)

E. Eigen vervoer, busjes, lease-auto’s, abonnement shuttle-vervoer, poolauto’s? F. Aantallen medewerkers totaal en per (hoofd) afdeling? G. Werktijden, ploegen? H. Reeds genomen maatregelen in het kader van beïnvloeding vervoergedrag? I. Huidige kosten vervoer (reiskosten, kosten parkeren, kosten eigen vervoer etc.)? J. Bij u bekende (door u zelf waargenomen c.q. via reacties medewerkers) knelpunten m.b.t. de bereikbaarheid. Het kan hierbij gaan over zaken als parkeren, kwaliteit van de diverse vervoerwijzen, kosten etc. K. Al eerder gehouden enquêtes c.q. onderzoek binnen uw organisatie?

33

Bijlage 8

Aandachtspunten quick-scan goederenvervoer • Welke goederenstromen zijn er? • Welk omvang hebben de goederenstromen? • Wat zijn de transportafstanden? • Wat is de frequentie van de transporten? • Welk type voertuig of transportmiddel wordt gebruikt? • Vindt het goederenvervoer in eigen beheer plaats of wordt dit uitbesteed? • Wie is verantwoordelijk voor de regie en planning van het vervoer? • Zijn er maatregelen mogelijk of al genomen voor kilometerreductie en/of brandstofbesparing bijvoorbeeld door aanpassing van: • Ritplanning • Beladingsgraad • Vervoerwijze (modal-shift) • Registratie brandstofverbruik • Registratie transportkosten • Training zuinig rijgedrag • Boordcomputers • Aanschaf zuinige voertuigen of technische hulpmiddelen • Hoe verloopt laden en lossen op het terrein (plaats, frequentie, tijdstip, tijdsduur, evt. overlast met buurbedrijven). • Zijn er maatregelen mogelijk of al genomen ten aanzien van laden en lossen, bijvoorbeeld: - Aparte laad- en losplaatsen, parkeerhavens vrachtwagens - Afspraken met buurbedrijven over laden en lossen m.b.t. frequentie, tijdstip, tijdsduur - Collectief goederenvervoer en/of - opslag

34

Bijlage 9

Maatregelen bereikbaarheid Gebiedsniveau

Individueel niveau

Algemeen Helpdesk, mobiliteitscentrum Belangbehartiging Vervoercoördinator Reisinformatie

Reisinformatie

Info maatregelen en voorzieningen

Info maatregelen en voorzieningen

Bewegwijzering Beveiliging Mobiliteitsscans + advies

Mobiliteitsbeleid

Locatiekeuze

Locatiekeuze

Verkeersveiligheid Verkeersdoorstroming Kinderopvang

Opnemen in arbeidsvoorwaarden

Weginfrastructuur voor fiets, auto, bus, vracht Fiets Fietsenstalling nabij ingang

Fietsenstalling nabij ingang

Leenfiets

Fiets van de zaak

Reparatieservice

Fiestaccesoires en verzekering

Douches en kleedruimte Cadeaufiets Carpool Carpoolmatching

Vergoedingen

Voorkeur parkeerplaatsen

Voorkeur parkeerplaatsen

Thuiskomgarantie

Flexibele werktijden

Openbaar vervoer Grootgebruikcontract

Grootgebruikcontract en

Abri´s en wachtgelegenheid

Vergoedingen

Werktijden aanpassen Besloten vervoer Collectief busvervoer

Bedrijfsbusvervoer

Shuttledienst werknemers

Vergoedingen

Werkvormen Telewerken Teleconferencing Parkeren Selectief parkeerbeleid

Selectief parkeerbeleid

Benutting PPL

Benutting PPL

Parkeren op afstand: P+R plekken/Transferium Dubbelgebruik parkeerplaatsen Aanleg en onderhoud parkeerplaatsen Zakelijk verkeer Dienstfiets

Vergoedingen

Auto op afroep, poolauto

Speciale parkeerplaats, vergoeding

Shuttlebus voor bezoekers Mobiliteitskaart Taxi op afroep voor bezoekers, werknemers

35

Goederenvervoer Parkeerhavens

Parkeerhavens

Plaats laden/en lossen

Plaats laden en lossen

Pakketdienst Gecombineerd vrachtvervoer Ritplanning

Ritplanning

Beladingsgraad

Beladingsgraad

Modal shift

Modal shift

Gezamenlijke opslag

36

Bijlage 10

Basismaatregelen en aanvullende maatregelen bereikbaarheid Toelichting Basismaatregelen bestaan in de praktijk uit voorzieningen en diensten gericht op het terrein als geheel en op het collectieve belang van de bedrijven. Vaak zijn het voorzieningen die relatief weinig geld kosten en weinig weerstand oproepen (dus waarvoor makkelijk gezamenlijk draagvlak te vinden is). Daarnaast zijn er aanvullende voorzieningen en maatregelen mogelijk die meer gericht zijn op het individuele bedrijfsbelang, aangrijpen op interne bedrijfsvoering en zowel financieel als fysiek meer inzet vragen. Hieronder vindt u globale voorbeelden van voorzieningen en maatregelen op het gebied van bereikbaarheid, ingedeeld naar basismaatregelen en aanvullende maatregelen. De opsommingen zijn gebaseerd op de praktijk, maar niet uitputtend. De verschillende elementen zijn bovendien, als de situatie dat vereist en er voldoende draagvlak voor is, ook uitwisselbaar. Bijvoorbeeld bedrijfsvervoer kan een aanvullende maatregelen zijn, maar ook een basismaatregel als er geen OV beschikbaar is. Hetzelfde geldt voor een grootverbruikerscontract voor OV, een fietsplan en voor gezamenlijke distributie en opslag van goederen.

Voorbeelden veel voorkomende basismaatregelen op het gebied van bereikbaarheid - Beheer en onderhoud infrastructuur (o.a. auto, fiets, OV, goederenvervoer, voetgangers) - Beveiliging en verlichting infrastructuur, parkeerplaatsen en stallingen - Gezamenlijke parkeergelegenheid en parkeerbeleid - Gezamenlijke stallingen voor fietsen - Bewegwijzering - Helpdesk/aanspreekpunt - Mobiliteitsscan - Reisinformatie - Carpoolmatching - Abri’s en wachtruimte openbaar vervoer - Pakketdienst

Voorbeelden van voorkomende aanvullende maatregelen op het gebied van bereikbaarheid pakket - Ondersteuning bij invoering bedrijfsinterne maatregelen n.a.v. resultaten mobiliteitsscan (waaronder aanpassen reiskostenvergoeding, fietsenplan, parkeerbeleid, deelname aan collectief bedrijfsvervoer) - Grootverbruikerscontract OV - Collectief bedrijfsvervoer - Collectief fietsenplan - Collectieve multimobiliteitskaart voor woon-werk en zakelijk verkeer - Collectieve opslag goederen - Collectieve distributiegoederen

37

Bijlage 11

Communicatie Communicatie is de smeerolie in elk proces. De uitwerking van het thema bereikbaarheid is daar geen uitzondering op (zie het processchema van het hoofdstuk Bereikbaarheid). Globaal kan er onderscheid gemaakt worden tussen communicatie bedoeld om te informeren en communicatie bedoeld om tot overeenstemming te komen. Uiteraard zijn er in de praktijk nuance verschillen en tussenvormen mogelijk. Als hulpmiddel vindt u hieronder twee checklists met de belangrijkste aandachtspunten. Deze kunnen gebruikt worden als geheugensteun bij de concrete uitvoering van de communicatie, of dienst doen als leidraad voor het opstellen van een communicatieplan.

Checklist informeren Organisatie - Wie initieert/coördineert de communicatieactiviteiten? - Wie voert de communicatie uit? (opstellen inhoud, verwerking t.b.v. te gebruiken media) - Wat is de planning? - Welke kosten en baten zijn te verwachten? Inhoud - Waarom, aanleiding, motivatie voor communicatie? - Wie is de afzender (levert vaak ook het communicatiekanaal) - Wat is de boodschap? - Wie moet dat weten? - Wat is het beoogde doel of resultaat? Uitwerking - Welke communicatiemiddelen zijn bruikbaar? (diverse media zoals notities, circulaires, artikelen, inter- en intranet, video, bijeenkomsten, vergaderingen) - Wat gebeurt er met reacties op de informatie en wie behandelt deze? - Wie moet ter kennisgeving geïnformeerd worden over de communicatie? (andere betrokkenen die niet direct tot de doelgroep horen).

Checklist overeenstemming bereiken Organisatie - Wie initieert/coördineert het proces? - Wie zijn betrokken bij de uitvoering van het proces? - Wat is de planning? - Welke kosten/baten zijn te verwachten? Inhoud - Waarom, aanleiding, motivatie voor het proces? - Waarover moet overeenstemming bereikt worden? - Wie zijn de betrokkenen die het eens moeten worden, wat zijn hun belangen? - Welke belang hebben de betrokkenen gemeen? - Wat is het beoogde doel of resultaat van het proces? - Wat is het alternatief als er geen overeenstemming wordt bereikt?

38

Uitwerking - Hoe moet de overeenstemming bereikt worden? (inventarisatie meningen, overleg met stemming, brainstorm, workshop al dan niet met behulp van onderzoeksresultaten, - Achtergrond informatie) - Hoe worden de uitkomsten vastgelegd? - Welke gevolgen hebben de uitkomsten voor de betrokkenen? - Hoe en naar wie moet gecommuniceerd?

39

Bijlage 12

Informatiebronnen bereikbaarheid Algemeen

www.gelderland.nl

Informatie over verkeer & vervoer in de provincie, vergunningverlening en subsidies.

Algemeen

www.overijssel.nl

Informatie over verkeer & vervoer in de provincie, vergunningverlening en subsidies.

Algemeen

www.vccoost.nl

Algemeen

www.vmnl.nl

Informatie en ondersteuning over mobiliteitsmanagement. Vereniging van betrokkenen bij vervoermanagement. Met het laatste nieuws, almanak en aanbod van producten en diensten op het gebied van mobiliteitsmanagement.

Parkeerbeleid

www.parkeren.pagina.nl

Startpagina dochter met werkelijk alles over parkeren. Adviesbureau’s, overzicht van parkeermogelijkheden in diverse steden en leverantciers van parkeerapparatuur.

Transferia

www.transferia.nl

Site van het Ministerie van Verkeer en waterstaat over de proef, het gebruik en de locaties van de transferia in Nederland.

Ketenmobiliteit

www.move-mobiliteit.nl

Voorbeeld projecten ketenmobiliteit, subsidies.

Telewerken

www.telewerkforum.nl

Alles over telewerken en andere alternatieve werkvormen.

Fiscaal Belangen organisaties

www.belastingdienst.nl

Belastingdienst.

www.minfin.nl

Ministerie van Financien.

www.kvk.nl

Kamer van Koophandel.

www.tln.nl

Transport & Logistiek Nederland.

www.vnoncw.nl

VNO-NCW Midden, waaronder Gelderland.

Rijgedrag

www.hetnieuwerijden.nl

Informatie over zuinig en verantwoord

Milieu

www.milieuverslag.nl

Over milieuverslaglegging.

www.infomil.nl

Informatie, voorbeelden over duurzaam

autorijden.

www.duurzamebedrijven-

ondernemen en milieuwetgeving.

terreinen.nl

Informatie en praktijkvoorbeelden.

NOVEM

www.novem.nl

Informatie, hulpmiddelen en praktijk-

Goederenvervoer

www.tms.nl

voorbeelden voor efficiency in goederenvervoer.

40

Colofon Titel: Uitgave:

Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland, Mobiliteit Provincie Gelderland Afdeling Economische Zaken Provincie Overijssel Eenheid Economie, Milieu en Toerisme Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Businessunit Bedrijfsomgeving

Voor informatie:

Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV Rikus Wolbers, Christian Schaap, Lars Oosters (026) 384 42 22 www.oostnv.nl/bedrijventerreinen Provincie Gelderland Joost Roeterdink (026) 359 91 62 www.gelderland.nl Provincie Overijssel Taner Demir (038) 425 24 97 www.overijssel.nl

Tekst:

Soeters MobiliteitsAdvies Rob Soeters Tajthy Consultancy Miett Tajthy

Vormgeving:

Provincie Gelderland

Fotografie:

Wils Kloos en Dick Brouwers

Drukwerk:

Provincie Gelderland

Het ‘Draaiboek Parkmanagement Oost Nederland’ is een initiatief van de Provincies Gelderland en Overijssel in samenwerking met de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Niets uit deze uitgave mag voor commerciele doeleinden worden vermenigvuldigd en/of aangewend zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV. Hoewel dit draaiboek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden opstellers noch uitgevers enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit draaiboek. © 2006, Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland NV

41

20062159_EPP

42

43

44

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Voor meer informatie

Provincie Gelderland

Provincie Overijssel

Ontwikkelingsmaatschappij

Markt 11

Luttenbergstraat 2

Oost nederland NV

Postbus 9090

Postbus 10078,

Meander 601,Arnhem

6800 GX Arnhem

8000 GB Zwolle

Postbus 5215

T (026) 359 90 00

T (038) 425 25 25

6802 EE Arnhem

[email protected]

[email protected]

T (026) 384 42 22

www.gelderland.nl

www.overijssel.nl

[email protected] www.oostnv.nl/bedrijventerreinen