2009
nr.
5 PlanAmsterdam
De Rode Loper
Investeren in de entree van Amsterdam
2
De Rode Loper en Metropoolregio Amsterdam
8
Naar een vernieuwde Rode Loper
12
Summary
23
Cover: Het nieuw aan te leggen ‘Rokinplein’ The reprofiled ‘Rokin Plaza’
Plankaart Rode Loper en Noord/Zuidlijn Plan showing the Red Carpet and the North/South Line
Het Damrak is een druk belopen route. Foto: Edwin van Eis
The Damrak is a well-trodden pedestrian route.
Maaike Maréchal
De Rode Loper Wie het Centraal Station uitloopt en samen met dagelijks honderdduizend anderen via het Stationsplein de brug naar de Prins Hendrikkade oversteekt, bevindt zich middenin het oudste deel van de stad. Hier is de geschiedenis nog heel goed zichtbaar. Bewoners en bezoekers van een mooie stad, verdienen een mooie entree. En Amsterdam’s ‘rode loper’ – de route van het Centraal Station naar de Zuidas – is aan een opknapbeurt toe. Precies onder de Rode Loper legt Amsterdam bovendien de Noord/Zuidlijn aan. In 2019 zal deze metrolijn Amsterdam-Noord via het centrum gaan verbinden met station Amsterdam Zuid. Niet alleen vraagt dit aanpassing van de openbare ruimte vanwege de toegang naar de nieuwe metrostations, ook zullen straks dagelijks tienduizenden mensen de stations in en uit lopen. De herinrichting van de Rode Loper maakt deel uit van een visie op de stad na de aanleg van de Noord/Zuidlijn, de visie op Metropoolregio Amsterdam. Bovendien is de herinrichting van het Damrak en het Rokin ook een belangrijk onderdeel van project 1012: de plannen om het Burgwallengebied en het Damrak ingrijpend te verbeteren. In deze PlanAmsterdam, een beschrijving van de Rode Loper, de geschiedenis en de betekenis van dit gebied voor Metropoolregio Amsterdam. En de Rode Loper zoals deze er in 2019 uit zal zien.
Investeren in de entree van A Damrak, Dam, Rokin en Muntplein vormen samen de belangrijkste entree van het stadshart. Iedereen die Amsterdam bezoekt
Het Damrak Foto: Frans Chamberlain The Damrak
komt hier vroeg of laat. Het is bovendien voor alle reizigers vanaf Centraal Station de hoofdroute naar de stad en daarmee ook het visitekaartje van Amsterdam. De huidige staat van deze entree laat echter veel te wensen over.
De Rode Loper is een populaire route in Amsterdam. Hier lopen gemiddeld honderdduizend mensen per dag en het is de meest belopen route van ons land. Van alles komt hier samen: lokaal, regionaal, nationaal en internationaal. Voor alle bezoekers komen goederen de stad in en wordt het afval weer afgevoerd. En niet alleen voor de bezoekers: in het centrum van Amsterdam wonen zo’n tachtigduizend mensen en werken er ook nog eens zo’n tachtigduizend. De slijtage van de openbare ruimte is door dit intensieve gebruik groot. De straat heeft hier zichtbaar onder te lijden.
2
PlanAmsterdam
Het meestal drukke Muntplein: verouderd, onoverzichtelijk en onveilig. Usually a busy junction, the Muntplein is outdated, poorly organized and unsafe.
Het Damrak is rommelig en daardoor moeilijk te beheren. The Damrak is cluttered and therefore difficult to maintain.
Huidig straatbeeld Het huidige straatbeeld van het Damrak en het Rokin blijft achter bij de kwaliteit die men zou mogen verwachten van een visitekaartje. Dat geldt zowel voor de openbare ruimte als voor de uitstraling van de gebouwen die er staan. Zo is het winkelaanbod op het Damrak erg eenzijdig: er zijn met name fastfoodketens en souvenirshops te vinden. De veelkleurige uitingen aan de gevels leiden de aandacht af van de omgeving en maken de straat rommelig. Bovendien zorgt de opvallende vormgeving van de paaltjes en masten ervoor dat de straat vol oogt. Ook de bestrating is op veel plekken versleten: de rijbaan van Damrak, Rokin en Munt is tussen nu en vijf jaar aan vervanging toe. Alle tramrails zullen binnen vijf jaar moeten worden vernieuwd.
Amsterdam
Het Muntplein is voornamelijk een verkeersplein, dat deels verouderd, onoverzichtelijk en onveilig is. De vele geparkeerde fietsen die hier altijd staan, hinderen de voetgangers.
PlanAmsterdam
3
De Rode Loper in het kort De Rode Loper volgt het bovengrondse tracé van de
in zuidelijke richting over het Damrak en het Rokin kun-
Noord/Zuidlijn. Vooralsnog loopt deze van Centraal
nen rijden. Verder is het oude plaveisel vervangen door
Station via het Damrak, het Rokin, de Vijzelstraat,
zeskantige rood/grijze betontegels op het Damrak en
de Vijzelgracht en de Ferdinand Bolstraat tot aan de
rode gebakken klinkers op het Rokin. Deze ingreep
Ceintuurbaan. Later zal de lijn worden doorgetrokken
moest de voetganger het gevoel geven alsof voor hem
naar het Europaplein en de Zuidas. Het is de combi-
de ‘rode loper’ is uitgerold wat sindsdien de gangbare
natie van station Zuid, Centraal Station, de Noord/
naam voor dit gebied is.
Zuidlijn en het Europese netwerk van hogesnelheidslij-
Foto: Frans Chamberlain
net zoals in 1900 de ingrijpende herprofilering van
There has been a broad pavement on the west side of the Damrak since 1991.
het Damrak samenviel met de komst van het Centraal Station (1888), de opening van de Beurs (1905) en de stroomtram over het Damrak. Plannen voor herinrichting nu zijn er voor het gedeelte in het centrum tussen het Stationsplein en het Weteringcircuit en in de Pijp voor de Ferdinand Bolstraat tussen de Stadhouderskade en de Ceintuurbaan. Ook krijgt het Europaplein bij de RAI een nieuwe inrichting. Toen tussen 1991 en 1993 een deel van het tracé van de Noord/Zuidlijn, het Damrak en Rokin, opnieuw werd ingericht is het trottoir aan de westzijde verbreed waardoor er voor voetgangers meer ruimte is ontstaan. Ook is één rijbaan verdwenen zodat auto’s niet meer
4
Sinds 1991 heeft het Damrak een breed trottoir aan de westzijde.
nen (HSL), die de motor vormen achter de Rode Loper,
PlanAmsterdam
Het Rokin, gezien vanuit het Muntplein The Rokin, viewed from the Muntplein
Het Muntplein en de Vijzelstraat met zijn donkere arcades aan de westzijde Foto: Edwin van Eis
The Muntplein and the Vijzelstraat with the dark arcades on the west side
Het straatbeeld van de Vijzelstraat en -gracht is de laatste jaren sterk verbeterd. Particulieren en woningbouwcorporaties hebben een reeks gebouwen aan de oostzijde vernieuwd. Aan de westzijde benadrukken drie grote monumentale gebouwen – het Jolly/Carlton Hotel, het gebouw van de Nederlandse Handelsmaatschappij de Bazel en het voormalige gebouw van ABN Amro – het asymmetrische profiel van de straat. Twee van deze gebouwen zijn de afgelopen jaren vrijgekomen; in het gerenoveerde gebouw de Bazel heeft het Stadsarchief Geveldetail van de Bazel Foto: Edwin van Eis Detail of the façade of ‘De Bazel’, home to Amsterdam City Archives
Amsterdam haar intrek genomen. Het Stadsarchief is een mooie, voor het publiek goed bereikbare, aanvulling op deze straat. Verder is het voormalige gebouw van de ABN Amro van architect Duintjer overgedragen aan een woningcorporatie, die er een gemengde woon-, werk- en recreatiebestemming van maakt. Hoewel het straatbeeld van de Vijzelstraat en -gracht is verbeterd, is ook hier de openbare ruimte versleten. Nu is de ruimte voor voetgangers nog beperkt en ligt de nadruk op het autoverkeer. De twee arcades aan de westzijde van de straat bieden de wandelaar weliswaar een overdekt voetpad, maar zijn donker wat het comfort teniet doet. Het voetpad aan de oostzijde is smal, terwijl juist hier de meeste winkels zijn. De straten in de Pijp in stadsdeel Oud-Zuid worden goed gebruikt. De Albert Cuypmarkt trekt veel bezoekers, maar ook de vele restaurants en terrassen in de Pijp zijn populair. Op het moment is de openbare ruimte verouderd, dus aan vervanging toe. Midden in de Ferdinand Bolstraat wordt nu gebouwd aan het diepst gelegen Noord/Zuidlijnstation.
PlanAmsterdam
5
Het Europaplein bij beurs- en congrescentrum RAI aan de Zuidas is nu alleen gericht op de gebruikers van de RAI. Op termijn zal dit moeten worden aangepast, omdat ook hier een station van de Noord/Zuidlijn gaat komen. De buurt zal daardoor intensiever gebruik gaan maken
Station Zuid en het Mahlerplein met omliggende bebouwing op de Zuidas Foto: Edwin van Eis
Amsterdam-South station and the Mahlerplein with surrounding development at Zuidas
van het plein. Verkeersveilig is het tracé van Centraal Station tot Weteringcircuit niet. Er zijn zeven plaatsen geteld, waar zes of meer letselongevallen in drie jaar hebben plaatsgevonden, de zogenaamde black spots. Bij de uitwerking van het ontwerp zal de verkeersveiligheid hoog op de agenda staan.
De plannen De visie op de toekomstige inrichting van het deel van de Rode Loper dat in het centrum ligt, staat beschreven in een aparte nota van uitgangspunten. Hierin is ondermeer de ruimteverdeling voor alle gebruikers vastgelegd. Deze nota onderscheidt twee gebieden met een verschillend karakter. Enerzijds het Rokin, de Dam en het Damrak die de loop van de Amstel in de Middeleeuwse binnenstad volgen. Anderzijds de Vijzelstraat en -gracht die deel uit maken van een twintigste eeuwse ontsluitingsroute door de grachtengordel. De nota is een ontwerp op hoofdlijnen. Na vaststelling door de gemeenteraad na het zomerreces 2009 – het college van B&W heeft de nota vastgesteld op 7 juli 2009 – zal het worden uitgewerkt in gedetailleerde ontwerpen. In 2014 bestaat de grachtengordel 400 jaar. Ter gelegenheid van dit feest zouden de Rode Loper en de Noord/Zuidlijn worden opgeleverd. De aanleg van de Noord/Zuidlijn is inmiddels vertraagd. Onderzocht wordt nu of het haalbaar is om de Rode Loper wél in 2014 op te leveren.
6
PlanAmsterdam
De Rode Loper is ingedeeld in twee gebieden met een verschillend karakter. The Red Carpet is divided into two sections, each distinctive in character.
De Noord/Zuidlijn De Noord/Zuidlijn is een 9,7 kilometer lange metrolijn die acht stations telt. De lijn begint boven de grond vanaf station Buikslotermeerplein in Amsterdam-Noord. Daarna rijdt de metro in een verdiepte bak. Na station Johan van Hasseltweg gaat de metro onder de grond verder, onder het water van het IJ door. Dan vervolgt hij zijn weg ondergronds door het centrum en de Pijp. Pas in de middenberm van de Ring A10 tussen station Europaplein en station Zuid komt de lijn weer bovengronds. Hier sluit de Noord/Zuidlijn aan op station Zuid.
Omdat voor het ondergrondse deel van de Noord/ Zuidlijn twee tunnels worden geboord – één voor elk
Ondergrondse werkzaamheden aan de Noord/Zuidlijn
metrospoor – kunnen we de Noord/Zuidlijn tot een
Foto: Kees Hoogeveen
Subterranean work on the North/South Line.
uniek project rekenen. Behalve tunnels worden twee bovengrondse en vijf ondergrondse stations aangelegd.
en plafonds kan daglicht tot ver naar beneden door-
De tracés van de tunnelbuizen passeren de bebouwing
dringen. Het aantal toegangen tot de stations is zoveel
soms onder de paalfunderingen. Daardoor liggen de
mogelijk beperkt. Zo ontstaan geen ondergrondse
stations relatief diep onder de grond.
gangenstelsels. In Amsterdam-Noord komen twee sta-
Bij alle ondergrondse stations ligt de toegangshal op
tions: Buikslotermeerplein en Johan van Hasseltweg,
een niveau tussen de straat en de perrons. Ze worden
in het centrum drie: Centraal Station, Rokin en de
uitgevoerd als verlaagd plein waardoor contact met de
Vijzelgracht, in Oud-Zuid één: Ceintuurbaan onder
omgeving mogelijk blijft. Vanuit deze toegangshal zijn
de Ferdinand Bolstraat en in Zuideramstel twee:
via roltrappen de perrons te bereiken (zie doorsnede
Europaplein en station Zuid. In 2019 zal de Noord/
blz. 14,15). Door de reflecterende wanden van de hal
Zuidlijn naar verwachting rijden.
Over ’t IJ worden onderdelen van de Noord/Zuidlijn aangevoerd. Foto: Edwin van Eis Components of the North/South Line being shipped in via the IJ waterway.
PlanAmsterdam
7
De Rode Loper en Metropoolregio De Rode Loper is meer dan de entree van Amsterdam. Deze route speelt ook een aanzienlijke rol in een grotere context, die van de metropoolregio.
Metropool Amsterdam Een mooie openbare ruimte van de Rode Loper is om meerdere redenen belangrijk. Amsterdam is een belangrijke vestigingsplaats geworden voor creatieve en innovatieve bedrijven en zakelijke en financiële dienstverlening. Bovendien heeft de stad een naam hoog te houden als museumstad en kunsten- en muziekcentrum. Het centrum van Amsterdam is één van de grootste en best bewaarde historische stadskernen van Europa en trekt jaarlijks miljoenen bezoekers. Om de komende tientallen jaren ruimte te bieden aan de dynamiek in en om de stad, werkt Amsterdam samen met de regio, waaronder Schiphol, Haarlem, Almere, Hilversum en
8
PlanAmsterdam
Zaanstad. Daarin staan de groei en ontwikkeling van de internationale concurrentiepositie van de Amsterdamse regio centraal. Gewenst resultaat in 2040 is een volgroeide en volwaardige Europese metropool met een hoge aantrekkingskracht.
Noord/Zuidlijn onmisbaar Wil Amsterdam in 2040 een metropool zijn vergelijkbaar met steden als Madrid, Milaan, Barcelona, Kopenhagen en Berlijn, dan moet er nog wel het één en ander gebeuren. Amsterdam zal dan een stad zijn met 2,2 miljoen inwoners, één miljoen arbeidsplaatsen, met de vijfde luchthaven van Europa die werk biedt aan 240 duizend mensen, een zeehaven, een groeiende cruisehaven, universiteiten en een kantorengebied waar multinationals zich hebben gevestigd. Ook de hogesnelheidslijnen uit Londen, Parijs en Brussel stoppen in Amsterdam. Op dit moment werkt Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) voor de komende structuurvisie hard aan scenario’s waarin de regio zich zou kunnen ontwikkelen. Hierbij staan de ontwikkeling van Schiphol, Zuidas, de IJoevers, Amsterdam-Noord, het Noordzeekanaalgebied en Zaanstad centraal. In deze scenario’s fungeert het Noord/Zuidlijntracé als belangrijkste vervoersas, zowel ondergronds als bovengronds – zeker als later zal worden besloten de lijn ook door te trekken naar Schiphol en wellicht Zaanstad en Purmerend. Met de komst van de Noord/Zuidlijn worden treinstations als Amsterdam Zuid belangrijker. Veel treinpassagiers die hier uitstappen, zullen met de metro doorreizen naar de RAI, Albert Cuypmarkt of hun bestemming in de binnenstad. Als ze het metrostation verlaten is de Rode Loper de eerste kennismaking met de stad. De Rode Loper is dus behalve voor Amsterdam ook een visitekaartje voor de regio.
Investering De inrichting van de Rode loper is op dit moment begroot op 66,4 miljoen euro. De gemeente Amsterdam is dé grote
Amsterdam
investeerder in de openbare ruimte van de Rode Loper. Zo zet de gemeente sinds 2005 tot 2015 jaarlijks geld opzij voor dit project. Verder heeft de Noord/Zuidlijn geld gereserveerd om de openbare ruimte rondom de stations te herstellen. Ook worden de reguliere
Impressie van het toekomstige Rokin, op de voorgrond de bredere stoep langs het water, op de achtergrond het nieuwe Rokinplein Impression of the revamped Rokin
middelen voor onderhoud aan tramrails, openbare verlichting en verkeerslichten aangesproken. Maar daarmee zijn de kosten voor het project nog niet gedekt; het is een groot project waarvan de uitvoering zich over een aantal jaren zal uitstrekken. Er zullen afspraken moeten worden gemaakt over de resterende financiering. Om het effect van de investeringen optimaal te laten zijn, wordt ook het gebied rond het eerste deel van de Rode Loper aangepakt. Dit gebied, het postcodegebied 1012, omvat de winkelstraten Nieuwendijk en Kalverstraat, de Nieuwe- en Oudezijds Voorburg- en Achterburgwallen, het Spui, de Spuistraat, Nes, Dam en DamrakRokin en is het oudste deel van de stad. De aanpak is gericht op het verbeteren van het beheer, het gebruik en de uitstraling van de panden in dit gebied. De plannen voor de Rode Loper zijn daarmee een belangrijk onderdeel geworden in de kwaliteitsverbetering voor postcodegebied 1012 (zie kader blz. 11).
PlanAmsterdam
9
Havenfront wordt winkelgebied Amsterdam is ontstaan aan weerszijden van de Amstel. In die rivier werd een dam (de Dam) aan-
Het Rokin – mét Amstel – anno 1900 Foto: George Hendrik Breitner
The Rokin – with the River Amstel – in 1900
gelegd, en parallel aan de Amstel dijken (Nieuwendijk/Kalverstraat en Warmoestraat/Nes). Delen van de rivier kennen wij nu als het Damrak en het Rokin. Deze straten zijn vanaf de negentiende eeuw sterk veranderd, mede door de bouw van het Centraal Station. De rivier is deels gedempt en op de gedempte delen zijn grote gebouwen neergezet, zoals de Beurs van Berlage, de Bijenkorf of is een parkeerplaats verschenen, zoals het Rokin dat voor de bouw van de Noord/Zuidlijn was. De functie van het gebied is veranderd van haven naar winkegebied. Auto- en tramverkeer zorgden ervoor dat de Amstel smaller werd en verdrongen de voetganger. In 1993 is besloten over dit deel van het tracé de stadshartlus te leiden. Dit is een route voor het autoverkeer die door het centrum loopt met éénrichtingverkeer: van noord naar zuid via Spuistraat en Singel en van zuid naar noord over Rokin en Damrak. De huidige profielen van Damrak en Rokin hebben een asymmetrische opzet met aan de westzijde een belangrijke doorgaande route en aan de oostzijde, in de oude bedding van de Amstel, een plein, water en bomen.
De gevelsteen met het Koggewapen van Amsterdam op de Munttoren Foto: Edwin van Eis
De Munt was in de Middeleeuwen een stadspoort. Bij het ontstaan van de grachtengordel in de zeventiende eeuw werd hier een belangrijke uitvalsroute aan gekoppeld. Nu staat de Munttoren aan een verkeersknooppunt. Het Muntplein fungeert als schakel waar de Amstel, de oude bedding van de Amstel (het huidige water op het Rokin), de stadspoort en een stadsradiaal (de Vijzelstraat en -gracht) bij elkaar komen. De Vijzelstraat en -gracht liggen in de zeventiende eeuwse grachtengordel en vormen samen een eenheid. Net als vroeger vormen zij de ontsluitingsroute naar het stadshart en de functies langs de grachten. Straat en gracht hadden oorspronkelijk een vorm die lijkt op de huidige Spiegelstraat en -gracht; een smalle straat die zich opent op een gracht met aan weerszijden een kade. De Vijzelstraat is in het begin van de twintigste eeuw aan één kant verbreed. De panden aan de westzijde van de straat zijn gesloopt en nieuwe grote gebouwen zijn er voor teruggekomen. Daardoor is een asymmetrisch profiel ontstaan met drie indrukwekkende monumentale gebouwen aan de westzijde en reguliere, oudere en kleinere panden aan de oostzijde. De Vijzelgracht is in 1934 gedempt.
10
PlanAmsterdam
The tablet with the City of Amsterdam seal on the Mint Tower
1012: stadshart met een evenwichtige mix van chic en louche Op het Damrak, het Rokin en de Wallen, het huidige
de negatieve gevolgen van de hoge dichtheid aan
postcodegebied 1012, is Amsterdam achthonderd jaar
criminogene en economisch laagwaardige functies te
geleden ontstaan. Vanuit deze buurt zijn de ontdek-
verminderen. In 1988 heeft het toenmalige kabinet de
kings- en handelstochten naar Indië, Australië, Afrika en
commissie Van Traa ingesteld om de criminaliteit te
Amerika ondernomen. Hier kwam ook een groot deel
onderzoeken. Op de Wallen bleken in vergelijking met
van het dagelijks voedsel voor de Amsterdammers aan
de rest van de stad onevenredig veel criminele activitei-
land en werden de belangrijke stedelijke mededelingen
ten en misstanden plaats te vinden. Dit deel van 1012
verkondigd. Deze ontstaansgeschiedenis heeft tot de
wordt gedomineerd door ondernemingen die afhan-
dag van vandaag het stratenpatroon en het aanzien van
kelijk zijn van illegale activiteiten, zoals de handel in
de stad bepaald.
drugs, waar veel misstanden voorkomen, bijvoorbeeld
De oorsprong van Amsterdam ligt aan de Amstel waar
in de seksindustrie of waar veel met contant geld wordt
deze uitmondde in het IJ. Geleidelijk is Amsterdam aan
betaald, zoals in gokhuizen en belwinkels. De aanwe-
beide oevers uitgebreid. Op de Dam kruisen de wegen
zigheid van veel snackbars, sportcafé’s en goedkope
van oost naar west en vice versa de Amstel en vormen
hotels completeert de eenvormigheid.
samen een assenkruis dat de oude stad in vier kwartieren verdeelt. Elk van deze kwartieren kent zijn eigen
Wat gaat er gebeuren? 1012 is zowel een metro-
dynamiek en betekenis.
politane als een stadsbuurt. Vanwege haar ligging
De twee zuidelijke kwartieren liggen verder van de
en de geschiedenis is het ‘een etalage’ voor de stad,
entree van de stad. Hier was ruimte voor de grote
maar dankzij haar karakter ook ‘een huiskamer’. Het is
religieuze, maatschappelijke en later universitaire com-
belangrijk de bestaande eentonigheid te doorbreken.
plexen. De twee noordelijke kwartieren liggen in de
In het programma van aanpak heeft zich dit vertaald
entree van Amsterdam en kenden daardoor een gro-
in een toevoeging van meer luxe detailhandel, en
tere dichtheid, fijnmazigheid en dynamiek. Hier waren
combinaties van wonen en werken. Het streven is een
de dicht bij het IJ gelegen scheepsmakerijen op de
stadshart met een evenwichtige mix van chic en louche.
Lastage en ook later op de oostelijke eilanden hebben
Tussen de fijnmazige Wallen en het meer metropo-
zich veel ambachtelijke werkplaatsen gevestigd. Zowel
litane Damrak en Rokin ligt het overgangsgebied.
door de gebouwen die er staan als de identiteit is 1012
Strategienota 1012, waarmee zowel stadsdeelraad
een schatkamer van de stad.
Centrum en de gemeenteraad in juli 2009 mee hebben ingestemd, is erop gericht dit overgangsgebied te
Aanpak In december 2007 is de bestuurlijke coalitie
versterken en de Wallen zo meer toegankelijk te maken
van start gegaan met het project 1012. Deze coalitie
voor alle Amsterdammers en bezoekers. Per straat zal
is een samenwerkingsverband tussen de Centrale Stad
worden bepaald waar het aantal criminogene en eco-
en het stadsdeel Centrum. Project 1012 heeft tot doel
nomisch laagwaardige functies moet worden teruggebracht. Langs de oostzijde van het Damrak en het Rokin komt een reeks van hoogwaardige verblijfsruimten. Een aantal sleutelprojecten vormen het vliegwiel voor de kwaliteitsverbetering van 1012, zoals de herontwikkeling van het Beursplein en het Oudekerksplein én de herinrichting van de Rode Loper. Verder komen er nieuwe bruggen en enkele strategisch gelegen stegen en nieuwe terrassen. Seks en erotisch vermaak, gokgelegenheden en belwinkels zullen niet verdwijnen van de Wallen, maar er zal in de nabije toekomst meer variatie te vinden zijn. Bron: Pierre van Rossum, directeur ProjectManagement Bureau Amsterdam en Toekomstbeeld 1012
Plan- en postcodegebied 1012 The Project 1012 postcode area and plan footprint
PlanAmsterdam
11
Naar een vernieuwde Rode Loper De nieuwe inrichting van de Rode Loper heeft drie doelstellingen: zoveel mogelijk ruimte reserveren voor voetgangers, ervoor zorgen dat de entree van de stad een passende uitstraling krijgt en de historische structuren van de stad meer herkenbaar maken. Hoe gaat de vernieuwde Rode Loper er straks uit zien? Een aantal thema’s – verkeer, materiaalgebruik, openbare verlichting en illuminatie, groen en objecten in de openbare ruimte – zijn hierbij leidend.
Voetgangers krijgen de ruimte Iedereen in de stad is vroeg of laat voetganger. De openbare ruimte moet daarom schoon, heel, veilig en toegankelijk zijn, waarbij de verblijfs- en ontmoetingsfunctie minstens zo belangrijk is als de verkeersfunctie. In het gebied van de Rode Loper zal het aantal voetgangers in de nabije toekomst alleen maar toenemen. Op het Damrak lopen gemiddeld al honderdduizend mensen per dag. Op het Rokin en de Vijzelgracht zal vanwege de metro het aantal voetgangers toenemen. Berekend is dat op station Rokin 58 duizend mensen per dag de metro in- en uit zullen
Het Damrak nu en na aanleg. Door de verlichting aan draden te hangen wordt de ruimte leeg en overzichtelijk ten gunste van de voetganger. The Damrak before and after the reprofiling. Suspending the lighting fixtures on cables leaves the street-level space uncluttered and orderly for pedestrians.
12
PlanAmsterdam
Voor reizigers die uitstappen op het Centraal Station is de eerste kennismaking met de stad het Damrak. Daarmee is het centrum het visitekaartje van Amsterdam en de regio. Impressie van het Stationsplein na de herinrichting. For travellers who alight at Central Station, the Damrak is their initial introduction to the city. The city centre is therefore the calling card for Amsterdam and region. Impression of the station forecourt after reprofiling.
stappen. Ook in de Vijzelstraat verwacht men beduidend meer bezoekers vanwege de grote hotels die hier zijn gevestigd, een groeiend aantal winkels en het Stadsarchief. De nieuwe inrichting reserveert dus zoveel mogelijk ruimte voor de voetganger. Waar mogelijk worden stoepen verbreed en verblijfsruimte, zoals pleinen, toegevoegd. De verkeersveiligheid wordt verbeterd door blackspots aan te pakken. Een belangrijke ingreep is dat alle verlichting aan draden wordt gehangen, van gevel tot gevel. Door geen lichtmasten op straat en zo weinig mogelijk meubilair of hekwerken te plaatsen wordt de ruimte zo leeg en overzichtelijk mogelijk gehouden, ten gunste van voetgangers. Een deel van het Rokin zal worden ingericht als plein. Op de volgende plekken komt extra ruimte voor voetgangers: Q
aan de oostzijde: het voetpad op het Damrak, op het Rokin langs het water,
Q
bij metrostation Rokin komt een plein. Het ‘Rokinplein’, nu een parkeer-plaats voor de bouw van de Noord/Zuidlijn, wordt een echte verblijfsruimte,
Q
op de Vijzelstraat en -gracht worden de stoepen aan de oostzijde
Q
er komt een nieuw plein boven metrostation Vijzelgracht op de
zo breed mogelijk gemaakt,
plek van de oude gracht.
Fietsers en bromfietsers De gehele Rode Loper behoort tot het Hoofdnet Fiets. Daarom moeten de doorstroming en de verkeersveiligheid gewaarborgd blijven. Het fietspad op het Damrak en het
PlanAmsterdam
13
Metrostation Rokin Langdoorsnede
Rokin blijft in zuidelijke richting vrij van de rijbaan liggen. In noordelijke richting blijft de fietsstrook op de rijbaan. Op de Vijzelstraat en -gracht komen fietsstroken. Brommers gaan op de rijbaan rijden. In zuidelijke richting rijden ze dus niet op het Damrak en evenmin op het Rokin, maar via de Nieuwezijds Voorburgwal. Op de Vijzelstraat en -gracht rijden de brommers in beide richtingen mee met de auto’s.
Openbaar vervoer Overdag is de tram een aanvulling op de snelle ondergrondse verbinding. Het door vele toeristen bezochte Damrak is niet overal even veilig. Vooral in het noordelijk deel belemmeren lichtmasten en het overige straatmeubilair het zicht voor voetgangers bij het oversteken. Deze zien daarbij de langsrijdende trams nog wel eens over het hoofd. Deze onveilige situatie doet zich na de nieuwe inrichting niet meer voor, omdat de lichtmasten zijn verwijderd. De zichtlijnen komen daardoor weer helemaal vrij. Ook moeten voetgangers het Damrak makkelijker kunnen oversteken, met name bij de Oude Brugsteeg. Daar komen extra oversteekplaatsen. Ten slotte worden de perrons bij de tramhaltes verbreed en verdwijnt één van de drie tramsporen op de Munt. Op de Vijzelstraat en –gracht behoudt de tram de stad in zijn eigen baan. De tram die de stad uit gaat, mengt zich met de auto. De nota van uitgangspunten stelt voor de haltes verspringend in de straat aan te leggen. De halte stad-in zou dan ter hoogte van de Bazel en stad-uit ter hoogte van het gebouw van Duintjer komen. Vanwege inspraakreacties is besloten om onderzoek te doen naar het plaatsen van de tramhaltes op de bruggen. Een dergelijke concentratie zou nóg meer voetgangersruimte kunnen opleveren. Nachtbussen zullen in zuidelijke richting op de trambaan en in noordelijke richting op de rijbaan rijden. De haltes komen bij voorkeur op of nabij de tramhaltes. Taxi’s mogen op het hele tracé niet op de rijbaan stoppen om passagiers in- en uit te laten stappen. Het aantal taxistandplaatsen blijft gelijk; de taxistandplaats bij de Beurs wordt verplaatst naar de Oude Brugsteeg.
Autoverkeer Het Damrak en het Rokin zijn beide onderdeel van Hoofdnet Auto. Dat het autoverkeer goed door kan stromen, is daarom het uitgangspunt. Daar waar het kan wordt het autoverkeer beperkt.
14
PlanAmsterdam
Veel fietsers en auto’s op het bijna altijd drukke Muntplein Foto: Edwin van Eis Cyclists and cars at the well-nigh constantly busy Muntplein
Er zijn drie soorten ingrepen: Q
Sommige delen krijgen een autovrije inrichting. Het pleingedeelte van het Rokin en de Oude Turfmarkt wordt ingericht als verblijfsgebied. Aan de oostzijde van dit plein is alleen en beperkt bestemmingsverkeer toegestaan. Via de Wijde Lombardsteeg kunnen vrachtwagens de theaters in de Nes bereiken om te laden en te lossen. De Lange Brugsteeg wordt afgesloten voor autoverkeer.
Q
Enkele afslagmogelijkheden verdwijnen waardoor afslagvakken niet meer nodig zijn. Zo ontstaat meer ruimte voor andere gebruikers. Links afslaan vanaf het Damrak naar de Prins Hendrikkade zal niet meer kunnen. De Paleisstraat zal zijn afgesloten voor
In de nieuwe parkeergarage onder het Rokin is ook ruimte voor fietsen.
autoverkeer.
Beeld: Benthem Crouwel Architects
The new carpark under the Rokin; bikes are also catered for.
Q
Op de Vijzelstraat en -gracht zullen de auto’s met de tram mee de stad uit rijden. Verkeersberekeningen tonen aan dat dit kan. De stad in hebben auto’s en openbaar vervoer wel een eigen baan.
Vijzelstraat ter hoogte van de Bazel. Op de Vijzelstraat en -gracht zullen de auto’s met de tram mee de stad uit rijden. De tramhaltes liggen verspringend in de straat (rechtsonder). The Vijzelstraat near the Amsterdam City Archives. Cars heading away from the centre along the Vijzelstraat and Vijzelgracht will share the carriageway with the tram. Tram-stops are staggered within the street profile (below right).
Tot slot, taxi’s mogen op het Damrak en het Rokin niet op de trambaan en moeten in zuidelijke richting via de Nieuwezijds Voorburgwal en de Spuistraat rijden. In noordelijke richting maken ze net als op het Damrak en het Rokin gebruik van de rijweg.
PlanAmsterdam
15
Parkeren van auto’s en fietsen Op de Vijzelstraat en -gracht, het Damrak en het Rokin is na de nieuwe inrichting geen parkeerruimte meer op straat. Dit geldt ook voor de Beursstraat en de Oude Turfmarkt. Bezoekers kunnen hun auto parkeren in de nieuwe garage onder het Rokin en de bestaande garage van de Bijenkorf. Daarnaast zijn er nog enkele particuliere garages. Het parkeren voor invaliden blijft gehandhaafd in het gebied. Op het Damrak en het Rokin, waar veel voetgangers lopen, zullen zo weinig mogelijk fietsrekken staan. Er worden zoveel mogelijk stallingsmogelijkheden gecreëerd in bestaande bebouwing. Bij de metrohalte op het Rokin komt een ondergrondse fietsenstalling. In de Kalvertoren bij de Munt is al een bewaakte fietsenstalling beschikbaar. Onderzoek wordt gedaan naar de haalbaarheid van een fietsenstalling onder het Beursplein.
Haltes voor touringcars Het streven is de haltes van touringcars op het Damrak, het Rokin en de Oude Turfmarkt te verplaatsen, zodat deze ruimte vrijkomt voor voetgangers. Echter, aan de voor-
Het Rokin is lang een parkeerplaats geweest; nu gaat bij metrohalte Rokin een echte verblijfsruimte komen. For many years the Rokin was a parking lot, but now a truly inviting plaza will be realized around the Rokin metro station.
waarde van het bestuur dat er passende alternatieven moeten worden gevonden, is nog niet voldaan. De touringcarbranche zal nauw betrokken zijn bij het zoeken naar deze alternatieven.
Kiezen voor ‘de meerijvariant’ Nadat de uitgangspunten voor een nieuwe inrichting
brengen naast het basismodel, waarin auto en tram elk
waren geformuleerd in het voorjaar van 2007, rees de
een eigen rijbaan hebben.
vraag of er wellicht meer ruimte gecreëerd kan worden
Door het verkeer alleen op dit deel van het Damrak te
op het tracé van het Damrak tot de Munt voor voet-
mengen, kan het autoverkeer vrij van het tramverkeer
gangers en fietsers, de meest kwetsbare verkeersdeel-
de parkeergarages onder het Rokin en de Bijenkorf
nemers die bovendien de grootste groepen vormen.
bereiken. Vanaf het Beursplein rijdt het auto- en tramverkeer gemengd naar de Prins Hendrikkade en is er
Via de verschillende studiemodellen zijn de uitgangs-
dus meer ruimte voor langzaam verkeer:
punten preciezer geformuleerd: de belangrijkste winst
Q
trottoir dan zo breed mogelijk gemaakt,
resultaat is een ontwerp- en simulerend onderzoek naar ‘de meerijvariant’. Met andere woorden, wat gebeurt
Q
Fietsers zouden op dit deel een vrijliggend fietspad
Q
Gemotoriseerd verkeer rijdt in noordelijke richting
aan beide zijden hebben,
er als de auto’s op de trambaan gaan rijden? Als de rijbaan voor auto’s niet meer nodig zou zijn, komt er immers meer ruimte vrij voor voetgangers. Ook draagt
Voor voetgangers aan de oostzijde van het Damrak (tussen Beursplein en Prins Hendrikkade) wordt het
voor de voetgangers is aan de oostzijde te vinden. Het
op de trambaan.
dit model bij aan het uitbouwen van het Hoofdnet Fiets. Bij vaststelling van de nota van uitgangspunten door
16
Uit de verkeerssimulatie – prognose 2015 – blijkt dat de
het college van burgemeester en wethouders op 7 juli
combinatie van tram en auto op dezelfde baan op het
2009, is de voorkeur uitgesproken voor het basismodel
Damrak tussen het Beursplein en de Prins Hendrikkade
boven de meerijvariant omdat er nog geen goed
nu al haalbaar is, tussen het Rokin en het Damrak lukt
alternatief is voor de haltes van de touringcars op het
dat voorlopig nog niet. Op basis van deze uitkomst
Damrak. Zolang de haltes daar zijn, moeten touringcars
heeft de gemeente besloten de meerijvariant op het
het fietspad kruisen wat de verkeersveiligheid in gevaar
noordelijk deel van het Damrak ook in de inspraak te
brengt.
PlanAmsterdam
Ferdinand Bolstraat Stadsdeel Oud-Zuid heeft sinds 2005 in nauwe samenwerking met DRO en het ProjectManagement Bureau van de gemeente haalbaarheid- en variantenonderzoeken gedaan. Dat heeft geresulteerd in de nota van uitgangspunten voor de Ferdinand Bolstraat als een hoogwaardig ingerichte en autovrije winkelstraat. Het ontwerp wordt afgestemd met dat van Stadsdeel Centrum. De Ferdinand Bolstraat zal de komende jaren opnieuw worden ingericht. Het deel tussen de Stadshouderskade en de Ceintuurbaan wordt geheel autovrij. Er komen vrijliggende fietsstroken, zo breed mogelijke trottoirs en bomen. De verlichting komt aan De Ferdinand Bolstraat nu Foto: Edwin van Eis The present Ferdinand Bolstraat
spandraden met dezelfde armaturen als in het centrum. Fiets- of autoparkeren zal niet meer mogelijk zijn in de Ferdinand Bolstraat. Wel kan er ‘s morgens binnen bepaalde tijden gelaad en gelost worden. Waar mogelijk zal de aanleg van de Rode Loper in de Pijp worden losgekoppeld van de bouw van de Noord/Zuidlijn, zodat bewoners en bezoekers niet langer dan noodzakelijk last ondervinden van de bouwwerkzaamheden.
Europaplein Ook het Europaplein bij beurs- en congrescentrum RAI aan de Zuidas wordt vanwege de komst van de Noord/Zuidlijn opnieuw ingericht. Aanvankelijk was de inrichting van de openbare ruimte hoofdzakelijk gericht op de gebruikers van de RAI. Nu zal ook de buurt hier intensiever gebruik van gaan maken door de komst van twee entrees van de Noord/Zuidlijn op het plein. Sleutelwoord voor de nieuwe inrichting is flexibiliteit; de openbare ruimte staat aan piekbelastingen van extreme drukte bloot en moet dit aan kunnen. Tijdens grote evenementen in de RAI zal het plein ook te gebruiken
PlanAmsterdam
17
zijn als parkeer- of als evenemententerrein, terwijl de routes naar het station publiek toegankelijk blijven. Tegelijkertijd zal het plein op stille momenten ook een aantrekkelijke plek zijn. Om dit mogelijk te maken is goed nagedacht over het grafische patroon in de materialisering. Baksteen maakt het plein typisch Amsterdams en zorgt ervoor dat het goed aansluit bij de buurt. Tevens krijgt het plein een heldere scheiding tussen stoepen, straten en de flexibele zone op het plein. Er is bewust voor gekozen het RAI-terrein geen zelfstandige eenheid te maken met afwijkend materiaalgebruik, maar het unieke van de RAI meer te ervaren in de schaal van de bebouwing en het gebruik. Net als in Kopenhagen zullen de armaturen aan draden hangen.
Materiaal voor verkeerswegen en pleinen In het deel
Foto: Louis Poulsen Lighting A/S
van de Rode Loper dat in het centrum ligt – van Damrak tot en met
Light fixtures will be suspended from cables, like this street lighting in Copenhagen.
Vijzelgracht – krijgt de openbare ruimte een uiterlijk dat past bij de entreefunctie van de stad. De openbare ruimte moet er goed uitzien,
De verlichting van het Paleis op de Dam is mooi (rechtsboven). Ook andere gebouwen langs de route van de Rode Loper zullen goed verlicht gaan worden. The Palace on the Dam is attractively lit (below right). Other buildings along the Red Carpet route will also be fittingly illuminated.
ruimte bieden en daarmee de bezoeker het gevoel geven in het centrum van een metropool te wandelen. Dit stelt hoge eisen aan het materiaal, het uiterlijk van de straten en pleinen en aan het beheer. Voor de Rode Loper is gekozen voor materiaal dat sterk is, allure heeft en tegelijkertijd past in de historische binnenstad. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen de twee gebieden: het Damrak, het Rokin en
A
de Munt enerzijds en de Vijzelstraat en -gracht anderzijds. In het materiaal voor de straat is een verschil tussen de wegen – de doorgaande routes – en de voetpaden en pleinen. Ten westen van de wegen is een ‘doorgaand’ voetpad. De oostzijde heeft vanwege het Beursplein en het plein op het Rokin meer een verblijfskarakter; hier domineert de rust. Zoals de Puccinimethode – de afspraken voor het materiaalgebruik in de stad – voorschrijft voldoet de inrichting van de Rode Loper aan de standaardkenmerken van de gordels waar de straat doorheen loopt. Bij sommige doorgaande wegen in de stad bestaat de behoefte de straat te verbijzonderen, bijvoorbeeld vanwege de gebruiksdruk van die plek. De Puccinimethode staat dit toe. Voor deze situatie wordt een ruimer palet aan inrichtingsmaterialen gekozen. Dit is het geval bij het Damrak en het Rokin. Voor de Vijzelstraat en –gracht volgt men wel de Puccinimethode.
Trottoirs en pleinen De ruimte tussen de gevels van het Damrak en het Rokin enerzijds en aan het Beursplein en -straat, het Rokinplein en Oude Turfmarkt anderzijds moet worden gezien als één ruimte. Hier stroomde vroeger de Amstel het centrum in. Alle trottoirs en pleinen in deze ruimte bestaan uit lichtrode natuurstenen klinkers. Het formaat klinker sluit goed aan bij de fijnmazigheid van de binnenstad. Overal in de binnenstad wordt passend bij de kleinschaligheid van de bebouwing, straten en stegen materiaal van een relatief klein formaat toegepast. De kleur van de steen is gemêleerd, zodat geen groot monotoon vlak ontstaat. Het lichtrood zorgt voor een lichte uitstraling. De trottoirs in dit gebied hebben veel te verduren. Ze worden intensief belopen en ook het laden en lossen van goederen vindt hier plaats. Daarom is gekozen voor het gebruik van natuurstenen
18
PlanAmsterdam
Beurs- en congrescentrum RAI op het Europaplein Foto: Edwin van Eis The RAI Exhibition and Convention Centre at the Europaplein.
Openbare verlichting A De doorgaande verkeersruimten worden verlicht door armaturen die aan draden hangen. Voordeel is dat de lantaarns komen op de plek waar ze nodig zijn en geen obstakels vormen op het maaiveld of zichtlijnen blokkeren. Ontwerp: Simon Sprietsma The carriageways for through traffic will be illuminated by fixtures suspended from cables, with the advantage that there is lighting where needed without introducing any obstacles at street level or blocking any sightlines. B Op de voetpaden langs de doorgaande wegen komen op vier meter hoogte lantaarns te hangen. Deze worden per tweetal aan de trammasten bevestigd. On the footpaths alongside the through routes the light fixtures will be suspended at a height of four metres, affixed to the tramline pylons in pairs. C In de rustige ruimtes van de Amstelzone komen naar verwachting grachtenmasten met kroonlantaarns. Aanvullende verlichting zou in de banken opgenomen kunnen worden. The tranquil spaces of the ‘Amstel Zone’ will probably be lit by traditional ‘crown’ street lamps. Additional lighting can be integrated into the benches. D Om het drukke Muntplein goed te kunnen verlichten komen hier schijnwerpspots te staan, vergelijkbaar met de masten op de Dam. Floodlights similar to the masts on the Dam will be installed at the busy Muntplein in order to light this junction properly.
B
C
D
klinkers, dat sterk materiaal is. De stenen worden in een zodanig patroon neergelegd dat ze goed in elkaar verankerd zijn: het keperverband. Zo ontstaat een zo sterk mogelijk vlak dat voldoet aan de eisen van duurzaamheid. Net als in de grachtengordel zullen de trottoirs op de Vijzelstraat en -gracht bestaan uit gebakken rode klinkers met trottoirbanden van Belgisch hardsteen. Het plein op de Vijzelgracht krijgt dezelfde bestrating.
Fietspaden, tram- en rijbaan De bestrating van de fietspaden, tram- en rijbaan zal op het Damrak en het Rokin anders zijn dan die van de Vijzelstraat en -gracht. Terwijl de eerste twee straten een gebakken rode klinkerbestrating krijgen, zal de bestrating van de laatste twee – net als de andere radiale ontsluitingsroutes – bestaan uit zwart asfalt.
PlanAmsterdam
19
Groen Bomen dragen bij aan de atmosfeer van de openbare ruimte. Langs zowel de bestaande als de verdwenen waterloop van de Amstel worden bomen geplant. Dit betekent dat zoveel mogelijk bomen langs het water op het Damrak en op het Beursplein blijven staan. Nieuwe bomen worden – veelal in dubbele rij – geplant op het ‘Rokinplein’, langs het water op het Rokin en op de gedempte Vijzelgracht.
Objecten en straatmeubilair In de nieuwe inrichting van de Rode Loper wordt het aantal objecten zoveel mogelijk beperkt. Slechts daar waar de ruimte het toelaat en het functioneel vereist is zullen deze de openbare ruimte sieren. Zo zou op het ‘Rokinplein’ een fontein kunnen worden geplaatst als referentie aan het water van de Amstel dat hier vroeger stroomde. Even verderop op hetzelfde plein blijft het beeld van koningin Wilhelmina ‘te paard’ op z’n plaats staan. Ook op de plekken waar veel voetgangers lopen, zullen zo weinig mogelijk objecten of obstakels staan. Dat betekent dat er minder fietsrekken en zitbanken op het Damrak overblijven. De banken krijgen vooral een plaats op het Beursplein en de pleinen op het Rokin en de Vijzelgracht. In de Vijzelstraat komen geen banken en fietsrekken te staan; deze komen op de gracht en in de zijstraten.
Reclame en gebouwde terrassen Een openbare ruimte met zo weinig mogelijk objecten houdt ook in dat een vrije aanwas van gebouwde terrassen en winkeluitstallingen op straat niet tot de mogelijkheden behoort. Nu zijn er nog terrassen te vinden op het Damrak en uitstallingen op het Damrak en het Rokin. De gemeente gaat er via gericht beleid voor zorgen dat deze gaandeweg uit het straatbeeld verdwijnen: nieuwe vergunningen voor winkeluitstallingen en gebouwde terrassen worden niet meer afgegeven. Ambulante handel zoals een haringkar en losse karretjes voor ijs of hotdogs,
20
PlanAmsterdam
Dwarsdoorsnede en bovenaanzicht van het toekomstige Damrak, Beursplein en Beursstraat. Deze ruimte krijgt van gevel tot gevel dezelfde inrichting. In de Beursstraat zijn auto’s beperkt toegestaan. Schematic cross-section and overhead view of the future Damrak, Beursplein and Beursstraat. The layout of this space remains consistent from edifice to edifice. In the Beursstraat there is limited access for motorized vehicles.
rondvaartrederijen en reclame-uitingen zullen wél in het gebied blijven bestaan. Aan reclame-uitingen worden voorwaarden gesteld: ze mogen slechts spaarzaam worden toegepast en moeten qua vormgeving passen bij de uitstraling van de Rode Loper.
Historische structuren herkenbaar De gebieden waar de Noord/Zuidlijn langs gaat hebben elk een eigen identiteit en karakter. De openbare ruimte op deze plekken moet echter opnieuw worden ingericht. De verleiding is groot om de route van de metrolijn bovengronds herkenbaar te maken. Amsterdam kiest er echter voor de gebieden van de Noord/Zuidlijn vorm te geven vanuit de context van het historisch ontwikkelde, stedelijk weefsel. Vandaar dat het Damrak en het Rokin een ander uiterlijk krijgen dan het Stationseiland. Ook de Vijzelstraat en Vijzelgracht krijgen een eigen inrichting.
De voormalige loop van de Amstel, de Amstelzone, wordt herkenbaar gemaakt door het Damrak en het Rokin in profiel en materiaalgebruik zoveel mogelijk gelijk in te richten. Dit versterkt de herkenbaarheid van de historische structuur en de ruimtelijke eenheid. Het gedempte water wordt zichtbaar gemaakt op een manier die voor Amsterdam van oudsher gebruikelijk is: met een dubbele bomenrij. Het Damrak en het Rokin zullen in kleur, maat en schaal aansluiten bij de rest van de binnenstad, maar krijgen een bijzondere inrichting.
De Vijzelstraat en -gracht krijgen in profiel en materiaalgebruik een gelijke inrichting, waarbij zoveel mogelijk de aansluiting Op de voorgrond de historische binnenstad, op de achtergrond de nieuwe ontwikkelingen in de Zuidas Foto: Edwin van Eis In the foreground the historical city centre; in the background the new development at Zuidas
wordt gezocht bij de grachten en de andere radialen, zoals de Haarlemmerweg. De inrichting zal afwijken van het Damrak en het Rokin. Een dubbele bomenrij markeert het gedempte water op de Vijzelgracht.
PlanAmsterdam
21
Prettiger en met meer allure Het project De Rode Loper laat een ambitie zien die moet leiden tot een hoogwaardige inrichting van het gebied tussen Stationseiland tot aan de RAI. Het opruimen van de openbare ruimte en zoveel mogelijk ruimte maken voor voetgangers, het bestraten met een licht, klein en sterk materiaal, het ophangen van mooie, duurzame verlichting en het plaatsen van duurzaam en bruikbaar meubilair; dit alles maakt de ruimte prettiger en zij krijgt daardoor meer allure.
In april 2003 nam stadsdeel Centrum het initiatief om een nota van uitgangspunten te vervaardigen om de ambitie aan te geven waarmee de openbare ruimte boven het tracé van de Noord/Zuidlijn na gereedkoming zou moeten worden heringericht. In december 2007 is, mede door de aandacht voor dit project, het plan breder getrokken en is het project 1012 opgestart. Inmiddels is 1012 het project waaronder de herinrichting van de Rode loper in het centrum zich schaart. De realisatie van de ambities komt steeds dichterbij.
De inspraakronde is voorjaar 2009 geweest, en in juli heeft het dagelijks bestuur van stadsdeel Centrum en het college van B&W een besluit genomen. Na de zomer komt het plan in de Raad. Daarna wordt de nota van uitgangspunten in etappes uitgewerkt in gedetailleerde ontwerpen voor de verschillende delen van het tracé. Uit onderzoek zal blijken of de uitvoering van de Rode Loper losgekoppeld kan worden van de oplevering van de Noord/Zuidlijn. Leidraad is daarbij de eerdere planning van de Noord/Zuidlijn waarbij het gehele tracé eind 2014 klaar zou zijn, wat nu naar verwachting 2019 is. In 2011 zal als eerste het Damrak aan de beurt zijn. Dan gaat men werken aan een prachtige entree voor de bezoekers, forenzen én alle Amsterdammers.
22
PlanAmsterdam
Een streven van de centrale stad en de binnenstad is om de binnenstad binnen de Singel op termijn autoluwer te maken dan nu het geval is. Misschien wordt het Rokin in de verre toekomst zelfs ooit één groot voetgangersgebied? An ambition of the city and borough councils is to reduce the volume of motor traffic in the historic city centre. Might the Rokin eventually become an expansive, fully pedestrianized zone?
Summary
Rolling out Amsterdam’s Red Carpet If, along with the tens of thousands of other people
South Line, the vision for the Amsterdam Metropolitan
who pass through here every day, you walk out of
Area. If Amsterdam aims to be a fully fledged European
the Central Station in the centre of Amsterdam via
metropolis comparable with cities such as Madrid,
the station forecourt and across the bridge to the
Milan, Barcelona, Copenhagen and Berlin by 2040,
Prins Hendrikkade, then you will find yourself in the
then there are a number of things that need to hap-
middle of the oldest part of the city, where history
pen. In 2040 Amsterdam will be a city with a projected
is still patently manifest. The residents of a beauti-
2.2 million inhabitants, 1 million jobs, Europe’s fifth
ful city and such a city’s visitors deserve an attrac-
largest airport with 240,000 direct and indirect jobs,
tive gateway, and it is high time that Amsterdam’s
a seaport, a growing cruise port, universities and an
‘Red Carpet’ – the route from the Central Station to
office district where multinationals have established
Zuidas – received a facelift.
their headquarters. Amsterdam will also be connected with London, Paris and Brussels via the HSL high-speed
In the city centre the Red Carpet runs from the Damrak
railway network. At the moment these questions are
via the Rokin to the Vijzelstraat. It continues into
being addressed in the structural masterplan, which
Amsterdam-South along the Ferdinand Bolstraat to the
proposes scenarios for ways in which the Amsterdam
Europaplein, where the RAI Exhibition and Convention
Metropolitan Area – Amsterdam and Schiphol, Haarlem,
Centre stands. In many places the streets no longer
Almere, Hilversum and Zaanstad – can continue devel-
meet modern-day requirements and are shabby.
oping. The North/South Line routes serves as the most
Moreover, the construction of the North/South Line is
important transport axis in these scenarios, whether
continuing apace beneath the Red Carpet. In 2019 this
below or above the ground.
high-speed metro link will interconnect AmsterdamNorth and the Amsterdam-South HSL station via the
The revamped Red Carpet The new design
city centre. The entrances and exits for the new metro
and layout of the Red Carpet has three objectives:
stations necessitate certain adjustments to the public
set aside as much space as possible for pedestrians,
space, but there will also be tens of thousands of pas-
ensure that the ‘gateway’ to the city is imbued with a
sengers passing through every day. The reprofiling of
fitting allure, and make the city’s historical structures
the Damrak and Rokin thoroughfares is also an impor-
more easily identifiable. What will the revamped Red
tant component of Project 1012, the plans to radically
Carpet look like? There are a number of leitmotifs: traf-
improve the Red Light District and the Damrak.
fic, choice of materials, street lighting, greenery and objects in the public space.
Amsterdam Metropolitan Area’s Calling Card The reprofiling of the Red Carpet is part of a
Pedestrians The number of pedestrians in the Red
vision for the city after the completion of the North/
Carpet zone is set to increase in the near future. An
What is the Red Carpet? The Red Carpet traces the overground route of the North/South Line, which runs from Amsterdam-North to the South of Amsterdam, proceeding from the Central Station via the Damrak, Rokin, Vijzelstraat, Vijzelgracht and Ferdinand Bolstraat to the Ceintuurbaan. This line will eventually extend as far as the Europaplein and Zuidas. When a section of the route of the North/South Line, namely the Damrak and the Rokin, was reprofiled in the early 1990s, the pavement on the west side was widened, giving pedestrians more space. One of the road carriageways was removed, so that motor traffic could no longer travel via the Damrak and Rokin in a southbound direction. The old pavement was replaced by hexagonal red/grey paving stones on the Damrak and by red brick clinkers on the Rokin. This intervention was meant to give pedestrians the feeling that the ‘red carpet’ had been rolled out for them, and this has been the popular name for this route ever since.
PlanAmsterdam
23
average of 100,000 people walk along the Damrak
space for other users. Cars leaving the city via the
every day. Because of the metro there will be more
Vijzelstraat and Vijzelgracht will share the carriageway
pedestrians using the Rokin and the Vijzelgracht than
with the tram. Traffic-flow models demonstrate that
at present. An estimated 58,000 people per day will
this is safe and viable. Along the Damrak and the Rokin
pass through the Rokin metro station. A consider-
taxis will not be permitted to use the tramlines and in
able increase in visitors is expected in the Vijzelstraat
a southbound direction they must use the Nieuwezijds
as well, because of the major hotels located there, a
Voorburgwal and Spuistraat. In a northbound direction
growing number of shops and the Amsterdam City
they will make use of the roadway, as is the case on
Archives. Pavements will be widened where possible,
the Damrak and the Rokin.
for example along the east side of the Damrak, Rokin and Vijzelstraat, and plazas will be created along the
Parking for cars and bikes After the reprofiling
Rokin and Vijzelgracht. Road safety will be improved by
there will no longer be any street-side parking on the
tackling the identified black spots.
Vijzelstraat, Vijzelgracht, Damrak and Rokin, nor on the Beursstraat and Oude Turfmarkt. Visitors will be able to
Cyclists and moped riders The entire Red Carpet
park their cars in the new facility being realized under-
is part of the ‘Main Bike Network’, which is why traffic
neath the Rokin and in the carpark of the Bijenkorf
flow and road safety must remain a priority. While in
department store. There are also several privately run
the southbound direction the cycle path on the Damrak
garages in the city centre. Disabled parking will con-
and the Rokin will still be separate from the roadway,
tinue to be available within this zone.
in the northbound direction there is a cycle lane to the side of the roadway. There will also be cycle lanes
Street lighting, paving and furniture The carriage-
along the Vijzelstraat and Vijzelgracht, while moped
ways for through traffic will be illuminated by fixtures
riders will make use of the roadway. In the southbound
suspended from cables, which has the advantage that
direction scooters will therefore not be permitted to
there is lighting where needed without introducing any
ride along the Damrak or the Rokin, because these
street-level obstacles or blocking sightlines. The mate-
have no southbound roadway. Moped riders will share
rial to be used for the paving is light, small-scale and
the carriageway with cars in both directions on the
robust, while the street furniture is hard-wearing and
Vijzelstraat and Vijzelgracht.
user-friendly.
Public transport During the day the tram is a com-
Greenery There are trees lining canals and waterways
plement to the rapid underground connections. In
throughout Amsterdam, but greenery is conspicuously
the centre there will be few changes to the current
absent along the filled-in watercourse of the River
situation. Trams travelling towards the city centre will
Amstel. This is set to change: trees will be planted
retain a dedicated tramway on the Vijzelstraat and
along the Amstel’s existing banks and in outline along
Vijzelgracht, but trams travelling away from the city
the watercourse that has disappeared.
will share a lane with motor traffic. In a southbound direction night-buses will use the tramway, while in a
High-quality route The Red Carpet Project dem-
northbound direction they will use the roadway. Where
onstrates the ambition to realize a high-quality route
possible the bus-stops will be located at or close by
extending from the ‘Station Island’ all the way to the
the tram-stops. Taxis will not be allowed to stop any-
RAI Exhibition and Convention Centre. The de-clutter-
where along this section of the route. The number of
ing of the public space and providing as much space
taxi ranks will, however, remain the same.
as possible for pedestrians makes it more pleasant for users and lends it greater allure. After the summer the
Motor traffic The Damrak and the Rokin are part
masterplan will be elaborated into detailed designs for
of the ‘Main Car Network’, for which the guiding
the various sections of the route in stages. Starting in
principle is that motor traffic can circulate freely.
2011, the Damrak has been earmarked as the first sec-
However, where motor traffic is not part of the Main
tion to be tackled, thus creating a wonderful gateway
Car Network it is restricted. Some sections, such as
to Amsterdam for visitors, commuters and the city’s
the plaza-like spaces on the Rokin and at the Oude
residents alike.
Turfmarkt, will be car-free zones, where only highly restricted local-access traffic is permitted. This will make certain turn-off lanes redundant, freeing up more
24
PlanAmsterdam
De auteur Maaike Maréchal , Vught, 1973 Q
Maréchal werkt sinds 2005 aan het project de Rode Loper in stadsdeel centrum,
Q
Sinds 1998 is ze stedenbouwkundige bij DRO, met uitzondering van de periode 2000 tot 2002 toen ze in dienst was van CH & Partners, adviesbureau voor stedebouw en landschap in Den Haag,
Q
Momenteel werkt ze aan projecten voor stedelijke vernieuwing in Overtoomse Veld waaronder het August Allebéplein en is betrokken bij de plannen voor het NDSM-terrein, de Singelgrachtzone en de Hobbemakade,
Q
In 1997 studeerde Maréchal af als stedenbouwkundige aan de TU in Delft en deed in het schooljaar 2001-2002 de mastersopleiding Urban Interior Design aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht.
Met dank aan projectteam Rode Loper, DRO
Verkoop
Colofon
PlanAmsterdam is verkrijgbaar in het Informatie-
PlanAmsterdam is een uitgave van Dienst Ruimtelijke Ordening (DRO) en geeft in
centrum De Zuiderkerk voor ruimte, bouwen en
acht themanummers per jaar informatie over ruimtelijke projecten in de stad.
wonen. Zuiderkerkhof 72 Amsterdam
eindredactie en coördinatie
tel.: 020 - 552 7987 e-mail:
[email protected]
Jaargang 15, nr. 5, augustus 2009
Ook te downloaden vanaf:
www.dro.amsterdam.nl
vormgeving fotografie artist impressions kaarten lithografie en druk vertaling
Hans Haijtema en Sandra Langendijk, DRO Communicatie tel.: 020 - 552 5802 e-mail:
[email protected] RoVorm Beeldvormers b.v. Omslag: Trazar 3D Visualisaties Overige beelden, tenzij anders vermeld: DRO Trazar 3D Visualisaties DRO Van Amerongen drukkerij, Amersfoort Andrew May
Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Er kunnen echter geen rechten aan worden ontleend. Mocht ons iets zijn ontgaan bij de vermelding van de herkomst van de afbeeldingen, neem dan contact op met de redactie.
PlanAmsterdam is een uitgave van Dienst Ruimtelijke Ordening gemeente Amsterdam en te downloaden vanaf: www.dro.amsterdam.nl
