Jaarverslag 2013
Arbouw is door werkgevers- en werknemersorganisaties opgericht om de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid te verbeteren. In het bestuur van Arbouw zijn vertegenwoordigd: Bouwend Nederland, OnderhoudNL, NOA, FNV Bouw en CNV Vakmensen.
Jaarverslag 2013 Arbouw werkt aan het verbeteren van de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid. Dit jaarverslag geeft een beschrijving van de belangrijkste activiteiten.
3
4
Inhoud Woord vooraf
6
Voorlichting in 2013
8
Gezond werken
12
Veilig werken
18
Bedrijfsgezondheidszorg 24 Bestuur en directie
32
5
Woord vooraf Werken aan het verbeteren van de arbeidsomstandigheden is een continu proces. Zo is er in het verslagjaar aandacht geweest voor de duurzame inzetbaarheid van het personeel, de hoge werkdruk onder uitvoerders en veel voorkomende risico’s zoals fysieke belasting en stof. Belangrijk werk, dat ongetwijfeld op korte en lange termijn zijn weerslag zal hebben op de kwaliteit van de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid.
De duurzame inzetbaarheid was in 2013 een duidelijk speerpunt en het Arbouw-bestuur is van plan het onderwerp verder te verdiepen. Het bestuur vindt het namelijk van het grootste belang om, mede gelet op de verhoogde pensioenleeftijd, bedrijven voldoende handvatten te geven om de inzetbaarheid van het personeel te verbeteren. Dat is belangrijk omdat de bedrijfstak ook in de toekomst moet beschikken over voldoende goed inzetbaar personeel. Van de nieuwe Toolkit ‘Duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid’ kan de bedrijfstak op dit terrein veel profijt hebben. Het instrument helpt bedrijven om de inzetbaarheid van hun werknemers inzichtelijk te maken en reikt verbetermaatregelen aan om deze inzetbaarheid te verhogen. Met de toolkit, andere instrumenten en voorlichtingsmateriaal van Arbouw kan worden voorkomen dat bedrijven onnodig vertraging oplopen, hoge kosten moeten maken voor verzuimend personeel en, niet in de laatste plaats, werknemers veel persoonlijk leed moeten doorstaan. Duurzaam inzetbaar blijven betekent ook werken aan een gezonde leefstijl. De bedrijfstak voorziet daarom in kosteloze begeleiding van werknemers met een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. Werknemers krijgen handvatten aangereikt om gezonder te eten en meer te bewegen. Arbouw levert de begeleiding en bewaakt de kwaliteit. In het verslagjaar is deze dienstverlening geïntroduceerd. Een neveneffect van de voorziening kan zijn dat collega’s geïnspireerd worden
Charley Ramdas, werknemersvoorzitter 6
om ook iets aan hun gezondheid te doen. Dat zal hopelijk ook op de lange termijn effect sorteren, want gezond leven is vooral een kwestie van volhouden. Het lijdt geen twijfel dat ook opdrachtgevers en ontwerpers grote invloed hebben op de gezonde en veilige uitvoering van het werk. In samenwerking met organisaties van werkgevers, werknemers en opdrachtgevers heeft Arbouw daarom in 2012 enkele praktische instrumenten ontwikkeld. Deze stellen opdrachtgevers en ontwerpers in staat om de keuzes in het ontwerp te combineren met de zorg voor goede arbeidsomstandigheden. In 2013 is aan de instrumenten meer bekendheid gegeven. We willen er als bedrijfstak naar toe, dat in het voortraject beter wordt nagedacht over de benodigde planning en financiële middelen om een gezonde en veilige uitvoering van het werk mogelijk te maken.
Het beheersen van de arborisico’s, het aandragen van de juiste kennis en het continu bewust maken van werkgevers en werknemers zijn belangrijke uitdagingen. Inspanningen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren blijven nodig. In dit continue verbeterproces speelt Arbouw nu en in de toekomst een belangrijke rol.
In 2013 is er tevens aandacht geweest voor de uitvoerders in de bouw. Uitvoerders zijn steeds vaker procesmanagers van bouwprojecten die door onderaannemers en zelfstandigen worden uitgevoerd. Het papierwerk neemt toe. De uitvoerder ervaart dat alles op zijn bordje terechtkomt. De psychische belasting die dit met zich meebrengt mag niet tot uitval leiden. Het onderzoek uit 2013 zal in 2014 tot voorlichting en verbetermaatregelen leiden, zodat de kans op ziekte en arbeidsongeschiktheid kan worden verkleind.
Teus de Wit, werkgeversvoorzitter 7
Voorlichting in 2013 Arbouw informeert en faciliteert werkgevers en werknemers in de sectoren bouw, infra en afbouw & onderhoud met diverse producten. Deze dragen bij aan de gezonde en veilige uitvoering van het werk. Crossmediale communicatie speelt een steeds grotere
ontvanger en stelt de redactie in staat informatie over sectorspecifieke onderwerpen aan te reiken. Arbouw Magazine, voorheen een blad voor werkgevers en werknemers, is vanaf 2013 alleen naar het bouwplaatspersoneel gestuurd.
Arbouw Actueel De nieuwsbrief ‘Arbouw Actueel’ is bedoeld voor KAM-, arbo- en preventiemedewerkers en leidinggevenden in de bouwnijverheid. Met de nieuwsbrief worden deze beroepsgroepen periodiek op de hoogte gesteld van het nieuws over arbeidsomstandigheden, nieuwe producten en diensten, wet- en regelgeving, evenementen en andere ontwikkelingen op arbogebied. Het e-mailbestand telde in 2013 gemiddeld ruim 8300 adressen. Naar deze adressen is acht maal een editie van Arbouw Actueel gestuurd. Ontvangers klikten vooral op de kant-en-klare toolboxen en nieuwsitems over specifieke arborisico’s. Om het bereik van de nieuwsbrief te vergroten, is met diverse acties een groot aantal extra e-mailadressen verzameld. rol, waarbij Arbouw de samenhang en versterking zoekt tussen gedrukte en online informatie.
Kant-en-klare toolboxen VG Professional / Arbouw Magazine In 2013 presenteerde Arbouw een nieuw product: VG Professional. Dit magazine voor preventiemedewerkers, KAM- en arbocoördinatoren, werkgevers en uitvoerders verschijnt drie maal per jaar in drie edities; voor de bouw, infra en afbouw & onderhoud. De splitsing naar sectoren zorgt voor meer herkenning bij de
8
In het kader van VCA is een bedrijf verplicht om voor het bouwplaatspersoneel regelmatig toolboxmeetings te geven. Arbouw helpt om aan deze verplichting te voldoen. Bij elke editie van ‘Arbouw Actueel’ vindt de ontvanger een link naar een nieuwe (gratis) toolbox, zoals in 2013 over de onderwerpen ladders en trappen en fysieke belasting. Het pakket bestaat uit een PowerPoint-presentatie, een factsheet voor
de leidinggevende, een aanwezigheidsformulier en een hand-out voor het personeel. Daarnaast is er bij elk onderwerp extra informatie beschikbaar zoals een korte film, een poster of een brochure. In het verslagjaar zijn de kant-en-klare toolboxen maandelijks gemiddeld circa duizend keer gedownload. Daarmee behoren de toolboxen tot de meest gebruikte producten van Arbouw.
Arbouw Infolijn Bij de Arbouw Infolijn kunnen werkgevers en werknemers elke werkdag terecht met vragen over gezond en veilig werken. In 2013 kwamen bij de Infolijn (telefonisch en per mail) zo’n 1200 vragen binnen. De service wordt goed gewaardeerd. Onder werkgevers en werknemers leven veel meer arbovragen, daarom werkt Arbouw momenteel aan het vergroten van de bekendheid van de service. Door daarnaast de binnengekomen vragen stelselmatig te rubriceren krijgt Arbouw inzicht in de informatiebehoefte van werkgevers en werknemers.
Voorlichting bij organisaties Met grote regelmaat geeft Arbouw voorlichting tijdens bijeenkomsten van werkgevers- en werknemersorganisaties, waaronder FNV Bouw, CNV Vakmensen, Bouwend Nederland en OBN. Tijdens deze bijeenkomsten zijn in het verslagjaar uiteenlopende arbo-onderwerpen behandeld, zoals werken met asbest, fysieke belasting, werken op steigers en de Arbouw-instrumenten StoryBuilder Bouw en
VeiligheidsIndex Bouw. Voor jongeren van FNV Bouw is een reeks bijeenkomsten over fysieke belasting georganiseerd. Voor jongeren van CNV Vakmensen is voorlichting gegeven over veilig werken. Ook is Arbouw aanwezig geweest op de SGA Vakdagen, het jaarlijkse FNV Congres en een voorlichtingsbijeenkomst van Inspectie SZW rondom gevaarlijke stoffen.
Awareness-campagne Om werkgevers en werknemers van de arborisico’s te doordringen, is Arbouw zich gaan richten op de ‘awareness’ in specifieke beroepen en branches. Pakkende cijfers op alarmerend gele posters en in advertenties leggen de vinger op de zere plek. Zo maakt Arbouw de betrokkenen bij het bouwproces bewust en worden zij gestimuleerd om gezond en veilig te werken. Via de website van Arbouw en de Arbouw Infolijn kunnen bedrijven en personeel vervolgens informatie vinden over passende arbomaatregelen. In het verslagjaar zijn de ‘awareness-advertenties’ in diverse uitingen verschenen, waaronder Arbouw Actueel, VG Professional en Arbouw Magazine.
Workshop voor preventiemedewerkers De preventiemedewerker vervult in de bedrijven een belangrijke rol bij het verbeteren van de arbeidsomstandigheden. Om deze groep goed te faciliteren, verzorgt Arbouw in 2013 en 2014 de workshop ‘Arbocoördinatie - Preventiemedewerker in control’. De workshop bestaat uit drie middagen met een tussenliggende periode van twee tot drie weken. Tot
9
slot ontvangen zij een certificaat. In het verslagjaar zijn acht workshops georganiseerd en voor 2014 staat nog eens een groot aantal workshops op het programma.
Dag voor de preventiemedewerker Om de preventiemedewerker extra te ondersteunen, organiseerde Arbouw op zaterdag 13 juni 2013 in de Apenheul de ‘Dag voor de preventiemedewerker’. Tijdens het evenement, mede tot stand gekomen met subsidie van de overheid, werd het centrale thema ‘Veiligheid in crisistijd’ behandeld. Er werden 103 deelnemers geregistreerd.
Congres Duurzame Inzetbaarheid Op 25 november 2013 organiseerde Arbouw in samenwerking met Loyalis het congres ‘Duurzame Inzetbaarheid’. In de Amsterdam ArenA kwamen werkgevers, arbodiensten, beleidsmakers en bestuurders bijeen voor een plenair gedeelte en twee workshops. Er werden 189 deelnemers geregistreerd.
Gouden straatsteen Het gaat goed met de mechanisatie in de bouwnijverheid. Om hieraan in de bestratingsbranche een extra impuls te geven, reikt FNV Bouw met ondersteuning van Arbouw de Gouden straatsteen uit. De meest voortvarende ondernemer en opdrachtgever op het gebied van het machinaal straten, worden met deze prijs beloond. De feestelijke uitreiking op
10
17 december in Woerden werd door zo’n honderd belangstellenden bezocht.
Berichten voor de pers Is nieuws over de arbeidsomstandigheden interessant voor de media, dan stelt Arbouw een persbericht op. In 2012 zijn de volgende persberichten verstuurd: - Bouw ondersteunt goede voornemens (januari) - Nieuw: VG Professional, arbo-informatie per sector (september) - Uitslagen PAGO geven zicht op gezondheid en veiligheid. Meer stress, maar dalend verzuim (oktober) - Congres ‘Goed bezig. Nú voor later’. Duurzame inzetbaarheid krijgt een belangrijke impuls (november) - Congres ‘Goed bezig. Nú voor later’. Bouwnijverheid werkt aan duurzame inzetbaarheid (november)
www.arbouw.nl De website van Arbouw telt ruim vierduizend pagina’s, heeft een toegankelijke lay-out en een duidelijke navigatie. Naast uitgebreide informatie over de arborisico’s en maatregelen heeft de bezoeker de mogelijkheid om kosteloos brochures en arboinstrumenten te downloaden. Net als in 2012 is het aantal bezoeken in 2013 gestegen. Via de ingang ‘Werknemer’ is de website circa 50.000 keer bezocht, via de ingang ‘Werkgever’ ruim 89.000 keer en via de ingang ‘Arbodienstverlener’ ruim 31.000 keer. De productpagina’s, met de brochures en arboinstrumenten van Arbouw, zijn ruim 60.000 keer bezocht. In 2013 zijn de voorbereidingen getroffen voor
een nieuwe indeling van arbouw.nl, die is ingedeeld naar de sectoren bouw, infra en afbouw & onderhoud.
www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl Met de website www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl wil Arbouw het gebruik van hulpmiddelen stimuleren en daarmee de arbeidsomstandigheden van werknemers verbeteren. De website biedt een uitgebreid overzicht van ruim vierhonderd hulpmiddelen voor de bouwnijverheid. Alvorens een hulpmiddel op de website te plaatsen, onderwerpt Arbouw deze aan een nauwkeurige beoordeling. In 2013 zijn elf nieuwe arbovriendelijke hulpmiddelen beoordeeld en toegevoegd. Bezoek aan de website wordt gestimuleerd doordat in de arbocatalogi naar hulpmiddelen wordt gelinkt. In 2013 is de website circa 50.000 keer bezocht.
Online films Beelden zeggen meer dan duizend woorden. Daarom ontwikkelt Arbouw naast gedrukte en online informatie ook korte films. Deze kunnen via www.youtube.com/ stichtingarbouw zelfstandig of in groepsverband worden bekeken, bijvoorbeeld tijdens een toolboxmeeting. In 2013 waren er films over lawaai, werken op de ladder en lichamelijke belasting beschikbaar.
Op Twitter zijn er 662 volgers en 306 mensen volgen Arbouw op LinkedIn. Via deze media biedt Arbouw nieuws over arbeidsomstandigheden, informatie over de producten en diensten en leuke acties rondom bijvoorbeeld campagnes. Op LinkedIn staat een overzicht van de producten en diensten.
Onderzoeksrapporten Arbouw doet onderzoek naar arborisico’s, nut en noodzaak van arbomaatregelen en de effecten van arbovriendelijke hulpmiddelen. In 2013 zijn de volgende onderzoeksrapporten gepubliceerd: - Design safe and maintainable buildings; manual (januari) - De metselsteiger. De ideale metselsteiger met aandacht voor doorstrijken van de voegen (januari) - Teamtillen van glas, beton en kozijnen. Is het tillen van 100 kg met vier personen zwaarder dan tillen van 50 kg met twee personen? (januari) - Beïnvloeding van veiligheid in de bouw: Een casestudy (maart) - Inventarisatie hittebelasting en verlet in de bouwnijverheid (juli) - Monitor arbeidsongevallen in de bouw 2012 (juli) - Wat is het effect van de campagne ‘Lichter Werk(t)’ op het gebruik van hulpmiddelen in de bouw? (juli) - Uitvoerders onder druk (oktober) - Effectiviteit arbocatalogi bouwnijverheid (november)
Social media Arbouw profileert zich volop met social media. Zo is Arbouw te vinden op Facebook, LinkedIn en Twitter. Het aantal likes op Facebook is in 2013 gestegen naar 664.
11
Gezond werken Arborisico’s zoals asbest, kwartsstof en fysieke belasting kunnen de gezondheid van werknemers ernstig schaden. Arbouw zorgt dat bedrijven en personeel over voldoende informatie beschikken om deze risico’s te beperken.
12
‘Werknemers duurzaam inzetbaar houden is belangrijk. Dat is goed voor de productiviteit. Daarnaast wordt het in de toekomst steeds moeilijker om vakmensen te krijgen, dus je moet je mensen vasthouden. Het leek ons dan ook nuttig om met de Toolkit ‘Duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid’ te gaan werken. We zijn erachter gekomen dat het onderwerp meer leefde bij onze werknemers dan we dachten. Zij maken zich zorgen over hoe ze de tijd vol gaan maken. Daarom hebben we de communicatie verbeterd: in 2013 zijn er functioneringsgesprekken gevoerd. Als klein bedrijf praat je onderling wel, maar in een serieus gesprek onder vier ogen komen de zorgen er sneller uit. We wijzen de werknemers er ook op aan te kloppen met klachten. Ze moeten niet denken dat ze dan te veel zeuren. We staan open voor hun ideeën en suggesties om de arbeidsomstandigheden te verbeteren.’ Bauke Buwalda Eigenaar van Ganzinga Schilderwerken in Dronrijp.
13
Ook in de bouwnijverheid moeten veel werknemers doorwerken tot na hun 65ste levensjaar. Aan de andere kant neemt door de economische crisis de druk op het personeel toe en ligt de prioriteit bij veel bedrijven op het overleven in een economisch zeer moeilijke tijd. Arbouw wil de bedrijven juist nu maximaal ondersteunen bij het vergroten van het werkvermogen
en daarmee de duurzame inzetbaarheid van het personeel. Zo werkt Arbouw samen met de bedrijfstak aan gezonde werknemers, minder ziekteverzuim en een hogere productiviteit.
Duurzame inzetbaarheid Op diverse manieren heeft Arbouw aandacht gevraagd voor de duurzame inzetbaarheid van het bouwpersoneel. Zo presenteerde Arbouw op 25 november de Toolkit ‘Duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid’ tijdens een goed bezocht
14
congres in de Amsterdam ArenA, waar minister Lodewijk Asscher (SZW) een van de sprekers was. De toolkit helpt bedrijven om inzicht te krijgen in de huidige inzetbaarheid van werknemers. Op basis van de ingevoerde gegevens biedt het instrument verbetermaatregelen om werknemers langer gezond aan het werk te houden. Gelijktijdig met de toolkit is de website www.arbouw.nl/goedbezig gelanceerd, waar zowel werkgevers als werknemers meer informatie, tips en een zelftest voor werknemers vinden. Personeel duurzaam inzetbaar houden vraagt om brede aandacht voor de organisatie, de kwaliteit van de arbeidsomstandigheden, de gezondheid en de ontwikkeling van medewerkers. De toolkit en website zijn op deze belangrijke uitgangspunten gebaseerd. In het verslagjaar heeft Arbouw, met subsidie uit het ESF-fonds, een formule ontwikkeld die is getest bij twee pilotbedrijven. Tijdens bijeenkomsten, die tot doel hadden de zogeheten ‘empowerment’ van werknemers te vergroten, zijn medewerkers op specifieke terreinen voorgelicht, zoals over de onderwerpen loopbaanplanning en leefstijl. Arbouw heeft daarnaast met bedrijfstakinstituut Fundeon onderzocht hoe de samenwerking tussen loopbaanadviseurs en bedrijfsartsen kan worden verbeterd. Met Savantis is gewerkt aan een pilot rond de duurzame inzetbaarheid in de schildersbranche. Bij zeven schildersbedrijven is de Toolkit ‘Duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid’ geïntroduceerd, zijn vragen aan werknemers gesteld en workshops gegeven.
Fysieke belasting Tijdens de campagne Lichter werk(t), een initiatief van Arbouw en de organisaties van werkgevers en werknemers in de bouwnijverheid, zijn tot en met december 2012 praktische tips gegeven om de fysieke belasting bij het bouwpersoneel te verminderen. In het verslagjaar is de campagne geëvalueerd. Gedurende de looptijd blijkt het gebruik van arbovriendelijke hulpmiddelen voor het verticale transport duidelijk toegenomen, zijn meer metselaars opgehoogd gaan werken, maken betonstaalverwerkers voor het plaatsen van matten en staven vaker gebruik van hulpmiddelen en gebruiken plafond -en wandmonteurs vaker hulpmiddelen voor het horizontale transport.
In 2012 is door Arbouw in samenwerking met Bedrijfschap Afbouw, NOA, FNV en CNV een vervolgonderzoek gestart naar mogelijke maatregelen om de fysieke belasting tijdens het leggen van zandcementdekvloeren te verlagen. Met Inspectie SZW is in 2013 overeenstemming bereikt over de inzet van twee typen mechanische reien en zijn de voorbereiding getroffen voor het invoeren ervan door voorlichting en scholing. In 2014 zal een derde type mechanische rei worden onderzocht.
In 2013 is tevens een literatuuronderzoek uitgevoerd naar het effect van taakroulatie op de fysieke belasting, klachten aan het bewegingsapparaat en de duurzame inzetbaarheid van werknemers. Daarnaast zijn werknemers en werkgevers geïnterviewd over toepasbaarheid en bruikbaarheid van taakroulatie in de bouw. De resultaten van dit onderzoek zullen in 2014 bekend worden gemaakt.
Werknemers kunnen altijd bij ons aankloppen. Ze moeten niet denken dat ze dan te veel zeuren.’ 15
Stofvrij werken Inademen van stof kan grote gevolgen hebben voor de gezondheid van werknemers. Arbouw richt permanent de aandacht op de stofproblematiek, licht werkgevers en werknemers voor over risico’s en maatregelen en ontwikkelt instrumenten om bedrijven meer inzicht te
bieden in de toepassing van stofbeperkende apparatuur. Met de Keuzewijzer Stofvrij werken (www.stofvijwerken. nl) kan bij diverse soorten handgereedschap de juiste afzuigapparatuur worden gezocht. In het verslagjaar zijn veertien stofzuigers, 110 gereedschappen en 36 stofkappen aan de website toegevoegd. De software is geupdate, zodat ook afwijkende maten stofzuigerslangen aan de Keuzewijzer kunnen worden toegevoegd. Met de Stoffenmanager Bouwnijverheid kan op basis van enkele eenvoudige gegevens een advies op maat
16
voor het beheersen van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen op de werkplek worden verkregen. Arbouw heeft het online instrument ontwikkeld op verzoek van de stukadoorsbranche en de tegelzettersbranche, met subsidie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). In 2013 is door Arbouw onderzocht of de blootstellingsscenario’s die door de Stoffenmanager worden gegenereerd, bedrijven helpen om hun weg te vinden in de uitgebreide veiligheidsinformatiebladen van REACH. In de toekomst zal Arbouw de applicatie ook geschikt maken voor timmerlieden, metselaars, voegers en kitters. Steeds meer bedrijven weren software van derden van hun netwerken. Daarom is een begin gemaakt met het geschikt maken van PISA, het instrument waarin de risico’s van gevaarlijke stoffen zijn opgeslagen, voor internet. Hiermee zal de toegankelijkheid van het instrument verbeteren en kunnen updates van de productinformatie frequenter worden uitgevoerd. In het verslagjaar heeft Arbouw zo’n tweehonderd nieuwe producten aan PISA toegevoegd.
Handbescherming Werknemers in uiteenlopende beroepen kampen met huidproblemen zoals eczeem. Vaak worden de verkeerde handschoenen gedragen waardoor personeel onnodig risico loopt op schade aan de huid. In 2013 is door Arbouw een advies opgesteld voor de juiste keuze en het juiste gebruik van beschermende handschoenen. Er is voorwerk gedaan voor een computerprogramma dat de keuze van beschermende handschoenen zal vergemakkelijken. In 2014 kunnen de verzamelde gegevens in het programma worden ingevoerd. Er
is daarnaast een kant-en-klare toolboxmeeting ontwikkeld, die in 2014 bij enkele bedrijven zal worden getest.
Werkdruk Uit het bedrijfstakverslag ‘De bouwnijverheid - arbeid, gezondheid en veiligheid 2012’ van Arbouw blijkt dat UTA-werknemers steeds vaker kampen met psychische klachten. Vijftien procent heeft regelmatig last van stress, wat aanzienlijk meer is dan bij het bouwplaatspersoneel. Vooral de laatste jaren laten een stijging zien, wat volgens het bedrijfstakverslag mede wordt veroorzaakt door de economische crisis in de bedrijfstak. Omdat uitvoerders de spil zijn op de bouwplaats en daardoor veel werkdruk ondervinden, hebben partijen in de CAO Bouwnijverheid besloten die werkdruk onder deze UTA-medewerkers te laten onderzoeken. Arbouw heeft TNO de opdracht gegeven dit onderzoek uit te voeren. Hiermee zijn de knelpunten geïnventariseerd en zijn op individueel, bedrijfs- en sectorniveau maatregelen onderzocht om de werkdruk en daarmee de kans op burn-out te verlagen. De resultaten zijn vastgelegd in het rapport ‘Uitvoerders onder druk’. In 2014 zal Arbouw bekendheid geven aan de meest effectieve maatregelen en aanbevelingen doen voor de implementatie in bedrijven.
17
‘Werken in de bouw is risicovol, dus besteden we veel aandacht aan de veiligheid van onze mensen. Wij werken bijvoorbeeld veel op hoogte, daarom is de randbeveiliging van groot belang. Heel af en toe gebeurt er iets ernstigs. In 2010 viel één van onze hoogwerkers om. We hebben maatregelen genomen om dit in de toekomst te voorkomen. Zo proberen we van ieder ongeluk iets te leren en herhaling te voorkomen. Daarom is StoryBuilder Bouw zo’n goed instrument. Het registreert de toedracht van het ongeluk en geeft suggesties om de veiligheid te verbeteren. Daarnaast is werken met het instrument eenvoudig te leren en kunnen uitvoerders het ter plaatse gebruiken.’ Jeffry Jacobs KAM-coördinator bij Heembouw in Rotterdam.
18
Veilig werken Arbouw helpt bedrijven om inzicht te krijgen in de veiligheidsrisico’s. Met online tools en informatie kunnen bedrijven en hun personeel zelf aan de slag met het beheersen van deze risico’s.
19
Met de veiligheid in de bouwnijverheid gaat het de goede kant op. Door de continue aandacht voor de risico’s, nieuwe instrumenten en afspraken in catalogi neemt het arbobewustzijn toe en nemen bedrijven en werknemers consequenter beschermende maatregelen. In het verslagjaar heeft Arbouw veel aandacht gehad voor de veiligheid van het bouwpersoneel.
Jaarlijks brengt Arbouw, eveneens op basis van de PAGO’s, de gezondheidsaspecten van de bouwpopulatie in kaart. Deze gegevens worden in het Bedrijfstakverslag gepubliceerd en geven een goed beeld van de fysieke en geestelijke gesteldheid van werknemers. Op basis van de gegevens kan Arbouw beleid ontwikkelen en voorlichting geven.
StoryBuilder Bouw Met StoryBuilder Bouw (www.bouwongeval.nl) registreert het bedrijf al zijn (bijna-)ongevallen op eenduidige wijze. Met StoryBuilder Bouw, gebaseerd op een door het Ministerie van SZW ontwikkeld instrument, kunnen bedrijven in de bouwnijverheid hun ongevallen en bijna-ongevallen registreren. Hiermee wordt aan de geldende wet- en regelgeving en certificeringseisen (VCA, OHSAS en ISO) voldaan. Maar belangrijker nog, StoryBuilder Bouw is een lerend instrument: op basis van de ingevoerde gegevens geeft het de vereiste arbomaatregelen waarmee herhaling in de toekomst kan worden voorkomen.
Bedrijfstakverslag en Monitor Arbeidsongevallen Jaarlijks wordt onderzoek gedaan naar de arbeidsongevallen in de bouwnijverheid. Hiervoor zijn werknemers geënquêteerd die tijdens het PAGO hebben aangegeven het slachtoffer te zijn geweest van een ongeval. De gegevens publiceert Arbouw in de Monitor Arbeidsongevallen. Uit de cijfers blijkt dat er in 2013 sprake is van een lichte daling van het aantal ongevallen met verzuim.
20
Met StoryBuilder Bouw kan niet alleen de individuele werkgever, maar ook de bedrijfstak in zijn geheel van ongevallen leren. Gebruikers kunnen hun (bijna) ongevallen invoeren en vergelijken met die van andere bedrijven. Hoe meer bedrijven hun ongevallen via StoryBuilder Bouw registreren, hoe nauwkeuriger ook het inzicht wordt in de ongevalsoorzaken. StoryBuilder Bouw is ontwikkeld door Arbouw in opdracht van Bouwend Nederland, OnderhoudNL, NOA, FNV Bouw en CNV Vakmensen en met
ondersteuning van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). In 2013 waren er driehonderd gebruikers en 288 ingevoerde ongevallen. De ingevoerde (anonieme) gegevens bieden kansen om gericht aandacht te schenken aan de meest voorkomende ongevalsoorzaken.
VeiligheidsIndex Bouw Met de Veiligheidsindex Bouw van Arbouw meten werknemers zelfstandig de veiligheid op hun bouwplaats. Het instrument stimuleert de bewustwording bij gebruikers. Er vindt daarnaast meer overleg plaats over de veilige aanpak van het werk. In het verslagjaar hadden 340 bedrijven een gebruiksaccount. In 2013 was de gemiddelde score op de bouwplaatsen van de deelnemende bedrijven 87%, te vergelijken met het rapportcijfer 8,7. Bedrijven kunnen op www.veiligheidsindex-bouw.nl kosteloos een startpakket bestellen.
afspraken kunnen betrekking hebben op materialen, te gebruiken hulpmiddelen, gereedschappen en werkmethoden. Bestaande en verouderde A-bladen worden geactualiseerd. Begin 2013 is het A-blad ‘Glaszetten’ afgerond. Daarnaast is een begin gemaakt met het herziening van het A-blad ‘Wegmarkeringen’, de reeks A-bladen over cabines en het A-blad ‘Kozijnen en kappen’. Tevens is aandacht besteed aan de implementatie van de A-bladen ‘Ladders en trappen’ en ‘Rolsteigers’. Er is verder gewerkt aan het actualiseren van het A-blad ‘Dieselmotoremissies’.
A-bladen In de A-bladen van Arbouw staan de aanbevelingen die werkgevers en werknemers in de bouwnijverheid over specifieke onderwerpen hebben gemaakt. De
‘Met StoryBuilder Bouw krijg je suggesties om de veiligheid te verbeteren’ 21
Arbocatalogi
Veiligheid hoogwerkers
In de arbocatalogi staan per sector of branche de maatregelen die invulling geven aan de doelvoorschriften uit de Arbowet. Arbouw onderhoudt tien catalogi. In 2013 zijn deze aan de stand der techniek aangepast. Het aantal bezoekers is ten
De veiligheid van hoogwerkers verdient aandacht. In de periode 1998 t/m 2009 zijn er door Inspectie SZW 49 ongevallen met hoogwerkers onderzocht, hierbij zijn vier doden gevallen en hebben tien personen blijvend letsel opgelopen. Op de vergadering van de Paritaire Commissie van 17 juni 2013 zijn de verschillende risico’s beoordeeld. Hier is afgesproken dat Arbouw een voorstel levert voor een tekst in de Arbocatalogus over de opleidingseisen voor het veilig werken met de hoogwerker. In december is er in de Paritaire Commissie overeenstemming bereikt om aanvullende bepalingen in de catalogus op te nemen die zorgen voor een veiliger gebruik van de hoogwerker.
opzichte van vorig jaar opnieuw toegenomen. Er waren in 2013 in totaal ruim 35.000 unieke bezoekers. Dat is een stijging van 18% ten opzichte van het voorgaande jaar en zelfs 56% ten opzichte van 2011. De stijging geldt voor alle arbocatalogi met uitzondering van de Arbocatalogus Bestratingen (gelijk aantal bezoekers) en de Arbocatalogus Glaszetten (minder bezoekers). Arbouw heeft een onderzoek laten uitvoeren naar de effectiviteit van de catalogi. In 2014 zal Arbouw onder meer gaan werken aan de zoekfuncties, de bekendheid en het toegankelijker maken van de catalogi.
22
23
Bedrijfsgezondheidszorg In de cao’s in de bouwnijverheid is vastgelegd dat werknemers recht hebben op preventieve zorg. Arbouw organiseert deze zorg en sluit overeenkomsten met gecertificeerde arbodiensten voor onder andere de uitvoering van de medische keuringen.
24
‘Stel je eens voor dat je twee pakken spijkers extra lichaamsgewicht moet meezeulen’ ‘Begin 2013 constateerde de bedrijfsarts dat ik overgewicht had. Zij verwees me naar een leefstijlbegeleidster. Als echte Bourgondiër was ik niet vies van een pilsje en lekker eten, dus ik moest mijn leefstijl flink veranderen. En gaan sporten. Je kunt op kosten van het bedrijf fitnessen, maar zo’n sportschool is niks voor mij. Daarom ben ik gaan wandelen en dat heb ik opgebouwd naar joggen. Nu, een jaar later, voel ik me super. Ik heb meer energie. Logisch, want ik ben negen kilo lichter. Dat staat gelijk aan twee pakken spijkers. Moet je je voorstellen dat je die elke dag meezeult. Ik eet gezond en jog nog steeds. En dat pilsje? Dat drink ik wel eens, maar met mate. De leefstijlbegeleiding is een duw in de rug naar een gezond leven.’
Koos Kessels Uitvoerder bij Geka Bouw in Dordrecht.
25
De bekendste activiteit uit het cao-pakket Preventiezorg is het Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek, ofwel PAGO. Doelstelling van deze medische keuring is een vroege signalering van het risico op uitval uit het arbeidsproces. Bedrijfsartsen onderzoeken onder meer de rug, armen, het cholesterolgehalte in het bloed en de longinhoud. Daarnaast worden werknemers
zijn. In 2013 hebben 33 bedrijfsartsen de tweedaagse opleiding ‘Bedrijfsarts voor de bouwnijverheid’ gevolgd om meer kennis van de bouwrisico’s te vergaren. Acht bedrijfsartsen en arbodeskundigen hebben de aanvullende vijfdaagse opleiding gevolgd. Arbouw voorziet de bedrijfsartsen van instrumenten, zoals de werkvermogenindex en AO-indicator. Met deze instrumenten kunnen zij het werkvermogen en de kans op arbeidsongeschiktheid vaststellen.
Informatie voor bedrijven
geadviseerd over een gezonde en veilige uitvoering van het werk. In 2013 bezochten ruim 26.000 werknemers het PAGO.
Opleidingen Voor de uitvoering van de bedrijfsgezondheidszorg eist Arbouw dat bedrijfsartsen die werknemers tijdens het PAGO medisch onderzoeken, voldoende kennis hebben van de bouwnijverheid. De bedrijfsartsen moeten minstens 75 procent van hun tijd voor de bouw werkzaam
26
Verstrekken van informatie over de bedrijfsgezondheidszorg is een belangrijke activiteit van Arbouw. Arbouw heeft de bedrijven een overzicht gestuurd van alle activiteiten die in 2012 voor hun werknemers zijn uitgevoerd. Daarnaast hebben de bedrijven een overzicht ontvangen van alle werknemers die voor een PAGO in aanmerking komen. Met de overzichten ondersteunt Arbouw bedrijven die de informatie over de gezondheid van hun werknemers nodig hebben in het kader van onder andere de VCAcertificering. Werkgevers van bedrijven met meer dan vijftien medische onderzoeken (PAGO’s) per jaar kunnen direct bij Arbouw of via hun arbodienst een bedrijfsrapport opvragen. Hierin staat informatie over de gezondheid en werkbeleving van het personeel, de lichamelijke gesteldheid en leefstijl. De informatie is geanonimiseerd. In 2013 hebben 199 bedrijven een bedrijfsrapport ontvangen. In 24 gevallen werden de afzonderlijke bedrijfsrapporten samengevat in een uitgebreid concernrapport.
Ondersteuning loopbaanprojecten Arbouw ondersteunt de uitvoering van de loopbaanprojecten. De arbodiensten richten zich op het signaleren van uitvalrisico’s en adviseren werknemers om van de bemiddeling gebruik te maken. Voor 268 werknemers hebben de arbodiensten (met toestemming) informatie aan het loopbaantraject verstrekt.
65% overgewicht. Bij 16% is sprake van obesitas. Meer dan 80% van de werknemers voldoet niet aan de fitheidsnorm. Beter gaat het met de overige leefstijlaspecten. Zo is het aantal rokers en het alcoholgebruik ten opzichte van voorgaande jaren afgenomen. Het aantal werknemers met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten (hvz) is de afgelopen jaren met zo’n 5% gedaald. Bij een verhoogd risico op hvz, worden werknemers op kosten van de bedrijfstak begeleid door een leefstijladviseur.
Werkdrukvoorziening UTA-werknemers die dreigen uit te vallen vanwege hoge werkdruk kunnen op grond van de CAO Bouwnijverheid gebruikmaken van individuele voorlichting, advies en coaching. Arbouw coördineert de voorziening op verzoek van de sociale partners in de bouwnijverheid. Voor de uitvoering heeft Arbouw afspraken gemaakt met een landelijk netwerk van coaches verbonden aan het CSR Centrum. In 2013 hebben 136 werknemers zich voor de coaching aangemeld. Bijna de helft hiervan werd door de bedrijfsarts doorverwezen. Arbouw doet onderzoek naar de mogelijkheden om de voorziening efficiënter en tegen lagere kosten uit te voeren.
Leefstijlbegeleiding De leefstijl van werknemers is voor verbetering vatbaar. Van de totale populatie in de bedrijfstak heeft
‘De leefstijlbegeleiding is een duw in de rug naar een gezond leven’ 27
Deelname Bedrijfsgezondheidszorg
40937
2006 2007
44714 42389
2008
38861
2009 2010
34763 37784
2011
32609
2012 2013
1165
2007
1130 1257
2009 2010
2013
28
Gericht Periodiek Onderzoek (GPO)
1230
2008
2012
Werknemers kunnen afhankelijk van hun leeftijd elke twee of vier jaar naar het PAGO, ook wel bekend als de medische keuring. Tijdens het PAGO worden de belangrijkste aspecten van de gezondheid in relatie tot het werk onderzocht. Zo nodig worden vervolgactiviteiten gepland.
26380
2006
2011
Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO)
799 627 589 957
Als werknemers bepaalde risicovolle werkzaamheden verrichten, kunnen zij in aanvulling op het PAGO vaker medisch worden onderzocht. Het GPO wordt zo veel mogelijk met het PAGO gecombineerd. Sinds 2009 is er sprake van een forse daling van het aantal GPO’s. In 2013 is het aantal weer gestegen.
2007
4739 4542
2008 2991
2009 2010
2477
2011
2448
2012 2013
1568 1127
2007
Wie voor het eerst in de bouwnijverheid gaat werken of langer dan drie jaar geen bouwwerkzaamheden heeft uitgevoerd, krijgt een verplichte intredekeuring. Dat geldt voor werknemers die regelmatig uitvoerend werk verrichten. Het vrijwillige intrede-onderzoek is bedoeld voor het technisch en administratief personeel dat voor de eerste keer in de bouw gaat werken.
Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek Jongeren (AGO-J)
858
2006
935 1123
2008 837
2009 2010
363
2011
617 421
2012 2013
Intredekeuringen
3940
2006
Jongeren die voor het eerst in de bouw gaan werken, ondergaan de verplichte intredekeuring. Een jaar na deze keuring hebben jongeren onder de twintig recht op het AGO-Jongeren. Tijdens dit onderzoek wordt gelet op de specifieke gezondheidsrisico’s die het werk met zich meebrengt.
208
29
Vervolgactiviteiten
4322
2006 2007
4574 6417
2008 5335
2009 2010
2669
2011
3952
2012
4034 3803
2013
4267
2006 2007
3540 3078
2008
3008
2009 2010
2290
2011 2012 2013
30
1720 1276 946
Het aantal vervolgactiviteiten is minder hard gedaald dan het totale aantal activiteiten. Naar aanleiding van het PAGO werden dus naar verhouding meer vervolgactiviteiten uitgevoerd. Voor een deel kan dit worden toegeschreven aan de introductie van een gestructureerde vorm van leefstijlbegeleiding. Het beleid is er op gericht om de werk- en leefstijlbegeleiding zo veel mogelijk te intensiveren.
Arbospreekuur Het arbospreekuur is bedoeld voor werknemers die vragen of klachten hebben die mogelijk verband houden met het werk. De bedrijfsarts gaat het gesprek aan met de werknemer. De arts gaat na of het zinvol is om de werkplek te bekijken, of te overleggen met de werkgever hoe de werknemer gezond aan het werk kan blijven.
53205
2007 200849290
53205
51156
51156
46084
46084 39941
2009 2010
35770
2007
29345 2008
2010
2009
55489
2006
59732
2007
58673
2008
52289
2009 2010
43837 47148
2011
2013
Door de vermindering van het aantal werknemers in de bedrijfstak en door een lagere PAGO-opkomst maakten in 2013 minder werknemers gebruik van het individugerichte pakket preventiezorg.
42241
2012
2012
42241
39941
2011
2013 2006
Aantal deelnemende werknemers
49290
2006
40497
2011
Totaal uitgevoerde activiteiten In 2013 is het totale aantal uitgevoerde activiteiten opnieuw fors afgenomen in vergelijking met het jaar ervoor. Voor het grootste deel moet deze ontwikkeling worden toegeschreven aan de vermindering van het aantal werknemers dat in de bedrijfstak werkzaam is. Daarnaast was ook sprake van een lagere PAGOopkomst.
33421
31
Bestuur en directie Arbouw heeft een paritair bestuur; werkgeversen werknemersorganisaties zijn evenredig vertegenwoordigd. In 2013 waren de deelnemende organisaties: Bouwend Nederland, OnderhoudNL, NOA, FNV Bouw en CNV Vakmensen. Het bestuur bestaat uit twaalf leden. Vijf bestuursleden worden door Bouwend Nederland benoemd, waarvan één bestuurslid op voordracht van de Aannemersfederatie Nederland, één lid en één plaatsvervangend lid door NOA en OnderhoudNL, drie leden door FNV Bouw en twee leden door CNV Vakmensen. De bestuursleden hebben zitting voor een periode van vier jaar. Om de twee jaar treden volgens een vast rooster vijf leden af. Zij kunnen direct worden herbenoemd. Het bestuurslid dat door OnderhoudNL en NOA is benoemd, kan zich bij de bestuursvergaderingen laten bijstaan of vervangen door een tweede, door zijn organisatie aangewezen vertegenwoordiger. Deze heeft alleen stemrecht bij afwezigheid van het door hem of haar te vervangen lid. Het bestuurslid namens de Aannemersfederatie Nederland heeft geen stemrecht. Het bestuur telt altijd twee voorzitters: één namens de werkgevers en één namens de werknemers. Zij zijn afwisselend voor de duur van een jaar fungerend voorzitter. De secretaris en de penningmeester worden door het bestuur gekozen. Wordt een bestuurslid van werkgeverszijde tot secretaris benoemd, dan is de penningmeester automatisch een werknemersvertegenwoordiger en omgekeerd.
32
De samenstelling van het bestuur was in 2013 als volgt: Namens de werkgeversorganisaties: N.T.J. Bolten Bouwend Nederland N. A. Braas Bouwend Nederland (AFNL) A. Ph. M. Buller OnderhoudNL J.J.F. van de Kant NOA, secretaris M. de Klerk Bouwend Nederland A. Wiersma Bouwend Nederland T. C. de Wit Bouwend Nederland, werkgeversvoorzitter Namens de werknemersorganisaties: Vacature FNV Bouw R. van Dijk CNV Vakmensen G. Lokhorst CNV Vakmensen, penningmeester S.H. ter Maat FNV Bouw C.R. Ramdas FNV Bouw, fungerend voorzitter
Directie: J.M. Warning Op 31 december 2013 telde Arbouw 27 medewerkers, waarvan twee op detacheringbasis.
33
Postbus 340 2700 AH Zoetermeer T (079) 325 22 52 F (079) 325 22 90
[email protected] www.bouwendnederland.nl
34
Postbus 520 3440 AM Woerden T (088) 575 70 00 F (088) 575 70 03 Infolijn 0900 36 82 689 (€ 0,10 / min)
[email protected] www.fnvbouw.nl
Postbus 30 2740 AA Waddinxveen T (0182) 57 14 44 F (0182) 57 20 83 www.onderhoudnl.nl
Postbus 2525 3500 GM Utrecht T (030) 751 15 00 F (030) 751 18 59 CNV Info (030) 751 10 01
[email protected] www.cnvvakmensen.nl
Postbus 310 3900 AH Veenendaal T (0318) 527290 F (0318) 522357
[email protected] www.noa.nl
Postbus 401 3840 AK Harderwijk T (088) 04 44 000 F (088) 04 44 099
[email protected] www.obn.nl
Postbus 1085 3900 BB Veenendaal T (0318) 54 49 00 F (0318) 54 49 09
[email protected] www.aannemersfederatie.nl
2594 AV Den Haag T (070) 349 07 00
[email protected] www.waterbouwers.nl
Arbouw Postbus 213 3840 AE Harderwijk T 0341 46 62 00 F 0341 46 62 11
[email protected] www.arbouw.nl Voor vragen over arbeidsomstandigheden: Arbouw Infolijn 0341 46 62 22
ARB 9830 1404
