voor rode, grijze, groene en blauwe milieuhandhavers

Ketenkrant

De ketenkrant is een uitgave van het Landelijk Overleg Milieuhandhaving (LOM) en is bestemd voor handhavers van de leefomgeving uit alle kleursporen. De krant verschijnt jaarlijks in april als bijlage bij het vakblad Handhaving nummer 4 – april 2010

De schaal van de toekomst

Column

voor rode, grijze, groene en blauwe milieuhandhavers Samenwerking in Friese Toezichtkringen

Samenwerken, informatie uitwisselen, grenzen verleggen, ontkokeren: de toekomst voor handhaving. Groter denken, niet alleen met het eigen werkgebied bezig zijn, het gezamenlijk doel nastreven. Elkaar niet voor de voeten lopen, maar de handen ineen slaan en een krachtige vuist maken.

In de toekomst is nog een wereld in ‘het balansen’ te ontdekken. Misschien wel een extra uitdagende ontdekkingsreis in deze tijden van bezuiniging. In schaarste worden we zuinig en is het extra van belang om middelen zo effectief mogelijk te gebruiken. Het is dan juist de kunst om middelen te delen en samen in te zetten. Maar is het dan ook juist niet extra verleidelijk om je eigen hachje te redden en het eerst te strepen in ‘wat je voor een ander doet’…? Dat doet denken aan de houthakker die fanatiek hout stond te hakken met een botte bijl. Toen een voorbijganger hem vroeg waarom hij zijn bijl niet sleep, antwoordde hij: ‘Daar heb ik geen tijd voor’… Emilie Kuijpers SRE Milieudienst Handhaver van het jaar 2009

DE BEELDREDAKTIE/JAAP SCHAAF

“Een paling kan geen aangifte doen!” V.l.n.r. Joop Hellinga (It Fryske Gea), Haaye Hoekstra (H.S.V. De Deinende Dobber), Doede de Boer (RMT), Jacob Bijlsma (Staatsbosbeheer) staan op de bres voor de natuur.

FOTO’S:

Het belang van samenwerking en ontkokering, wordt in de handhaving breed verkondigd. Gevolg is dat het regelmatig mooi op papier staat. De kunst is echter om het bureau met buiten te verbinden. Wat van achter het bureau goed klinkt, hoeft in de praktijk niet altijd succesvol te zijn en wat in de praktijk gebeurt, kan soms beter niet worden opgeschreven. Problemen moeten in groter verband worden opgepakt, maar tegelijkertijd is de grootste ergernis de hondenpoep op straat. Visie, theorie of praktijk? Groter of juist kleiner? Balans lijkt het toverwoord.

Met ELKAAR weten we ALLES! In Friesland hebben de groene handhavers zich verenigd in vijf Toezichtkringen. Eerst spontaan om de roofvogelvervolging in de regio beter te kunnen handhaven, sinds december 2005 met een convenant ondertekend door alle bestuurders van de handhavende instanties. De coördinatie ligt bij de Regionale Milieu Teams.

natuur kan verstoren. En wat te doen als de dader is gevlogen of – misschien nog vervelender – voor je neus staat en zich agressief opstelt?

stoken waterlelies, een auto met een uitbroedinstallatie voor jonge grauwe kiekendieven, een illegaal verlengde achtertuin… de groene handhaver moet kennis hebben van alles wat de

De korte lijntjes die de Friese handhavers in de Toezichtkringen met elkaar hebben, zorgen voor gedeelde kennis en onmiddellijke back up. Handhavers uit zo’n tien verschillende instanties

Vuilniszakken vol hennep- of asbestafval, vergiftigde roofvogels, fuiken in de sloot, tussen de struiken gestorte folders, loslopende honden tijdens het broedseizoen, reeën zonder kop, uitge-

1500 links op

www.handhavingsportaal.nl In juni 2009 is het LOM Handhavingsportaal gelanceerd. Een overzichtelijke startpagina voor alle handhavers van de leefomgeving. Met elke dag het laatste nieuws en inmiddels meer dan 1500 links naar handige praktijkvoorbeelden, actuele publicaties en de laatste wet- en regelgeving. Makkelijk vindbaar via de indeling in 14 thema’s en 55 subthema’s. Inmiddels wordt de site 7500 keer per maand bezocht. Het Handhavingsportaal wil de vele, over het Internet verspreide handhavingsinformatie ontsluiten voor handhavers van de leefomgeving. Op het portaal staan geen documenten, maar alleen links. De gebruiker komt dus altijd meteen bij de bron van de informatie terecht.

KORT

Voor de invulling van de thema’s is Infomil verantwoordelijk. Samen met

NIEUWS

3

Onmiddellijke back up

vormen elkaars ogen en oren in het veld, gaan samen op pad, vragen elkaar ter plekke telefonisch om raad en zorgen dat van elke overtreding proces verbaal wordt opgemaakt. Met als gevolg dat op korte termijn een onderzoek wordt gestart, de overtreding op de juiste wijze wordt verholpen of ze met z’n tweeën bij de agressieve dader op de stoep staan. (vervolg op pagina 2)

Succesvolle info-uitwisseling

ASBEST

5

diverse specialisten en ervaringsdeskundigen in het veld wordt voortdurend gezocht naar aanvullende informatie om de volledigheid en actualiteit van de verschillende subthema’s te waarborgen. Iedereen kan (praktijk) informatie, die ook voor andere handhavers interessant is, aanmelden via ‘contact’. Vóór de zomer zal er een gebruikersonderzoek worden gehouden.

22 BODEM overtredingen

6

Schrijf je nu in! Voor het tweejaarlijkse landelijke handhavingcongres

Handhaven met een Ster Op 9 september 2010 in de Ontwerpfabriek Van Nelle in Rotterdam Kijk voor meer informatie op pagina 4

EVOA start bij gemeente 7

BOTSING op

de Waal 8

Ketenkrant

2

voor handhavers leefomgeving

Ernst-Jan Koers, handhaver met een ster

ontwikkelen om bijvoorbeeld op vijf meter diepte maatregelen te treffen bij stijgende emissie. Op deze manier hebben de omwonenden minder stankoverlast, kan het werk gewoon doorgaan en hoeft de toezichthouder niet op te treden. Bij grote complexe projecten zijn er zoveel partijen en voorschriften waarmee rekening moet worden gehouden, dat het toezicht al snel kan vastlopen op de details en de uitvoering onnodige vertraging kan oplopen. Bij de sanering van de Oostergasfabriek hebben we al snel gekozen voor toezicht op hoofdlijnen. Het gaat om het doel dat je wilt bereiken en niet om het letterlijk toepassen van alle voorschriften. Samenwerken vind ik heel belangrijk. Persoonlijk contact maakt de samen-

Ernst Jan Koers was genomineerd voor Handhaver van het Jaar 2009, omdat hij ‘de afgelopen drie jaar in een zeer groot en complex project in goede samenwerking met veel betrokken partijen op voortreffelijke wijze inhoud heeft gegeven aan de handhaving’, aldus het nominatieformulier. Aan deze Senior Inspecteur Bodemtoezicht van DMB Amsterdam de vraag: wanneer ben je een goede handhaver? “Handhaving moet je zien als een stuk gereedschap waarmee je als toezichthouder kunt werken. Preventie heeft echter vaak meer effect dan het daadwerkelijke handhaven. Ik vind

dat een handhaver een ster verdient als hij of zij zonder stringent te handhaven de gestelde milieudoelen kan verwezenlijken. Het mooiste is als je een handhavingtoets bij de planvorming kunt doen. Is de beschrijving handhaafbaar? Als je vooraf helder formuleert krijg je buiten minder discussie over vaagheden.

werking makkelijker. Tussen projectuitvoerders en toezichthouders, maar ook tussen toezichthouders onderling. Juist wat niet wordt gemeld moet je eigenlijk controleren. Het is fijn als je kunt vertrouwen op de ogen en oren van anderen. Als je een goed netwerk hebt, weet men je ook te vinden.”

Zowel het toezicht als de uitvoerende partijen moeten een denkstap kunnen maken. Dan heb je eigenlijk geen handhaving meer nodig. Zodra je de uitvoerder bewust weet te maken van de noodzaak om – in het geval bij de Oostergasfabriek – geuroverlast te voorkomen, kun je protocollen

Over de uitvoering van de bodemsanering van de Oostergasfabriek is een boek geschreven. SKB Leergeschiedenis: Sanering Oostergasfabriek te Amsterdam ‘Bouwen in vertrouwen’, te vinden via www.skbodem.nl.

Foto’s: De Beeldredaktie/Thomas Schlijper

‘Het gaat om het DOEL dat je wil BEREIKEN’

Overleg leidt tot passende oplossingen. Sanering Rijksmuseum Amsterdam, waar bodemsanering in combinatie met een complexe uitbreiding plaats vindt. “Probeer flexibel te zijn zonder het (milieu)doel uit het oog te verliezen.”

Met ELKAAR weten we ALLES! Koningskade 40 2596 AA Den Haag T (070) 3519705 F (070) 3519707 E [email protected]

Colofon

(vervolg van voorpagina)

De ketenkrant is een uitgave van het Landelijk Overleg Milieuhandhaving (LOM) en is bestemd voor handhavers van de leefomgeving uit alle kleursporen.

De Boer is de coördinator van de Toezichtkring Noordwest. Een gedreven inspirator met een groot netwerk. “Wij maken van elke geconstateerde overtreding proces verbaal op en starten altijd een onderzoek om de daders te achterhalen. Ten eerste stimuleert dat onze ogen en oren in het veld om alles te melden en ten tweede zorgt dat voor een prachtig archief waarop je altijd kunt terugvallen. Elke zaak krijgt een dossiernummer, ook als de dader onbekend is. We leggen de locatie vast en zorgen voor duidelijke foto’s van de overtreding. Als je alles registreert, ga je patronen zien. Vaak pakken we een overtreder de tweede of de derde keer wel. En als er op een bepaalde plek veel wordt gestroopt, adviseren we bijvoorbeeld het fietspad te versmallen, zodat men er niet meer met de auto kan komen.”

Jacob Bijlsma: Joop Hellinga kent elke meter

Haaye Hoekstra ‘Met de neus op de feiten gelooft in voorlichting drukken, dat helpt altijd!’

Het Fryske Gea beheert het buitendijkse gebied, een prachtig natuurterrein van zo’n 20.000 hectare. Joop Hellinga kent er elke meter. “Je wilt dat de mensen van de natuur kunnen genieten, maar ze moeten zich wel aan de spelregels houden. Buitendijks fourageren een miljoen vogels het jaar rond die allemaal op andere tijden broeden of rusten. Er valt altijd wel wat te verstoren dus. Juist dat grijze gebied tussen onwetendheid en moedwillige verstoring is moeilijk te handhaven. Een wandelaar kun je aanspreken, maar wat doe je met een overvliegend Cessna vliegtuigje of een te laag vliegende luchtballon met een regelmatig aanslaande brander? Ook daar moeten we op handhaven.”

“Hebben ze de vispas niet bij zich, dan gaan we eerst waarschuwen.” Hoekstra werkt voor de provincie Fryslân en is tevens secretaris van de hengelsportvereniging De Deinende Dobber. “Met de leden van de Toezichtkring bespreken we hoe we gaan optreden. Voorlichting geven vinden we bijvoorbeeld even belangrijk als handhaven. Zo hebben we meertalige folders uitgedeeld bij de glastuinbouw en het asielzoekerscentrum, toen bleek dat er massaal illegaal werd gevist door buitenlandse werknemers. Vervolgens zat er niemand meer zonder pas!”

Info

Doede de Boer, de gedreven coördinator

Wie meer wil weten kan contact opnemen met Doede de Boer, doede.de.boer@friesland. politie.nl of Jacob Bijlsma, [email protected]

Bijlsma zit dicht tegen zijn pensioen aan. Toch piekert hij er niet over om te stoppen met werken. Samen met Doede is hij regelmatig op pad om voorlichting te geven. “Een blikje fris blijft 50 jaar liggen in de natuur en kost je 75 euro als je wordt betrapt terwijl je het weggooit. Je moet de jeugd erin opvoeden. Als je ze laat zien hoe we met z’n allen de natuur verstoren en wat daarvan de gevolgen zijn, dan kun gedragsverandering bewerkstelligen. Soms krijg je zelfs meteen een goede tip: Hé, zulke fuiken staan ook in de sloot bij ons achter! “Ook de bestuurder die de groene prioriteiten uit het oog dreigt te verliezen, wordt meegenomen het veld in. “Je moet mensen met de neus op de feiten drukken, dat overtuigt altijd.”

De krant verschijnt jaarlijks in april als bijlage bij het vakblad Handhaving Nummer 4 – april 2010 Het Landelijk Overleg Milieuhandhaving is een nationaal samenwerkingsoverleg tussen ruim 500 overheden die zijn betrokken bij de handhaving van het leefmilieu. Om de handhaving effectief te organiseren en als overheid eenduidig te kunnen optreden initieert en faciliteert het LOM onderlinge afstemming, informatie-uitwisseling, samenwerking en ketenhandhaving. Hoofdredactie: Bert Kaspers Eindredactie, redactie en productie: Annette Mol, Creanet Fotografie: De Beeldredaktie Illustraties: De Beeldleveranciers/Carolien Feldbrugge Vormgeving en drukwerkproductie: GBS prepress

W W W. LO M . NL

NIEUWS

3

VOOR MEER NIEUWS KIJK OP WWW.LOM.NL

Veel inschrijvingen verkiezing Handhaver van het Jaar Voor de derde keer organiseert het LOM samen met het vakblad HandHaving de verkiezingen van de Handhaver van het Jaar en van het Handhavingstalent van het Jaar. Het ziet er naar uit, dat er een record aantal inschrijvingen gaat komen. In mei komt het expertcomité bij elkaar om uit alle inschrijvingen vijf nominaties voor te dragen. De leden van het expertcomité zijn; Henk Ruessink (VromInspectie), Yvonne van der Meer (Functioneel Parket), Pim Kapitein (Algemene Inspectiedienst), Mirjam Prinsen (Centrum voor Criminaliteitspreventie Veiligheid), Cees de Jong (Onderwijsontwikkeling en advies), Bert Kaspers (Landelijk Overleg Milieuhandhaving). Tijdens het congres Handhaven met een Ster op 9 september zal de winnaar bekend worden gemaakt.

Wist je dat in mei de eerste vakantiegangers hun zomerhuisje en tuin een grote beurt geven en dan allerhande afval dumpen in onze natuurgebieden? En dat in november er volop ‘kerstgroen’ en mossen worden geroofd? Op de Natuurwaaier (verkrijgbaar bij AgentschapNL) wordt per maand allerlei nuttige natuurhandhavingsinformatie aangeboden.

GROENNETWERK

Regionale Bodemdagen Ketenhandhaving weer van start In 2009 werden voor het eerst Regionale Bodemdagen Ketenhandhaving (RKB) georganiseerd. De opkomst was hoog, de waardering groot. Daarom kunnen bodemhandhavers ook dit voorjaar weer de RKB in hun regio bezoeken. Om informatie uit te wisselen, nieuwe ontwikkelingen te bespreken en samenwerking te stimuleren. Voor handhavers die zich fulltime, maar zeker ook voor hen die zich parttime met de bodem bezig houden. Inschrijven kan via www.lom.nl ‘inschrijven bodemdagen’. Daar vind je ook het programma. Bij het ter perse gaan van deze krant was er nog plaats op 27 mei in Leeuwarden, 3 juni in Eindhoven en 10 juni in Amsterdam. Het LOM organiseert de RKB’s samen met SIKB, Bodem+, VROM-I en IVW.

krijgt NATUURWAAIER

Handhaver van het jaar 2009, Emilie Kuijper (l), en Handhavingstalent van het Jaar 2009, Wilco den Boer (r), ontvingen hun prijs in november 2009 van Handhaver van het Jaar 2008 Jos Sint Nicolaas.

De Stichting Groennetwerk, die bestaat uit de groene samenwerkingsverbanden Noord-Veluwe, Apeldoorn en Achterhoek, wil zich inzetten om in haar werkgebied aandacht te besteden aan de LOM prioriteit Natuur. Alle handhavers gaan daarbij gebruik maken van de informatie uit de Natuurwaaier. “Per periode van twee maanden vragen wij de deelnemers van de groene netwerken om aan een door het projectteam geselecteerd ‘groen’ onderwerp bijzondere aandacht te besteden”, aldus projectleider Peter Pfaff. Het LOM ondersteunt dit initiatief door alle deelnemers te voorzien van een gratis Natuurwaaier.

Kerngroep Natuur maakt analyse bestaande samenwerkingsverbanden

HANDHAVERS goed vertegenwoordigd op LinkedIn

Om invulling te geven aan de landelijke prioriteit Natuur heeft het LOM de kerngroep Natuur ingesteld, onder leiding van Pim Kapitein, hoofdinspecteur bij de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit. De kerngroep is begonnen met een aanzet te maken voor de implementatie van de gemaakte afspraken in het in 2008 afgesloten convenant ‘Programmatisch handhaven natuurwetgeving’. Daarin zijn afspraken gemaakt tussen provincies, het Openbaar Ministerie, de politie en de douane over een gecoördineerde inzet van ieders bevoegdheden, mensen en middelen. Voor de verdere uitvoering wil de kerngroep aansluiten bij de binnen de LOM-structuur en de provinciale handhavingsstructuur opgebouwde samenwerkingsverbanden. Drie bestaande regionale samenwerkingsverbanden – Waddenzee, Noord-Veluwe, Stichting Groen Netwerk en Oosterschelde – worden momenteel geëvalueerd om daaruit best practises voor regionale afstemmingen en samenwerking te halen.

Al meer dan 1300 handhavers hebben zich ingeschreven op de groep: Handhaving en Toezicht op LinkedIn. Op het Internet is zo een flink netwerk van professionals ontstaan die werkzaam zijn in toezicht, opsporing en handhaving. Regelmatig worden er interessante discussies over het werkterrein gestart. Groepseigenaar is Rob Velders, die wekelijks een nieuwsbrief verstuurt en ook voor de nieuwsvoorziening op Handhavingsportaal zorgt.





)FU
-0.
JO
QFSTQFDUJFG

Het LOM in perspectief

4BNFO
CJKESBHFO
BBO
FFO
CFUFSF
OBMFWJOH

Het LOM heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een platform waarbij de focus ligt op uitwisseling van kennis en ervaring en het maken van afspraken over praktijk en uitvoering. Vanuit de aanwezige kennis en ervaring willen de leden zich richten op afspraken en omstandigheden die de uitoefening van hoogwaardig toezicht en handhaving mogelijk maken. Een overzicht van de activiteiten van het LOM staat beschreven in de zojuist verschenen publicatie “Het LOM in perspectief”. Het boekje is gratis op te vragen bij het LOM of te downloaden van www.lom.nl.

Bespreking evaluatie pilot kruispuntbank Vuurwerk Op de LOM-vergadering in juni 2010 zal de pilot kruisbank Vuurwerk worden besproken. Belangrijkste aandachtpunt wordt de methode waarop de kruispuntbank ook geschikt kan worden gemaakt voor de andere landelijke prioriteiten. De volledige agenda en de verslagen van de LOM-vergaderingen zijn in te zien op www.lom.nl.

Carla van Ommen, handhaver met een ster

Wat ziet de burger, hoe reageer je op verschillende situaties?

Zichtbaar, stevig en vakkundig

nodig is. En last but not least: je moet oog hebben voor alles wat niet in orde lijkt te zijn. Een vakkundige handhaver ontwikkelt daar gevoel voor. Regelmatig gaan we hier daarover met elkaar in gesprek. Hoe vul je je rol in? Wat ziet de burger? Hoe reageer je op verschillende situaties?

“Ik geloof in de gecombineerde aanpak.” Carla van Ommen is hoofd Vergunning en Handhaving Stadswerken bij de gemeente Utrecht en verantwoordelijk voor het toezicht op overlast van afval, hondenpoep, verkeerd parkeren, kapot straatmeubilair, evenementen, graffiti… eigenlijk op alles wat in de openbare ruimte plaatsvindt. Een vrouw met passie voor het vak en ambitie om het beste uit haar handhavers te halen. de openbare ruimte tot geluidsoverlast, van plezierjachten tot dierenleed in de achtertuin. Dat maakt het vak spannend.” Van Ommen houdt haar 130 toezichthouders en handhavers drie kernwaarden voor: zichtbaar, stevig en vakkundig. “Een goede handhaver is aanwezig en aanspreekbaar, moet vertrouwen uitstralen en een klantgerichte instelling hebben. Maar hij of zij moet ook durven doorpakken als het

Foto: Manon van der Drift

De ontwikkelingen in het vak toezicht en handhaving gaan snel. Bestuursrechtelijk kan meer dan menigeen denkt en de samenwerking met het strafrecht vraagt een actieve rol en daarnaast is de oog- en oorfunctie voor de collega-handhavers bijna even belangrijk als de eigen taakinvulling. “Zeker als je regelmatig op straat aanwezig bent, kun je voor anderen signalerend optreden: van vernielingen in

Samenwerken op lokaal niveau Vervuiling gaat vaak gepaard met vernieling, geluidsoverlast en met een gevoel van onveiligheid bij de omwonenden. We zijn dan wel geen landelijke prioriteit, maar geloven absoluut dat samenwerking ook op lokaal niveau zijn vruchten afwerpt. In alle vijf de gebieden in Utrecht hebben we tweewekelijks handhavingsoverleg samen met de politie, de gebiedsmanagers van Stadswerken en de veiligheidscoördinatoren. Met elkaar spreken we prioriteiten, inzet en de manier van handhaven af. Vervolgens doet een ieder zijn deel en zorgen we samen voor een schone en veilige buurt.

4

voor handhavers leefomgeving

Inschrijving LOM congres geopend

Handhaven met een ster Op 9 september 2010 wordt het grote, tweejaarlijkse LOM handhavingscongres georganiseerd. Locatie: de Van Nelle Ontwerpfabriek in Rotterdam. Deze keer met de titel: Handhaven met een ster. Met elkaar op zoek naar de ster die sterrenkoks en toprestaurants krijgen, maar dan voor de handhaving! Hoe kunnen we in de toekomst nog beter, efficiënter en effectiever gaan handhaven? Schijf je snel in via www.lom.nl. Het programma is ook deze keer weer uitdagend, gevarieerd en voor alle kleursporen. Met discussies, debatten, workshops, praktijkvoorbeelden, demonstraties, dilemma’s, maar vooral ook oplossingen die het vak op een hoger niveau brengen. De focus ligt op de uitvoerende taken in de handhavingpraktijk en natuurlijk op de landelijke handhavingprioriteiten. Het congres is gericht op de toekomst. De

litie en Openbaar Ministerie… het staat allemaal op de agenda. Er zijn circa 30 workshops. Het volledige programma staat op www.lomcongres.nl. Interessant voor handhavers belast met uitvoerende, sturende, coördinerende, strategische of bestuurlijke taken. Deelname is geheel gratis!

grote veranderingen die in beweging zijn gezet, zullen als een rode draad door het programma lopen. De ontwikkelingen rondom de regionale uitvoeringsdiensten, de maatregelen op personeelsbeleid, het informatiebeleid en de informatie-uitwisseling tussen diverse overheden, het samenwerken in ketens, de wisselwerking tussen eigen bevoegdheden en die van anderen, variërend van de buurgemeente tot po-

Inschrijven kan nu!

Kijkje in de keuken…

Inschrijven kan via www.lom.nl. Bij de inschrijving kunnen vragen worden doorgegeven die tijdens het congres door toonaangevende collega’s zullen worden beantwoord. Deelnemers kunnen een keuze maken uit circa 30 verschillende workshops, waarvoor moet worden ingeschreven. Alle andere programma-onderdelen (energizers, debatten, gesprek met de smaakmakers) zijn vrij toegankelijk. Advies: kies niet meer dan twee workshops, en neem ook een kijkje in de keuken!

Aan tafel met… Om 10.00 uur start een talkshow onder leiding van Maria Henneman. Met aan tafel Harry Paul, voorzitter van het LOM en Inspecteur Generaal VROMInspectie, Jenny Thunnissen, de nieuwe Inspecteur Generaal Inspectie Verkeer en Waterstaat, Albert van Wijk, hoofdofficier van het Functioneel Parket en Emilie Kuijpers, handhaver van het jaar 2009. Onderwerp: Hoe kunnen we in de toekomst nog beter functioneren? Een selectie van de vragen die de deelnemers bij de inschrijving hebben gesteld, zal aan de verschillende sprekers worden voorgelegd!

Van 11.00 tot 17.00 uur is de kennismarkt geopend. Op het grote plein zijn verschillende terrasjes, buffetten, een smoothiebar en chocoladefontein te vinden en maakt een Barista de lekkerste koffie. Een prima plek om lekker te netwerken, nieuwe contacten te leggen of even te loungen in de documentaire-hoek. Op van te voren aangekondigde momenten zijn er smaakmakers aanwezig: deskundigen met wie over bepaalde onderwerpen wat dieper in gesprek kan worden gegaan. Zo’n 25 standhouders zullen binnen en buiten het gebouw aanwezig zijn met informatie en demonstraties. Wie even vanuit een andere invalshoek wil kijken, kan aansluiten bij de energizers: verrassende sprekers met een andere kijk op ketenhandhaving en samenwerking.

HANDHAVEN MET EEN STER. HOE DOE JE DAT?

FOTO: HENRIETTE GUEST

Ketenkrant

Harry Paul, voorzitter LOM en Inspecteur Generaal VROM-Inspectie, deelnemer tafelgesprek en debat ‘Stand van zaken RUD’s: “Een goede handhaver (m/v) heeft kennis van zaken. Hij concentreert zich op de grootste risico’s en heeft oog voor bedrijfsprocessen. Vertrouwen is zijn uitgangspunt, opzettelijke regelovertreding pakt hij hard aan. Een goede handhaver is helder over zijn taak en over zijn bevindingen, is attent en helpt bij de naleving. En, hij werkt nauw samen met collega’s van andere inspectiediensten.”

Bekendmaking Handhaver van het Jaar 2010 Na de lunch zal Wim Schreuders, de Inspecteur Generaal Voedsel en Waren Autoriteit de nieuwe handhaver van het jaar bekendmaken.

Aa n

ta fel met… + Beke ha ndh ndma king a ve het jaa r r va n 201 0

Jenny Thunnissen, Inspecteur Generaal Inspectie Verkeer en Waterstaat, deelnemer tafelgesprek en smaakmaker: “Vertrouwen als uitgangspunt: wie uit zichzelf wil en kan naleven, wordt niet lastig gevallen met inspecties, alleen met reality checks. Voorwaarde: zelf melden van incidenten en overtredingen. Inspecties richten zich op degenen die niet willen naleven. Daar moeten we niet aarzelen op te treden met harde sancties. En samenwerking moet: toezichthouders vertrouwen allemáál dezelfde organisatie en treden allemáál op tegen hardnekkige niet-nalevers. Wat ook moet: een onberispelijke dienstverlening door de overheid; voorlichten, informeren, digitaliseren, bereikbaar zijn.”

ingang auto’s

es Terra sj

Infoma r

kt

tten Buffe

en g n ou

a l le Boven: op s h works

Debatruimte

L

Smaakmakers

zers i g r e En

ingang OV

Buiten: boot IVW, helikopter

Albert van Wijk, hoofdofficier Functioneel Parket, deelnemer tafelgesprek en debat over stand van zaken RUD’s: “Een handhaver met een ster is voor mij een collega uit het werkveld die verder kijkt dan zijn of haar organisatie. Die wil samenwerken, wil leren van elkaar en initiatieven neemt om samenwerking te realiseren. De bestrijding van milieucriminaliteit kan het Openbaar Ministerie niet alleen, dat moeten we met z’n allen doen!”

5

Otto Hegeman, implementatiemanager:

Foto: Klaas Jilderda

niet voor niets

PRIORITEIT !!

“Asbest is sinds 2005 Landelijke Prioriteit. Onderzoek heeft aangetoond dat het naleefgedrag van burgers en bedrijven slecht is en de risico’s voor toezichthouders en omwonenden aanzienlijk. De Rekenkamer en de VROM-Inspectie hebben al in 2008 benadrukt dat er kansen liggen als asbest een hogere prioritering krijgt en er beter wordt samengewerkt. De Gezondheidsraad en de ministeries hebben in 2009 rapporten uitgegeven waaruit blijkt dat asbest gevaarlijker is dan gedacht en dat 50 tot 80 procent van alle asbest illegaal wordt verwijderd. Gemeenten, de belangrijkste schakels, geven helaas nog onvoldoende prioriteit hieraan en missen de juiste deskundigheid voor de asbesthandhaving. Ook de samenwerking en de noodzakelijke informatie-uitwisseling lijkt moeilijk van de grond te komen.

Let op sloopvergunning en asbestvrijverklaring

Foto: Boudewijn Rossy

Howel complex is het eigenlijk relatief eenvoudig om op korte termijn de handhavingsketen te versterken. Meer gediplomeerde asbestdeskundigen (sc570) bij de gemeente en de aandacht vooral richten op twee cruciale risicomomenten: de sloopvergunningverlening en de asbestvrijverklaring. Dit betekent altijd om een inventarisatierapport vragen bij verbouwingswerkzaamheden, ook bij vergunningvrij bouwen! En vervolgens de huidige administratieve controle van de vrijgavemeting wijzigen in een controle ter plaatste zodat laboratoria geen onvolledige vrijgaves kunnen afgeven.

Uitvoeringsprogramma opgesteld Toezicht op asbestverwijdering is opgedragen aan verschillende publieke en private instanties. Het LOM heeft met alle betrokken organisaties een uitvoeringsprogramma opgesteld waarin concrete activiteiten zijn afgesproken. Hierdoor kunnen we de keten beter sluiten, informatie uitwisselen over niet-nalevers en gerichter toezicht uitvoeren. Dit kost minder capaciteit en levert meer op dan als je er alleen voor staat. Naast al deze handhavingsgerichte activiteiten ligt er voor alle overheden de opgave het publiek bewust te maken van de risico’s met asbest. Door meer bekendheid met de risico’s kan worden bereikt dat men vooraf bewuster omgaat met asbest.”

Alle rapporten zijn te vinden op www.handhavingsportaal.nl, het uitvoeringsprogramma staat op www.lom.nl. Otto Hegeman is voor informatie of ondersteuning altijd te bereiken via 06 – 54904130.

Info

ASBEST

Informatie-uitwisseling tussen strafrecht en bestuursrecht. Een succesverhaal

Onzichtbare ASBESTKETEN onder de loep

In Noord-Holland zijn 150 organisaties die handhaven. Dat waren 150 puzzelstukjes die slecht met elkaar communiceerden, een eldorado voor de overtreder. Dat moet anders kunnen, besloot men in 2006. Dus werd een bestuursconferentie georganiseerd om de afstemming tussen straf- en bestuursrecht beter te regelen. Met de uitkomsten ging een werkgroep aan de slag onder leiding van de toenmalige burgemeester van Uithoorn Berry Groen en het toenmalige Hoofd van het Functioneel Parket in Amsterdam, Yvonne van der Meer. Hanne Nieuwboer, regioconsulent bij het Team Regie Handhaving van de Provincie Noord-Holland is betrokken vanaf het begin. In vijf stappen schetst ze pittige dilemma’s, een succesvolle methodiek en de ingrediënten voor een geslaagd samenwerkingsproject. STAP

1

Men moet willen

Alles begint en eindigt bij de wil van mensen om mee te werken. Hoe krijg je verschillende culturen zover dat ze informatie willen uitwisselen? Op de conferentie klonk de gedeelde wens om milieuhandhaving efficiënter en effectiever aan te pakken. Er was voor iedereen dus wat te winnen! De eerste stap was toen het opstellen van een convenant tussen gemeentes, provincie, politie en justitie over informatieuitwisseling.

STAP

2

Gemeenschappelijk probleem kiezen

Vervolgens was het zaak een gemeenschappelijk gedragen onderwerp te kiezen, waarmee de informatie-uitwisseling in werking kon worden gezet. Asbest bleek een provinciebreed probleem, waar niemand in zijn eentje uitkwam. Nieuwboer: “Asbest is een hardnekkig probleem. Naar de letter van de wet is alles goed geregeld en zou al het asbest veilig op de stortplaats terecht moeten komen. Toch klopt er iets niet. De marktwerking dwingt bijna om de regelgeving te ontduiken. Voor de kleine aannemerij is het te ingewikkeld en te duur om alles volgens de regels te

doen en het levert asbestverwijderaars bij grote projecten veel geld op als ze de regels omzeilen. Uit het rapport Bartels blijkt dan ook dat 50 tot 80 procent van de asbestverwijdering illegaal – zonder vergunning – gebeurt. Ook de handhaving kent een dilemma. Op de gereguleerde stroom is een zware controle, maar wat te doen met de veel

grotere onzichtbare (illegale) stroom met freeriders?”

STAP

3

Wie zijn de experts?

Om effectief aan de slag te kunnen, moet je de juiste mensen bij elkaar krijgen. Iedereen moet kunnen doen waar hij of zij goed in is en dat op alle niveaus. Alle betrokken partijen hebben daarom vervolgens capaciteit vrijgemaakt. Dat leverde op: een stuurgroep met vertegenwoordiging uit alle regio’s; een werkgroep op managementniveau; per politieregio een team met experts op het gebied van asbest en informatie-uitwisseling van RMT’s (vooral veel dank aan alle tijd en energie die het IMT Noord-Holland-Noord erin heeft gestoken), Arbeidsinspectie, gemeenten en provincie, en misschien wel het belangrijkste een onafhankelijke projectleider die het project ging

trekken en zorgde voor samenwerking en samenhang. “Blijf niet wachten op de twijfelaars, maar ga door met degenen die enthousiast zijn. Afhakers moeten het gevoel krijgen dat ze de boot hebben gemist.”

STAP

4

Hoe pak je het aan?

Ons probleem met asbesthandhaving is: hoe kun je in beeld brengen wat je niet ziet? We hebben een methodiek verzonnen om anders te kunnen kijken. Bij asbest zijn we aan het eind van de keten begonnen: bij de stortplaats waar asbest legaal of illegaal uiteindelijk terecht komt. Met behulp van de papierwinkel – een analyse van de ‘harde data’ – kun je het spoor terugvolgen. Zo zijn alle bedrijven die in de keten een rol spelen in beeld gebracht. Vervolgens gingen we op zoek naar de ‘zachte data’ en hebben we met verschillende praktijkmensen op de knooppunten uit de keten gesproken. Toen we alle informatie bij elkaar legden, leverde dat veel overtreders op! Het voordeel van informatieuitwisseling was meteen voor iedereen duidelijk.

STAP

5

Uitvoeren

Concreet: er is een database gemaakt die gevuld is met alle cruciale informatie met betrekking tot het verwijderen van asbest waar alle bestuursrechtelijke en strafrechtelijke partners gebruik van maken. Uit de evaluatie blijkt dat alle doelen daadwerkelijk zijn gehaald en zelfs meer dan dat! • Door informatie te delen hebben we de keten beter in beeld gekregen dan ieder afzonderlijk had gekund. • Daardoor konden we echt informatie gestuurd handhaven.

• • • •

Effectief omgaan met geld en middelen. De beste inzetten op de juiste plek in de keten. Is de relatie strafrecht en bestuursrecht versterkt. En als bijvangst! De asbestketen is ontrafelt, de freeriders zijn gesignaleerd, er is reuring in de branche.

Handhaving alleen kan het asbestprobleem niet oplossen. Er wordt al jaren hard gewerkt aan de reguleringsketen, toch leidt dit niet tot het verdwijnen van de freeriders. Er is meer nodig. Geld. (Het kost geld als je je aan de regels houdt), bewustwording publiek (mag je buurman besluiten dat hij risico’s neemt met jouw gezondheid om goedkoper uit te zijn?) Ondersteuning aan de gemeentes. Zij krijgen vaak de Zwarte Piet, maar staan voor een complexe maar niet onmogelijke klus om alle verbouwingen goed op te pakken. Yvonne van der Meer: Een moord oplossen is eenvoudiger “Een moord oplossen is vele malen eenvoudiger, dan een echte milieuboef vangen. Milieucriminaliteit kenmerkt zich door de onzichtbaarheid van de slachtoffers, bij illegale asbestvervuiling kan het twintig jaar duren voordat iemand ziek wordt. De bindende factor voor een succesvolle vervolging van de milieuboeven is goede informatie. De methode is simpel en doeltreffend; informatie over vergunningen, ontheffingen en toezicht wordt gecombineerd met informatie van politie en Openbaar Ministerie. Er vindt een informatieanalyse plaats en het plaatje wordt meteen duidelijker. Zo wordt er optimaal gebruik gemaakt van de beschikbare informatie en doet elke ketenpartner waar hij goed in is.”

Ketenkrant

6

voor handhavers leefomgeving

Risicomomenten bodemketen in kaart gebracht Vorig jaar werd de bodembranche flink opgeschrikt door de ontdekking van een mega-fraudezaak. Adviesbureau Bodemstaete uit Vught bleek jarenlang vervalste bodemonderzoeksrapporten te hebben uitgegeven. En dat terwijl het bureau een Kwaliboerkenning had! Hetzelfde bleek het geval bij het bedrijf Elementair Putten waarvan inmiddels de Kwalibo-erkenning is ingetrokken. Recentelijk haalden Waalwijk en Gilze en Rijen het nieuws met ketenonderzoek bij drie bodembedrijven waar ernstige overtredingen op grote schaal waren geconstateerd. Er is flink reuring in de bodembranche, dus.

Fraude met certificaten 1. Vervalsen laboratoriumcertificaten 2. Kopiëren certificaten om de herkomst of samenstelling van een partij te vervalsen Peters: “Denk aan certificaten van zand uit zandwinputten die zonder voorafgaande analyse worden gekopieerd, zodat niet te bepalen is of het certificaat daadwerkelijk hoort bij de desbetreffende partij zand.”

Onvoldoende of onjuist onderzoek 3. Onvoldoende historisch onderzoek 4. Mengmonsters samenstellen op basis van gering aantal monsters 5. Verkeerde diepte bemonsteren 6. Onvolledig bemonsteren terrein of partij 7. Naast verdachte locaties boren 8. Steekbussen niet inzetten wanneer dit noodzakelijk is 9. Geen grondwatermonstername nemen 7 dagen na plaatsing en afpomping peilbuis.

Om veelvoorkomende overtredingen in de bodemketen beter in kaart te brengen verscheen eind 2009 rapport ‘Lessen uit de zaak van een frauderend bodemadviesbureau’. Hiervoor werd geput uit de ervaringen van de bodem interventieteams, aangevuld met interviews

van vertegenwoordigers uit verschillende gezagen in de bodembranche. Er is een lijst met 22 ernstige bodemovertredingen opgesteld. Ronald Peters, LOM implementiemanager bodem en grondstromen: “De grootste risico’s liggen bij onderzoek, transport, opslag en verwerking van grond.”

“De beste aanpak om de freeriders te pakken te krijgen, is samenwerken”, benadrukt Peters. “Het delen van informatie zorgt ervoor dat structurele freeriders minder makkelijk door de mazen van het net kunnen glippen. Door de belangrijkste risicomomenten te benoemen, kunnen we onze energie efficiënt en effectief inzetten. Steeds meer komen bodemhandhavers bij elkaar om de informatie-uitwisseling op gang te brengen en de keten te kunnen sluiten. In veel provincies zijn inmiddels multidisciplinaire interventieteams ingesteld. Dat begint tot spraakmakende resultaten te leiden, dat blijkt.”

10. Partijdefinitie niet zuiver vastgesteld 11. Samengestelde partijen als een partij bemonsteren

Mengen 12. Verschillende kwaliteiten grond worden niet gescheiden gehouden bij ontgraven, opslag, uitzeven en afvoer

Peters: “We hebben het al vaker geconstateerd: ernstig verontreinigde grond verlaat de saneringslocatie om vervolgens ergens anders aan te komen als licht verontreinigd.”

Peters: “Het afwijken van een protocol is te rechtvaardigen als maar transparant is wat er gebeurt en in de rapportage uitleg wordt gegeven. Van fraude kan sprake zijn wanneer er bij de uitvoering van de bemonstering wordt afgeweken van het protocol, terwijl in de rapportage wordt vermeld dat conform protocol is gewerkt.”

BODEM

DE 22 ERNSTIGSTE BODEMOVERTREDINGEN

Samenwerking steeds beter

Slecht saneren 13. MKB’er niet inzetten tijdens kritische momenten van een bodemsanering 14. Restverontreinigingen niet vastleggen en melden 15. Ongekeurde grond toepassen in een sanering 16. Verontreinigd water lozen 17. Omkatten van grond

Verkeerd toepassen van materiaal in werk 18. Administratieve bestemming is anders dan de werkelijke bestemming 19. Grond niet reinigen of storten, maar elders toepassen 20. Werken zonder toestemming 21. Niet melden bodemwerkzaamheden 22. Werken zonder Kwaliboerkenning

Rob de Nooijer is inspecteur milieuhandhaving Provincie Zeeland en heeft zich de afgelopen twee jaar voornamelijk met de bodemhandhaving bezig gehouden. De lijst met 22 bodemovertredingen in deze vorm is hem niet bekend. Suggesties om de fraude aan te pakken heeft hij wel.

TREKKERSNETWERK biedt praktische hulp Gerard Kruse is milieu-inspecteur bodem van de Gemeente Enschede en voorzitter van het Trekkersnetwerk Bodemkwaliteit Overijssel. Een gedreven handhaver die verder kijkt dan zijn eigen taakgebied. Hoe denkt hij over fraude in de bodem?

Wat zijn de belangrijkste frauderisico’s? “Het grootste probleem is volgens mij het gebrek aan capaciteit bij het toezicht. Malafide ondernemers wegen het financieel gewin en de pakkans tegen elkaar af. Verhoog je de pakkans, dan zal de fraude afnemen. Eigenlijk zou elk bevoegd gezag over minimaal 0.5 fte bodemhandhaving moeten kunnen beschikken.”

Hoe kun je fraude het beste aanpakken? “Ik geloof in ketenhandhaving. Daarom ben ik naast mijn werk als bodemhandhaver ook voorzitter van het Trek-

Tegen welke bodemfraude lopen jullie aan? “Voornamelijk Kwalibo-overtredingen: niet gecertificeerde uitvoerders of mkb’ers. De meeste van deze overtre-

lokale overheden?

dingen worden al bij de melding geconstateerd, zodat we niet repressief handhavend hoeven op te treden. Het niet-melden scoort ook hoog, met als resultaat dat saneringen niet door ons werden gecontroleerd.”

Hoe kun je fraude het beste aanpakken? “Zorgen dat je aanwezig bent, altijd consequent optreden en duidelijk communiceren. Maar de wetgeving mag ook wel iets duidelijker en lagere overheden zouden meer bevoegdheid

moeten hebben om handhavend op te treden.”

Leg dat eens uit… “Neem nou het logboek dat de mkb’er verplicht moet bijhouden. Lokale overheden zijn geregeld ter plekke aanwezig bij een sanering en zien wat er gebeurt. Wij controleren echter alleen of er een logboek ligt, de inhoud controleert de VROM-Inspectie als wij hebben gewaarschuwd omdat er iets niet klopt in de sanering. Dat is toch niet handig?”

kersnetwerk Bodemkwaliteit Overijssel (TBO) geworden. De leden van het netwerk komen drie keer per jaar bij elkaar om informatie uit te wisselen, kunnen tussentijds lastige vragen via de mail met elkaar bespreken en werken in projectgroepen samen om richtlijnen voor handhavingsproblemen op te stellen. Dat is juist voor de 0,2 ftecollega’s bij kleine gemeenten, een grote steun in het veld. In het TBO zijn vertegenwoordigd de provincie, alle gemeenten, de waterschappen, politie, VROM-Inspectie, Inspectie Verkeer en Waterstaat en het SEPH.”

Een voorbeeld ter inspiratie? “Ons nieuwste project richt zich op het vastleggen van partijvolumes. Bij een partij-onderzoek wordt altijd het volume van de partij vastgelegd. Dit volume kan vervolgens slechts een keer worden toegepast. Wij registeren alle toepassingsmeldingen van het gemelde volume. Wordt er meer volume toegepast dan waar het partij-onderzoek betrekking op had, dan hebben we een fraudezaak te pakken.”

ROB DE NOOIJER (R) MET EEN PID-METER (VLUCHTIGE STOFFEN) BIJ DE SANERING VAN EEN VOORMALIG BENZINESTATION IN GOES

FOTO: DE BEELDREDAKTIE/JOOP VAN HOUDT

FOTO: DE BEELDREDACTIE/CHRISTIAN VAN DER MEIJ

Meer bevoegdheden voor

7

Nederlandse aanpak REACH voorbeeld voor Europa

Handhavers moeten juiste ondersteuning krijgen Vorig jaar was hij 25 jaar in dienst bij de VROM-Inspectie (VI), de laatste tien jaar vooral in de handhaving mileugevaarlijke stoffen. Jos van den Berg stond aan de wieg van de handhaving van REACH en weet precies hoe je een samenwerkingsproject van de grond trekt. Nationaal maar ook internationaal. Zijn boodschap: je moet een handhaver ondersteunen met een goede organisatie en de juiste informatie.

VROM is trekker is van het dossier chemische stoffen, maar ook de ministeries van VWS en SZW zijn betrokken. Al voordat de wetgeving in 2008 definitief werd, kwamen de handhavende diensten van de betreffende ministeries (VI, Arbeidsinspectie en Voedsel en Waren Autoriteit) bij elkaar om een handhavingstrategie, een voorstel voor de samenwerkingsorganisatie en een handhavingprogramma op te stellen.

Hoe maak je een gezamenlijk plan?

Verdere nationale voorbereiding

Van den Berg: “We hebben voor we begonnen acht vragen opgesteld. Toen elke vraag was beantwoord, hadden we een prachtig plan van aanpak om gezamenlijk te kunnen gaan handhaven.”

FOTO: VINCENT VAN DEN HOOGEN

REACH (Registration, Evaluation and Authorization of Chemicals) is een Europese verordening die bedrijven verplicht om diverse rapportages over productie en gebruik van chemische stoffen op te stellen met het oog op arbeidshygiëne, veilige consumentenproducten en het voorkomen van milieuschade.

“Van april tot december 2009 hebben we in 25 landen 1600 inspecties van de verplichte registratie en het veiligheidsinformatieblad uitgevoerd. Doordat alle landen met elkaar de voorbereiding en uitvoering hebben afgestemd, konden ze allemaal dezelfde kennis opdoen en dezelfde werkwijze volgen.”

Die vragen waren: 1. Wat moeten we handhaven? 2. Hoe gaan we het aanpakken? 3. Wie moeten gaan handhaven en in welke samenwerkingsvorm? 4. Hoeveel tijd is er nodig om het goed te kunnen uitvoeren? 5. Welke informatie en 6. Welke bevoegdheden heb je nodig? 7. Wat moeten we doen aan opleiding? 8. Hoe pakken we dit binnen Europa op?

1600 inspecties in 25 landen “Dat laatste puntje is van belang, omdat bedrijven door heel Europa aan dezelfde verplichtingen moeten voldoen. Handhaving is weliswaar een nationale verantwoordelijkheid, maar je staat

veel sterker als in alle landen dezelfde lijn wordt gevolgd.” Omdat Nederland zijn zaakjes al snel op orde had, werden Van den Berg en directeur-inspecteur Joop Blenkers gevraagd (mede)trekkers van de Europese samenwerking te worden.

Als ondersteuning in eigen land heeft de projectgroep een gezamenlijk jaarprogramma opgesteld, de sanctiestrategie afgesproken en gezorgd voor gezamenlijke rapportage en persberichten. Ook hebben ze een website en een helpdesk ingericht. “Doordat wij de REACH-wetgeving goed hadden voorbereid, werd het gezamenlijke handhavingsproject een succes. De nationale handhavers voelden zich gesteund: de juridische context klopte, de bevoegdheden waren afgestemd en de informatievoorziening en trainingen waren hetzelfde. Pas als je dat allemaal goed hebt geregeld, kun je van een handhaver verwachten dat hij zijn taak goed oppakt!.”

Winst voor mens en dier Veertien mensen bij Dienst Regelingen (DR) van LNV doen de handhaving. Eén daarvan is Diana van Doorn, sinds juli 2008 verantwoordelijk voor de afhandeling van meldingen over verwaarloosde en mishandelde dieren. “Je schrikt ervan als je ontdekt hoeveel dierenleed er in Nederland voorkomt”, verzucht ze. Diana is enthousiast over de mogelijkheden die het bestuursrecht de handhaving biedt.

Waarom kies je liever voor bestuursrechterlijk dan voor strafrechtelijk optreden?

maatregelen nemen en een stap verder gaan door bijvoorbeeld verwaarloosde dieren zelf in te bewaring nemen.

“Vanuit het bestuursrecht probeer je een onrechtmatige situatie te herstellen in plaats van de overtreder te bestraffen. Je kunt snel ingrijpen, adequate rechtsmiddelen inzetten en – het belangrijkste – je werkt samen met de overtreder aan een oplossing. Bij het strafrecht moet er een vermoeden van een strafbaar feit bestaan en is opsporing aan de orde. Met het bestuursrecht mag je op grond van een melding meteen een controle houden, waarbij de gecontroleerde alle medewerking moet verlenen. Blijken er misstanden te zijn, dan gaan wij met de overtreder in overleg om de situatie op te lossen. Zonodig kunnen maatregelen worden opgelegd en kan je bijvoorbeeld met streng toezicht de vergunninghouder verantwoordelijkheden opleggen zonder als overheid direct in een overnemende rol te komen. Is de situatie schrijnend, dan kun je met spoedbestuursdwang ook meteen

Lekker makkelijk voor de overtreder! Je kunt dus gewoon overtredingen begaan. Word je betrapt, dan krijg je de tijd om de boel in orde te maken!

Voor informatie of het melden van dierenleed: 0800-223332 (op werkdagen 8.30-16.30 uur)

“Nee, zo simpel is het niet. Een voorbeeld. Eén van onze eerste zaken, die we met bestuursrecht hebben afgehandeld, betrof een boer wiens koeien in een te kleine bouwvallige stal met scherpe uitstekels stonden. De dieren zelf waren op een paar na (nog niet!) verwaarloosd. Onder het strafrecht hadden we alleen de paar ongezonde exemplaren in beslag kunnen nemen en een proces verbaal kunnen opmaken, maar was de situatie voor de andere koeien niet verbeterd. Met bestuursdwang hebben we een situatie gecreëerd die in overeenstemming is met de geldende wetten en regels. Uiteindelijk is iedereen beter af: de boer gaat verder met zijn bedrijf, de koeien hebben een nieuwe stal en de overheid kan alle kosten verhalen. Met bestuursrecht is meer mogelijk dan we denken. Je kunt heel sterk op correcties en gedrag sturen, zonder in een overnemende rol te komen!”

Het alsmaar groeiende aanbod van consumentenelektronica zorgt tevens voor een steeds grotere stroom elektronica-afval. Door producenten en importeurs is een retoursysteem opgezet waardoor deze afvalstroom apart kan worden verwerkt en de schaarse en milieubelastende grondstoffen kunnen worden hergebruikt. “We willen het voor alle overheden makkelijker maken om bij te dragen aan een goede naleving in de afvalketen van elektronica”, vertelt Paul van Oosterhout, die namens de VROMInspectie (VI) projectleider is van deze LOM-prioriteit. “We geven voorlichting en ontwikkelen modellen (vragenlijsten, voorbeeldbrieven) om handhavingsprojecten rond elektronica-afval op te kunnen zetten.

Afvalcirkel begint bij informeren consument “Als een afvalcirkel ergens begint, dan start die van de elektronica bij het informeren van de consument. Die moet weten dat afgedankte elektronische apparatuur niet bij het restafval mag. Afgeven bij de winkel kan gratis als je een soortgelijk apparaat koopt. Afgeven bij de gemeentelijke milieustraat is altijd gratis. Als het apparaat kapot of heel oud is, kan de consument het beste de stekker eraf knippen. De kans

Paul van Oosterhout (l) en Cees Catsburg: “Afgedankte elektronische apparatuur mag niet bij het restafval.”

Bel het Meldpunt Elektronicaafval, 070-3394341 voor meer informatie over handel in afgedankte elektronica of voor het aanvragen van ondersteuning om met het onderwerp aan de slag te gaan.

is dan groter dat het apparaat ook echt als afval gerecycleerd wordt en niet op reis gaat als ‘tweedehandsje’.”

Terug naar de bron “Onder de titel ‘Terug naar de bron’ heeft de VI in 2009 een handhavingsproject opgezet om de bron te traceren van in de haven aangetroffen containers met elektronica-afval,” vult Cees Catsburg van de VI aan. “Drie grote ketens van Afrikaanse handelaren die door consumenten onder garantie geretourneerde kapotte apparaten opkochten bij grote winkelketens, zijn opgerold.

Afgedankte apparaten worden namelijk regelmatig doorverkocht en uitgevoerd naar Afrika of Azië. Dat lijkt mooi, hergebruik in Afrika, maar in veel gevallen worden die afvalstoffen in voor mens en milieu slechte omstandigheden gerecycleerd of gestort.”

Grijs gebied in handhavingsketen De gemeenten houden toezicht op burgers en winkeliers. Provincies houden toezicht op milieustraten en afvalverwerkers. De VI ziet toe op de uitvoer van afvalstoffen. “Daartussen zit een grijs gebied zonder vergunningen van opkopers, handelaren, kringloopwinkels en dergelijke”, benadrukt Van Oosterhout. “Hier zitten ‘vrije jongens’ tussen die balanceren op de rand van de illegaliteit op het vlak van milieu, fiscaliteit en sociale zekerheid. Een lastige maar vanuit handhavingperspectief belangrijke doelgroep, waarbij vooral de gemeente via een oog- en oorfunctie kan signaleren en eventueel optreden. Maar ook voor de politiemilieutaak is het een interessant terrein. Met onze voorlichting richten we ons dan ook vooral op de aanpak van dit grijze gebied.”

FOTO: DE BEELDREDACTIE/DIERK HENDRIKS

Handhaven met bestuursrecht

Het begint bij het INFORMEREN van de CONSUMENT

Info

FOTO: DE BEELDREDAKTIE/PHIL NIJHUIS

Landelijke prioriteit EVOA, elektronisch afval

Ketenkrant

8

voor handhavers leefomgeving

Botsing op de Waal

Handhaver van het Jaar neemt Talent op sleeptouw Midden in de nacht komen op de Waal een Duitse tanker en een containerschip bijna frontaal met elkaar in aanvaring. Rijkswaterstaat (RWS), een van de toezichthouders op de vaarwegen, informeert meteen de piketinspecteur van Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW). De tanker vervoert zware stookolie. De blauwe kegels op het containerschip geven aan dat er gevaarlijke stoffen aan boord zijn. Nog niet bekend is of er lekken zijn. De dienstdoende IVW-inspecteur is er binnen een uur. fen aan boord. De metingen, waarmee ’s nachts meteen is begonnen, geven echter nog geen verontrustende signalen af. Om de twee uur worden er vervolgens metingen uitgevoerd om er zeker van te zijn dat er geen lekkage is.

Handhaven bij IVW Scheepvaart IVW Scheepvaart houdt toezicht op 9000 objecten in Nederland, waaronder vracht- en passagiersschepen, veerponten, waterbussen, bunkerstations (tankstations) en containerterminals. Sint Nicolaas: “Als je bij ons je werk goed wilt doen, moet je nogal wat kennis hebben. Denk aan de Binnenvaart-

FOTO: DE BEELDREDAKTIE/JIRI BüLLER

De volgende morgen neemt Jos Sint Nicolaas, hoofdinspecteur IVW Scheepvaart Handhaving Binnenvaart en Gevaarlijke Stoffen, stagiair Wilco den Boer mee naar de vluchthaven in IJzendoorn waar beide schepen inmiddels liggen. Jazeker, twee bekende namen in handhavingsland! In november 2009 werd Wilco niet alleen benoemd tot Handhavingstalent van het Jaar, maar kreeg hij ook meteen een stage aangeboden bij – inderdaad – de voormalige Handhaver van het Jaar: Jos Sint Nicolaas. Voor Wilco is het ongeluk een mooie praktijkervaring. Op de ladingslijst blijkt bij de meeste containers ‘lading onbekend’ te staan vermeld. De ervaren Sint Nicolaas weet

“Bij de botsing zijn bij het containerschip de motoren van de fundatie afgescheurd en containers verschoven. Varen zit er voor beide schepen voorlopig niet meer in.” Sint Nicolaas (l) is overtuigd van het belang om toekomstige collega’s zoals Wilco den Boer goed op te leiden. beslissen of een schip een vaarverbod krijgt opgelegd, moet je verstand hebben van het functioneren van de techniek en van de stabiliteit van de belading na een ongeval. En belangrijk voor alle handhavers: je moet met gezag zowel bestuurrechtelijk als strafrechtelijk kunnen optreden en evengoed met de directeur van een grote rederij als met de man op de steiger weten om te gaan”

uit herkomst, bestemming en stofidentificatienummers af te leiden dat er waarschijnlijk Cresol wordt vervoerd. Ook zijn er containers met resten Aluminiumchloride en met bijtende stof-

wet, Wet Vervoer Gevaarlijke stoffen, Scheepsafvalstoffenverdrag, de milieuwetgeving, arbeidswetgeving en de internationale overeenkomsten. Maar vergeet ook de hardware niet. Om te

Stagiair leert het meest in de praktijk Wilco heeft op de milieuopleiding niets over de scheepvaart gehad. “Ik leer hier elke dag wel wat. Een schip inspecteren is wel even iets anders dan een

instelling. Op school krijg je de theorie, maar in de praktijk leer je eigenlijk veel meer.” Na zijn stage blijft Wilco nog twee dagen per week bij IVW om te werken aan zijn afstudeerproject.

Jarenlang heeft onder andere Sint Nicolaas namens IVW overleg gevoerd over de aanwezigheid van vluchtwegen bij terminals. En met succes. De laatste jaren zijn alle 130 overslagterminals voorzien van steigers en trappen aan de voor- en de achterkant. “Met een onvolledig ingevulde ladingslijst brengt men de veiligheid van zijn bemanning en van de hulpverleners in gevaar”, leert Sint Nicolaas zijn stagiair. “Bij een ongeluk moet je immers precies weten wat je kunt aantreffen.” Gelukkig bleef het ongeluk op de Waal beperkt tot blikschade. Stagiair Wilco is weer een ervaring rijker.

Bijdragen aan de veiligheid Het handhaven van gevaarlijke stoffen gaat eigenlijk altijd om het bevorderen van de veiligheid van mensen. Sint Nicolaas geeft een voorbeeld. “Neem het vluchtwegendossier. Als er voorheen brand ontstond op een terminal bij het overpompen van gevaarlijke stoffen kon de bemanning geen kant op. De enige mogelijkheid om van het schip af te komen, was een sprong in het (soms brandende) water.”

Vernieuwend Toezicht in de glastuinbouw

Hoogheemraadschap, DCMR en AID

Daarnaast heeft de samenwerking tussen de handhavende instanties positieve gevolgen. Werd er in het verleden nogal makkelijk wat over de schutting gegooid, nu zoeken we met alle partijen naar een oplossing.”

controleren voor elkaar

Wat betekent het voor jullie persoonlijk? “Ons werk is veel leuker geworden! We hebben eigenlijk allemaal hetzelfde doel en in de uitvoering zijn veel raakvlakken. Bij een controle zie je nu niet meer een klein stukje, maar het hele bedrijfsproces, waardoor je een veel beter beeld krijgt van het reilen en zeilen van een bedrijf.”

FOTO: DE BEELDREDAKTIE/JMARCO DE SWART

Ondernemers in de glastuinbouw krijgen nog maar één keer in de drie jaar een inspecteur aan de deur voor de reguliere controle. Tenminste als ze zich in Delfland, Schieland of de Krimpenerwaard hebben gevestigd. Daar loopt sinds 2008 de pilot Vernieuwend Toezicht in de glastuinbouw. De betrokken handhavers uit de beide Hoogheemraadschappen Martine Wansink en Marcel Godefroy zijn enthousiast.

Hoe brengen jullie Vernieuwend Toezicht in de praktijk? Eigenlijk is het heel simpel. Voor de reguliere controle gaat één toezichthouder op pad, maar die doet dan wel meteen een volledige controle namens het Waterschap, de milieudienst Rijnmond en de AID. Met elkaar hebben we een planning opgesteld en vervolgens een verdeling gemaakt. In het begin – om het te leren – hebben we

gezamenlijke controles gedaan en een checklist opgesteld. Nu gaan we afzonderlijk op pad. Kom je ergens niet uit, dan kunnen we elkaar altijd bellen. Is iets niet in orde, dan volgt een hercontrole door de betreffende instantie.

Wat levert het op? Deze aanpak bespaart ondernemer en toezichthouder veel tijd en ergernis. Dat blijkt uit de onder de ondernemers gehouden enquête, die echt positieve

feedback opleverde. Een controleur is al snel een halve dag in het bedrijf aanwezig en ook de voorbereiding vraagt tijd van de ondernemer. Het scheelt dus aanmerkelijk als drie afzonderlijke bezoeken, worden vervangen door één.

Het Hoogheemraadschap zorgt voor de waterbeheersing en de waterkwaliteit. In het Westland is de meeste glastuinbouw van Nederland en wordt vooral gehandhaafd op (illegale) lozingen. Vanuit Vernieuwend Toezicht controleren Wansink (l) en Godefroy ook op bestrijdingsmiddelen (AID) en installaties (DCMR).