Traanwegoperatie
Deze folder informeert u over traanwegoperaties. Wat gebeurt er tijdens de operatie en waar dient u rekening mee te houden voorafgaand aan en na de operatie?
Traanwegen
In de ooghoek aan de zijde van de neus bevinden zich in het bovenen onderooglid 2 openingen: de traanpunten. Deze traanpunten vormen het begin van de traanwegen waarin het traanvocht via de traankanaaltjes, de traanzak en het benige traankanaal uitkomt onderin de neus. Zie figuur 1.
Figuur 1
Bij het knipperen van de oogleden worden de tranen de traanwegen in gepompt. Goed functionerende oogleden spelen dus een belangrijke rol bij de afvoer van tranen.
1
Oorzaken van overmatig tranen
Wanneer iemand last heeft van overmatig tranen zijn daar twee hoofdoorzaken voor: er worden teveel tranen aangemaakt of de afvoer van de tranen is onvoldoende. Overmatige traanproductie • Irritatie van de ogen, bijvoorbeeld een allergie, een vuiltje in het oog, of een wimper die naar binnen krult. Gestoorde afvoer • Verminderde pompfuctie van de oogleden, bijvoorbeeld bij een te slap ooglid of een verlamming van de spieren van het ooglid. • Een gedeeltelijk of volledige verstopping van het traanweg systeem. Deze verstoppingen kunnen op verschillende locaties optreden. Deze folder bespreekt nu de verschillende oorzaken van een verstopping van de traanwegen en de operatieve behandeling. Het is belangrijk onderscheid te maken tussen kinderen en volwassenen omdat er grote verschillen tussen deze groepen bestaan.
Kinderen
Bij kinderen komt een tranend oog regelmatig voor in het eerste levensjaar. Na de geboorte heeft 6% van de kinderen een niet of onvoldoende doorgankelijk traanwegsysteem. De oorzaak is bijna altijd een vliesje ter plaatse van de overgang van het benige traankanaal naar de neus. Bij de meerderheid van de kinderen zal deze overgang van de neus spontaan openen in het eerste levensjaar. Vandaar dat operatief ingrijpen in het algemeen wordt uitgesteld tot na het eerste levensjaar. Indien er ernstige infecties van de traanzak optreden wordt wel eerder ingegrepen. 2
Volwassenen
Bij volwassenen is de oorzaak meestal onbekend, maar het vermoeden bestaat dat een (ongemerkte) chronische ontsteking van de traanwegen hierbij een rol speelt. Andere oorzaken zijn: ongevallen met neusfracturen en een operatie aan de bijholten. Meestal gaat het bij volwassenen om een verstopping van het benige traankanaal, veel minder vaak is er een verstopping van de traankanaaltjes. Soms gaat de verstopping gepaard met een uitgezette traanzak, te voelen als een zwelling in de ooghoek.
Vooronderzoek
De oogarts kijkt of het ooglid en het traanpunt goed tegen het oog aanliggen. De traanwegen worden met een zoutoplossing doorgespoten. Wanneer het zoute water in de keel komt, zijn de traanwegen in ieder geval voor een gedeelte open. Wanneer het water niet in de keel komt zijn de traanwegen waarschijnlijk verstopt. Met een dun staafje kan worden bekeken of de traankanaaltjes goed doorgankelijk zijn. Met deze eenvoudige testen kan meestal bepaald worden of er sprake is van een verstopping en waar deze verstopping zich bevindt. Bovenstaande testjes zijn niet pijnlijk, maar bij kleine kinderen worden deze onderzoeken over het algemeen niet gedaan omdat ze te belastend zijn.
Behandeling Kinderen Wanneer een kind last blijft houden van een overmatig tranend oog kan worden geprobeerd de verstopping op te heffen. Zoals gezegd wachten we hiermee tot het kind 1 jaar is geworden, omdat de uitgang van de traanwegen naar de neus vaak alsnog spontaan opent. 3
De ouders kunnen tussentijds proberen de inhoud van de traanzak leeg te drukken richting de neus door middel van massage van de traanzak. Als het kind veel last heeft van slijm uit de traanpunten (ingedroogde tranen) kunnen tijdelijk antibiotica oogdruppels worden voorgeschreven. Indien de verstopping ter plaatse van de uitgang van het benige traankanaal zich niet spontaan opent, kan de afwijking worden verholpen door middel van sondage. Hierbij wordt - onder narcose - het vliesje aan het einde van het benige traankanaal voorzichtig doorgeprikt met een metalen staafje. Deze ingreep vindt in dagbehandeling plaats. De kans van slagen van een traanwegsondage bij kinderen is erg groot. Wanneer na sondage de klachten toch terugkeren, kan de sondage herhaald worden waarbij een sliconen slangetje wordt achtergelaten. Tevens wordt tijdens deze ingreep de neus geïnspecteerd op afwijkingen in de anatomie die verminderde doorgankelijkheid van de traanwegen kunnen verklaren. Bij oudere kinderen wordt doorgaans direct gekozen voor een sondage met het achterlaten van een siliconen slangetje. In alle gevallen wordt dit slangetje na zes weken op de polikliniek verwijderd. Dit is een eenvoudige handeling die niet pijnlijk is Volwassenen Volwassenen met een verstopping in het benige traankanaal kunnen worden behandeld met een zogenaamde DacryoCystoRhinostomie (DCR). Hierbij wordt een nieuwe verbinding gemaakt tussen de traanzak en de neus. Figuur 2 4
Deze operatie kan plaatsvinden via een incisie in de huid of via de neus. Uw oogarts zal met u bespreken welke procedure de voorkeur heeft en waarom. In meer dan 90% van de gevallen zijn de klachten hiermee opgelost. Vaak wordt aan het einde van de operatie een dun siliconen slangetje in de traanwegen achtergelaten om te voorkomen dat de opening te snel dichtgroeit. Dit slangetje wordt ongeveer zes weken na de operatie verwijderd op de polikliniek.
Figuur 2
Wanneer de traankanaaltjes verstopt zijn en niet opgeheven kunnen worden, is de enige mogelijkheid het plaatsen van een traanwegprothese (buisje van Jones). Hierbij wordt een klein glazen buisje in de ooghoek geplaatst dat doorloopt naar de neus. De tranen zullen rechtstreeks van de ooghoek naar de neus lopen. De positie van dit buisje luistert erg nauw en soms is een heroperatie nodig om het buisje beter te positioneren. Net als bij kinderen vinden bij volwassen deze ingrepen plaats onder narcose.
5
Intakegesprek verpleegkundige
Als de diagnose is gesteld en patiënt en dokter het eens zijn over een operatieve ingreep, wordt u doorverwezen naar een verpleegkundige. Tijdens dit gesprek wordt alles over de operatiedag, controle na de operatie en de nabehandeling thuis met u besproken. Ook kan de verpleegkundige u praktische informatie geven met betrekking tot uw thuissituatie. Indien u bijvoorbeeld voor of na de operatie in een hotel in de buurt wilt overnachten, kan de verpleegkundige u hierover inlichten. U heeft ook de gelegenheid om vragen te stellen. Omdat de operatie onder algehele narcose plaatsvindt wordt ook een afspraak gemaakt voor een bezoek aan de polikliniek Anesthesiologie.
Voor de ingreep
Wanneer u bloedverdunners gebruikt hoort u van de arts of u hier tijdelijk mee moet stoppen. Zo nodig zal uw arts overleggen met uw huisarts, cardioloog of degene die het medicijn heeft voorgeschreven. Bij twijfel: overleg met uw huisarts of met polikliniek Oogheelkunde. Dag van de operatie Zoals eerder gezegd vindt de operatie onder algehele narcose plaats. Vrijwel altijd gebeurt dit in dagbehandeling zodat u niet in het ziekenhuis hoeft te overnachten. Meer informatie vindt u in het boekje ‘Oogheelkundige ingreep’.
6
Nazorg Kinderen Zodra uw kind naar huis mag, krijgt u van de verpleegkundige de ontslagpapieren en een recept voor oogdruppels mee. Deze haalt u op bij de apotheek van het Radboudumc of in uw eigen woonplaats. Met de oogdruppels begint u op de 1ste dag na de operatie. Zoals hierboven beschreven wordt het siliconendraadje na ongeveer zes weken verwijderd op de polikliniek. Volwassenen Zodra u weer naar huis kunt, krijgt u van de verpleegkundige de ontslagpapieren, een recept voor oogdruppels, neusspray en een flaconnetjes met een zoutoplossing mee. Deze haalt u op bij de apotheek van het Radboudumc of in uw eigen woonplaats. Met de oogdruppels, neusspray en zoutoplossing begint u op de 1ste dag na de operatie. De eerste twee dagen na de operatie is het belangrijk om de neus te spoelen met de zoutoplossing (0,9% NaCl) (zie verder bij de instructies). Verder gebruikt u gedurende twee weken een neusspray en oogdruppels. Als de operatie heeft plaatsgevonden via een opening in de huid dan worden de huidhechtingen na ongeveer een week verwijderd. Vanaf twee dagen voor deze controle afspraak kunt u drie maal daags de hechtingen voorzichtig deppen met kraanwater. Zoals hierboven beschreven wordt het siliconendraadje na ongeveer zes weken verwijderd. Wanneer dit draadje eerder uit uw ooghoek komt te hangen, kunt u contact opnemen met polikliniek Oogheelkunde. Dit is overigens geen reden om u zorgen te maken.
7
Instructies na de operatie • Het oog druppelen en de neusspray volgens voorschrift gebruiken. • Eerste zes weken de neus niet snuiten. • Enkele keren per dag zout water (NaCL 0,9%) opsnuiven (uit een eetlepel) door het betreffende neusgat en weer uit de neus laten lopen totdat er helder water uit de neus komt. Hiermee worden de korstjes uit de neus gespoeld. Dit doet u twee tot drie dagen. Het andere neusgat tijdens het snuiven dichtdrukken. • Houd de wond zo droog mogelijk. • Heftige neusbloeding: deze kan tot een week na de operatie optreden. Op zo`n moment knijpt u uw neus krachtig dicht. Stopt de bloeding niet binnen vijf minuten neemt u dan contact op met polikliniek Oogheelkunde. Normaal na de operatie is • Licht bloed- of vochtverlies uit de wond, neus of in de keel tijdens de eerste week na de operatie. • Blauwe, gezwollen oogleden gedurende de eerste twee weken na de operatie. • Gevoeligheid rondom het operatie gebied. Dit kan enkele weken aan houden. • Een verdikt gevoelig litteken bij de incisie gedurende de eerste acht weken, na ca. een half jaar is de eindsituatie bereikt Voor meer informatie kunt u terecht bij polikliniek Oogheelkunde
8
09-2015-7001
Adres Polikliniek Oogheelkunde Ingang west Philips van Leydenlaan 15, route 400 6525 EX Nijmegen Contact 024 - 361 67 00 Buiten kantooruren en in het weekend is de afdeling Oogheelkunde bereikbaar via de SEH: 024 - 361 41 87. www.radboudumc.nl/oogheelkunde
Radboud universitair medisch centrum
