Wereldreis. Reistips. Birma (Myanmar) voor de eerste graad. Thema : BOTEN

Wereldreis

Maandelijkse lesbrief voor de basisschool bij de Wereldkalender van 11.11.11 ISSN : 1375-2219 - Afgiftekantoor Brussel X - 18de jaargang - NOVEMBER 2005

Thema : BOTEN

Reistips voor de eerste graad WIST JE DAT …

- Birma officieel Myanmar heet ? - de hoofdstad Rangoon ook Yangon wordt genoemd ? - in dit land de mooiste robijnen ter wereld worden gevonden ? - jullie houten tuinmeubelen misschien wel gemaakt zijn van teakhout dat uit Birma komt ? - er veel rijst groeit en men de waterbuffel gebruikt om de rijstvelden te ploegen ? - de vrouwen die buiten werken, hun huid insmeren met een geelachtig poeder ‘thanaka’ zodat zij niet bruin worden ? - dit poeder gemaakt is uit de bast van de thanakaboom ? - dat zowel mannen als vrouwen nog steeds een longyi (lange rok) dragen ? - het Inlemeer heel bekend is. Gebruik prenten of voorwerpen om deze weetjes duidelijk te maken. BEKIJKEN VAN DE FOTO

Voer een kringgesprek bij de foto : - wat zie je op deze foto ? - waarvoor zouden deze boten dienen ? - wie heeft er al eens met een boot gevaren en waar ? - wat voor boot was dat dan ? - kennen jullie nog andere soorten boten ? De kinderen brengen prenten van boten mee of speelgoedboten en mogen er zelf iets over vertellen. RONDOM HET INLEMEER

Het langgerekte Inlemeer is het woongebied van de Intha’s, de “Zonen van het Meer”. Zij stichtten vier nederzettingen waarnaar het meer werd genoemd :

Birma (Myanmar) In-le(i) betekent “Meer van de Vier”. Het meer is betrekkelijk ondiep, in het droge seizoen niet meer dan twee meter. De Intha’s wonen en werken op het water van het meer. Zelfs de kleine kinderen roeien dapper van de ene paalwoning naar de andere. Op het meer zijn er drijvende tuinen waar bloemen, tomaten, komkommers en bonen groeien. Om de vijf dagen is er een drijvende markt waar kooplieden en boeren hun boten als kraam gebruiken. In september-oktober vieren de Intha’s een groot feest met roeiwedstrijden. HET VERHAAL

De leerkracht kan het eerste deel van het verhaal (werkblad 5) over het vissen op het meer voorlezen. Er wordt gesproken over “spannend wachten op de vis”. Je kunt dit vergelijken met een lijnvisser van bij ons die ook wacht tot hij beet heeft. Op werkblad 1 tekenen de kinderen vissen in het net. HOEKENWERK

In de klas ligt een opblaasboot (i.p.v. kussens in de leeshoek b.v.), een paddel, er staat een een bak met water… Die waterbak doet volgende maand ook nog dienst. Zinken en drijven Geef de kinderen een aantal voorwerpen : een kurk, een knikker, een noot, een schelp, een schroef. Laat ze zelf onderzoeken in de bak met water welke voorwerpen zinken en welke voorwerpen drijven. Laat ze deze getekende voorwerpen van werkblad 2 kleuren, uitknippen en op de juiste plaats in de getekende waterbokaal kleven. Manuele activiteiten Iedereen kan wel een bootje van papier vouwen uit een rechthoekig blad of ontwerpt zijn eigen boot en controleert of hij kan drijven. http://www.ontdekplek.nl/ency_v2/onderwerp_tonen. php?onderwerp_id=212 Geef de kinderen allerlei materialen waarmee zij een bootje kunnen knutselen. Laat hen tijdens het hoekenwerk hun bootje uitproberen.

Reistips voor de tweede graad

een bak water en doe samen de proef : blijft een knikker / een centje / een spons / een balletje / een takje enz. drijven of niet ? Of zinkt het erg snel ? Of blijft het onder water zweven ? Vergeet niet met je klas eens een mooie rondvaart te doen met een boot, b.v. op de Schelde of op een kanaal. OPDRACHTEN

BOTEN DRIJVEN

Leg foto’s voor van verschillende soorten boten / schepen / vlotten (zeilschip, vissersboot, kajak, vrachtschip, onderzeeër, toeristenboot...). Waarvoor wordt deze boot gebruikt, denk je ? Waaraan kun je dat zien ? De kinderen doen de ‘opwaartse krachttest’ met een kleine en een grote blok piepschuim in een bak water. Zij blijven drijven, zij zijn zeer licht. Probeer ze onder te duwen. Gaat dit gemakkelijk ? Op welk blokje moet je harder drukken ? Het grote blokje wordt harder omhoog geduwd. Vergelijk de situatie bij grote schepen. De wetenschappelijke uitleg rond deze test blijft nog achterwege, enkel de ervaring rond deze proef staat voorop. Leg ook een blokje hout in het water, wat zie je ? Het zakt dieper in het water, het is zwaarder, maar zinkt niet. Doe hetzelfde met een knikker, wat zie je ? Hij zinkt meteen, is zo zwaar dat het water hem niet meer ‘omhoog geduwd krijgt’. Maak bootjes van papier en zet ze op stromend water. Zijn zij stevig gebouwd, is de onderkant breed genoeg zodat zij niet meteen omvallen ? Drijven zij ver zonder te zinken of om te waaien ? Is het materiaal degelijk genoeg ? Wie wint de wedstrijd ... ? Test het drijfvermogen van verschillende materialen (ook zonder de wetenschappelijke verklaring). Neem

Neem een atlaskaart van de wereld. Zoek België op de kaart en leg er een punaise op. Zoek nu Birma en leg ook hierop punaises. Hoeveel kunnen erop ? Is het veel groter dan ons land ? 22 keer. Kleur het land rood op de wereldkaart. Wat is de hoofdstad ? Welke zijn de buurlanden van Birma ? Kleur ze geel. Welke landen kende je al ? Je las of hoorde het verhaal van Lien (werkblad 3). Waarvoor gebruikten zij een boot ? Transportmiddel van personen, marktkramers op boten, kinderen die van het ene naar het andere huis peddelden, vissers op het Inlemeer, mensen die van op hun boot werken in de drijvende tuinen. Waar heb jij al boten / schepen gezien in ons land ? Waarvoor dienen deze boten ? Haven : goederentransport ; Flandria : toerisme-rondvaart ; zee : zeilen ; vijvers : vissen ... Hoe verplaats jij je ? En je ouders ? Oplossing van werkblad 4 : INLE, het Inlemeer. Leestip en eventueel onderwerp voor boekbespreking : “Boris en het woeste water” is een spannend boek voor kinderen vanaf 8 jaar over een jongen die niet met zijn ouders op reis wil en met een vlot de rivier afreist, op weg naar een ver land ...

PUBLICITEIT

WENSEN UIT DE HELE WERELD Een mooie wenskaart komt altijd van pas. De exclusief voor 11.11.11 ontworpen wenskaarten hebben net dat tikkeltje meer. Ze stralen echt klasse uit. Daarenboven toont u zo uw interesse in de wereld en uw hart voor het Zuiden. 11.11.11 biedt een hele waaier aan wenskaarten. Sommige kaarten sluiten sterk aan bij de eindejaarsperiode. Andere kunt u voor veel gelegenheden gebruiken : een verjaardag, geboorte, bedanking, moed en ondersteuning ... Set van 10 dubbele kaarten van 170 x 115 mm (2 x 5 verschillende) met bijhorende enveloppen : 10,50 euro per set Voor het volledig overzicht van alle wenskaarten en geschenken surf : www.11.be/winkel Bestellen kan via tel. 02 536 11 22 of fax 02 536 19 02 of [email protected]

Reistips voor de derde graad DE FOTO EN DE PRINSENTOCHT VAN KO TAR

Na de herfstvakantie gaat de klas met de nieuwe foto aan de slag. De leerlingen kunnen het verhaal (werkblad 5-7) al lezen en de scheepstermen invullen. Verklap nog niet waar de foto is gemaakt, zelf verraadt zij niet veel over het land. Geef eerst volgende opdracht. TEKEN EEN KAART VAN HET LAND X

Neem een blad papier. Je gaat een landkaart tekenen volgens de aanwijzingen die je krijgt. De grootste afstand van noord naar zuid is 2 200 km (je moet dus een schaal kiezen zodat het land op je blad past). Teken van aan het midden van je blad bovenaan een ruit op haar punt, waarvan zowel de zijden als de korte as 1000 km voorstellen (dus twee gelijkzijdige driehoeken onder elkaar). Vanaf de zuidoostelijke zijde teken je nog een smalle strook van - in werkelijkheid - 1 000 km, die naar het zuiden loopt. De zuidwestzijde van het land en ook het westen van de smalle landstrook grenzen aan zee. Het buurland bij de westpunt is dichtbevolkt, in tegenstelling tot dat aan de oostpunt. Langs de noordwestelijke en de noordoostelijke zijde grenst telkens een bevolkingsreus. Ten zuidoosten bevindt zich het vijfde buurland. De hoogste bergtop ligt in het uiterste noorden en van daaruit strekken zich langs de grenzen twee bergketens uit. Tussen die bergketens ligt een brede vallei waar de meeste mensen wonen en die doen er vooral aan rijstbouw. Er stroomt van noord naar zuid een rivier die langs een delta (in de zuidelijke punt van de ruit) in de oceaan uitmondt. De hoofdstad ligt aan de kust tussen de deltamonding en de smalle landstrook. Neem daarna een wereldkaart en zoek waar dit land past. KEN JE BIRMA ?

In Wereldreis van oktober 1998 en april 2002 kwam dit land (en het Inlemeer) ook al aan bod. Wie herinnert zich die foto’s ? A.d.h.v. de Reisinfo kun je verder ingaan op dit land. In mei zijn er opnieuw.

STEEK VAN WAL !

In het verhaal krijgen de kinderen al een idee van een leven op het water. De leerlingen kiezen één van de volgende onderwerpen en behandelen het in een opstelletje, een spreekbeurt, een groepswerk … Leven op het water Drijvende markten in Azië, wonen op een boot, de lange omvaart, een zeilreis rond de wereld … Hoe belangrijk zijn boten voor ons ? Piraten Wat zijn piraten ? Zijn er vandaag nog piraten ? Waar ? Kijk eens op http://piraten.hobbysite.info/nu_fictief. html Binnenvaart In Europa neemt het gebruik van de waterwegen opnieuw toe. Is dat een goede of slechte ontwikkeling ? Wat zijn de troeven van het verkeer te water ? BOTEN BIJ DE VLEET

De leerlingen verzamelen informatie over zoveel mogelijk verschillende vaartuigen. En waarom niet een bezoekje aan een scheepvaartmuseum organiseren ? http://museum.antwerpen.be/scheepvaartmuseum/, http://www.vvia.be/SMBaasrode.htm , http://www.visserijmuseum.be/ . Op werkblad 8 vinden zij al enkele voorbeelden. Wat is het verschil tussen sloep, schuit, kajak, punter, vlet, gondel, sampan, catamaran, huidboot, jacht, vlerkprauw en speedboot ? De leerlingen verdelen deze boten over zelfgekozen verzamelingen : - volgens aandrijfmiddel : spierkracht (b.v. roeiriem of vaarboom), wind (zeilen), motoren, waterjet of stroming van het water ; - volgens gebruik : plezier-, woon-, bagger-, sleep-, duw-, reddings-, vissers-, taxi-, veer-, vracht-, blus- … ; - volgens bouwwijze en gebruikt materiaal : uit drijvende materialen, door het uithollen van de romp of het overtrekken van een geraamte met waterdichte huid. BOUW EEN BOOT

Technisch … Bestudeer de werking van een hovercraft. Hier komen de technisch-wetenschappelijke inzichten en vaardigheden tot uiting. Bouw zelf een vaartuig in teams van twee of drie. Verschillende stappen zijn : informatie opzoeken, materiaal bijeen brengen, plan uittekenen en boot ma-

ken, eventueel een race organiseren als dat mogelijk is. Het kan tot een wedstrijdje komen : welk vehikel legt de grootste afstand af, welk vaart het snelst ? … of muzisch Wie liever een artistieke koers volgt, kan zijn of haar gevoelens vormgeven in een Loy krathong. Loy betekent ‘varen’ en krathong is een ‘bladermandje’ in de vorm van een lotusbloem. In Thailand is het een van de belangrijkste feesten, maar ook in Birma en Laos wordt het gevierd bij volle maan (dit jaar op 15 november, het einde van de twaalfde maand van het boeddhistische jaar. Het is een dankzegging aan de godin van het water en de mensen geloven dat al hun tegenslag wegdrijft, zodat zij het nieuwe jaar met een schone lei kunnen beginnen. De mensen gaan naar de oever van een rivier, een kanaal, een meer of de zee en laten een ‘bootje’ te water, gemaakt van bananenbladeren en versierd met bloemen, kaarsen, wierookstokjes en muntjes. De kinderen kunnen zelf zo’n versierd vaartuigje maken, liefst van natuurlijke materialen (b.v. een blok hout, klei, bladeren, noten, bloemen ...) Als zij er een kaarsje in willen laten branden, moet er wel een volwassene bij zijn ! Laat de ‘krathong’ drijven in een badje, op een vijver … Op het internet vind je verschillende websites met afbeeldingen en achtergrondinfo. BIBLIOGRAFIE

- Birma (Myanmar). Nelles Guides. H. Köllner & A. Burns. Het Spectrum, Utrecht, 1997. - Birmanie. Routard. Hachette Livre, Paris, 2001. - Boris en het woeste water. R. Kromhout & S. Weve. CPNB, Amsterdam, 2002. - Myanmar (Burma). S. Martin e.a. Lonely Planet, Footscray, 2002. - Op onderzoek naar… schepen. C. Oxlade. De Lantaarn, Amsterdam, 1999.

- Schepen. Ooggetuigen. E. Kentley. Standaard Uitgeverij, Antwerpen, 1992. - Te gast in Birma. Informatie verre reizen, Nijmegen, 1997. Wereldreis is een uitgave van Studio Globo v.z.w. © 2005 Wereldreis, Studio Globo, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel, fax : 02 520 91 11 Website : http://www.studioglobo.be/wereldreis Abonnement : € 12,40 voor 10 nummers. Afzonderlijk nummer : € 1,25 Bankrekening : 068-2352505-88 Administratie : Ann Vermoesen. Tel. : 02 520 05 30. E-mail : [email protected] Redactie : Helga Vande Voorde. Tel. : 02 526 10 92. E-mail : [email protected] Aan dit nummer werkten mee : Bie Van Gucht, Mie Moons, Renée Vollebrecht, Ingrid Simons, Kristine Van Den Bogerd (tekeningen), Marc Vermeiren (vormgeving) Verantwoordelijke uitgever : Piet Spanhove, Otletstraat 28/11, 1070 Brussel Overname voor niet-commercieel gebruik in het onderwijs is toegelaten mits bronvermelding Wereldreis is gedrukt op TCF (totaal chloorvrij) en zuurvrij papier zonder toevoeging van optische witmakers ; de houtstof komt voor 100% van afval van zagerijen (Greentop) Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging - 11.11.11 v.z.w. en met de steun van het D.G.O.S.

C O L O F O N

Wereldreis

Birma De 1 000 km lange vlakte van de Ayeyarwadi-rivier is grotendeels in cultuur gebracht. Ligging Birma is met een oppervlakte van Op het Shan-plateau, de grote hoog677.000 km² het grootste land van vlakte, liggen Birma’s grootste mehet Zuidoost-Aziatische vasteland. ren. Birma heeft een vrij geïsoleerde ligging doordat het land langs drie Bevolking kanten als een hoefijzer omsloten is Birma kent een grote verscheidenheid aan etnische groepen onder zijn door ontoegankelijke bergketens. Het land grenst in het oosten aan bevolking van 49,5 miljoen. Op basis Thailand en Laos, in het noordoosten van taal zijn er vier hoofdgroepen aan China en in het westen aan India waarvan de Tibeto-Birmaanse de en Bangladesh. De landschappen zijn grootste is en die de hedendaagse erg gevarieerd ; gaande van ruige Birmaanse cultuur gevormd heeft. bergketens (met de hoogste berg Deze groep, de Birmanen, maken van Zuidoost-Azië : de Hkakabo ongeveer 65 % uit van de totale beRazi – 5881 m), tot dicht tropisch volking. Zij delen het land met andere regenwoud, kilometers lange witte bevolkingsgroepen die in cultureel stranden en honderden koraalei- opzicht vaak sterk verschillen. Dit kan leiden tot grote spanningen. landen. De Birmanen leven in het Centrale laagland en langs de grote rivieren en zijn voornamelijk boeddhisten. In het oosten leven de Shan en de Karen die zowat 20 % van de bevolking uitmaken. Officieel zijn er in Birma nog 67 verschillende volken te vinden met ruim honderd verschillende talen en dialecten. LANDENINFO

Het Birmaans is de officiële landstaal en wordt door twee derde van de bevolking gesproken. Het is een tonale taal waarbij de betekenis van een woord verandert volgens één van de vier tonen waarop het wordt uitgesproken. Het Birmaanse schrift is opgebouwd uit elegante, cirkelvormige figuren. Het schrift werd ontwikkeld in de elfde eeuw en bestaat uit 33 lettergreeptekens.

Reisinfo - november 2005

HDI : 0,578 is een lage index, het land staat op de 129 ste plaats. Economie Het land heeft een enorme rijkdom aan hulpbronnen : rijke viswateren, vruchtbare landbouwgrond, olie, hardhout en edelstenen. Ondanks deze rijkdommen is Birma een zeer arm land. De edelsteenhandel is voor een groot deel in handen van de mijnbouw-maffia. Onbewerkte stenen verlaten vaak via smokkelroutes het land. In de mijnen van Mogok worden de mooiste robijnen ter wereld gevonden. Ook de Birmaanse jade is wereldberoemd, maar de meeste jade is te vinden op de Chinese markten. Op talrijke pagodes zijn edelstenen aangebracht zoals robijn, saffier, smaragd en diamant. Eén van de minerale rijkdommen in Birma is ongetwijfeld de aardolie. Birma heeft één van de grootste olievoorraden ter wereld, maar door gebrek aan een goed management door de militaire machthebbers geraakte de industrie in het slop. Een grote troef voor Birma is ook een enorme voorraad tropisch hardhout, o.a. het duurzame teak. Men vreest echter de volledige ondergang van de tropische wouden door illegale ontbossing. Omdat de export buitenlandse valuta oplevert wordt er niets gedaan tegen de verdere afbraak van het regenwoud. Hierdoor raakt het ecologische evenwicht verstoord. Erosie van vruchtbare grond en overstromingen zijn het gevolg. In Centraal-Birma kende vooral het laagland rond de grote rivieren reeds eeuwen geleden landbouw met natte rijstvelden. In Opper-Birma werden irrigatiekanalen aangelegd terwijl rond de Ayeryarwady-delta de moessonregens voor het nodige water zorgen. Nog steeds wordt

Wereldreis het land met de waterbuffel geploegd en gebeurt het zaaien, uitzetten en oogsten met de hand. In OpperBirma is er één rijstoogst per jaar, in andere gebieden meestal twee. Andere belangrijke landbouwproducten zijn suikerriet, peulvruchten, katoen, tabak, sesam, rubber, jute, maïs, gember en knoflook. Munt : 1 kyat = 100 pyas = 0,1364 euro.

THEMA-INFO : BOTEN

Boten en vlotten waren de eerste vervoermiddelen, meestal zelf gemaakt uit plaatselijke materialen. Een boottocht over het romantische Inlemeer is een buitengewone ervaring. Bij een tocht over kanalen en kreekjes, door drijvende tuinen, langs paaldorpen, onder houten bruggetjes, langs pagodes en tempels kun je kennis maken met het actieve leven op het meer. De Intha zijn bekend om hun manier van roeien. De vissers roeien staande met een been rond de roeispaan geslagen. Zo hebben zij een hand vrij bij de bewerking van de drijvende tuinen en een beter overzicht over de waterplanten. Vaak vissen zij met lange stokken wier uit het meer dat zij dan gebruiken voor de ophoging van de drijvende tuinen waarop zij tomaten, bloemkool, bonen, aubergines en bloemen telen.

FOTO-INFO

De gestroomlijnde boten zijn het enige transportmiddel op het Inlemeer. De ochtendnevel hangt tussen de blauwe heuvels rondom. Het Inlegebied is mysterieus, magisch en erg schilderachtig. De bergen zijn meestal in de mist gehuld. In december is het zicht helder en van januari tot april zijn de bergen feestelijk bezaaid met een bloemenpracht in lila, oranje, rood, paars, wit en roze. Het Inlemeer is 21 km lang en 9 km breed en ligt 853 meter boven de zeespiegel. Het is het woongebied van de Intha’s, de “Zonen van het Meer”, een Birmaanse bevolkingsgroep. Ooit leefden zij in het zuiden van het land, maar vanwege de voortdurende oorlogen vluchtten zij naar het Shan-plateau. In-le betekent : “Meer van de Vier”. Daarmee werden de vier nederzettingen bedoeld die er oorspronkelijk aan het meer waren. Inmiddels zijn er 37 paaldorpen en leven in totaal ruim 150 000 inwoners in 200 dorpen in het meergebied. Alle activiteiten gebeuren per boot, tegenwoordig vaak per gemotoriseerde boot. Roeien is nog steeds populair omdat het goedkoper is en ook het vastlopen van de schroef in de waterplanten voorkomt. In een roeiboot kunnen vissers ook rustig wachten en letten op de waterbelletjes die een school vissen aankondigen.

Omdat het meer dichtbegroeid is met wieren, gebruiken de bewoners een speciale manier van vissen. Met een kegelvormige bamboekorf gaan de Intha’s uit vissen. Zij besturen de roeispaan met één been om beide handen vrij te hebben. Als er op het meeroppervlak luchtbelletjes verschijnen, laten de vissers op die plek hun bamboekorven tot op de bodem zakken. Het Phaungdaw-U-festival in september/oktober gaat gepaard met roeiwedstrijden op het meer. Schitterend zijn ook de festiviteiten tijdens het Thadingyt-festival, een boeddhistisch festival. REISWOORDENSCHAT

boot : een klein en open vaartuig voor één persoon, voortbewogen met riemen, zeilen of een motor. egard : ontzag ; egards : beleefdheid, voorkomendheid. mysterieus : geheimzinnig. schip : groot vaartuig voor de zeevaart met een dek. status : stand, aanzien. vlot : niet waterdicht vaartuig (vooral in warme streken) van aan elkaar verbonden drijvende voorwerpen (stammen, balken, bijeengebonden rietstengels, opgeblazen dierenhuiden, vaten …).

De drijvende tuinen zijn uniek. De basis van deze tuinen bestaat uit holle stengels van waterhyacinten, grasmatten en modder van de bodem van het meer. Met bamboestokken wordt het geheel verankerd in de bodem. Talrijke kanaaltjes vormen het wegennet tussen de tuinen en de paalwoningen. Alles gebeurt per boot, zelfs kleine kinderen roeien dapper van woning tot woning.

Reisinfo - november 2005

Wereldreis

Vissen in het net Hoeveel vissen denk je dat Ko Tar en zijn vader gevangen hebben ? Teken ze in het net.

Vissen tellen in het Birmaans

2 nit

1 tit

4 lei

3 thoon

5 ngaa

Teken het aantal vissen in de netten en fuiken Werkblad 1 - november 2005

Wereldreis

Drijven of zinken ? knikker

kurk noot

schroef

schelp

1. Leg een ei in een glas water. Het zinkt. 2. Haal het ei niet uit het glas. Strooi het zout lepeltje voor lepeltje in het water. 3. Roer voorzichtig met je roerstaafje zodat het zout oplost. 4. Blijf zout toevoegen en roer tot het oplost. Op een gegeven ogenblik zal het ei gaan drijven. Werkblad 2 - november 2005

Wereldreis *

* Werkblad 3 - november 2005

Wereldreis

Lien vaart op het meer Lees of luister goed naar het verhaal van Lien. Zoek nu in deze woordenrij alle woorden die te maken hebben met het verhaal of er zelfs letterlijk in voorkomen (leg ook kort even uit ‘waarom’ !) Neem telkens de eerste letter ervan en maak met deze letters een nieuw woord. Welk woord bekom je ? En weet je nog waar deze naam voor staat ? FIETSEN

..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

LESSEN

..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

WOESTIJN

..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

IN DE MIST

..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

ENORM

..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

PARAPLU

..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

NAT

..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

AFRIKA

..................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................

Oplossing :

.......................................................

Werkblad 4 - november 2005

Wereldreis

De prinsentocht van Ko Tar Het wordt een spannende week voor Ko Tar. Hij ligt nog even te mijmeren op zijn slaapmatje. Het zachte klotsen van het water wiegt hem bijna terug in slaap. Door de spleten van de houten vloer kan hij vader zien die de vissersboot klaarmaakt. Het is nog erg vroeg, maar toch is er al veel leven in het dorp. Bij het krieken van de dag vertrekken de vissers om hun netten uit te gooien in het meer. Ko Tar woont in een klein paaldorpje niet ver van Ywama. Vaak mag Ko Tar voor schooltijd mee met vader. Hij houdt van de mysterieuze sfeer op het water. De bergen in de verte zijn in een blauwe schijn gehuld en weerspiegelen grillige vormen op het water. Geruisloos roeien zij over het meer en dan blijft de boot stil liggen. Het is spannend wachten op de vissen. Vader tuurt over het watervlak en wanneer hij kleine bubbeltjes ziet, weet hij dat er vis zit. Ko Tar neemt dan voorzichtig het kegelvormige visnet vast bij het topje en de hoepelring en met een elegante zwaai plonst hij het in het water. Met een stok slaagt vader erin de vissen in het net te drijven. Tijd om op te staan. Zijn broer en zussen maken zich klaar voor school. In de verte hoort Ko Tar kwetterende kinderstemmetjes op het water. In boten vertrekken de kinderen naar school. Sommigen moeten ver roeien naar het grote dorp. Tegenwoordig breken heel vaak gemotoriseerde boten de stilte in de dorpen. Vader is erg kwaad op deze mensen. Niet alleen vader, ook de andere vissers. Zij varen in een razende snelheid over het meer en veroorzaken veel deining. Hierdoor komen de vlottende tuinen vaak los van de ondergrond.

Ook de vissen worden opgeschrikt. Deze boten komen meestal van ver, over het kanaal vanuit Nyaungschwe. Zij brengen toeristen mee die het Inlemeer komen bewonderen. Maar wanneer zij te snel varen, maken zij ook de mooie waterplanten kapot. Ook in het dorp hebben al enkele families motorboten. Maar zij kennen de kwetsbare natuur op het meer. Zij varen langzaam door de kanaaltjes en pas in het midden van het meer laten zij de motor op volle toeren draaien. Ko Tar vindt het best wel spannend om tegen hoge snelheid over het meer te varen. Maar vader wil er niet van horen … Ko Tar vertrekt vandaag niet naar school. Neen, voor hem breekt een zeer speciale tijd aan … Zijn eerste taak vanochtend is de roeiboot in orde brengen. Hij kan zijn emoties nauwelijks bedwingen. Samen met moeder gaat hij naar de drijvende markt om inkopen te doen voor een belangrijk feest. De gebeurtenis waarop hij zolang heeft moeten wachten. Na jaren uitstel gaat Ko Tar beginnen aan zijn leven als monnik. Neen, neen, niet voor altijd. Bijna alle mannen gaan tijdens hun leven voor kortere tijd naar het klooster ; soms zelfs verscheidene keren. Jongens krijgen meestal hun eerste inwijding tussen hun tiende en twaalfde. Ko Tar is nu twaalf en heeft lang geduld moeten oefenen. De ganse ceremonie kost heel veel geld en zijn ouders zijn arme mensen. Mijnheer U-Thin, de eigenaar van de weverij waar moeder werkt, zal de feestelijkheden voor Kotar en twee vriendjes betalen. Hierdoor stelt mijnheer UThin een goede daad, maar verzamelt hij zelf ook veel verdiensten in zijn boeddhistisch leven. Als prinsen zullen zij naar het klooster vertrekken. Reeds maandenlang zijn Ko Tar’s ouders bezig met de voorbereidingen van de festiviteiten. Een astroloog berekende de meeste geschikte datum. Traditioneel wordt de shinpyu-ceremonie (inwijdingsritueel) opgevoerd aan het begin van het regenseizoen. Verre en nabije familieleden werden uitgenodigd. Nu moeten zij de laatste inkopen nog doen.

Werkblad 5 - november 2005

Wereldreis Ko Tar staat helemaal achteraan op de lange smalle boot en roeit met gelijkmatige slagen over het glinsterende water. Moeder zit rustig vooraan en doet een babbeltje met bekenden uit de boten die zij kruisen. Zij varen over een wirwar van kanaaltjes langs paalwoningen naar het open meer. Hier moet je de weg wel kennen, anders geraak je hopeloos verdwaald tussen de drijvende tuinen. Ko Tar moet opletten, want er liggen honderden boten aan de aanlegsteigers. Ha, daar is de grote aanmeerplaats van de weeffabriek. Terwijl hij voorzichtig aanlegt, geniet hij van het geluid en het gerikketik van de weefmachines. Net een orkestje. Mijnheer U-Thin staat moeder op te wachten in de deuropening. Met een rode omslag … Hierin zit de gift van mijnheer U-Thin om zijn intrede in het klooster mede te sponsoren. Ko Tar loopt even mee naar binnen om voor de laatste maal de prinselijke gewaden die hij zal dragen te passen. Alle vrouwen kijken geamuseerd. Hij voelt aan de zachte zijde en bewondert zichzelf in de spiegel. Een fel blauwkleurig jasje, versierd met gouddraad, wordt over een saffraangele longyi gedragen. Ko Tar is hypernerveus vandaag. Het is immers DE grote dag. Drie dagen hebben de feestelijkheden geduurd en de ganse familie heeft hem als een prins geëerd. Ook het eten was ongewoon. Tantes en nichtjes kwamen helpen in de keuken om de ganse familie koninklijk eten te bezorgen : mi-soep met visbouillon, noedels met kip en kokossaus. Hartige en zoete hapjes, noten, rauwe groenten en fruit. Vis en vlees met tal van verschillende curry’s en kleefrijst. Andere vissers brachten als geschenk de lekkerste vis uit het meer. Maar wat Ko Tar toch zo heerlijk vindt, is het suikerrietsap. Vader perst het sap uit de stengels van het riet en vermengt het dan met limoen. Heerlijk verfrissend ! Zijn schatten heeft hij in bewaring gegeven aan zijn jongere broer. Een monnik mag immers niets

bezitten behalve een pij, een scheermes, naald en draad, een bedelnap en een waaier. Moeder staat te popelen om zijn prinselijke gewaden aan te trekken. Vandaag, op de intrededag wordt hij volgens de traditie, net als de boeddha Gautama in zijn jeugd, als een prins gekleed. Iedereen behandelt hem nu met koninklijke egards. Zijn voeten mogen de grond niet raken. Op de schouders van familieleden wordt hij naar de boot gedragen, beschermd door een witte parasol. Ko Tar moet even diep slikken. De boten die hem naar het klooster brengen, zijn feestelijk versierd met vlaggetjes en gouden linten en een orkestje speelt oorverdovend luid. Alle mannen zijn gekleed in een katoenen longyi met daarover een jakje. De vrouwen zien er feestelijk uit in hun zijden longyi’s en kleurige bloezen, het lange haar in een knot rond een kam gedraaid en daarover fel gekleurde hoofddoeken. Ook de fluwelen teenslippers zijn niet alledaags. Meestal loopt iedereen immers blootsvoets. De botenstoet vertrekt en overal in het dorp worden zij uitgewuifd. Op veel plaatsen worden nog giften toegestopt. De boten varen over het open meer langs duizenden waterlelies. Op de talrijke kyungpaws (drijvende tuinen) wordt naarstig gewerkt : hier groeien tomaten, bloemkool, bonen, aubergines en tal van bloemen. Wanneer zij langs de Phaungdau-U-pagode varen, wordt Ko Tar even stil. Vaak kwam hij met zijn ouders en broertje naar deze tempel. Aan de aanlegsteigers liggen tientallen motorbootjes. De toeristen zijn op pad. In het hart van de tempel bevinden zich vijf boeddhabeeldjes uit de twaalfde eeuw. Zij zijn door de gelovigen zo volgeplakt met bladgoud, dat zij zijn omgetoverd tot onherkenbare klompen goud. Eens per jaar worden vier van de beeldjes rondgevaren in een vergulde boot om een bezoek te brengen aan de andere pagodes. Met zijn vriendjes stond Ko Tar urenlang op uitkijk om een glimp op te vangen van de gouden boot. Nu vertrekt hij zelf, ver weg, in een koninklijk ver-

Werkblad 6 - november 2005

Wereldreis sierde boot. Gedurende twee maanden zal hij in het klooster blijven en zijn familie niet terugzien. Zij kruisen tal van bootjes vol koopwaar op weg naar Ywama, de drijvende markt. Veel vissers keren met hun vangst terug naar de dorpen, fier rechtopstaand, een been rond de roeispaan geslagen. Dit zijn de beroemde beenvissers. Aan de oevers schitteren witte pagodes. Ko Tar krijgt een krop in de keel als hij in de verte muziek hoort. Wanneer hij omkijkt, ziet hij nog twee andere botenstoeten in aantocht. Zijn vriendjes ! ! ! Het einde van het meer is in zicht. Over het lange kanaal varen zij verder door naar Nyaungshwe in een kleurrijke optocht van vijftien rijkelijk versierde boten. Ko Tar geniet van de bewonderende blikken wanneer zij het stadje binnenvaren. De tocht gaat verder naar het Schwe Yan Yhag klooster. Hij is erg onder de indruk als hij plots het grote houten klooster ziet. In de ovaalvormige ramen staan en-

kele wuivende jonge monniken. Rond het klooster rennen jolige jonge novices rond. Zij hebben het blijkbaar naar hun zin. Ko Tar is opgelucht wanneer hij door zijn familieleden in het klooster binnengedragen wordt. Het is hier blijkbaar niet zo saai. Vriendelijke oudere monniken bieden de gasten eten aan en dan volgen de inwijdingsrituelen. Iedereen zit er stilletjes bij. Ko Tar en zijn vriendjes ruilen het prinsengewaad in voor een monnikenkleed en dan worden zijn hoofd en wenkbrauwen geschoren. Het haar wordt als heilig beschouwd, opgevangen in een doek en het zal later begraven worden. En dan volgt het afscheid. Zijn ouders knielen voor hem en spreken hem aan in een uiterst beleefde taal. Nu heeft hij immers een hoge status. Vanaf morgen leert Ko Tar de boeddhistische teksten, de beginselen van het mediteren en moet hij ook helpen in het huishouden van het klooster. Een nieuw leven, ver weg van het water en de bergen. Bie Van Gucht

VAARTAAL : DUID DE SCHEEPSTERMEN AAN OP DE TEKENING

kiel = bodembalk over de hele lengte van het schip boeg = voorste deel van de romp romp = lichaam van een schip steven = opgaande voortzetting van de kiel roer = beweegbaar vlak om een vaartuig te besturen stuur = rad met spaken waarmee men een scheepsroer beweegt schroef = gebogen bladen aan een naaf ; draait om een vaartuig voort te stuwen motor = machine die beweegkracht levert

vaarboom = lange stok om een schip mee voort te duwen stringer = horizontale brede plaat langs de spanten ter versteviging boord = opstaande scheepswand doft = zitplaats, roeibank ribben = spanten = gebogen balken, dwars over de kiel, die samen het geraamte van een scheepsromp vormen huid = buitenbekleding van een vaartuig

Werkblad 7 - november 2005

Wereldreis

Memospel met boten lichte, smalle boot uit schors van berk, olm, kastanje, spar of eucalyptus, nu plastic, aluminium of vezelglas boomstamboot

ronde boot met als geraamte een strak gevlochten mand, waterdicht gemaakt met teer schorskano

door uitholling van een boomstam vervaardigde boot, voortbewogen door peddels jetski

surfplank met zeil (< Engels surf = branding) mandboot

waterscooter : door een waterstraal voortbewogen scooterachtig vaartuigje windsurfer

Werkblad 8 - november 2005