Steigerelementen
BLAD
Verbetering van arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid
Arbouw: verbetering van arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid
Arbouw is opgericht door werkgevers- en werknemersorganisaties in de bouwnijverheid. Sinds september werkt Arbouw aan de opdracht om de veiligheid en de gezondheid in de bouw- en nevenbedrijven te bevorderen en het ziekteverzuim te verminderen. Daartoe verricht Arbouw onderzoek en worden instrumenten ontwikkeld, die alle bij het bouwproces betrokken disciplines in staat stellen om de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid gunstig te beïnvloeden. Arbouw ontwikkelt normen, modellen en richtlijnen op het gebied van arbeidsomstandigheden en draagt zorg voor adequaat voorlichtingsmateriaal. Een belangrijk element van kennisoverdracht vormt het geven van op de doelgroepen afgestemde cursussen, trainingen en workshops. Daarnaast is de organisatie van de bedrijfsgezondheidszorg in de bouwnijverheid een belangrijke taak. Arbouw ziet toe op de uniformiteit van de dienstverlening door arbodiensten en bewaakt de kosten en de kwaliteit. Het aandachtsgebied van Arbouw omvat de bouwen nevenbedrijven, opdrachtgevers, ontwerpers, handel, industrie en overheid, alsmede het onderwijs. Arbouw werkt branche- en sectorgericht. Binnen Arbouw werken samen: het Algemeen Verbond Bouwbedrijf (AVBB); de Stichting Federatie Aannemers in de Afbouw- en nevenbedrijven in de Bouwnijverheid (FAANB); de Bouw- en Houtbond FNV en de Hout- en Bouwbond CNV.
© Arbouw, Amsterdam, oktober 1997 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave, noch middels deze uitgave verkregen gegevens mogen verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, door fotokopieën, of enig andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Arbouw aanvaardt geen aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade ontstaan door of verband houdende met toepassing van door Arbouw gepubliceerde uitgaven.
Het A-blad Steigerelementen
2
Inhoud 1 Het A-blad Steigerelementen
3
2 Grenzen aan het gewicht van steigerelementen 3 Gezond steigerbouwen: Hoe bereik je dat? Lichtere steigerelementen
7
8
Verbeteren van horizontaal en verticaal transport Verbeteren van de organisatie van het werk
9
11
4 Veilig steigerbouwen: Hoe bereik je dat? Laden en lossen
12
12
Monteren en demonteren van de steiger EHBO en bedrijfshulpverlening Taak Risico Analyse (TRA)
13
13
13
5 Zorgen voor goede arbeidsomstandigheden
14
Risico's inventariseren en evalueren: de ABRIE-Bouw Arbobesluit afdeling Bouwplaatsen Opleiding, voorlichting en instructie Werkoverleg
15 15
16
De arbodienst
17
Kleding en persoonlijke beschermingsmiddelen Tot slot
18
6 Informatie Literatuur
19 19
NEN-EN normen
4
19
18
14
I
In dit A-blad staan de afspraken die de werkgevers en de werknemers in de bouwnijverheid hebben gemaakt om het monteren en demonteren van steigers te verlichten. Die afspraken gaan over alle steigerelementen zoals staanders, liggers, diagonalen, planken, roosters, vloerdelen en overige grote elementen. Als het om handmatig transporteren van steigerelementen en het handmatig (de)monteren van steigers gaat, wordt een grenswaarde gesteld aan het gewicht van de steigerelementen. Deze grenswaarde mag niet overschreden worden. Verder worden in dit A-blad aanbevelingen gedaan. Als deze aanbevelingen worden opgevolgd, komt dat de gezondheid en de veiligheid van de werknemers en de bedrijfstak ten goede. Vooral het zware til- en sjouwwerk moet en kan worden verminderd. Door meer mechanische hulpmiddelen in te zetten, is het mogelijk om de grenswaarde niet te overschrijden.
1 Het A-blad Steigerelementen In dit A-blad kunt u lezen hoe het steigerbouwen lichamelijk minder belastend kan worden. Het A-blad is niet alleen bedoeld voor werkgevers en werknemers die zijn betrokken bij het (de)monteren van steigers. Ook opdrachtgevers, ontwerpers, bestekschrijvers en fabrikanten van steigermaterieel en transporthulpmiddelen zullen meer rekening moeten houden met de afspraken die zijn gemaakt tussen werkgevers en werknemers. Arbouw hoopt dat dit A-blad bedrijven zal helpen bij het verbeteren van de arbeidsomstandigheden bij het steigerbouwen. Alles kan niet van de ene op de andere dag veranderen, maar de aanbevelingen uit dit A-blad zijn een stap in de goede richting. In een aantal projecten bij steigerbouwbedrijven is gebleken dat de aanbevolen oplossingen ter vermindering van de lichamelijke belasting in de praktijk goed te realiseren zijn.
Nieuwe ontwikkelingen van staal naar aluminium (lichter materiaal), waarbij de gebruiksmogelijkheden hetzelfde zijn.
2 Grenzen aan het gewicht
4
I
van steigerelementen
A-blad limieten
1
In de bedrijfstak bouwnijverheid zijn klachten en aandoeningen van het houdings- en bewegingsapparaat, ten gevolge van een te grote lichamelijke belasting, een belangrijke oorzaak van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Om deze problematiek terug te dringen heeft de bedrijfstak ten behoeve van de ontwikkeling van A-bladen limieten opgesteld voor fysieke belasting. Deze limieten zijn als volgt vastgesteld.
nelijke werknemers mag ondergaan zonder op termijn schade
De Actie Limiet (AL)
Dit is de maximale fysieke belasting die 90% van de manaan de gezondheid op te lopen. De Actie Limiet is dus een gezondheidskundige norm. Allereerst wordt gestreefd naar het halen van de Actie Limiet. Is dit niet haalbaar met technische en organisatorische maatregelen dan wordt een Maximale Arbouw Limiet vastgesteld. 2
De Maximale Arbouw Limiet (MAL)
Dit is de fysieke belasting die een werknemer mag ondergaan waarbij alle maatregelen zijn genomen die gezien de stand van de techniek en de organisatie in de bedrijfstak of branche mogelijk zijn. De uitersten van de MAL liggen tussen 90% en de 25% van de mannelijke werknemers die deze lichamelijke belasting kunnen ondergaan zonder daarbij gezondheidsschade op te lopen. 3
De Economische grenswaarde
Indien de technische en/of organisatorische maatregelen die noodzakelijk zijn om aan de MAL te voldoen, om economische redenen door de bedrijfstak niet haalbaar of realiseerbaar worden geacht, dan wordt er een zogenaamde Economische grenswaarde vastgesteld.
Door nieuwe koppelingssystemen toe te passen, is het mogelijk tot aanmerkelijk lagere gewichten te komen.
5
Gewichtsgrens voor steigerelementen
Bij het steigerbouwen is het handmatig transporteren, monteren en demonteren van steigerelementen een belangrijke oorzaak van klachten en aandoeningen van nek, rug, armen en benen. Een groot deel van het ziekteverzuim wordt hierdoor veroorzaakt. De werkgevers en werknemers in de branche hebben met elkaar afgesproken om het handmatig transporteren, monteren en demonteren
van steigerelementen zoveel mogelijk te verlichten. In bepaalde situaties moet handmatige verwerking zelfs geheel vermeden worden.
Voor het tweehandig en handmatig transporteren en (de) monteren van steigerelementen geldt een Economische grenswaarde van 23 kg.
Maximale Arbouw Limiet (MAL) MAL
AL AL- gebied
100%
90%
MAL-gebied
Economische grenswaarde
25%
Max. 10% van de werknemers heeft kans op gezondheidsklachten. Min. 10% tot max. 75% van de werknemers heeft kans op gezondheidsklachten. Min. 75% tot max. 100% van de werknemers heeft kans op gezondheidsklachten.
0%
6
Werkgevers en werknemers hebben een Economische grenswaarde vastgesteld van 23 kg voor de volgende tweehandig en handmatig te transporteren en te monteren steigerelementen: staanders, liggers, diagonalen, planken, roosters, vloerdelen en overige grote elementen. Steigerelementen zwaarder dan deze Economische grenswaarde mogen na openbaarmaking van dit A-blad niet meer door één steigerbouwer handmatig worden getild en gesjouwd. Bij het handmatig transport en de (de)montage van steigerelementen, is het van belang om deze steigerelementen zo dicht mogelijk bij het lichaam vast te houden.
Met de inzet van horizontale en verticale transporthulpmiddelen is het nu reeds mogelijk om steigerelementen te transporteren zonder lichamelijke overbelasting.
In het volgende hoofdstuk staan verschillende technische en organisatorische aanbevelingen voor het mechanisch transporteren van steigerelementen beschreven. Het gebruik van deze hulpmiddelen maakt het werk van de steigerbouwer lichter en eenvoudiger. Periodiek zal de stand van de techniek en organisatie worden geïnventariseerd en getoetst door de bij het A-blad betrokken partijen. Op basis hiervan zal worden bezien of het A-blad moet worden bijgesteld.
E
Goede werkhouding, de juiste kleding en beveiligd tegen vallen.
Er zijn verschillende manieren om het werk van de steigerbouwer lichter te maken. Eén manier is ervoor te zorgen dat steigerbouwers uitsluitend werken met lichtere steigerelementen, dat wil zeggen materieel dat maximaal kg weegt. Een andere manier is het inzetten van transporthulpmiddelen. Hierdoor hoeft er minder met de hand te worden getild en gesjouwd. De inzet van transporthulpmiddelen gaat met kosten gepaard. Daar staat tegenover dat het monteren van de steigers met deze hulpmiddelen veelal sneller en dus goedkoper is. Het anders organiseren van het werk kan ook al een aanzienlijke verbetering opleveren. Door bijvoorbeeld op een doordachte planmatige manier te laden en te lossen kan veel til- en sjouwwerk worden voorkomen. Verbetering van werkkleding zoals het innaaien van waterdichte schoudervullingen in de overall, betekent ook een belangrijke bijdrage in het voorkomen van schouderklachten.
3 Gezond steigerbouwen: Hoe bereik je dat?
Voor welke verbeteringen ook wordt gekozen, het is altijd belangrijk om de werknemers hierbij te betrekken. Het werkoverleg is een goede gelegenheid om gezamenlijk na te gaan op welke manier het steigerbouwen in het bedrijf het beste lichter en veiliger kan worden gemaakt. Diverse bedrijven maken gebruik van werkinstructies om zaken op het gebied van veiligheid en gezondheid te bespreken. Een goede (vak)opleiding met ruim aandacht voor veilig en gezond werken is eveneens van groot belang. Alle steigerbouwers en opperlieden moeten ten minste een monteur-A-diploma bezitten. De ‘monteurs stalen steiger I’ moeten daarnaast ook in het bezit zijn van het monteur-B-diploma.
Lichtere steigerelementen –
Lichtere steigerelementen dragen in belang-
–
Vraag fabrikanten om lichter steigermaterieel
rijke mate bij aan het lichter maken van het
en blijf ernaar vragen, ook als ze het (nog)
werk. Schaf in principe alleen steigermate-
niet aanbieden.
rieel aan waarvan de elementen minder dan
Het gebruik van andere materialen zoals kunststof en aluminium kunnen het gewicht van de steigerelementen en de hulpmiddelen aanzienlijk verminderen.
23 kg wegen.
Uw medewerkers merken het verschil direct: licht materieel werkt prettiger en zorgt ervoor dat iedereen aan het einde van de dag minder moe is. Ook lichtere handgereedschappen, zoals een lichtgewicht boormachine, zijn een enorme verbetering.
tractor met platte wagen
8
verreiker
ladderwagen
heftruck met platte wagen
mobiele kraan Verbeteren van horizontaal en verticaal transport
Er zijn verschillende mogelijkheden om het horizontaal en verticaal transport te verbeteren. –
Zet hulpmiddelen in voor het horizontaal en verticaal transport van steigerelementen.
Er zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar zoals: – heftrucks (+ platte wagens) – verreikers – ladderwagens – kranen – tractoren + platte wagens – liften – hijslieren/takels – karren – palletwagens
heftruck
palletwagen
stationaire (toren-)bouwkraan
palletkar
handkar
hijslier 10
vorkheftruck
ladderwagen
lift
Zorg voor een goede werkhouding.
–
Zorg ervoor dat er een goede stevige en vlakke ondergrond is waarover het materieel vervoerd kan worden. Bijvoorbeeld door het neerleggen van stalen rijplaten.
–
Zorg voor goede en vrije aan- en afvoerwegen. Zorg ervoor dat de rommel op de bouwplaats is opgeruimd voordat de steigers gebouwd worden. Bespreek deze zaken met de uitvoerder.
–
Bouw indien mogelijk delen van de steiger op vanaf de grond. Hijs de deelconstructies vervolgens naar boven.
Let hierbij vooral ook op de bijkomende gevaren: vallen van voorwerpen, knellen, stoten. Een op dit werk toegesneden risico-analyse is hierbij noodzakelijk. –
Overweeg om steigers die meerdere malen ingezet kunnen worden prefab op te bouwen en te voorzien van een goede hijsconstructie.
Verbeteren van de organisatie van het werk
–
Maak met de opdrachtgever de afspraak dat hij de steigers na het gebruik schoon oplevert. Dit
De manier van werken, de verdeling van taken en het organiseren van het werk kan vaak efficiënter. Mogelijkheden hiervoor zijn: –
Geef instructies over de methode van steiger-
voorkomt dat de steigerbouwers het materieel eerst moeten schoonmaken voor ze met het demonteren van de steigers kunnen beginnen. –
Zorg ervoor dat het lichaam niet steeds op
bouwen en het gebruik van hulpmiddelen.
dezelfde manier wordt belast. Breng zoveel
Vermeld de hulpmiddelen ook op de verzend-
mogelijk afwisseling in het werk van de
bon, die door de uitvoerder moet worden
steigerbouwer, dat is gezonder. Bij steiger-
ingevuld.
bouwen wordt de middenman meestal het zwaarst belast. Ga na of het mogelijk is dat de
–
Maak een los- en stapelplan zodanig dat de
steigerbouwers de werkzaamheden afwisselen.
benodigde steigerelementen dicht bij de te
Doe dit wel in goed overleg.
bouwen steiger liggen. Plaats eveneens de pallets, rekken en beugels of de vrachtwagens zo dicht mogelijk bij de te bouwen steiger. –
–
Maak afspraken over het werken in ongunstige weersomstandigheden.
Maak afspraken met het magazijn over het til-vriendelijk laden van de pallets, de rekken en beugels en de vrachtwagens. Stapel de elementen zo, dat wat het eerst gebruikt moet worden ook het eerst gepakt kan worden.
–
Zorg ervoor dat de steigerbouwer bij het verankeren een goede ondergrond en werkhoogte heeft.
Goede werkvoorbereiding en instructie zijn belangrijk.
H
Het laden, lossen, monteren en demonteren van steigers moet zodanig zijn georganiseerd dat de steigerbouwers daarbij geen veiligheidsrisico's lopen. Het steigerbouwbedrijf, de uitvoerder en de opdrachtgever kunnen daaraan een belangrijke bijdrage leveren door een beleid te voeren dat het ontwikkelen en handhaven van een cultuur van ‘veilig-werken’ bevordert. Op bedrijfsniveau wordt in het plan van aanpak op basis van de risico-inventarisatie en -evaluatie aandacht besteed aan de te nemen maatregelen met betrekking tot de gezondheid en de veiligheid van steigerbouwers. Op projectniveau wordt dit in het V&G-plan vastgelegd. Materieel en materialen moeten geregeld worden geïnspecteerd en goed onderhouden worden. Opdrachtgevers kunnen bijdragen aan de veiligheid door te zorgen voor goede ondergrond en rijpaden, opgeruimde werkplekken en werkomgeving, laaden losfaciliteiten.
12
Veilig steigerbouwen betekent: de steiger compleet met leuningen en kantplanken, goed bereikbare werkbordessen, veilige toegang en efficiënt transport door middel van een lift.
4 Veilig steigerbouwen:
Hoe bereik je dat?
In het werkoverleg moet er steeds aandacht zijn voor de risico's die onlosmakelijk met het steigerbouwen zijn verbonden. Hieronder zijn de maatregelen vermeld die, afhankelijk van de werksituatie, nodig zijn.
Laden en lossen
Maak vooraf een laad-/losplan en bespreek dit met de opdrachtgever. Indien nodig moeten er verhardingen of bouwwegen worden aangelegd. Zorg dat verkeersregels naar en rond de laad-/losplaats duidelijk zijn. Meld tijdig aan de opdrachtgever wanneer de vrachtauto komt.
Laad en los alleen met daarvoor bestemd materieel. Hijsmaterieel moet gekeurd en gecertificeerd zijn. Degenen die kranen en hijswerktuigen bedienen moeten gediplomeerd of voldoende deskundig zijn. Zij die lasten aanpikken moeten instructie hebben gekregen. Geef bij zware lasten duidelijk aan wat het gewicht is. Dat maakt duidelijk of overbelasting van hijsgereedschappen tot de gevaren behoort. Zorg dat duidelijk is wat de maximale stapelhoogte is van jukken, rekken, bakken etc. Zorg dat er geen onderdelen uit kunnen vallen en dat lasten goed geborgd zijn. Als er een laad-/losbordes wordt gebruikt, moet in het laad-/losplan de maximale belasting ervan zijn berekend. De steigerbouwers moeten hiervan op de hoogte zijn. Zorg ervoor dat het laad/los bordes verankerd is.
Een voorbeeld van goede informatie over gewichten.
Een vlakke en draagkrachtige ondergrond is noodzaak.
Zorg ook voor een veilige standplaats van de steigerbouwers. Indien dat redelijkerwijs niet mogelijk is, hetgeen in de praktijk het geval zal zijn, moet een veiligheidsgordel worden gebruikt. Bij onvoldoende oogcontact moeten communicatiemiddelen worden gebruikt.
Monteren en demonteren van de steiger
Maak een montageplan dat ervan uitgaat dat zoveel mogelijk vanaf een gesloten vloer wordt gewerkt. Breng leuningen, hekwerken en kantplanken direct na de vloeren aan. Houd hier bij de levering rekening mee. Hetzelfde geldt voor ladder- en trapopgangen. Bij demontage moet de omgekeerde volgorde worden gevolgd. Gebruik veiligheidsgordels op plaatsen waar onvoldoende afscherming is. Vooral bij plaatsgebonden werk kan dit goed; gebruik een korte lijn met speciale haak. Voorzie in het montageplan een vlakke draagkrachtige ondergrond; als die er niet is, breng dan voldoende ondersteuning aan. Breng schoren en verankeringen gelijk op met de rest van de steiger. Voorkom dat tijdens de montage van de steiger deze al wordt gebruikt voor opslag. In overleg met betrokken steigerbouwers dienen adequate maatregelen te worden genomen bij het werken bij harde wind of als er sneeuw of ijzel op steigerdelen ligt. Zorg voor voldoende verlichting. Neem de maatregelen rond elektrische veiligheid in acht.
Een EHBO-diploma is wenselijk. Het gaat er daarbij niet alleen om dat diegene ooit een opleiding heeft gehad, maar ook of hij de kennis en vaardigheden door oefeningen en/of cursussen heeft bijgehouden. Een EHBO-trommel moet op een duidelijke plaats in de directe nabijheid van het werk aanwezig en toegankelijk zijn. Ook is het mogelijk dat er ten aanzien van de BHV afspraken zijn gemaakt met andere op het project aanwezige werkgevers.
Taak Risico Analyse (TRA) EHBO en bedrijfshulpverlening
De wet schrijft voor dat de bedrijfshulpverlening (bhv) op de werkplek goed is geregeld. De BHV kan in het steigerbouwbedrijf zelf zijn geregeld. Het steigerbouwbedrijf kan dit bijvoorbeeld doen door één van de werknemers van een steigerbouwploeg als bedrijfshulpverlener op te laten leiden. Meestal is de uitvoerder hoofd bedrijfshulpverlening.
Voorafgaand aan werkzaamheden met een verhoogd risico moet samen met de betrokken werknemers een ’Taak Risico Analyse’ (TRA) worden opgesteld. In de TRA worden taakdelen, daarmee gepaard gaande risico's en beheersmaatregelen ter voorkoming van ongevallen en incidenten, op logische en ordelijke wijze opgesomd. Iedere betrokken werknemer heeft de plicht conform de beheersmaatregelen te handelen.
D
Diverse factoren spelen een rol bij de arbeidsomstandigheden van de steigerbouwer. Er zijn al veel punten genoemd die de gezondheid en de veiligheid bij het monteren en demonteren van steigers positief kunnen beïnvloeden. Het zijn punten die op het steigerbouwen zelf betrekking hebben. Tot hoever kun je gaan met handmatig tillen en sjouwen? Wanneer is de inzet van hulpmiddelen nodig? Welke hulpmiddelen zijn er? Er zou al veel bereikt zijn als de hele branche zich zou houden aan de richtlijnen uit het A-blad. Toch kan en moet er nog meer gebeuren. Zoals bedrijven zorg besteden aan de kwaliteit van hun producten en diensten, zo moet ook zorg besteed worden aan de gezondheid en veiligheid van de medewerkers.
14
5
Risico's inventariseren en evalueren: de ABRIE-Bouw
Alle bedrijven in Nederland, groot en klein, zijn verplicht na te gaan welke risico’s hun werknemers lopen bij het werk. Is het werk veilig? Wordt er niet te vaak handmatig getild? Hoe wordt gewerkt met schadelijke stoffen? Wordt men blootgesteld aan te hoge geluidsniveaus? Elk bedrijf dient regelmatig na te gaan of de werkomstandigheden nog in orde zijn. En als dat niet zo is, dan dienen maatregelen te worden genomen. Ten behoeve van deze wettelijk verplichte RisicoInventarisatie en -Evaluatie is een bedrijfstak-instru-
Zorgen voor goede
arbeidsomstandigheden ment ontwikkeld, de Algemene Bedrijfsverkenning en Risico Inventarisatie en -Evaluatie in de Bouwnijverheid: de ABRIE-Bouw. Met behulp van dit instrument kunnen arbodeskundigen op een eenvoudige, gestandaardiseerde wijze inzicht bieden in de arborisico’s van uw bedrijf. Uit het oogpunt van kosten, doelmatigheid en kwaliteit is gekozen voor een instrument dat door arbodeskundigen van arbodiensten wordt toegepast. Zo wordt optimaal gebruik gemaakt van de bestaande arbokennis binnen de bedrijfstak en wordt onnodig of dubbel onderzoek (ten laste van het individuele bedrijf ) voorkomen. Recent is ook een geautomatiseerde versie van de ABRIE-Bouw uitgegeven. Met deze versie kunnen de bedrijven zelf hun verplichte RIE uitvoeren zonder inschakeling van de arbodeskundigen van de arbodiensten. Bedrijven die de ABRIE-Bouw zelf uitvoeren kunnen de ABRIE-Bouw aanschaffen bij Arbouw. Ingevolge de Arbeidsomstandighedenwet moet de ABRIEBouw dan nog wel getoetst worden door een gecertificeerde arbodienst.
Arbobesluit afdeling Bouwplaatsen
Op basis van het Arbobesluit afdeling Bouwplaatsen, moet al in de ontwerpfase van een bouwproject rekening worden gehouden met de gezondheid en veiligheid van de werknemers op de bouwplaats. Vanaf de opdrachtgever tot en met de uitvoerende partijen is er een keten van verantwoordelijkheden die ervoor zorgt dat de arbeidsomstandigheden op de bouwplaats structureel aandacht krijgen. Voorschriften voor coördinatie en samenwerking moeten ervoor zorgen dat er veilig en gezond wordt gewerkt. Het besluit schrijft ook voor dat er bij grote en/of risicovolle projecten een veiligheids- en gezondheidsplan moeten worden opgesteld. Tevens moet er een ‘coördinator ontwerpfase’ worden benoemd door de opdrachtgever. Ook dient de opdrachtgever de partij aan te wijzen die de arbeidsomstandigheden in de uitvoeringsfase coördineert. Deze ‘coördinator uitvoeringsfase’ kan een uitvoerder of andere deskundige zijn in dienst van (één van) de aannemer(s). Meestal zal dit een coördinator van de bouwkundig-aannemer zijn.
Wanneer een steigerbouwbedrijf in onderaanneming of nevenaanneming werkt dan is het verplicht de aanwijzingen van deze ‘coördinator uitvoeringsfase’ op te volgen. Deze coördinator zal ondermeer vragen welke verhoogde risico's bij het monteren en demonteren van steigers kunnen voorkomen en welke maatregelen door uw bedrijf daarvoor worden genomen ter bescherming van de veiligheid en de gezondheid van uw werknemers en derden. U moet daarbij beoordelen of de maatregelen, zoals die zijn vastgelegd in het kader van de risico-inventarisatie en -evaluatie in uw bedrijf, ook voor het project doeltreffend zijn en/of aanvullende maatregelen voor het betreffende werk genomen moeten worden. 15
Opleiding, voorlichting en instructie
Vakbekwaamheid bevordert veilig, gezond en efficiënt werken. Een goede opleiding is dan ook van groot belang. Iedere steigerbouwer/opperman moet tenminste het monteur-A-diploma van de Stichting Vakopleiding Bouwbedrijf te bezitten. De steigerbouwmonteurs ‘monteurs stalen steiger I’ dienen daarnaast het monteur-B-diploma te bezitten. Vakbekwaamheid moet onderhouden worden, want kennis verouderd. Er komen altijd nieuwe werkmethoden, materialen, gereedschappen en machines, waarmee steigerbouwers moeten leren omgaan. Het regelmatig opfrissen van de kennis en vakbekwaamheid van steigerbouwers is dan ook noodzakelijk. Het is bovendien verplicht op grond van de Arbeidsomstandighedenwet.
Het monteur-A-diploma is verplicht voor iedereen die een steiger bouwt.
Werkoverleg
Het verdient voor de steigerbouwbedrijven aanbeveling om over een VCA danwel een ISO-certificatie te beschikken. Deze certificatie wordt door de branche-organisatie en vele opdrachtgevers tegenwoordig geëist. Eén van de eisen van beide certificeringen is het houden van zogenoemde toolboxbijeenkomsten, een vorm van werkoverleg waarbij het accent op de veiligheid en de werkinstructie ligt.
16
Naast opleiding moeten werkgevers eveneens zorgen voor goede voorlichting en instructie aan hun werknemers. In grotere bedrijven is dit veelal aan de voorman of aan de uitvoerder opgedragen. Dit A-blad kan een hulpmiddel zijn bij deze voorlichting en instructie. Maar natuurlijk spelen ervaren en goed opgeleide steigerbouwers hierbij ook een belangrijke rol. Zij kunnen de nieuwkomers wegwijs maken en attenderen op de onderdelen die te maken hebben met veilig en gezond werken. Voor steigerbouwers is het belangrijk instructie en voorlichting te krijgen over de juiste tiltechnieken en het voorkomen van zware lichamelijke belasting. Bijvoorbeeld door het gebruik van mechanische hulpmiddelen. Het aanleren van een juiste tiltechniek is nodig. Volg een cursus ergonomisch tillen bij een door Arbouw erkend cursusinstituut. Natuurlijk kan niet alles wat opleiding, voorlichting en instructie betreft van de ene op de andere dag worden gerealiseerd. Dit geldt men name voor leerlingen-steigerbouwers. Let er echter op dat iedereen altijd goed geïnformeerd is over de risico’s van het werk en de manier waarop in uw bedrijf het werk moet worden uitgevoerd. Onveilig en roekeloos gedrag mag niet geaccepteerd worden. Stel aan iedere werknemer persoonlijke beschermingsmiddelen en geschikte werkkleding ter beschikking en zie erop toe dat ze gebruikt worden.
Er is een verschil tussen werkoverleg en werkbespreking. Een werkbespreking is het in teamverband doornemen van het werk waar men aan bezig is of waaraan men gaat beginnen. Zo'n bespreking gebeurt geregeld, bijvoorbeeld aan het begin van een dag. Belangrijke onderwerpen zijn de volgorde van werken, de taakverdeling, knelpunten die worden voorzien, en dergelijke.
Ook problemen die zich tijdens de montage of demontage van de steiger voordoen, kunnen veelal in zo’n werkbespreking worden opgelost. In de steigerbouw wordt met werkoverleg een vorm van bespreking bedoeld die over meer dan één werk gaat. Kenmerken van werkoverleg zijn de regelmaat van het overleg en de deelname van alle betrokkenen. Het is met name een gelegenheid om alle zaken te bespreken die met werken en samenwerken hebben te maken. Het is een prima middel om de betrokkenheid van alle medewerkers te vergroten en om draagvlak voor besluiten te verkrijgen. Er wordt optimaal gebruik gemaakt van de in het bedrijf aanwezige kennis en ervaring. De kwaliteit van de in het werkoverleg naar voren gekomen oplossingen is dan ook vaak hoog. Door werkoverleg wordt ook de communicatie en de afstemming verbeterd waardoor zich minder problemen zullen voordoen. Een goed functionerend werkoverleg levert een belangrijke bijdrage aan het bedrijfsrendement. Alle deelnemers moeten onderwerpen voor de agenda kunnen voorstellen. Voorbeelden van onderwerpen zijn: arbeidsomstandigheden, nieuwe werkmethoden, materialen, of gereedschappen, problemen die zich steeds weer voordoen, zoals fouten in de werkvoorbereiding of in de aangeleverde materialen. Aandachtspunten voor effectief werkoverleg zijn: –
Aan werkoverleg nemen alle betrokkenen deel.
–
De leidinggevende of voorman is voorzitter.
–
Werkoverleg vindt plaats onder werktijd.
–
Werkoverleg vindt plaats volgens een agenda.
–
De agenda is bijtijds bij alle betrokkenen bekend.
–
Werkoverleg is een gesprek in twee richtingen.
–
Van het besprokene wordt verslag gemaakt.
–
Van afgesproken acties wordt nagegaan of ze zijn uitgevoerd.
Schoudervullingen dragen bij tot minder schouderblessures.
17
De arbodienst
Arbouw heeft afspraken gemaakt met een arbodienst in uw regio over de uitvoering van de bedrijfsgezondheidszorg. Werknemers kunnen daar terecht als zij gezondheidsklachten hebben die samenhangen met het werk. Vervolgens kan de arbodienst helpen om in samenspraak met de werkgever of de uitvoerder tot oplossingen te komen. Overeenkomstig de CAO voor het bouwbedrijf hebben werknemers recht op het zogenoemde ‘individu-gerichte pakket preventiezorg’. Dit pakket is collectief gefinancierd. U hoeft hiervoor dus geen contract met een arbodienst af te sluiten. Arbouw draagt zorg voor betaling aan de uitvoerende arbodiensten. Het bij de CAO afgesproken individu-gerichte pakket preventiezorg bestaat uit: – de intredekeuring (IK); – het periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek (PAGO); – het gericht periodiek onderzoek (GPO); – het arbospreekuur; – vervolgconsulten; – het bedrijfs- of werkplekbezoek.
Kleding en persoonlijke beschermingsmiddelen
Steigerbouwers staan bloot aan weer en wind. Werkkleding, aangepast aan het seizoen, is daarom van groot belang. Op de kleding kan een klasse zijn aangegeven voor de mate van waterdichtheid en voor de mate van waterdampdoorlaatbaarheid. Voor blootstelling aan chemicaliën is specifieke kleding noodzakelijk die is afgestemd op de stoffen waarmee op de werklocatie wordt gewerkt. Het bedrijf moet erop toezien dat iedereen goede werkkleding draagt en dat deze ook voldoet aan de eisen van de opdrachtgever. Indien het werken met beschermende kleding noodzakelijk is, dient de werkgever deze aan de betreffende steigerbouwers ter beschikking te stellen. Goede schoenen zijn belangrijk. Voor steigerbouwers is veiligheidsschoeisel noodzakelijk met stalen neus en stalen tussenzool (minimaal type SP en bijvoorkeur type S).
Tot slot
Er kan nog veel gedaan worden aan het bevorderen van het gezond werken bij het monteren en demonteren van steigers. Hulpmiddelen maken handmatig tillen en sjouwen minder nodig. U kunt ook overwegen om in uw bedrijf eens nieuwe werkmethoden uit te proberen bij het (de)monteren van steigers. Bij Arbouw kunt u altijd terecht voor informatie en advies.
18
Met het oog op vallende voorwerpen moet een veiligheidshelm worden gedragen. Hierbij gaat de voorkeur uit naar een helm met linnen binnenwerk, een leren zweetband en een kinband. Om het risico op vallend gereedschap te beperken, moeten gereedschapstassen aan een riem worden gebruikt. Handschoenen bieden een goede bescherming van de huid. Ze moeten slijtvast, gripvast en warm zijn. Het is van groot belang dat de maat goed is. Kies bij voorkeur een type met een 'ademende' rug en een griplaag aan de binnenzijde. Afhankelijk van de locatie waar de steigerbouwer werkt, kan het nodig zijn andere persoonlijke beschermingsmiddelen te gebruiken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gehoorbescherming. Een goede drooggelegenheid zorgt ervoor dat natte kleding snel weer droog is. Voor de relevante NEN-EN normen ten aanzien van de persoonlijke beschermingsmiddelen voor steigerbouwers wordt verwezen naar de volgende bladzijde.
Persoonlijke beschermingsmiddelen dienen voorhanden te zijn en gebruikt te worden.
Literatuur
6 Informatie
Het A-blad Steigerelementen is mede tot stand gekomen op basis van de publicaties: – A-blad Tillen Arbouw, Amsterdam, – Abomafoons Aboma + Keboma, Ede – Arbeid en gezondheid van steigerbouwers Arbouw, Amsterdam, – Arbouw-advies voor de Bouwnijverheid: Persoonlijke beschermingsmiddelen Arbouw, Amsterdam, – Beroepensurvey: de steigerbouwer, een beschrijving van arbeid en arbeidsomstandigheden Arbouw, Amsterdam, – Handleiding om de lichamelijke belasting van steigerbouwers te verminderen Arbouw, Amsterdam, – Risico-inventarisatie en evaluatie lichamelijke belasting bij het steigerbouwen Arbouw, Amsterdam, 19
NEN-EN normen
– Werkkleding: NEN-EN en eventueel NEN-EN ⁄ – Valbescherming: NEN-EN , , , t/m en – Veiligheidsschoeisel: NEN-EN en NEN-EN – Veiligheidshelmen: NEN-EN – Handschoenen: NEN-EN en NEN-EN – Gehoorbescherming: NEN-EN -, -, -, - en NEN-EN
20
Productie
Arbouw Amsterdam Ontwerp
Studio Bau Winkel bNO, Den Haag (Ellen Spanjaard) Fotografie
Dick Vader, Amstelveen Ton Borsboom, Gouda Bas van der Wel, Spijkenisse Voets & van Leeuwen, Zuidland e.a. Lithografie
Beijlsmit Prepress BV, Amsterdam Druk
Drukkerij de Meer, Diemen
Arbouw La Guardiaweg 4 1043 DG Amsterdam Correspondentieadres: Postbus 8114 1005 AC Amsterdam Telefoon (020) 580 55 80 Telefax (020) 580 55 55 Internet: http://www.arbouw.nl E-mail:
[email protected]
ARB 0219.9710
B
