De Rode en Blauwe Loper Utrecht
Korte karakteristiek De Rode en Blauwe Loper bieden laagdrempelige ontmoeting aan bewoners in Overvecht met verschillende achtergronden. Voor de groep mensen met een psychische of lichte verstandelijke handicap en aanverwante problematiek is een eigen programma. Gedurende meerdere dagdelen zijn er diverse activiteiten, waaronder samen koken en eten. Doelgroepen Het gaat om die kwetsbare wijkbewoners die zich in een isolement bevinden vanwege psychische problemen. Veelal mensen met een psychiatrische achtergrond en/of lichte verstandelijke beperking. Daar zitten ook mensen bij met (stabiele) verslavingsproblematiek, mensen met een TBS en/of ex- daken thuislozen. Grotendeels een vaste groep, met enige wisseling in deelnemers. Soort activiteiten Op dinsdag wordt er in de beide Lopers samen gekookt en gegeten. Verder hebben de Lopers elk nog een andere dag waarop een afwisselend programma met o.a. creatieve activiteiten, beweging en uitstapjes wordt georganiseerd. Die activiteiten worden in overleg met de deelnemers bepaald. Het programma wordt enkele maanden vooruit gepland. Indicaties nodig Het betreft niet-geïndiceerde activiteiten voor een doelgroep die moeilijk te bereiken is. Het zijn wel meestal mensen die bekend zijn bij een zorg- of begeleidingsorganisatie en verwezen worden naar De Blauwe of De Rode loper.
Betrokken organisaties De Lopers worden georganiseerd door Cumulus Welzijn. Cumulus Welzijn heeft contacten met diverse zorgorganisaties over deelname van hun cliënten aan de Lopers. Bekostiging Beide lopers worden bekostigd via gemeentelijke subsidie. De Rode Loper maakt deel uit van de reguliere bekostiging van Cumulus Welzijn, terwijl De Blauwe Loper een projectsubsidie per jaar krijgt. Gesproken met Ad Tourné en Dien van Strien (Cumulus Welzijn).
Beschrijving van het project Start Cumulus Welzijn is in 2002 met de formule van De Rode Loper gestart in buurthuis de Boog in Overvecht. Bij de start was De Rode Loper vooral gericht op mensen met een psychiatrische achtergrond. Altrecht, SBWU (Stichting Beschermde Woonvormen Utrecht) en het Trimbos instituut hebben aan de basis gestaan omdat zij een behoefte signaleerden aan ondersteuning van deze doelgroep in hun sociale contacten. Hun doelgroep die zelfstandig woont, heeft moeite om contacten te leggen en verkeert vaak in een sociaal isolement. Door een laagdrempelige opvang te organiseren, kan dat doorbroken worden en kunnen mensen ook stappen gaan zetten naar andere ontmoeting of activiteiten In 2008 is De Blauwe Loper gestart, ook in Overvecht. In samenwerking met de SBWU is in 2008 ook een ontmoetingsgroep met een zelfde formule gestart in het buurtcentrum De Leeuw in de wijk Noordoost (vlak bij Overvecht). Voor de meeste deelnemers voorzien de beide Lopers in een langdurige of zelfs structurele behoefte aan enkele vaste momenten in de week voor ontmoeting en een activiteit in een sociaal verband: het biedt hen een vorm van dagbesteding en een sociaal netwerk. Veiligheid in de groep is daarbij belangrijk. Gaandeweg is De Rode loper zich meer gaan ontwikkelen tot een laagdrempelige ontmoetingsplek voor soortgelijke doelgroepen in sociaal isolement, zoals mensen met een verstandelijke beperking, en mensen met niet aangeboren hersenletsel. Deelnemers De organisatoren merken dat De Rode loper vooral aantrekkingskracht heeft op de wat oudere groep (40-70 jaar), de groep die al enigszins tot rust is gekomen en niet meer zoveel in het leven verwachten. De Blauwe Loper is gestart als tweede groep maar ook met de bedoeling om meer jongere deelnemers te trekken. Dat is niet gelukt. Jongeren willen toch andersoortige
activiteiten. Wel kent De Blauwe Loper ten dele een andere doelgroep, met sneller geprikkelde deelnemers. Om die reden wordt deze ook kleiner gehouden dan die van de Rode Loper (max 12 deelnemer bij Blauw tot 25 mensen bij de Rode Loper). Er vinden ook deels andere activiteiten plaats. Beide Lopers kennen grotendeels een vaste groep. Er komen wel nieuwe mensen bij en er vallen er ook wel af. Daarnaast is het ook een doelgroep waar mensen te maken kunnen krijgen met een terugval. Het kan dus ook gebeuren dat iemand een tijdje niet meedoet (vanwege ziekte, een opname psychiatrie of dergelijke) en later weer terugkomt. De woonbegeleiders en andere hulpverleners in hun leven zijn dan ook belangrijk om mensen weer op het spoor te zetten van sociale contacten opbouwen. Deelnemers aan de Lopers worden gestimuleerd om ook activiteiten te ondernemen buiten de groep. Of om buiten de georganiseerde activiteiten elkaar ook te treffen. Het betreft hier geen open inloop. Als zich nieuwe mensen aandienen voor deelname aan een van de Lopers, houdt de begeleider een intakegesprek om te beoordelen of iemand in de groep past. Veiligheid en vertrouwen zijn nl. essentieel in de groepsactiviteiten. De contacten met de instellingen die werken voor mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) zijn de laatste jaren toegenomen. Met name Abrona, Reinaerde en Amerpoort kennen de Lopers en weten deze beter te vinden. Van klantbegeleiders uit deze instellingen komen meer vragen voor plaatsing van mensen met LVB-problematiek. Dat vraagt telkens een zorgvuldige afweging: niet alleen de vraag of er plaats is in een groep maar ook of de klant binnen de groep kan passen. De begeleiders zorgen ervoor dat de groep VG niet groter wordt dan circa 40% op het totaal. Die mix is haalbaar om elke doelgroep tot z’n recht te laten komen en de herkenbaarheid te behouden. Als er teveel mensen met een verstandelijke beperking wensen deel te nemen, dat reguleren de begeleiders dus de deelname. Inmiddels is ook duidelijk dat ex-verslaafden wel kunnen deelnemen maar mensen die nog verslaafd zijn niet. Dat is een te grote belasting voor de groep gezien hun onvoorspelbaar en soms agressief gedrag. Inmiddels zijn ook enkele bewoners van een nieuwe woonvoorziening van Reinaerde voor mensen met niet- aangeboren hersenletsel in Loevenhout ingestroomd in de Lopers. Organisatie Per groep zijn steeds twee professionele begeleiders aanwezig voor het organiseren en activeren. Constante inzet en sturing van de groepsbegeleiders is nodig om tijdens de activiteiten te zorgen dat alle deelnemers tot hun recht komen, om lastig gedrag in groep goed te hanteren zodat het niet gaat overheersen, dat ook geluisterd wordt naar deelnemers die heel bescheiden zijn, etc. Ook mensen die minder uit zichzelf iets in een groep doen, worden aangespoord om te participeren. Daarnaast is de inzet om alle deelnemers zoveel mogelijk een rol in het groepsgebeuren te geven en te stimuleren dat alle deelnemers (mede) verantwoordelijk zijn voor de activiteiten (‘activerende inzet’). Gegeven de groep, de
bijzonderheden van de deelnemers en het bewaken van de veiligheid in de groep zijn professionele begeleiders nodig en is het te zwaar voor vrijwilligers. Vanwege bezuinigingen was er geen capaciteit meer beschikbaar voor de activiteitenmiddag van De Blauwe Loper. De keuze was om deze activiteit te stoppen of deze door de deelnemers zelf te laten verzorgen. Dat is aan de deelnemers voorgelegd; er was voldoende animo voor en ze gingen er mee aan de slag. Vrij snel daarna bleek ook hoe wankel dit kan zijn. De belangrijkste trekkers konden het niet goed waarmaken en het eigen initiatief leek dood te bloeden. Door stimuleren en het bieden van lichte organisatorische en morele ondersteuning op afstand door de begeleider (die consequent even langsgaat tijdens de middag) heeft de groep het toch weer goed opgepakt. Een dergelijke lichte ondersteuning op afstand blijft nodig.
Open inloop Inmiddels is Cumulus Welzijn elders ook gestart met een buurtlunch. In tegenstelling tot de Lopers is hier sprake van een open inloop. Mensen hoeven zich niet op voorhand aan te melden maar kunnen gewoon meedoen. De buurtlunch is bedoeld als open inloop- en ontmoetingsplek voor bewoners. Daarbij is nadrukkelijk oog voor bewoners die op de een of ander wijze sociaal kwetsbaar (kunnen) zijn, maar in principe is iedereen welkom en dus ook de deelnemers van de Lopers. Daarmee ontstaat naar verwachting een ‘verdunning’ in de zin dat er niet zo duidelijk als in de Rode en Blauwe Loper een groep deelnemers is die overwegend een aantoonbare achtergrond heeft in GGZ, OGGZ of LVB problematiek. Dat moet gaan leiden tot meer menging en interactie tussen mensen van allerlei slag, herkomst en problematiek. Er is
inmiddels een min of meer vaste groep van ongeveer 10 bewoners, waarbij het op dit moment te vroeg is om uitspraken te doen over menging. Leerervaringen
Randvoorwaarden
De Lopers vervullen een duidelijke ondersteunende rol voor kwetsbare mensen die moeite hebben om contact te leggen. Begonnen voor mensen met psychische beperkingen, is gebleken dat dit concept aansluit bij de behoeften van ook anderen die kwetsbaar zijn, zoals mensen met niet aangeboren hersenletsel en mensen met een verstandelijke beperking. Deze mensen met diverse achtergronden laten zich goed mengen in de Lopers, als rekening gehouden wordt met enkele randvoorwaarden: o De groep met een VG achtergrond moet niet dominant worden, want dan haakt de groep met psychische achtergrond af; o Daarom is ook selectie aan de voorkant nodig. Behalve oog voor deze verhouding, is daarbij ook nodig dat de begeleiders iedereen vooraf zien en spreken om ook anderszins de samenstelling van de groep goed te houden. Al te dominante mensen, al te agressieve mensen en verslaafden worden daarom geweerd. o Professionele begeleiding blijft nodig, gezien de zwaarte van de achtergronden en de diversiteit in de groep. Zonder professionele begeleiding zakt de groep af, en wordt niet iedereen geactiveerd. Een constante factor (persoon) blijft nodig.
Activering
De groepen kennen min of meer een vaste samenstelling, alhoewel er ook ruimte is om nieuwe mensen op te nemen in de groep. Het zijn ook geen gesloten groepen, in de zin dat nieuwkomers niet geaccepteerd worden. Het blijkt dat mensen ook wat voor elkaar betekenen; ze activeren ook elkaar, naast de activering die de begeleiders bieden. De stap voor deze deelnemers naar andere activiteiten en naar werk blijft groot. Door de activering komen ze beter in hun vel te zitten, hebben sociale contacten en breiden ze hun netwerk in de wijk uit. Ze worden aangesproken op wat ze kunnen, niet op hun ziekte of handicap. Maar het zijn veelal mensen die zich erbij hebben neergelegd dat het leven niet meer voor hen in petto heeft en zijn door hun ziekte of beperking niet of nauwelijks in staat om een zelfstandig leven op te bouwen zonder hulpverleners en steun. Linda Sanders, 7 maart 2013
