Verbetering van arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid

Verbetering van arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid

Arbouw____________________ Verbetering van arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid

Arbouw is opgericht door werkgevers- en werknemersorganisaties in de bouwnijverheid. Sinds september 1986 werkt Arbouw aan de opdracht om de veiligheid en de gezondheid in de bouw- en nevenbedrijven te bevorderen en het ziekteverzuim te verminderen. Daartoe verricht Arbouw onderzoek en worden instrumenten ontwikkeld, die alle bij het bouwproces betrokken disciplines in staat stellen om de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid gunstig te beïnvloeden. Arbouw ontwikkelt normen, modellen en richtlijnen op het gebied van arbeidsomstandigheden en draagt zorg voor adequaat voorlichtingsmateriaal. Een belangrijk element van kennisoverdracht vormt het geven van op de doelgroepen afgestemde cursussen, trainingen en workshops. Daarnaast is de organisatie van de bedrijfsgezondheidszorg in de bouwnijverheid een belangrijke taak. Arbouw ziet toe op de uniformiteit van de dienstverlening door arbodiensten en bewaakt de kosten en de kwaliteit. Het aandachtsgebied van Arbouw omvat de bouw- en nevenbedrijven, opdrachtgevers, ontwerpers, handel, industrie en overheid, alsmede het onderwijs. Arbouw werkt branche- en sectorgericht. Binnen Arbouw werken samen: het Algemeen Verbond Bouwbedrijf (AVBB), de Stichting Federatie Aannemers in de Afbouw- en Nevenbedrijven in de Bouwnijverheid (FAANB), de Bouw- en Houtbond FNV en de Hout- en Bouwbond CNV.

Voor vragen over arbeidsomstandigheden: Informatielijn 0900 - 202 53 12 (ƒ 0,44 per minuut) Internet www.arbouw.nl Voor bestellingen van brochures en folders: Fax(020) 580 55 55 E-mail arbouwOarbouw.nl

1 Inleiding

2

2 Herkennen van asbest

3

Het gevaar zit in een klein hoekje 3 Inventariseren van asbest 6 Niet slopen zonder vergunning 4 Slopen c.q. renoveren en asbest

7

Wet- en regelgeving, c e r t i f i c e r i n g en deskundigheid 5 Onderhoud en bewerken van asbest 9 Oppassen geblazen 6 Asbest als afval

11

Gescheiden en goed v e r p a k t a a n l e v e r e n 7 Overige vragen over asbest 12 Bijlage

14

Adressen

16

1

Inleiding Voor u ligt de brochure Vraag & Antwoord Asbest. Deze brochure geeft een beknopt overzicht van de risico's en de wettelijke verplichtingen bij de aanwezigheid van asbest tijdens bouwwerkzaamheden. Het werken met asbest kan levensgevaarlijk zijn. Dat weet inmiddels iedereen. Vroeger werd asbest gezien als een ideaal materiaal: onverwoestbaar, brandwerend en vooral bijzonder goedkoop. Later bleek dat het inademen van asbestvezels gevaarlijke ziektes kan veroorzaken, zoals stoflongen, longkanker en buikvlieskanker. Het feit dat de gezondheidseffecten zich pas na langere tijd (10-30 jaar) openbaren, maakt asbest tot een zeer verraderlijke stof. Een aantal feiten over asbest: Op dit moment sterven in Nederland ongeveer 500 tot 600 mensen per jaar als gevolg van het werken met asbest in het verleden. Alle soorten asbest kunnen kanker veroorzaken. Roken tezamen met blootstelling aan asbest verhoogt de kans op longkanker aanzienlijk. In ongeveer 30% van alle kantoorgebouwen in Nederland zit nog asbest. Zeker 80 procent van de asbestproductie is verwerkt in bouwmaterialen. Er zijn zo'n 3.000 producten bekend die asbest bevatten. De kosten van verwijdering door gespecialiseerde bedrijven van asbest uit woningen bedraagt de komende 10 jaar naar verwachting 1,5 miljard gulden. Dit alles heeft geleid tot bijzonder strenge wetgeving op het gebied van asbest. Er geldt een wettelijk verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbest. Dit komt in feite neer op een algeheel verbod voor het gebruik van asbest. Ook het slopen van asbest uit gebouwen en objecten is gebonden aan strenge voorschriften. Deze brochure is speciaal bedoeld voor het middelgrote en kleine aannemingsbedrijf dat slechts af en toe te maken heeft met deze materie. Maar ook voor bijvoorbeeld woningbouwverenigingen kan deze brochure bruikbaar zijn. L. Akkers directeur Arbouw

2

Herkennenjvanjsbest Het gevaar zit in een klein hoekje

In de huidige te koop zijnde bouwmaterialen mag in geen enkel geval asbest verwerkt zijn! Bij onderhouds-, sloop- en renovatiewerkzaamheden in de bouw kunnen bouwvakkers echter op diverse plaatsen te maken krijgen met asbest. Immers, 80 % van de asbestproductie is verwerkt in bouwmaterialen. Om veilig te werken is het van het grootste belang om te weten of er asbest aanwezig is.

Vraag & Antwoord In welke materialen is asbest te verwachten?

Asbest is in het verleden in diverse toepassingen gebruikt. De belangrijkste daarvan zijn: a. asbest als brandwerend materiaal b. asbest als isolerend materiaal c. asbest als bouwmateriaal d. asbest in vloerbedekking. Ook puingranulaat blijkt structureel verontreinigd te zijn met asbest. Op grond van het Arbobesluit is het verboden om asbesthoudend puingranulaat toe te passen. Het komt er dus op neer dat puingranulaat niet hergebruikt mag worden. In de nabije toekomst zal dit waarschijnlijk veranderen. Er zal een restconcentratienorm voor asbest in puingranulaat komen. a. asbest als brandwerend materiaal

- Spuitasbest werd toegepast als brandwerende laag op staalconstructies (bijvoorbeeld op stalen profielen). - Asbest geperst tot plaat, karton of papier is gebruikt als brandwerend materiaal in bijvoorbeeld deuren, wanden, kolommen, plafonds (stucwerk) en in plafondplaten. Nobrando is een bekend voorbeeld van zo'n asbesthoudende, brandwerende plaat. Veel asbestplaten zijn in het verleden achter of onder CV-installaties en kachels geplaatst. b. asbest als isolerend materiaal

- Spuitasbest werd als thermische en akoestische isolatie gespoten op leidingen, plafonds, muren en ventilatiekanalen. - Asbestkoord werd veel toegepast als pakkingmateriaal. - Asbestgarens werden gebruikt als flexibele isolatie voor elektrische bedrading en bekabeling. c. asbest als constructiemateriaal

Een aantal voorbeelden van asbesthoudende constructiematerialen zijn: - Dakleien. - Asbestcementplaten, gebruikt op plaatsen waar een grotere weerstand dan normaal wordt vereist, zoals tafelbladen, vensterbanken, gevelbekleding en spatschermen. - Gecoate asbestcementplaten als bekledingsplaat voor systeemwanden. - Geprofileerde platen (golfplaten) als dakbedekking. - Drink- en rioolwaterleidingen en hemelwaterafvoer, standleidingen.

-

Als vulstof in kitten en kunststoffen, in vloer- en wandafwerkmiddelen. Ventilatiekokers van asbestcement. Asbesthoudende luiken in kruipruimten. Asbesthoudende borstweringsplaten. d.asbest in vloerbedekking

Tot omstreeks 1985 waren vinyl vloertegels te koop die verstevigd werden met asbest. Deze tegels zijn beter bekend als colovinyltegels. Deze tegels zijn veel toegepast in toiletten, badkamers, gangen en keukens. Vooral in ziekenhuizen en bejaardenhuizen zijn deze tegels veel gebruikt. Vinylvloerbedekking (zeil) met asbest was in de periode tussen 1968 en 1983 te koop. In de onderlaag is asbest aanwezig. Dit is bij particulieren veel gebruikt in keukens en op trappen. 1 Is aan een materiaal te zien of er asbest in zit?

Ervaren asbestsaneerders en asbest-analisten kunnen vaak aan de buitenkant zien of een materiaal asbest bevat. Maar ook deze ervaren mensen zijn niet altijd in staat om dit visueel te beoordelen. Daarom is het altijd noodzakelijk om een monster in een laboratorium te laten onderzoeken op asbest. In de praktijk is het dus moeilijk en gevaarlijk om visueel te beoordelen of er sprake is van asbesthoudend materiaal. Bij Arbouw, de Arbeidsinspectie, uw arbodienst of bij collegaaannemers die gespecialiseerd zijn in asbestverwijdering, kunt u vragen welke laboratoria gecertificeerd zijn in het doen van materiaalonderzoek naar asbest. Is op basis van de leeftijd van een gebouw of huis te bepalen of er asbest in verwerkt is?

-

-

Lang niet altijd. Vanaf l juli 1993 is er een algeheel verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbest. Vanaf die tijd is het dus zo goed als onmogelijk dat er asbest verwerkt is in een nieuw gebouw of huis. Wees wel bedacht op hergebruik van asbesthoudend materiaal. Enkele jaartallen: 7978 Asbest in gespoten vorm (spuitasbest) wordt niet meer toegepast. 7983 Producten waarin asbest in niet-hechtgebonden vorm voorkomt, mogen niet meer worden verkocht. Na 1983 wordt Vinylvloerbedekking met asbestvilt als onderlaag niet meer toegepast. 7993 Algeheel verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbesthoudende materialen.

Wat wordt verstaan onder hechtgebonden asbest?

Hechtgebonden materialen zijn hard en bevatten veel cement, lijm of teer. Hierdoor zijn de asbestvezels als het ware verankerd in het materiaal, waardoor de kans op het vrijkomen van asbestvezels in de lucht gering is. Met andere woorden: als deze materialen niet mechanisch bewerkt worden en blijven zitten, is het risico ervan gering. Voorbeelden van hechtgebonden asbest zijn asbestcementvlak- en golfplaat, asbest in leidingen (buizen en kokers) en colovinyltegels. Asbest in cementgebonden producten kan minder hechtgebonden raken wanneer deze verweren door jarenlange blootstelling aan water (zure regen!) en wind.

Wat wordt verstaan onder niet-hechtgebonden asbest?

Dit materiaal is zacht en brokkelt gemakkelijk af. Hierdoor kunnen na verloop van tijd spontaan asbestvezels vrijkomen. Asbestvezels kunnen ook gemakkelijk uit het materiaal vrijkomen door aanraking, trillingen en andere niet-mechanische bewerkingen. Niet-hechtgebonden asbestproducten leveren het meeste gevaar op voor de gezondheid. Voorbeelden van niet-hechtgebonden asbest zijn spuitasbest, nobrando plaat en, bij verwijdering, vinyl vloerbedekking met asbesthoudende onderlaag (onder meer Novilon). Is materiaal met weinig asbest minder gevaarlijk dan materiaal dat voor 100% uit asbest bestaat?

Nee, dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Het (mechanisch) bewerken van materiaal dat maar weinig asbest bevat, zorgt ook voor schadelijke concentraties asbestvezels in de lucht. Het al eerder genoemde onderscheid in hecht- en niet-hechtgebonden asbest is veel belangrijker. Wel is het zo dat materialen met meer dan 45% asbest meestal niet-hechtgebonden zijn.

i Zie voor meer informatie tic Ar bouw-publicatie 'Asbesttoepassingen in de burger- en utiliteitsbouw'.

Inventariseren van asbest Niet slopen zonder vergunning

Dat werken met asbest gevaarlijk is, is geen nieuws meer. Aangezien in een groot aantal kantoorgebouwen en woningen in Nederland nog asbest zit, hebben werknemers in de bouwnijverheid een redelijk grote kans om met asbest in aanraking te komen. Het is dus bij renovatie- en sloopwerkzaamheden van het grootste belang om van tevoren te inventariseren of er asbest aanwezig is.

Vraag & Antwoord Is het bij sloopwerkzaamheden verplicht om van te voren na te gaan of er asbest aanwezig is?

Ja. Dit is gekoppeld aan de sloopvergunning die moet worden aangevraagd bij de gemeente. Sinds l januari 1997 kan een gemeente pas een sloopvergunning afgeven als de aanvrager van deze vergunning een asbestinventarisatie heeft laten uitvoeren. In een onderzoeksrapport moeten de specifieke plekken waar zich asbest bevindt, worden vermeld. Dit rapport moet worden opgesteld door een onafhankelijk en deskundig onderzoeksbureau dat over het KOMO Procescertificaat BRL 5052 beschikt. De Stichting Bouwkwaliteit (SBK) beschikt over een overzicht van KOMOgecertificeerde asbestverwijderings- en asbestinventarisatiebedrijven. Deze lijst is ook beschikbaar op internet: www.bouwkwaliteit.nl. In enkele gevallen is een asbestinventarisatie niet verplicht. Dit is bijvoorbeeld het geval als aannemelijk kan worden gemaakt dat er geen asbest aanwezig is. Dit soort uitzonderingen staat vermeld in de gemeentelijke bouwverordening. Naar verwachting zal deze regelgeving in 2000 worden aangescherpt. Het zal er dan op neer komen dat het aantal uitzonderingen op de asbestinventarisatieplicht voorafgaand aan sloop zal worden beperkt. Wie is verantwoordelijk voor het laten uitvoeren van een asbestinventarisatie?

Degene die een sloopvergunning aanvraagt, is verplicht het eerder genoemde onderzoeksrapport te overleggen. In de praktijk is dit de opdrachtgever. De opdrachtgever kan zowel een bedrijf, een instelling, de overheid als een particulier zijn.

4

Slopen c.q. renoveren en asbest Wet- en regelgeving, certificering en deskundigheid

De twee belangrijkste besluiten die bij het verwijderen van asbesthoudende materialen van toepassing zijn, zijn het Asbestverwijderingsbesluit en het Asbestbesluit Arbeidsomstandighedenwet. Het Asbestverwijderingsbesluit bevat voorschriften voor het verwijderen en afvoeren van asbest uit bouwwerken, alsmede voor het in het kader van beroep of bedrijf verwijderen en afvoeren van asbest uit objecten. Het Asbestbesluit Arbeidsomstandighedenwet stelt regels aan het beroepsmatig werken met asbest en bevat een zogenaamde sloopparagraaf. Dit besluit is van toepassing op werkgevers, werknemers en zelfstandigen.

Vraag & Antwoord Wat verstaat de wetgever onder het slopen van asbest?

Slopen is het verwijderen van asbesthoudend materiaal. De wetgever maakt geen onderscheid tussen slopen, demonteren of verwijderen, respectievelijk destructieve versus non-destructieve technieken. Er wordt eveneens geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende soorten asbest. Voor alle soorten zijn de voorgeschreven maatregelen vereist. Moeten asbesthoudende materialen bij renovatiewerk verplicht verwijderd worden?

Nee. Het is niet verplicht asbest te verwijderen. Afhankelijk van de situatie kan het al dan niet verstandig zijn asbest te verwijderen. De aanwezige gezondheidsrisico's zijn maatgevend. Hechtgebonden asbest levert geen risico's op wanneer het blijft zitten en niet bewerkt wordt. Niet-hechtgebonden asbest kan het beste wel verwijderd worden, omdat bij dit type de vezels ook kunnen vrijkomen zonder dat het materiaal bewerkt wordt. Wat moet er gebeuren als tijdens een renovatie c.q. verbouwing van een bouwwerk onverwacht asbest wordt aangetroffen?

In principe dient de opdrachtgever van te voren aan te geven of er asbest aanwezig is. Desondanks kan het voorkomen dat toch op onverwachte plekken asbest blijkt te zitten. Het is hierbij van belang wat er moet gebeuren met het aangetroffen asbesthoudende materiaal. Als het verwijderd moet worden, is er sprake van slopen en gelden de voorschriften uit het Asbestverwijderingsbesluit, het Arbobesluit en de gemeentelijke bouwverordening. Op zo'n moment dient direct gestopt te worden met de werkzaamheden. Het asbest zal verwijderd moeten worden door een deskundig asbestverwijderingsbedrijf voordat de werkzaamheden kunnen worden hervat. Als het gaat om hechtgebonden asbest dat niet verwijderd of bewerkt moet worden, kan wel doorgewerkt worden. In zo'n geval is het wel van belang om de bewoner of gebouweigenaar op de hoogte te stellen en hem/haar de beslissing te laten nemen.

Welke regelgeving geldt als tijdens een renovatie asbest moet worden verwijderd?

Als het noodzakelijk is om asbest te verwijderen heeft u te maken met sloopwerkzaamheden. Dan is er sprake van een groot aantal eisen (Arbobesluit, Asbestverwijderingsbesluit en gemeentelijke bouwverordening). Zo moet in veel gevallen een sloopvergunning worden aangevraagd bij het college van Burgermeester en Wethouders van de gemeente. Er moet in kaart gebracht worden op welke plaatsen asbest aanwezig is en er moet een werkplan worden geschreven op welke wijze het asbest verwijderd wordt. Het is wettelijk vastgelegd dat dit werk door een deskundig asbestverwijderingsbedrijf uitgevoerd dient te worden. In de bijlage is aangegeven welke maatregelen gelden bij het verwijderen of slopen van asbest. Hoe kan gecontroleerd worden of een asbestverwijderingsbedrijf

deskundig is?

Een asbestverwijderingsbedrijf dient in het bezit te zijn van het KOMO Procescertificaat Asbestverwijderen, BRL 5050, voor het verwijderen van asbest. Wanneer een dergelijk bedrijf wordt ingehuurd, is het aan te raden om een kopie van dit certificaat te vragen.

Onderhoud en bewerken van ashesL Oppassen geblazen

Sinds 1993 geldt een algemeen verbod op het bewerken, verwerken of in voorraad houden van asbesthoudende materialen. In de afgelopen decennia is echter het nodige asbest verwerkt. Het ligt voor de hand dat bij het slopen of renoveren van gebouwen of woningen de nodige regels gevolgd en maatregelen getroffen moeten worden. Echter in veel gevallen moeten werknemers werken in of bij asbesthoudende materialen die niet verwijderd worden. Het is dan van belang na te gaan welke wetgeving van toepassing is.

Vraag & Antwoord Is het verboden om te boren in een asbestplaat?

Nee. In dit geval is het Asbestverwijderingsbesluit niet van toepassing, omdat het boren van een gat niet wordt aangemerkt als slopen. In het Arbobesluit staat vermeld dat het bewerken van asbest verboden is. Er is echter een uitzondering gemaakt voor het maken van aanboringen en het uitvoeren van reparatie- of onderhoudswerkzaamheden waarbij asbest vrijkomt. Het is dus niet verboden maar er moet wel worden voldaan aan een aantal hieronder genoemde voorschriften. In het kort komt het er op neer dat de blootstelling aan asbest zo laag mogelijk moet zijn. Aan de hand van een risico-inventarisatie moet bepaald worden hoeveel vezels werknemers kunnen inademen als gevolg van de bewerking. Als de daarvoor geldende normen worden overschreden, moeten vervolgens maatregelen genomen worden. Bij het boren in een asbestplaat zullen de normen zonder meer worden overschreden en wordt bovendien de omgeving besmet met asbestvezels. Er moeten dus maatregelen worden genomen om het vrijkomen van asbestvezels zoveel mogelijk te bepreken. Denk hierbij aan het nathouden, voorkomen van verspreiding en afzuigen, en het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen. Daarnaast moeten de risico's en de daarbij behorende maatregelen worden vastgelegd in een Veiligheids- en Gezondheidsplan (V&Gplan). Het is dus sterk af te raden om gaten in een asbestplaat te boren. Als het echt niet anders kan, moeten uitgebreide voorzorgsmaatregelen worden genomen. Mag asbesthoudend materiaal overgeschilderd worden?

Ja. Er is sprake van onderhoud dus er is een uitzondering gemaakt op het algemene verbod om asbest te bewerken. Hier geldt echter ook weer dat er speciale maatregelen moeten worden getroffen om het vrijkomen van asbest tegen te gaan. In de CAO voor het Schilders-, Afwerkings- en Glaszetbedrijf is opgenomen dat het schilderen van asbesthoudende materialen verboden is. Wanneer door een bedrijf wordt voldaan aan de voorwaarden die worden gesteld in de 'Leidraad verantwoord werken bij het voorbehandelen en schilderen van asbesthoudende materialen', kan het Bedrijfschap Schildersbedrijf op verzoek en per werk een ontheffing van dit CAO-verbod verlenen. Tegelijkertijd dient de Arbeidsinspectie via een melding op de hoogte gebracht te worden van de werkzaamheden.

Mag een asbestplaat onder een verwarmingsketel zelf verwijderd en afgevoerd worden ?

Dat hangt ervan af. Als deze plaat bestaat uit hechtgebonden asbest en niet gespijkerd of aard- en nagelvast verbonden is, bestaat er op basis van het Asbestverwijderingsbesluit een vrijstelling voor het inschakelen van een deskundig asbestverwijderingsbedrijf. Dit betekent dat een aannemer dit zelf mag ver-wijderen en mag afvoeren. Bij het verwijderen en afvoeren dienen wel de nodige voorzorgsmaatregelen te worden genomen. Een veilige werkwijze staat beschreven in het handboek Asbest van de Vereniging van Nederlandse Installatie bedrijven (VNI). 2 Bestaat er een verplichting om een deskundig asbestverwijderingsbedrijf in te schakelen bij het verwijderen van asbesthoudende riool-, water- en gasleidingsbuizen?

Nee. Wanneer deze buizen deel uitmaken van het ondergrondse leidingnet is dit niet verplicht. In het Asbestverwijderingsbesluit is hiervoor een vrijstelling opgenomen. Buizen die deel uitmaken van het ondergrondse leidingnet kunnen vrijwel altijd als een geheel worden verwijderd en liggen in een vochtige omgeving, zodat bij het verwijderen nauwelijks vezels zullen vrijkomen. Uiteraard moet wel een veilige werkmethode worden afgesproken. Meer informatie hierover vindt u in de publicatie 'Veilig werken met waterleiding-, gas- en rioolbuizen van asbest'. Dit is een gezamenlijke uitgave van VEWIN, EnergieNed, Stichting RIONED, GWWO/Bolegbo-vok, Arbouw, Bouw- en Houtbond FNV, Hout- en Bouwbond CNV en ABVAKABO (april 1998). Als deze buizen zich in een bouwwerk bevinden, dient altijd een deskundig asbestverwijderingsbedrijf te worden ingeschakeld. Asbestcement buizen die niet gebruikt worden als water, gas of rioolleidingen moeten altijd door een deskundig asbestverwijderingsbedrijf worden verwijderd.

2 Dit handboek wordt uitgegeven door Intechnium, Postbus 484, 3440 AL Woerden, telefoon (0348) 43 74 37, fax (0348) 43 20 13

10

6_Asbest als af val Gescheiden en goed verpakt aanleveren

In de komende decennia zullen naar verwachting de nodige gebouwen en woningen gerenoveerd of gesloopt worden. De kans dat hierbij asbesthoudend afval vrij komt, is zeer groot aanwezig. Dat afval moet afgevoerd worden. Het is van belang dat dit op een veilige en gezonde manier gebeurt. Niet alleen voor de mensen die renoveren of slopen, maar voor iedereen die met het asbesthoudend afval in aanraking kan komen.

Vraag & Antwoord Wat te doen bij de ontdekking van een stapel asbestplaten?

In eerste instantie is het van belang of deze platen liggen opgeslagen bij een particulier of bij een bedrijf. Voor een bedrijf is het op basis van het Arbobesluit verboden om asbest in opslag te hebben. Het bedrijf moet dus worden gewezen op de verplichting om deze platen op een juiste manier af te voeren. Voor particulieren geldt deze verplichting niet. Wat te doen met asbesthoudend afval?

Particulieren kunnen asbesthoudend afval aanbieden aan het gemeentedepot. De gemeente heeft een inzamelingsplicht, maar stelt meestal wel eisen aan de wijze waarop het asbesthoudend afval moet worden verpakt. Over het algemeen moet het afval dubbel in plastic verpakt worden aangeleverd. Bedrijven dienen asbesthoudend afval apart te verpakken en aan te bieden bij een stortplaats waar asbest wordt geaccepteerd. De gemeente is niet verplicht afval in te zamelen dat afkomstig is van bedrijven. Afhankelijk van de hoeveelheid dienen bedrijven te beschikken over een begeleidingsbrief. Het is in geen enkel geval toegestaan asbesthoudend afval te vermengen met het reguliere bouwafval. Als dit wel gebeurt, dan worden de medewerkers van c.q. bij de puinbrekerinstallatie namelijk blootgesteld aan hoge concentraties asbest.

7

Overige vragen over asbest Er blijven natuurlijk altijd vragen met een algemeen of juist complex karakter die niet gemakkelijk onder een bepaald hoofdstuk onder te brengen zijn. Ook deze vaak gestelde vragen verdienen een antwoord.

Vraag & Antwoord Wanneer is een Veiligheid*- en Gezondheidsplan (V&G-plan) verplicht en wanneer een werkplan?

Een V&G-plan moet worden opgesteld bij specifieke risicovolle werkzaamheden. Het slopen van asbest, het maken van aanboringen in asbest en reparatie- of onderhoudswerkzaamheden, zoals het schilderen van een asbestplaat, vallen hier onder. In zo'n V&G-plan moet worden vermeld: - een beschrijving van de werkzaamheden - een beschrijving van de risico's - een beschrijving van de maatregelen. Indien meerdere aannemers tegelijkertijd bezig zijn, bijvoorbeeld tijdens een sloop, gelden aanvullende eisen. Tijdens het slopen c.q. verwijderen van asbest moet een werkplan worden opgesteld. Hierin moet worden vermeld op welke wijze het asbest verantwoord en veilig kan worden verwijderd. De inhoud van dit werkplan vormt een onderdeel van het V&G-plan. De inhoud van het V&G-plan is echter breder. Als voorbeeld: indien asbest moet worden verwijderd op een hellend dak, dienen in het V&G-plan ook maatregelen te worden genoemd die het valgevaar beperken. In het V&G-plan dient dus rekening te worden gehouden met alle specifiek risicovolle werkzaamheden en niet alleen met de risico's verbonden aan asbest. Wat te doen als er, zonder het te weten, toch sprake is van het bewerken van asbest?

In ieder geval direct stoppen. Het is belangrijk om na te gaan op welke plaatsen asbest is vrijgekomen. Gebruik in ieder geval nooit een normale stofzuiger om asbeststof op te zuigen: de asbestvezels vliegen er zo door en verspreiden zich verder in de ruimte. Zet de ruimte af, zorg dat iedereen de ruimte verlaat en raadpleeg een deskundige. Over het risico dat is gelopen, valt weinig te zeggen. Het is in ieder geval zo dat een eenmalige blootstelling aan asbest minder gevaarlijk is dan een regelmatige blootstelling. Bij vragen over de gezondheid kan contact worden opgenomen met de arbodienst.

12

Moeten werknemers medisch worden gekeurd wanneer ze met asbest werken?

Nee. In het Arbobesluit is vastgelegd dat werknemers die door hun werk in contact komen met asbest in de gelegenheid moeten worden gesteld een medisch onderzoek te ondergaan. In de CAO Bouwbedrijf is dit geregeld binnen het zogenaamde individugerichte pakket preventiezorg. In aanvulling op het Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO) hebben werknemers die werken met asbest recht op een Gericht Periodiek Onderzoek (GPO). Dit geldt voor aanvang van het werk waarbij blootstelling aan asbest boven het actieniveau mogelijk is, daarna tot het 50-ste levensjaar eens per 2 jaar. Vanaf het 50-ste levensjaar kan worden volstaan met het PAGO. Vanaf l januari 2000 geldt dat de kosten voor het GPO voor rekening van de werkgever zijn. De arbodiensten voeren de keuring uit, conform de door Arbouw opgestelde protocollen.

13

Bijlage Werkzaamheden met asbest

Wettelijke verplichtingen

Slopen van asbest

Aanvragen sloopvergunning bij gemeente Overleggen van een asbestinventarisatierapport opgesteld door een KOMO-gecertificeerd onderzoeksbureau Melding aan Arbeidsinspectie Inschakelen gecertificeerd asbestverwijderingsbedrijf Aanwezigheid van Deskundig Toezichthouder Asbestsloop (DTA) Arbeidsgezondheidskundig onderzoek Registratie van blootgestelde medewerkers, waarbij aard en duur van de arbeid alsmede de mate van blootstelling worden vermeld Bewaren van deze registratie gedurende tenminste 30 jaar Opstellen van een schriftelijk werkplan met daarin de maatregelen om de veiligheid en gezondheid van de werknemers te waarborgen Opstellen van een Veiligheids- en Gezondsheidsplan Na werkzaamheden meten of de ruimte schoon is Afvoer van asbesthoudend afval volgens vastgelegde normen

Als één geheel verwijderen van verwarmingstoestellen, boilers en platen onder verwarmingstoestellen waarin zich asbest bevindt.

Opstellen van een schriftelijk werkplan met daarin de maatregelen om de veiligheid en gezondheid van de werknemers te waarborgen (zie b.v. werkplan VNI). Opstellen van een Veiligheids- en Gezondsheidsplan Arbeidsgezondheidskundig onderzoek Registratie van blootgestelde medewerkers, waarbij aard en duur van de arbeid alsmede de mate van blootstelling worden vermeld Bewaren van deze registratie gedurende tenminste 30 jaar Afvoer van asbesthoudend afval volgens vastgelegde normen

14

Werkzaamheden met asbest

Het geheel of gedeeltelijk uit elkaar nemen van asbestbevattende riool-, water- en gasleidingsbuizen voor zover deze deel uitmaken van het ondergrondse leidingnet.

Het maken van aanboringen of het uitvoeren van reparatieof onderhoudswerkzaamheden.

Wettelijke verplichtingen

Werkplan opstellen (zie b.v. werkplan VEWIN, EnergieNed, Stichting RIONED, GWWO/Bolegbo-vok, Arbouw, Bouwen Houtbond FNV, Hout- en Bouwbond CNV en ABVAKABO, april 1998) - Opstellen van een Veiligheids- en Gezondsheidsplan Arbeidsgezondheidskundig onderzoek Registratie van blootgestelde medewerkers, waarbij aard en duur van de arbeid alsmede de mate van blootstelling worden vermeld Bewaren van deze registratie gedurende tenminste 30 jaar Afvoer van asbesthoudend afval volgens vastgelegde normen Inventariseren en evalueren van blootstellingrisico Melding aan Arbeidsinspectie indien op basis van de inventarisatie blijkt dat normen worden overschreden Werkplan opstellen waarin de maatregelen worden beschreven (o.a. werkmethode waar zo min mogelijk asbest vrijkomt, afzuiging, werkkleding, ademhalingsbescherming etc.) Voor asbesthoudende riool, gas- en waterleidingen is een werkwijzer opgesteld door VEWIN, EnergieNed, Stichting RIONED, GWWO/Bolegbo-vok, Arbouw, Bouw- en Houtbond FNV, Hout- en Bouwbond CNV en ABVAKABO (april 1998) Opstellen van een Veiligheids- en Gezondsheidsplan Arbeidsgezondheidskundig onderzoek Registratie van blootgestelde medewerkers Afvoer van asbesthoudend afval volgens vastgelegde normen

Adressen Arbouw La Guardiaweg 4, 1043 DG Amsterdam Postbus 8114, 1005 AC, Amsterdam, Telefoon (020) 580 55 80, fax (020) 580 55 55 E-mail: [email protected], Internet: www.arbouw.nl AVBB Benoordenhoutseweg 21, 2596 BA Den Haag Postbus 90603, 2509 LP Den Haag Telefoon (070) 328 62 00, fax (070) 324 49 00 E-mail: [email protected], Internet: www.avbb.nl FAANB Hanzeweg 17, 2803 MC Gouda Postbus 651, 2800 AR Gouda Telefoon (0182) 57 21 66, fax (1082) 57 22 50 E-mail: [email protected] Bouw- en Houtbond FNV Houttuinlaan 3, 3447 GM Woerden Postbus 520, 3440 AM Woerden Telefoon (0348) 57 55 75, fax (0348) 42 36 10 E-mail: [email protected], Internet: www.bhbfnv.nl Hout- en Bouwbond CNV Oude Haven l, 3984 KT Odijk Postbus 38, 3984 ZG Odijk Telefoon (030) 659 77 11, fax, (030) 657 11 01 E-mail: [email protected], Internet: www.cnv.nl Bedrijfschap Schildersbedrijf Burgemeester Elsenlaan 321, 2282 MZ Rijswijk Postbus 377, 2280 MA Rijswijk Telefoon (070) 33 66 566, fax (070) 33 66 533 E-mail: [email protected], Internet: www.bs.nl Stichting Bouwkwaliteit (SBK) Treubstraat l, 2288 EG, Rijswijk Postbus 1201, 2280 CE Rijswijk Telefoon (070) 307 29 29, fax (070) 390 29 47 E-mail: [email protected], Internet: www.bouwkwaliteit.nl

16

Vereniging van Nederlandse Installatie bedrijven (VNI) lerlandlaan 45, 2713 HH Zoetermeer Postbus 7272, 2701 AG, Zoetermeer Telefoon (079) 321 44 02, fax (079) 321 07 02 E-mail: [email protected], Internet: www.vni.org Arbeidsinspectie Regio Noord Engelse Kamp 4, 9722 AX Groningen Postbus 30016, 9700 RM Groningen Telefoon (050) 522 58 80, fax (050) 526 72 02 Arbeidsinspectie Regio Noordwest Radarweg60, 1043 NT Amsterdam Postbus 58366, 1040 HJ Amsterdam Telefoon (020) 581 26 12, fax (020) 686 47 03 Arbeidsinspectie Regio Zuidwest Stadionweg 43C, 3077 AS Rotterdam Postbus 9580, 3007 AN Rotterdam Telefoon (010) 479 83 00, fax (010) 479 70 93 Arbeidsinspectie Regio Oost Janspoort 2, 6811 GE Arnhem Postbus 9018, 6800 DX Arnhem Telefoon (026) 355 71 11, fax (026) 442 40 46 Arbeidsinspectie Regio Midden Oudenoord 6, 3513 ER Utrecht Postbus 820, 3500 AV Utrecht Telefoon (030) 230 56 00, fax (030) 230 56 80 Arbeidsinspectie Regio Zuid Godsweerdersingel 10, 6041 GL Roermond Postbus 940, 6040 AX Roermond Telefoon (0475) 35 66 66, fax (0475) 35 66 60

Deze uitgave is samengesteld door Arbouw te Amsterdam

© Stichting Arbouw, Amsterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave, noch middels deze uitgave verkregen gegevens mogen in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Arbouw aanvaardt geen aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade ontstaan door of verband houdende met toepassing van door Arbouw gepubliceerde uitgaven.