Vloeibare voeding
Energie Daarnaast kunnen de volgende adviezen ervoor zorgen dat uw voeding energierijker wordt: Gebruik volle in plaats van magere of halfvolle melkproducten, zoals volle melk, volle vla, volle koffiemelk, volle yoghurt, Griekse yoghurt, roomkwark. Maak ook pap van volle melk. Roomboter of (dieet)margarine kunt u aan gepureerde aardappelen, groente, soep, saus of pap toevoegen. Voeg slagroom, crème fraiche of zure room toe aan kwark, yoghurt, vla, pap, puree, saus, milkshake, koffie, soep, saus, vruchtensap en vruchtenmoes. Ongeklopte slagroom geeft een minder vol gevoel dan geklopte slagroom. U kunt kaas toevoegen aan aardappel- of groentepuree. Gebruik suiker, honing, (limonade) siroop in koffie, thee, melk, vla, yoghurt, pap, kwark, vruchtenmoes en vruchtensap.
Door uw ziekte of behandeling kan het nodig zijn dat u (tijdelijk) vloeibare voeding gebruikt. Deze brochure geeft u informatie over vloeibare voeding.
•
Wat is vloeibare voeding?
Vloeibare voeding is gewone voeding die vloeibaar gemaakt is óf van zichzelf vloeibaar is.
•
Algemene tips
Een vloeibare voeding moet voldoende voedingsstoffen en energie (calorieën) bevatten. Met wat extra aandacht voor het kiezen en bereiden van uw voeding hoeft dat geen probleem te zijn.
•
Voedingsstoffen Bij het vloeibaar maken van uw maaltijd wordt het volume ervan vergroot, doordat u vocht toe moet voegen. Per maaltijd krijgt u niet de hoeveelheid voedingsstoffen binnen die u gewend bent. Om die reden is het aan te raden de voeding goed over de dag te verdelen en naast de hoofdmaaltijden drie tot vier keer iets tussendoor te gebruiken.
• •
1
• •
Voor de variatie kunt u gebruik maken van de volgende (kant en klare) papsoorten: Granenpap zoals havermout, rijst, gort, griesmeel of boekweit. Deze papsoorten leveren meer vitamines, mineralen en vezels dan vla, yoghurt en papsoorten van fijne meelproducten. Pap van fijne meelproducten: rijstebloempap, vanillepap, custardpap, roompap of maïzenapap. Het gebruik van volle melk en melkproducten is aan te raden omdat deze meer energie (calorieën) bevatten dan halfvolle of magere soorten. Tevens kunt u de pap energierijker maken door toevoeging van bijvoorbeeld ongeklopte room, boter, (dieet)margarine of suiker. Indien pap of soep stukjes bevatten die u niet kunt of mag gebruiken, dan kan de soep of pap gepureerd worden met een staafmixer of blender.
Hartige sauzen zoals mayonaise, ketchup, cocktailsaus, bechamelsaus, kaassaus kunnen bij de warme maaltijd gebruikt worden. Zoete sauzen zoals aardbeiensaus en chocoladesaus kunnen in de vla, yoghurt, kwark, pap, vruchtenmoes of vruchtensap.
•
•
Apparatuur en bereidingswijze De vloeibare maaltijden zijn zelf te bereiden, maar u kunt ook gebruik maken van kant en klaar producten zoals babyvoeding. Als u voor een langere periode vloeibare voeding moet gebruiken, is de aanschaf van een hulpmiddel het overwegen waard. Bij de bereiding van vloeibare gerechten kunnen verschillende apparaten van dienst zijn: staafmixer; keukenmachine; blender; roerzeef of passé-vite. Hiermee kunt u groente, aardappelen of fruit pureren. U kunt er geen vlees in malen.
• • • •
Warme maaltijd Er zijn verschillende manieren om een vloeibare warme maaltijd te bereiden. U kunt de warme maaltijd koken zoals u gewend bent. Doe alle ingrediënten bij elkaar en voeg bijvoorbeeld bouillon, room, boter, melk, jus of saus toe en mix alles goed fijn. Indien nodig kan deze vloeibare maaltijd nog gezeefd worden.
Voedings- en bereidingsadviezen Broodmaaltijden Brood kunt u vervangen door pap, vla, yoghurt, kwark, drinkontbijt of soep.
2
Groente Kook de groente goed gaar. Minder geschikt zijn groenten met harde vezels zoals asperges, boerenkool, draderige snijbonen, bleekselderij, tuinbonen en zuurkool.
Het is ook mogelijk om alle maaltijdonderdelen apart fijn te malen, zodat u meer smaken proeft. Voeg voor extra smaak kruiden en specerijen toe. Soep U kunt heldere of gladde gebonden soep gebruiken. Voorbeelden van een gebonden soep zijn gladde peulvruchtensoep, zoals erwten-, bruine bonen of linzensoep, maar ook gladde roomsoepen zijn geschikt. Bouillon en heldere soepen bevatten, ook al is die van vlees getrokken en gevuld met verse groenten, behalve vocht en zout maar weinig voedingswaarde. Gebruik daarom bij voorkeur gebonden soepen. Een kopje bouillon kan wel de eetlust opwekken.
Aardappelen/pasta/rijst Kook de aardappelen goed gaar en maak er puree van met behulp van een aardappelstamper. Fijngemalen rijst is ook te gebruiken. U moet de rijst dan wel fijnmalen in combinatie met een saus of soep. Deegwaren als macaroni en spaghetti zijn minder geschikt om vloeibaar te maken, omdat ze dan ‘lijmerig’ worden. U kunt dit voorkomen door deze producten niet onnodig lang te malen en door deze samen met de saus te malen.
Vlees Bak vlees, vis, of kip niet te hard aan. Door het langzaam te braden, stoven, koken of te pocheren blijft het zacht van structuur. Vettere vleessoorten zoals worst, gehakt en slavink zijn gemakkelijker fijn te maken dan magere soorten. Naast vlees, vis en kip zijn ook vegetarische vleesvervangers als peulvruchten, kaas (toegevoegd aan een saus of ragout), ei, Valless®, Quorn® en Tivall® geschikt om te verwerken.
Combinaties Mogelijke combinaties voor een vloeibare warme maaltijd zijn: Gehakt, bietjes, aardappelen. Varkenslapje, witte kool met kerriesaus, aardappelen. Kipfilet, bloemkool met kaas- of kerriesaus, aardappelen. Roerei, spinazie, aardappelen. Vis met remouladesaus, worteltjes, aardappelen. Goulash, doperwten, rijst of aardappelen.
• • • • • • 3
•
Een vloeibare maaltijd smaakt anders en ziet er anders uit dan een gewone maaltijd. Het gebruik van een drievaksbord kan de maaltijd er smakelijker uit laten zien. Aardappelen, groenten en vlees blijven op dit bord gescheiden van elkaar.
• • • • •
Nagerechten Gebruik het nagerecht bij een vol gevoel een half uur na de warme maaltijd. Kies voor producten zoals: Volle yoghurt of boeren yoghurt, eventueel gezoet met suiker of siroop. Volle vla. Pap. Volle kwark met suiker en eventueel fruit. Pudding met slagroom. Vruchtenyoghurt (yoghurt gezoet met zoetstof is voor u minder geschikt). IJs met slagroom en saus. Appelmoes, vruchtenmoes eventueel met een toefje slagroom of zure room.
Milkshake (kant en klaar of zelfgemaakt van melk, ijs en fruit of vruchtensap). Vruchtensappen. Groentesappen. Frisdrank of limonade (geen light soorten). Thee en koffie (met suiker en room) Alcoholische dranken in overleg met uw arts.
Fruit en vruchtensap Gebruik goed rijp fruit zonder velletjes en pitjes of gebruik vruchten uit blik. Pureer het fruit fijn, voeg eventueel nog vruchtensap, suiker, melk, yoghurt of room toe. Indien noodzakelijk kunt u de fruitdrank zeven. In de winkel zijn ook kant en klare vruchtenmoes of vruchtensap verkrijgbaar. Als hartige variatie kunt u groentesap, wortelsap, tomatensap of bietensap gebruiken.
• • • • • • • •
Dranken Melk, chocolademelk, anijsmelk, melk met oploskoffie, karnemelk eventueel met vruchtensap, vruchtenkwark (verdund).
•
4
• •
Aandachtspunten Vitamines en mineralen Een vloeibare voeding levert onvoldoende vitamines en mineralen. Indien u langer dan twee weken een vloeibare voeding gebruikt is het noodzakelijk om uw voeding aan te vullen met een (vloeibaar) multivitamine preparaat. Overleg met uw arts of diëtist welke multivitamine voor u geschikt is.
• •
Pap: havermoutpap, ontbijtgranen. Drinkontbijt op basis van melk of vruchtensap en granen. Fruit: verdunde (gezeefde) pruimen of abrikozenmoes, sap met vruchtvlees. Peulvruchtensoepen.
Minder lichaamsbeweging, sommige pijnstillers en te weinig drinken kunnen ook obstipatie veroorzaken. Drink daarom minimaal 1,5 liter vocht per dag. Indien nodig kan uw arts een laxeermiddel voorschrijven.
Plakkerig gevoel in de mond Melkproducten kunnen een plakkerig/ slijmerig gevoel in de mond geven. Dit plakkerig gevoel is te verhelpen door na gebruik van een melkproduct een slokje water met eventueel een paar druppels citroensap te drinken. Zure melkproducten als yoghurt, karnemelk en kwark geven een minder plakkerig gevoel in de mond dan zoete melkproducten zoals melk en vla.
Gebitsverzorging Om voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen zijn 6-7 eetmomenten per dag noodzakelijk. Zorg er wel voor dat u per dag niet méér dan 7 eet- of drinkmomenten heeft. Een groot aantal eetmomenten vergroot de kans op gaatjes in het gebit. Daarnaast is het belangrijk om vier keer per dag uw tanden te poetsen: na elke hoofdmaaltijd en voor het slapen gaan. Indien u een tussendoortje gebruikt is het verstandig uw mond na te spoelen met wat water.
Obstipatie Veel mensen hebben moeite met de stoelgang wanneer ze een vloeibare voeding gebruiken. Dit komt onder andere doordat een vloeibare voeding minder vezels bevat dan een normale voeding. Deze vezels zorgen ervoor dat de ontlasting soepel blijft. De volgende voedingsmiddelen leveren in een vloeibare voeding voedingsvezels:
Verslikken Door ziekte of door de behandeling, is het mogelijk dat u zich sneller verslikt dan gebruikelijk. Indien u hier last van
5
Ook als u langer dan een maand vloeibare voeding moet gebruiken is het verstandig om contact op te nemen met een diëtist. Mocht u nog geen begeleiding ontvangen van een diëtist, dan kan uw (huis) arts een verwijsbrief schrijven.
heeft, is het raadzaam uw arts hiervan op de hoogte te stellen. Uw arts kan de hulp inschakelen van een logopedist. Een logopedist onderzoekt vervolgens welke voedingsmiddelen u veilig kunt slikken. Ook is het mogelijk dat de logopedist u een andere sliktechniek aanleert, waardoor u zich minder snel zult verslikken.
Tot slot
Mocht u na het lezen van deze folder nog vragen hebben dan kunt u contact opnemen met het secretariaat van de afdeling Diëtetiek, telefoonnummer: 024 - 361 91 90, bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 8.00 - 17.30 uur.
Dieetpreparaten In eerste instantie probeert de diëtist om uw voeding met behulp van ‘gewone’ vloeibare voedingsmiddelen aan te passen. Het kan dat deze voeding voor u teveel of te zwaar is. Wanneer dit het geval is, kunt u gebruik maken van dieetpreparaten. Dit zijn producten die in een kleine hoeveelheid veel energie en eiwit leveren. Sommige preparaten bevatten ook vitamines en mineralen. In overleg met uw diëtist kan besproken worden welke dieetpreparaten voor u het meest geschikt zijn en in welke hoeveelheden u deze moet gebruiken. Lichaamsgewicht Het is niet verontrustend als u bij het overgaan op een vloeibare voeding 1-2 kg afvalt. Raadpleeg uw diëtist wanneer u ondanks het samenstellen van een energierijke voeding gewicht blijft verliezen.
6
Een dagvoeding kan er als volgt uitzien Ontbijt 1 schaaltje pap van ontbijtgranen met room en suiker 1 schaaltje vruchtenmoes of vruchtensap thee en/of koffie met room en suiker In de loop van de morgen 1 vlaflip met aardbeiensaus thee en/of koffie met room en suiker Lunch 1 kom erwtensoep 1 schaaltje havermoutpap met klontje boter en suiker thee en/of koffie met room en suiker In de loop van de middag 1 schaaltje chocolademousse met slagroom thee en/of koffie met room en suiker Warme maaltijd 1 1 1 1
portie aardappelpuree van 2 aardappelen, jus/bouillon, 1 klontje boter portie spinaziemoes van 2 opscheplepels groente met 1 lepel zure room zacht gebakken roerei gemaakt van 1 ei, scheutje olie, verdund en gepureerd met volle melk schaaltje volle vruchtenyoghurt
In de loop van de avond 1 glas tomaten-groenten sap evt met peper, zout en/of tabasco 1 beker milkshake van volle melk, 2 bollen roomijs, vruchtenof chocoladesaus Deze voeding bevat ongeveer 2000 kcal en 65 gram eiwit
7
Noteer hier uw vragen
03-2013-6043
Radboud universitair medisch centrum
