Stichting Openbare Bibliotheek Borne
Ondernemingsplan Openbare Bibliotheek Borne
Ondernemingsplan Openbare Bibliotheek Borne 2008-2011 Vastgesteld in de bestuursvergadering van 8 april 2008.
Inhoudsopgave 1. De wereld verandert, de bibliotheek verandert
3
2. Trends, ontwikkelingen & huidige situatie Veranderd mediagebruik Van consument naar producent en van schaarste naar overvloed Nieuw burgerschap en nieuwe tweedeling Laaggeletterdheid Mediawijsheid Beleefcultuur en gemak Vitale vergrijzing De samenleving als netwerk Ontwikkelingen bibliotheeknetwerk Gemeente Borne Kulturhus SWOT-analyse
4 4 4 4 5 5 5 5 5 6 7 7 8
3. Strategische keuzes en doelstellingen
9
3.1 Missie 3.2 Visie: Behouden en vernieuwen 3.3 Strategische doelen
9 9 10
4. Meerjarenprogramma 4.1. Algemeen 4.1.1 Integrale marketing 4.1.2 Allianties 4.2 Kernfunctie: Informatie&Lezen 4.2.1 Lekker lezen 4.2.2 Digitale bibliotheek 4.3 Educatie 4.3.1 Samenwerking onderwijs 4.3.2 Laaggeletterden 4.4 Podium&Cultuur 4.4.1 Informatieve culturele programma’s 4.5 Flankerend programma 4.5.1 In control 4.5.2 Personeel en organisatie 4.6 Vestiging en huisvesting 4.7 Netwerk 4.8 Financieel perspectief
11 11 12 12 13 14 14 15 15 15 16 16 16 17 18 19
2
1. De wereld verandert, de bibliotheek verandert ‘De wereld verandert, de bibliotheek verandert’ is het motto van het procesbureau bibliotheekvernieuwing. In het rapport ‘Open poort naar kennis’ constateerde de commissie Meijer in 2000 dat bibliotheken onvoldoende in staat zijn het tempo van veranderingen in de omgeving op te pakken en om te zetten in veranderende dienstverlening op basis van de basisopdracht aan de samenleving. Op basis van een convenant tussen OCenW, IPO en VNG dat mede ondertekend is door de Vereniging van Openbare Bibliotheken (VOB) is met 20 miljoen extra rijksgeld het bibliotheekvernieuwingstraject gestart dat per 2008 wordt afgerond met als trefwoorden: schaalvergroting, cultureel ondernemerschap en inhoudelijke vernieuwing. Er is veel werk verricht, vooral achter de schermen, maar zeker ook op inhoudelijk gebied. De afgelopen jaren leverden een reeks aan digitale producten en diensten op die bibliotheken in hun dienstverlening kunnen inpassen. . In het Overijssels bibliothekennetwerk (DOBO) wordt al twee projectperiodes van vier jaar intensief samengewerkt aan inhoudelijke vernieuwing van bibliotheekdienstverlening, met extra geld van de provincie Overijssel. De tweede projectperiode van vier jaar ‘Verrijkt en verreikend’, die per 2008 afloopt, is gekozen voor cofinanciering: 30 eurocent per inwoner door de Provincie wordt gecombineerd met 30 eurocent lokale financiering. Gecombineerd met de Rijksmiddelen voor bibliotheekvernieuwing is een uitgebreid projectprogramma gefinancierd dat gericht is op gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe producten en diensten die lokaal geïmplementeerd kunnen worden. Door de koppeling met de landelijke ontwikkelingen beschikken de bibliotheken in Overijssel over een platform dat inhoudelijke bibliotheekvernieuwing mogelijk maakt. In dit verband zijn de afgelopen jaren tal van vernieuwingen in Borne gerealiseerd zoals het GezondheidsInformatiePunt, VrijwilligersInformatiePunt, Makkelijk Lezenplein, 100% Zelfbediening, al@din, schoolbieb.nl, de nieuwe catalogus en zoek&boek. Met een nieuw gezamenlijk strategisch kader willen de bibliotheken samen met de gemeenten en de provincie een nieuwe periode van intensieve en meer structurele provinciale netwerksamenwerking oppakken. Het meerjarenprogramma 2008-2011 voor het Overijssels netwerk van bibliotheken ‘De Tom Tom van bibliotheekvernieuwing’ wil een krachtige impuls geven aan het bibliotheekwerk in de provincie. Marketing wordt gezien als belangrijke voorwaarde voor het positioneren en inrichten van de dienstverlening en is daarmee een aspect dat door alle programmalijnen loopt. In Borne is een actief cultureel en maatschappelijk klimaat, met bijbehorende netwerken waaraan de bibliotheek actief deelneemt. De komende jaren wil de openbare bibliotheek Borne, na een gewenningsperiode in het Kulturhus, voortzetten en uitbouwen wat de afgelopen jaren in nauwe samenwerking is opgepakt. De bibliotheek streeft naar het behouden van de positie die is opgebouwd en uitbouwen van de ingezette vernieuwing. Daarvoor zal de bibliotheek het tempo van de omgeving moeten bijbenen om het grote bereik dat de bibliotheek heeft niet alleen vast te houden, maar zelfs uit te bouwen. Dit meerjarenplan schetst de uitwerking op drie kerngebieden waarop de bibliotheek - in aansluiting op de landelijke richtlijnen - actief wil zijn: 1. Informatie en Lezen, 2. Educatie, 3. Podium en Cultuur. In zeven inhoudelijke programmalijnen en twee flankerende programmalijnen wordt een meerjarenprogramma uitgewerkt dat het mogelijk moet maken een groei in bereik en gebruik te realiseren. De openbare bibliotheek Borne wil ambitieus zijn en bijdetijdse diensten leveren die van waarde zijn voor individu en samenleving. De openbare bibliotheek doet dit vanuit een gedreven professionele organisatie die haalbare en realistische doelen wil stellen. Een organisatie die ziet dat samenwerking met partners in het Kulturhus, het bibliothekennetwerk en met participerende gebruikers noodzaak is om die ambitie waar te maken.
Peter Ganzeboom, directeur.
3
2. Trends, ontwikkelingen & huidige situatie Bibliotheken manoeuvreren in de turbulentie van de mediawereld. Er is veel veranderd in de afgelopen jaren en er blijft veel veranderen. Wat zijn de belangrijkste trends en ontwikkelingen waar de bibliotheek rekening mee moet houden? Veranderd mediagebruik Het mediagebruik in de afgelopen decennia is sterk veranderd. Internet is een basisvoorziening geworden voor bijna alle Nederlanders. “Een dag niet kunnen internetten is een dag niet geleefd” zou voor een deel van ons al kunnen gelden. En dat wordt in de komende jaren nog veel sterker. In 2007 waren 11 miljoen Nederlanders online. Drie miljoen meer dan in 2002. Bijna tweederde (62%) gebruikt andere media minder als gevolg van het internet; 42% kijkt minder TV, 20% luistert minder naar de radio en 23% leest minder vaak de krant. Dit is vooral te wijten aan het feit dat 65% van de internetgebruikers minstens één keer per maand nieuws-sites bezoekt. Tegelijkertijd neemt het traditioneel lezen van boeken af. Dit is een trend die al enige tijd doorzet. SCP-onderzoek laat zien dat het lezen van gedrukte media daalt, ten gunste van digitale media. Van consument naar producent en van schaarste naar overvloed De informatiewereld was eeuwen vrij overzichtelijk: er was een schrijver, een drukker en een lezer. Er was een scheiding tussen consument en producent. Die strikte scheiding is in de afgelopen jaren volstrekt diffuus geworden. Op internet kan iemand het ene moment een producent zijn en het andere moment een consument. Foto’s publiceren wij op Hyves, ons dagboek staat op Blogger en onze films zijn te zien via Youtube. Jonge muziekbandjes zetten hun muziek alleen nog maar op internet waar ze als MP3’tje verspreid worden. Waar in het verleden sprake was van schaarste in informatie en aanbod aan vrijetijdsbestedingsmogelijkheden, is nu inmiddels een enorme overvloed aan makkelijk toegankelijke informatiebronnen en vrijetijdsaanbod ontstaan. Er zijn meer media dan ooit, er verschijnen elk jaar meer boeken dan het jaar ervoor, die ook weer elk jaar hogere verkoopcijfers opleveren. Tegelijk komt dagelijks via internet elke dag weer meer informatie beschikbaar. En niet alleen van uitgevers en organisaties. Iedereen is in staat om te publiceren, in alle denkbare vormen. Dat levert nieuwe problemen op. De scholier die relevante bronnen zoekt voor het thema dat hij zelfstandig moet bestuderen voor zijn eindexamen krijgt meer dan 1 miljard treffers bij het intypen van ‘New York’ in Google. Het is de vraag hoe hij in staat is om een set relevante bronnen te vinden en te selecteren die aansluiten bij de probleemstelling en de deelvragen. Uit onderzoek blijkt dat - tot en met universitair niveau – scholieren en studenten met onvoldoende relevante en met onbetrouwbare bronnen hun onderzoek of werkopdracht invulling geven. Met de komst van internet en Google is de rol van de bibliotheek allerminst uitgespeeld. Deze explosie van wereldwijde informatie betekent wel een grote kanteling in de rol van de bibliotheek. Van verwerven en beschikbaar stellen naar selecteren, ontsluiten en presenteren van betrouwbare informatie: de bibliotheek als open poort naar bronnen van kennis en cultuur. De bibliotheek verandert van collectie naar connectie: van een collectie die tussen vier muren staat naar een partner die daarnaast op basis van connecties de gids is in een grote overvloedige informatiewereld. Daarbij komt dat ook de individualisering van onze samenleving verder doorwerkt in bovengenoemde ontwikkelingen. Internet biedt de mogelijkheid om voor iedereen gepersonaliseerde diensten te maken en de informatie nauwkeurig af te stemmen via het bijhouden van gebruikersgedrag. En omdat het mogelijk is, gaan steeds meer mensen het van aanbieders verwachten. Nieuw burgerschap en nieuwe tweedeling Door de grote technologische verandering ontstaat ook een nieuw soort burgerschap. Het belastingformulier kan via internet afgehandeld worden. Maar er is meer. Vele gemeenten, ook Borne, hanteren ambitieuze doelstellingen omtrent het digitaal afhandelen van transacties: aanvragen van kapvergunningen, bouwvergunningen, subsidieaanvragen en nog veel meer. Het credo is: wat digitaal kan, doen we digitaal. De moderne burger is in staat om met deze technologieën om te gaan en kan hierdoor veel zaken zelfstandig afhandelen en sturing geven aan zijn of haar leven. Konden we eerst vooral veel informatie van internet halen, nu heb je internet nodig om deel te kunnen nemen aan het
4
maatschappelijk verkeer en de samenleving, om te participeren: de participerende burger. Internet biedt voor individu en samenleving vele nieuwe mogelijkheden. Laaggeletterdheid Daar staat tegenover dat vele burgers niet mee kunnen in deze snelle ontwikkelingen. Dat kan om verschillende redenen. Op de eerste plaats doet dit nieuwe burgerschap een zwaar beroep op de leesvaardigheid. Uit onderzoek blijkt dat op landelijk niveau 11% van de bevolking laaggeletterd. Laaggeletterd betekent dat deze mensen niet in staat zijn om een eenvoudig formulier te begrijpen en in te vullen. Mediawijsheid Op de tweede plaats vereist dit nieuwe burgerschap dat mensen over vaardigheden moeten beschikken om te kunnen omgaan met de gemedialiseerde samenleving. Wie gebruik wil maken van informatie moet dus steeds meer ervaring hebben in het gebruik van media en internet. In een advies van de Raad voor Cultuur adviseert deze de minister zwaar in te zetten op een programma voor mediawijsheid. Het kabinet zal dit advies overnemen om daarmee kloven voor grote groepen te overbruggen en in te zetten op mediavaardige participerende burgers. Beleefcultuur en gemak Onze maatschappij zet steeds meer in op beleving. Producten worden steeds meer gekoppeld aan leefstijl. Je bent wat je hebt en wat je meemaakt. We willen niet alleen lezen over Azië maar het ook ervaren. We willen niet alleen iets lezen van een schrijver maar ook de schrijver ontmoeten. We willen niet alleen lezen over zijdeschilderen maar ook naar een workshop. Wie informatie of cultuur in brede zin wil overdragen moet daarom belevenissen overdragen. Het lenen van reisgidsen neemt door de digitale ontwikkelingen af. Betekent dit dat er geen vraag meer is naar dit soort informatie? Nee, die is er zeker wel. Alleen moet de informatie anders verpakt worden. Een moderne bibliotheek organiseert dus samen met reisbureaus een reisbeurs met sprekers, films en informatie. Reisgidsen kunnen daar dan weer een rol in spelen. De informatie wordt verpakt in activiteiten en sfeerbepalende elementen. Vitale vergrijzing Door de stijgende welvaart is onze levensverwachting sterk gestegen. Wie vandaag wordt geboren zal gemiddeld 78 jaar worden. Dit is zes jaar meer dan voor degene die in 1950 is geboren. In 2025 is 25% van de bevolking ouder dan 65 jaar. Tegelijkertijd is de koopkracht van senioren flink gestegen. Ouderen blijven veel langer jong en gaan in de komende decennia een steeds belangrijker consumentensegment vormen. Er zijn bijvoorbeeld speciale computerwinkels die zich richten op senioren die nog graag mee willen in digitale ontwikkelingen maar die tegelijkertijd niet afhankelijk van hun kleinkinderen willen zijn om de pc te onderhouden. Naast aanpassing in productassortiment, heeft deze ontwikkeling nog een andere kant. De komende jaren vindt namelijk een grote uitstroom plaats van personeel in bibliotheekorganisaties. Tegelijk zal op de arbeidsmarkt krapte ontstaan en zullen bibliotheken zich moeten ontwikkelen tot een aantrekkelijke werkgever. De samenleving als netwerk Overheden financieren geen instellingen meer, maar financieren op de output van deze instellingen en de maatschappelijke effecten. Denk bijvoorbeeld aan de ontwikkelingen rondom laaggeletterdheid en inburgering. Dit is een thema dat niet door één partij opgepakt kan worden maar waarbij allianties nodig zijn om echt effect te bereiken. Hetzelfde geldt voor het cultuuraanbod in een stad: ook daar zijn vele partners nodig om tot een aangenaam klimaat te komen. De bibliotheek wordt daarmee – evenals andere culturele partners – meer vloeibaar en zal minder in eigen gestalten naar voren treden en meer in samenwerkingsverbanden. Dit zal tot gevolg hebben dat de profilering van de bibliotheek een nieuw thema wordt. Want hoe zorg je ervoor dat je als bibliotheek zichtbaar en voelbaar blijft terwijl je in steeds meer samenwerkingsverbanden actief bent? In de samenleving opereren partijen steeds meer als partners in netwerken waarin steeds veranderende coalities optreden. Samenwerking met andere bibliotheken in Overijssel en de rest van Nederland, andere culturele en maatschappelijke partners in de stad en met allianties met (groepen) burgers gaat een wezenlijk onderdeel vormen van de organisatievorm van de komende jaren.
5
Ontwikkelingen bibliothekennetwerk VOB (Vereniging van Openbare Bibliotheken) en Bibliotheek.nl De komende jaren zal op landelijk niveau onverminderd worden ingezet op gezamenlijke bibliotheekvernieuwing: het herpositioneren van de bibliotheek in een veranderende samenleving, het vernieuwen van organisatie en dienstverlening en het opnieuw aangaan van relaties met de overheden als opdrachtgever en maatschappelijke en culturele organisaties en instellingen als partner in dienstverlening. De bibliotheek die vanuit zijn kerncompetenties breed inzetbaar is op vele beleidsterreinen van de overheid: ‘de brede bibliotheek’. Certificering van lokale bibliotheken zal op basis van audits plaatsvinden, er is een benchmarksysteem beschikbaar gekomen, een landelijk marketingprogramma wordt geïmplementeerd en de digitale dienstverlening zal verder uitgebouwd worden onder de vlag van bibliotheek.nl. Bibliotheek.nl participeert actief in grootschalige landelijke projecten als ‘Beelden voor de toekomst’ en heeft samenwerkingsovereenkomsten met Kennisnet, VNG, GGD Nederland en MEE e.d. als het gaat om publieksinformatie en het handboek voor de samenleving annex G!ds. Volwaardige digitale dienstverlening op basis van netwerkorganisatie en -exploitatie. Lokale bibliotheken participeren in de organisatie en de exploitatie. Op basis van een bijdrage van 22 eurocent per inwoner en de deelname aan de netwerkorganisatie van al@din, schoolbieb.nl en zoek&boek. Via provinciale coördinatoren vindt de aansluiting naar het landelijk niveau plaats. Speerpunten van digitale dienstverlening zullen de komende jaren zijn: • Uitbouwen digitale collectie en thuisgebruik digitale bronnen op basis van de lokale bibliotheekpas • Publieksinformatie en handboek van de samenleving, samen met landelijke maatschappelijke partners • Al@din • Nieuwe catalogus / zoekmachine voor betrouwbare bronnen • Zoek&boek: alle media van alle bibliotheken bestellen met de lokale bibliotheekpas • Schoolbieb.nl en jeugdbieb.nl • Participatie van gebruikers bij bibliotheekdienstverlening • Wiki’s en deelname aan vraagafhandeling al@din. Provincie Overijssel - DOBO De Provincie Overijssel ondersteunt samenwerking en bovenlokale dienstverlening van bibliotheken. Van oudsher via de WSF-functie van de SAB en de diensten van de Overijsselse Bibliotheek Dienst. Sinds een aantal jaren ook met projectsubsidies gericht op gezamenlijke vernieuwing van de dienstverlening en de bedrijfsvoering. Na twee projectperiodes hebben de directies verenigd in het DOBO de Strategische speerpunten voor de samenwerking in de periode 2008 – 2011 geformuleerd waarbij uitgegaan wordt van een soortgelijke financiering als de afgelopen projectperiode: cofinanciering provinciale en lokale middelen. De afgelopen periode betrof het 30 eurocent per inwoner. De benoemde strategische speerpunten zijn: • Verbeteren, verbreden en verdiepen van de dienstverlening aan bestaande klanten. • Versterken van de positie als digitale en fysieke toegangspoort naar kennis en informatie. • Eén gezamenlijke provinciale multimediacollectie en een provinciale backoffice voor mediabeheer. • Eén gezamenlijke provinciale backoffice voor productontwikkeling en specifieke diensten. • Gezamenlijk HRM-beleid en marketingprogramma. Door het gezamenlijk programma is het voor de bibliotheek Borne mogelijk een aantal eigen programmalijnen op gezamenlijk Overijssels niveau (inhoud en geld) te realiseren.
6
Gemeente Borne Van belang is de ontwikkeling van de woonwijk Bornsche Maten die over 10 jaar voltooid moet zijn. Het woningbestand wordt met ruim 2.400 woningen uitgebreid en naar schatting zal de Bornse bevolking met 8.000 inwoners toenemen tot bijna 30.000. Dit heeft grote gevolgen voor een voorziening als een bibliotheek want de verwachting is dat een substantieel van de nieuwe bewoners lid zal worden van de bibliotheek. Daarnaast laait op de achtergrond voortdurend discussie op over het behoud van zelfstandigheid van de gemeente Borne. Heeft de gemeente de schaalgrootte en kennis in huis om te blijven inspelen op nieuwe ontwikkelingen binnen Twente en blijft het voor de Bornse burger betaalbaar. Kulturhus De besturen van Stichting Openbare Bibliotheek Borne, Stichting Welzijn & Cultuur (koepel), Stichting Beheer en Sociaal Cultureel Werk de Bijenkorf Borne, Stichting Muziekonderwijs Borne en Stichting exploitatie Kulturhus Borne hebben gekozen voor de constructie van een Personele Unie van besturen. In beginsel wil een personele unie niet meer zeggen dan dat het bestuur van de ene organisatie bestaat uit dezelfde personen als het bestuur van een andere organisatie. Alle genoemde Stichtingen hebben een formeel benoemd bestuur, maar onderling vormen ze een personele unie. In de praktijk lijkt deze constructie erg dicht een fusie te benaderen. Er blijven weliswaar zelfstandige rechtspersonen bestaan die elk verantwoording afleggen voor een verschillend werkveld maar in de dagelijkse praktijk wordt gestreefd naar integratie van de verschillende werksoorten. De statuten van de verschillende Stichtingen zijn, daar waar het mogelijk was, op elkaar afgestemd. Bijvoorbeeld waar het gaat om het aantal bestuursleden en de zittingstermijn. De organisatiestructuur binnen het Kulturhus krijgt in de loop van 2008 haar definitieve beslag. De bibliotheek wordt stap voor stap ingebed in de organisatiestructuur van het Kulturhus en wordt op tal van terreinen meer en meer betrokken bij de uitvoering van het Kulturhusconcept. Het formuleren van de visie en missie heeft het volgende opgeleverd: Kulturhus De Bijenkorf Borne wil vanuit betrokkenheid, deskundigheid en verantwoordelijkheid met haar voorzieningen, producten en diensten het welzijn en de cultuurbeleving van de Bornse samenleving bevorderen. Daarbij willen we de burgers zo veel mogelijk betrekken door ze te laten participeren in de verschillende projecten. Het Kulturhus heeft haar pioniersfase doorgemaakt en moet nu doorontwikkelen tot een volwaardig Kulturhus. Kulturhus De Bijenkorf zal gefaseerd worden doorontwikkeld tot dé aanbieder van diensten op het gebied van welzijn en cultuur in de gemeente Borne. Schaalgrootte en de daarmee samenhangende professionaliteit zal moeten worden bereikt door het samenvoegen van de verschillende werksoorten en het optimaal samenwerken in Kulturhusverband. Voor de doorontwikkeling van ons Kulturhus zijn de volgende aspecten bepalend: •
•
• •
Output is leidend De markt bepaalt het aanbod en niet de interne organisatie, waarbij het van belang is dat de balans tussen de sociale en commerciële output goed bewaakt blijft. Ondernemerschap Het Kulturhus wil graag voor al haar werksoorten het cultureel ondernemerschap aanhangen. Hiermee wordt bedoeld dat innoveren en risico’s nemen noodzakelijk zijn om extra financiële bronnen te verwerven om daarmee de kwaliteit van het culturele product te kunnen verbeteren. Kwaliteit Het productaanbod constant verbeteren en niet zozeer vergroten. Vernieuwing Er moet een proces op gang gebracht worden van constante vernieuwing van producten en diensten. Dat betekent dat er zowel nieuwe producten bedacht moeten worden voor onze bestaande doelgroepen als ontwikkeling van nieuwe doelgroepen.
7
SWOT-analyse De Openbare Bibliotheek Borne staat midden in de samenleving en werkt nauw samen met tal van maatschappelijke en culturele partners. Binnen het Kulturhus bestaat een gestructureerd overleg tussen Bibliotheek, Welzijn, Muziekschool, VVV en Theater van waaruit maandelijks gezamenlijke activiteiten worden ontwikkeld en uitgevoerd. De bibliotheek heeft een goed geoutilleerde centrale vestiging in Borne en een bibliobusvoorziening in de kerkdorpen Hertme en Zenderen. Vanaf 1999 is het aantal uitleningen gedaald met 10% en het aantal ingeschreven gebruikers afgenomen. Vooral het aantal uitleningen van informatieve boeken is flink gedaald. Desondanks is het aantal van 243.000 uitleningen per jaar nog steeds zeer respectabel. De bibliotheek wordt steeds minder boekgericht en biedt steeds meer toegang tot internet en vele bijzondere databanken. 32% van de bevolking heeft een bibliotheekpas waarvan men minstens één maal per jaar gebruik maakt. Door toenemende zelfbediening heeft grijs lenen een vlucht genomen. Het is eenvoudig om bij incidenteel gebruik een pas van een gezinslid te gebruiken. Ten aanzien van het ledenbestand baart vooral de afname van leden in het segment tussen de 16 en 40 jaar grote zorgen. Men maakt gebruik van de bibliotheek om internet en digitale bestanden te raadplegen en kranten en tijdschriften worden nog steeds goed gelezen. Het aantal bezoekers neemt daardoor minder af dan het aantal uitleningen. Er is een toenemend aantal verlengingen via internet zichtbaar waardoor de bezoekfrequentie voor het lenen daalt. Men komt dus steeds vaker naar de bibliotheek zonder iets te lenen. De educatieve dienstverlening en de activiteiten voor kinderen rond taal en lezen, media-educatie en cultuureducatie vinden onverminderd voortgang en verheugen zich in een constante grote belangstelling. De meeste activiteiten richten zich op de vroeg- en voorschoolse educatie en op het primair onderwijs. Veel ervan hebben een structureel karakter en zijn onderdeel van het jaarlijkse aanbod van de bibliotheek aan het educatieve veld. Ook op digitaal gebied heeft de bibliotheek voor deze doelgroep diensten ontwikkeld. In toenemende mate organiseert de bibliotheek informatieve activiteiten voor volwassenen rond diverse thema’s. Op technologisch gebied heeft de bibliotheek geïnvesteerd in aansluiting op digitale netwerken en selfservice-apparatuur waardoor bedrijfs- en klantprocessen efficiënter kunnen plaatsvinden. Kansen • Nieuwe beleidsterreinen overheid
Bedreigingen • Concurrentie internetdiensten • Afnemend leesgedrag
Extern
• Behoefte aan zelfredzaamheid • Ontwikkeling nieuwe diensten – branche
• Verhoogde zelfredzaamheid groepen burgers
• Digitale groeimarkt
Intern
• Samenwerking met maatschappelijke en culturele partners Sterkte
Zwakte
Groot bereik en naamsbekendheid Sterke positie lezen en literatuur Sterke positie informatie en advies Sterke spreiding Netwerkpartner informatie en cultuur
Nog maar beperkt multimediaal; te schriftgericht Positie nieuwe media / internet Tempo ontwikkelvermogen Marketing en communicatie Personalismering dienstverlening Adaptatie netwerkvernieuwingen
8
3. Strategische keuzes en doelstellingen 3.1 Missie De missie van Bibliotheek Borne laat zich samenvatten in drie kernwoorden:
Kennis, Ontwikkeling en Verbeelding voor individu en samenleving
Kennis omvat een laagdrempelige toegang tot bronnen van informatie en de mogelijkheden om zich te bekwamen in het omzetten van informatie naar kennis. Ontwikkeling stimuleert groei van individu en samenleving. Voor een goede participatie in onze huidige kennismaatschappij is het nodig dat burgers continu doorleren en zichzelf en hun eigen omgeving proberen te verbeteren. Verbeelding omvat de toegang tot een rijk scala aan bronnen op het gebied van kunst, cultuur en ontspanning. Verbeelding omvat ook inspiratie en het scheppen van nieuwe vormen van cultuur. ‘De bibliotheek als de stationshal van de verbeelding’. 3.2 Visie: Behouden en vernieuwen Bibliotheek Borne kiest voor de komende jaren voor een offensieve strategie. Vanuit het behoud van bestaande klanten op basis van hun binding met de huidige dienstverlening, zullen nieuwe klanten worden geworven. De ontwikkelingen rondom veranderd mediagedrag hebben consequenties voor de prestaties van bibliotheken. Uitleencijfers lopen langzaam maar gestaag terug. De grote kurk waarop de bibliotheek drijft wordt stap voor stap kleiner. Deze uitleningen vormen voor de bibliotheek nog steeds een belangrijke legitimatie. Tegelijk zien we dat de bibliotheek nieuwe diensten heeft gelanceerd zoals al@din, Schoolbieb.nl, de levering van digitale bestanden, de integrale ontsluiting en presentatie van fysieke en digitale bronnen in de nieuwe catalogus, de besteldienst zoek&boek en culturele en informatieve activiteiten en evenementen. De meeste van deze nieuwe producten worden nog doorontwikkeld en er is Innovatie pas kort gestart met vraag- en marktontwikkeling. De uitleenfunctie is nog steeds de “cash cow” media uitlenen van de bibliotheek. Wel nadert deze functie langzaam het eind van de levenscyclus. Nieuwe producten bevinden zich nog in de @ladin ontwikkelingsfase. Schematisch kan dit als volgt dig.content worden weergegeven. events diensten onderwijs De bibliotheek zal in deze positie een dubbelslag HB van samenleving moeten maken: Volwassenheid / Teruggang Introductie product / verzadiging groei Het tegengaan van een verdere teruggang van de klassieke uitleenfunctie en daarmee het verlengen van de levenscyclus; Het versnellen van vernieuwing van ontwikkeling naar volwassenheid waardoor de bibliotheek een goede nieuwe toekomstige basis krijgt. De uitdaging is om de dalende uitleningen en ledentallen om te buigen naar stabilisatie en groei. Tegelijkertijd dienen nieuwe diensten onder de aandacht gebracht te worden en is de aandacht erop gericht om daarvoor een even groot bereik te vinden als voor de klassieke media uitlenen bibliotheekfunctie. @ladin dig.content events
diensten onderwijs
Focus op klant
HB van samenleving Introductie product / groei
Volwassenheid / verzadiging
Teruggang
9
3.3 Strategische doelen De overheid wil naar prestatieafspraken met de bibliotheken. Hieronder geeft de bibliotheek de prestaties voor de komende vier jaar. Voor het realiseren hiervan is bibliotheek Borne afhankelijk van de subsidieverstrekker, de samenwerking met lokale en provinciale partners en van branchebrede productontwikkelingen. Bibliotheek Borne heeft niet alle factoren in de hand om deze resultaten te kunnen realiseren. Bibliotheek Borne gaat er van uit dat de opdrachtgever bij het monitoren en het bij de eindevaluatie deze factoren zullen meewegen. Met de geformuleerde resultaten geven de bibliotheken aan dat hun uitdaging ligt in het bereiken van bestaande en nieuwe klanten.
De door de bibliotheek Borne afgesproken resultaten voor de periode 2008-2011 luiden: • • • • • • • • •
• • •
• • • • • •
In de periode 2008- 2011 stijgt het aantal ingeschreven leden van 32% naar 40% van het aantal inwoners Elke klant kan met zijn bibliotheekpas overal via internet in alle relevante geselecteerde databanken zoeken en kan de gevonden digitale bronnen raadplegen Het aantal bezoekers van de website is verdubbeld 20.000 raadplegingen per jaar van onze digitale informatiebronnen 11.000 vragen via onze digitale vraagbaak, Al@din Het aantal volwassen deelnemers aan cursussen op het gebied van mediawijsheid stijgt met 50% Het aantal uitleningen wordt geconsolideerd op het niveau van 1-1-2008 Het aantal bezoekers in de bibliotheek stijgt met 10% Het marktaandeel in het onderwijsveld is substantieel gegroeid. We bereiken met onze dienstverlening 100% van de scholen van vroegschools onderwijs en basisonderwijs. We hebben een relatie met 100% van de scholen in het voortgezet onderwijs. Bibliotheek Borne is door de hantering van een kwaliteitssysteem gecertificeerd Bibliotheek Borne kan voor 95% van alle mediatitels in Nederland een levering garanderen binnen een week. Spreiding van bibliotheekwerk hetgeen betekent instandhouding bibliobusposten Hertme en Zenderen en zoeken naar nieuwe mogelijkheden van bibliotheekvoorziening in de Bornsche Maten en het Trivium Uitbreiding van het aantal openingsuren van 43 naar 49 uur Opzetten van een gezamenlijke balie voor Bibliotheek, VVV en Receptie. Verdere uitwerking van het Kulturhusconcept hetgeen over 4 jaar moet leiden tot een fusie met de andere Stichtingen binnen het Kulturhus. Het aantal leeskringen is met 50% uitgebreid. Elke maand een kleinschalige culturele activiteit al dan niet in Kulturhusverband. Uitbreiding van het Makkelijk Lezen Plein met een afdeling Aangepast Lezen
10
4. Meerjarenprogramma De strategische doelstellingen worden nagestreefd met 7 inhoudelijke programmalijnen en 2 flankerende programmalijnen. Deze vormen in samenhang het veranderprogramma dat zorg draagt voor de noodzakelijke ombouw van dienstverlening en organisatie.
Marketing Programma
Programma Informatie en Lezen Lekker lezen Digitale bibliotheek
Programma Educatie
Programma Podium en Cultuur
Samenwerking onderwijs Laaggeletterden
Informatieve en culturele programma’s
Alliantie programma
Flankerend programma
4.1 Algemeen 4.1.1 Programmalijn 1: Integrale marketing – ledenbehoud - groei Dwars op alle andere speerpunten staat Marketing. Professionaliseren van de marketingfunctie is essentieel. Door aansluiting bij het landelijke marketingtraject van de VOB (Vereniging van Openbare Bibliotheken) waar de randvoorwaarden worden gecreëerd en het Overijssels marketingproject op DOBO-niveau, kan in Borne deze programmalijn gerealiseerd worden. Hoofddoelstelling is ledenbehoud en het realiseren van een groeiend ledenbestand met als doel dat 40% van de bevolking lid wordt en de bibliotheek gebruikt. De trend van terugloop van het aantal (volwassen)leden wil bibliotheek Borne keren. Het vasthouden van klanten is een belangrijke randvoorwaarde voor de voorgestane bibliotheekvernieuwing. De strategie is er op gericht deze trend om te buigen via bestendiging naar groei van het aantal leden. Marketing is een essentieel instrument om tot invulling van de strategie van de bibliotheek te komen en is ook voorwaardenscheppend en ondersteunend voor andere programmalijnen. Er moet een beter inzicht worden verkregen in het bibliotheekgebruik, motieven, interesses en achtergronden(leefstijlen) van huidige en nieuwe leden. Bibliotheek Borne wil een laagdrempelige basisvoorziening zijn die royaal geopend, die verrast en inspireert en waar het voor de bezoekers plezierig vertoeven is. Daarnaast is het van groot belang dat vooral de jeugd en ouderen in de kerkdorpen Hertme en Zenderen gebruik kunnen blijven maken van de bibliobus. Tevens zijn er goede mogelijkheden voor uitbreiding van het aantal oudere leners door samenwerking met het naast de bibliotheek gelegen Trivium. Het marketingprogramma zal gefaseerd worden uitgevoerd en bestaat uit drie onderdelen; • Opbouwen van een doorlopend Marketinginformatiesysteem • Profiel maken van de klantsegmenten van de bibliotheek • Ontwikkelen marketingprogramma naar klantsegmenten Binnen het Kulturhus moet het mogelijk zijn om over en weer klantgroepen te binden aan elkaars dienstverlening.
11
4.1.2 Programmalijn 2: Allianties De bibliotheek staat midden in de samenleving en dicht bij de mensen. 32% van de inwoners van Borne beschikt over een bibliotheekpas. In de helft van alle huishoudens is een bibliotheekpas aanwezig. De helft van de bevolking maakt op één of andere wijze gebruik van de bibliotheek. Daarmee is de bibliotheek een interessante partner voor samenwerking. Samenwerking is een belangrijk uitgangspunt om op zoveel mogelijk punten in de samenleving aanwezig te zijn. Samenwerking betekent dat je weet waar je partners mee bezig zijn en waar de bibliotheek de dienstverlening specifiek kan uitbouwen. Met als uitgangspunt 100% lidmaatschap kan de bibliotheek haar dienstverlening verbijzonderen voor de specifieke doelgroep. Gedacht wordt aan woonzorgcentra, peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, scholen voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Partners voor informatiepunten Op diverse domeinen ontwikkelt de bibliotheek specifieke informatiepunten in nauwe samenwerking met deskundige partners uit het maatschappelijke middenveld en het culturele en educatieve netwerk. Voorbeelden zijn het gezondheidinformatiepunt (GIP), vrijwilligersinformatiepunt, informatiepunt Inburgering, Makkelijk Lezenplein.
Als het gaat om informatieve en culturele programma’s werkt de bibliotheek al vele jaren samen met maatschappelijk en culturele partners binnen het Kulturhus.Er bestaat een gestructureerd overleg met alle partners binnen het Kulturhus van waaruit jaarlijks vele grootschalige activiteiten worden georganiseerd. Van de boekenweek, de kinderboekenweek, Afrika-festival tot de Uitmarkt. Daarnaast zijn er themabijeenkomsten rond het gezondheidsinformatiepunt en cursussen internet voor senioren. 4.2 Kernfunctie: Informatie & Lezen De bibliotheek als warenhuis van kennis en informatie en als inspiratiebron voor lezen en literatuur Kennis en literatuur vormen belangrijke peilers onder de bibliotheek. Met lezen prikkelt en voedt men de verbeelding. Met literatuur verrijken we onze gedachten. Met lezen wordt de algemene ontwikkeling gestimuleerd en zijn wij in staat in bredere kaders te denken. Het omgaan met informatie behoort meer en meer tot de basisvaardigheden van ons bestaan. Wie als burger goed wil functioneren moet mondig en informatievaardig zijn. Met de toegenomen media spreken we van mediawijsheid. Kunnen omgaan met de gemedialiseerde samenleving. Omgaan met zoekmachines, iets aanvragen bij de gemeente of informatie vinden over je hobby of persoonlijke interesse. De bibliotheek helpt burgers verder met grote toegankelijkheid, deskundig personeel dat graag helpt, ruime openingstijden en een goede en aantrekkelijke collectie media
12
4.2.1 Programmalijn 3: Lekker lezen Meer ruimte voor romans en leesboeken De collectie romans en leesboeken (jeugd) vormt het best lopende onderdeel van de uitleenbibliotheek. Dit onderdeel van het aanbod krijgt meer ruimte in; • omvang • meer actuele titels, die sneller verkrijgbaar zijn • betere presentatie / retailmarketing (10% frontaal). Meer leeskringen en opbouwen van een digitale leescommunity De bibliotheek ondersteunt mensen bij het beleven van plezier aan lezen, bij smaak- en leesontwikkeling en bij verdieping van lezen en de leesbeleving. Daarom organiseert de bibliotheek lezingen of ondersteunt zij leeskringen. Deze functie wordt uitgebouwd en doorontwikkeld. Digitale mogelijkheden als literaire agenda, weblogs en wiki’s worden benut om leeservaringen te delen en mensen met elkaar in contact te brengen. Deze groep wordt betrokken bij de activiteiten van de bibliotheek. 4.2.2 Programmalijn 4: Digitale bibliotheek Digitale winkel: uitbouwen De website van de bibliotheek wordt verder doorontwikkeld als digitale winkel. Nu bevat de website o.a. informatie over de bibliotheek, de catalogus, mijn bibliotheek (eigen gegevens, leengegevens en verlengen uitleentermijn), digitale bibliotheekdiensten als al@din, schoolbieb, verwijzingen naar andere lokale en landelijke bibliotheekdiensten en de nieuwsbrief. De uitbouw vindt plaats op gebieden als lid worden, betalen, bestellen kaarten van informatieve en culturele activiteiten, het educatieve aanbod incl. bestellen en inschrijven zowel voor scholen en instellingen als voor individuele gebruikers, thuis raadplegen van digitale bronnen en bestanden, deelname aan wiki’s, digitale leeskringen e.d. Digitale bronnen: uitbouwen en thuisgebruik aanbieden De bibliotheek beschikt over het landelijke basispakket digitale content dat ter plekke in de bibliotheek geraadpleegd kan worden. Belangrijk voor de digitale bibliotheek is thuisgebruik van deze bronnen. De bibliotheek Amsterdam heeft de pilot hiervoor uitgevoerd. Landelijk zullen licentieafspraken gemaakt moeten worden die thuisgebruik mogelijk maken. Nieuwe catalogus: uitbouwen, maatwerkversies aanbieden en web2.0 Het hart van de digitale bibliotheek zal in de komende jaren gevormd worden door de Nieuwe catalogus met als onderliggende motor de aquabrowser. De Nieuwe catalogus is een zoekmachine die het mogelijk maakt om allerlei informatie met elkaar te verbinden. Zo kan gelijktijdige de catalogus van de bibliotheek worden doorzocht terwijl ook gezocht wordt naar gemeentelijke informatie. Het archief wordt doorzocht en tegelijkertijd zijn films van het Historisch Centrum Overijssel te zien. Wie zoekt naar muziek kan muziektracks downloaden van de Centrale Discotheken van Enschede en Rotterdam. Liveregistraties van poppodia zijn opvraagbaar en te bekijken via streaming video. Het complete culturele aanbod is op te zoeken en er is altijd achtergrondinformatie te vinden uit recensies. In 2011 worden jaarlijks 10.000 vragen aan Al@din - de antwoordenservice van Borne gesteld.
13
Zoek&boek uitbouwen en thuisgebruik realiseren In april 2007 is de nieuwe dienst zoek&boek van start gegaan. Vooralsnog zijn de media van alle Overijsselse bibliotheken en 13 grotere openbare bibliotheken beschikbaar. Stap voor stap zal het bestelbaar aanbod uitgebreid worden en in de catalogus worden opgenomen: Centrale Discotheek Rotterdam, alle openbare bibliotheken, bibliotheken van universiteiten en Koninklijke bibliotheek, artikelen uit wetenschappelijke en vaktijdschriften. Daarnaast zal thuisgebruik op basis van de bibliotheekpas van digitale bronnen mogelijk gemaakt worden op basis van een groeiend aantal bronnen en bestanden. Al@din: uitbouwen en gebruik stimuleren De bibliotheek Borne neemt deel aan het al@dinnetwerk en biedt de digitale vraagbaak al@din aan. Na de introductie van de dienst met landelijke en provinciale campagnes waarin een groei te zien was bij de doelgroep jongeren is er nu sprake van stabiel, doch beperkt gebruik. De landelijke chatpilot van al@din is omgezet in een reguliere chatvragendienst. Er zullen campagnes gevoerd worden om een forse groei in het gebruik te realiseren. Inhoudelijke uitbouw vindt plaats door middel van samenwerking en deskundigheidsbevordering. Schoolbieb.nl en jeugdbibliotheek.nl Schoolbieb.nl bevat informatieselecties op maat, naar leerjaar per onderwijsniveau die aansluiten bij thema’s en onderwerpen die in het curriculum voorkomen. Eind 2007 is schoolbieb in de basis voor alle onderwijsniveaus gevuld en bevat de dienst meer dan 4.000 dossiers. De achterliggende bronnen zullen via de bibliotheekpas geraadpleegd kunnen worden. De bibliotheek zet in op verdere introductie van schoolbieb in Borne en een groeiend gebruik. Digitale nieuwsbrieven en Persoonlijke services De bibliotheek is in 2007 gestart met een algemene nieuwsbrief. In 2008 wordt een digitale nieuwsbrief voor educatieve doelgroepen gelanceerd. Daarna volgen nieuwsbrieven voor andere specifieke doelgroepen: gebruikers gericht informeren over de mogelijkheden en de activiteiten van de bibliotheek en haar partners en de ontwikkeling van de dienstverlening. Tegelijkertijd zal de komende jaren sterk gewerkt worden aan actieve attendering van klanten op basis van gebruikersprofielen. Het in het marketingtraject ontwikkelde CRM (klantrelatiemanagement)-systeem biedt hiervoor de mogelijkheden. Daardoor kunnen klanten met grote regelmaat op de hoogte worden gesteld van voor hun relevante attenderingen en informatie. Wiki’s introduceren De participerende gebruiker staat centraal bij het introduceren van Wiki’s (gezamenlijk opgebouwde content door burgers) op diverse terreinen. Er zijn voorbeelden op het gebied van erfgoed. De bibliotheek Borne gaat inzetten op lezen “Borne poëzie en literatuur”, voor kinderen en volwassenen. 4.3 Educatie De bibliotheek als centrum voor ontwikkeling en educatie De bibliotheek is geen onderwijsinstelling. De bibliotheek ondersteunt op afroep de schoolbibliotheken en documentatiecentra en heeft een jaarlijks aanbod leesbevordering en media-educatie. Scholen tekenen in op vrijwillige basis en vooralsnog kosteloos. Bekeken gaat worden of er redelijkerwijs een vergoeding kan worden gevraagd aan de scholen voor de geleverde dienstverlening. Door haar collectie, personeel en netwerk zijn bibliotheken wel verrijkend voor alle vormen van onderwijs. Daar komt bij dat tegenwoordig niemand is uitgeleerd. Het leven van vandaag is een leven lang leren. De bibliotheek biedt aan vooral het basisonderwijs doorlopende taal- en leesprogramma’s en programma’s rond informatievaardigheid en mediawijsheid. Speerpunten daarbij zijn het stimuleren van leesplezier en het terugdringen van laaggeletterdheid in de basisschoolleeftijd en het ondersteunen en vergroten van mediawijsheid gedurende de gehele schoolcarrière. Literaire competenties bieden naast plezier allerlei talige vaardigheden. Wie leert lezen en plezier heeft in lezen ontwikkelt spelenderwijs taalgevoel. En die taligheid is in onze “gedrukte” samenleving meer en meer van belang. Je goed kunnen uitdrukken is een basisvaardigheid van de mondige en participerende burger.
14
Met goed omgaan met taal en leren lezen kan dus ook niet vroeg genoeg worden begonnen. De bibliotheek ontwikkelt programma’s vanaf de vroeg- en voorschoolse periode (VVE) en werkt daarin samen met vele partners zoals Kinderopvang en Peuterspeelzalen. Vanaf dat moment biedt de bibliotheek een doorgaande leeslijn om het lezen, het leesplezier en taalvaardigheid te bevorderen. In het bijzonder doelgroepen met leeshandicaps zoals dyslexie verdienen extra aandacht. Naast ondersteuning van regulier onderwijs is de bibliotheek ook een informele onderwijsinstelling. Wie geïnteresseerd is in iets, komt naar de bibliotheek. 4.3.1 Programmalijn 5: Samenwerking onderwijs De inzet van de bibliotheek is dat iedereen die naar school gaat, zoveel mogelijk vrij toegang moet hebben tot informatie via de bibliotheek. Voor veel scholieren in het basisonderwijs is dat nu al het geval. Speerpunten in het aanbod zijn verder: ontwikkelen van taal, lezen en leesplezier, van mediaeducatie naar mediawijsheid en cultuureducatie. VVE en Primair onderwijs Het huidige jaarlijkse aanbod op alle genoemde deelgebieden aan VVE en primair onderwijs wordt voortgezet en in samenwerking op Overijssels backofficeniveau uitgebouwd en verbreed en verder geprofessionaliseerd aangeboden. In samenwerking met de frontofficeteams van de bibliotheek wordt gewerkt aan verbrede deelname en vergroting van de afname. Zo wordt er gestreefd naar 80% deelname van alle scholen aan de doorlopende lees-, taallijn. Speerpunt voor het verder focussen in de dienstverlening is het vervroegen / verjongen van een hoog bereik in het lidmaatschap. Nu wordt in de bovenbouw ca 95% lidmaatschap bereikt. Er wordt gestreefd naar samenwerking met de scholen gericht op 100% lidmaatschap in groep 1. Peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en basisscholen zijn uitermate geschikt voor het onderbrengen van servicepunten met dienstverlening op maat in combinatie met 100% lidmaatschap. aangeboden. Mediawijsheid: inrichten werkplaatsen en aanbieden programma’s Een belangrijk thema voor de komende jaren zal gevormd worden door mediawijsheid. De verschillende overheidslagen hebben dit als speerpunt aangemerkt. De term mediawijsheid slaat op het gebruik van allerlei media en nieuwe webtoepassingen in de gemedialiseerde samenleving. De participerende burger die zelf content produceert: user generated content. De bibliotheek zal hiervoor haar productenaanbod op het gebied van media-educatie voor het onderwijs moeten aanpassen en vernieuwde programma’s moeten opzetten. Dit gebeurt bij voorkeur in samenwerking met lokale en provinciale partners. In de vestigingen zelf wordt gedacht aan de opzet van mediawerkplaatsen. In deze mediawerkplaatsen kunnen diverse doelgroepen programma’s op het gebied van mediawijsheid volgen en individueel of in groepsverband gebruik maken van de faciliteiten. De bij diverse toepassingen gegenereerde content kan – mits deze voldoet aan de criteria – worden opgenomen in de ‘bibliotheekcollectie’ door deze toe te voegen in de catalogus. 4.3.2 Programmalijn 6: Laaggeletterden Ruim 10% van de Bornse bevolking is laaggeletterd. Dat betekent dat men niet in staat is om zelfstandig formulieren in te vullen. De bibliotheek Borne zal zeer actief participeren in het offensief dat door de gemeente samen met vele instellingen zal moeten worden gevoerd om dit probleem terug te dringen. Alleen door zo’n brede aanpak kan elke burger kansen worden geboden op volwaardige deelname aan de samenleving. 4.4 Podium & cultuur De bibliotheek (als onderdeel van het Kulturhus) is de meest bezochte culturele instelling van de stad. Kunst en cultuur zijn uitingen van de samenleving. Ze kenmerken de samenleving en geven uitdrukking aan de identiteit. Kunst en cultuur beperkt zich niet tot grote podia en musea. Kunst en cultuur is overal. De bibliotheek is een marktplaats waar kleinschalige cultuur kan optreden, kan exposeren en waar het in aanraking kan komen met een groot publiek in een laagdrempelige instelling.
15
Naast marktplaats is de bibliotheek natuurlijk een encyclopedie van kunst en cultuur. Cultuuruitingen van mensen met een verschillende cultuur en achtergrond komen aan bod. Via cultuuruitingen leren mensen elkaar kennen en verstaan. Bibliotheken zijn al eeuwen een plaats waar mensen hun gedachten verrijken. Door die verrijking wordt hun mening mede gevormd. In onze multiculturele en tegelijkertijd geïndividualiseerde samenleving ontstaat steeds meer behoefte aan ontmoeting, uitwisseling en debat. Om kennis te nemen van elkanders werelden. Om te luisteren, om meningen te nuanceren en om inzicht te verdiepen.
4.4.1 Programmalijn 7: Informatieve culturele programma’s Culturele programma’s In aansluiting op de programmalijn ‘Lekker Lezen’ organiseert de bibliotheek een groeiend aantal activiteiten en leesevenementen. 50% hiervan is gericht op de jeugd. De bibliotheek zal meer en meer gebruikt worden door culturele verenigingen voor exposities en presentaties. Er worden tal van activiteiten georganiseerd onder de vlag van de ACKU-werkgroep maar daarnaast is er voldoende ruimte voor kleinschalige activiteiten.
Informatieve programma’s De bibliotheek is dé plaats waar informatie voor het voetlicht kan worden gebracht. De bibliotheek wil graag samen met verenigingen in Borne (sport, historische) informatie presenteren over allerlei zaken die leven in de gemeente Borne. De bibliotheek wil graag een plaats zijn voor lezingen en informatie-uitwisseling en kan in voorkomende gevallen onderdak bieden aan deze verenigingen.
16
4.5 Flankerend programma De genoemde programmalijnen hebben elk hun consequenties op bestaande onderdelen van de bibliotheek: collectie, personeel & organisatie, vestigingen en netwerk. Om de programmalijnen mogelijk te maken zijn de onderstaande flankerende lijnen nodig als randvoorwaarde. Dat betekent niet dat deze programmalijnen eerst uitgevoerd moeten worden maar dat deze in gelijke tred met andere ontwikkelingen hun weg moeten vinden. 4.5.1 Programmalijn 8: in control De bibliotheek zet koers naar de toekomst. De relatie met de gemeente Borne is goed en ook financieel beschikt de bibliotheek over voldoende middelen om met vertrouwen te beginnen aan de komende cyclus van 4 jaren. Daar horen de nodige navigatiemiddelen bij om de koers en de inzet van middelen in de gaten te blijven houden en waar nodig bij te sturen. Dit meerjarenplan vormt het begin van een traject waarin de bibliotheek consequent wil sturen op resultaten en middelen. Jaarplan, projectplannen en subsidiebeschikking De hier genoemde ambities zullen per 2008 stapsgewijs ingevuld worden met jaarplannen en projectplannen. Planvorming vormt de randvoorwaarde voor uitvoering. Via evaluaties volgt bijsturing. De interne communicatie en betrokkenheid zorgt dat ieder op zijn of haar niveau weet met welke middelen hij of zij welke bijdrage moet leveren aan de doelstellingen op onderdelen van het meerjaren- en jaarprogramma van de bibliotheek. De te verwachten resultaten worden in het jaarplan vastgelegd als basis voor de interne prestatieafspraken en de afspraken die met de gemeente in de subsidiebeschikking kunnen worden vastgelegd. Kwaliteit (INK) en Certificering De bibliotheek werkt actief aan kwaliteitsbeleid op basis van het model van het INK. De eerste positiebepaling heeft in 2007 plaatsgevonden er wordt gewerkt op basis van verbeterplannen. Periodiek wordt een klanttevredenheid- en medewerkertevreden-heidsonderzoek gehouden. Wil de bibliotheek als partner in het bibliotheeknetwerk fungeren, dan zal voldaan moeten worden aan de certificeringnormen die door de VOB en de VNG zijn vastgesteld. Externe auditoren zullen toetsen en rapporteren. Certificering zal moet plaatsvinden in 2009. 4.5.2 Programmalijn 9: Personeel en organisatie Belangrijke factoren bij het realiseren van de doelstellingen van dit meerjarenplan zijn met name de organisatie en de mensen die er werken. Centrale vraag is hoe vanuit de huidige personele samenstelling en organisatie de ambitieuze doelstellingen en verwachtingen kunnen worden waargemaakt. De ingevoerde 100% zelfbediening biedt enerzijds ruimte om de openingsuren fors te verruimen en anderzijds de mogelijkheid om formatie-uren anders in te zetten. Er wordt nu minder tijd besteed aan routinematige handelingen maar meer aan het “echte bibliotheekwerk”. Er wordt meer tijd gestoken in klantenservice en verdieping van het vak. De strategie van de bibliotheek doet een zwaar beroep op medewerkers. Er liggen grote ambities en er wordt gestuurd op resultaat. Dit betekent dat er ontwikkelruimte moet zijn in de bibliotheek voor talent. Talent maakt de dienstverlening beter. Het sturen op talent en het bieden van groeimogelijkheden dienen hand-in-hand te gaan bij dit beleid. Er wordt geïnvesteerd in personeelsmanagement in relatie tot persoonlijke ontwikkeling. De bibliotheek gaat werken met persoonlijke ontwikkelplannen die worden bijgehouden in het personeelsmanagementprogramma OBIP+ dat op brancheniveau is ontwikkeld en geïmplementeerd. Jaarlijks zal de voortgang hiervan in functioneringsgesprekken worden geëvalueerd.
17
Het personeelspan dateert van 2002 en deze zal in 2008 worden geactualiseerd. De kwantitatieve en kwalitatieve formatie zal opnieuw moeten worden vastgesteld en deze vormt dan de basis voor de bibliotheekvoorziening in de meerjarenplanperiode.
De bibliotheek kent een platte organisatie. Bestuur
directie
Ondernemingsraad
Specialist Onderwijs
Teamleiders
Frontoffice medewerkers
4.6 Vestiging en huisvesting. De bibliotheek is sinds april 2004 gehuisvest in het Kulturhus De Bijenkorf. Voor de komende jaren staan de volgende plannen op het programma; • • • • •
Verbeteren van de klimaatbeheersing in de bibliotheek Integratie balie bibliotheek met de balie van VVV/Receptie Verbeteren akoestiek. Opzetten winkelformule aan de hand van retailmarketing Verbeteren bewegwijzering
De bibliobus bezoekt al sinds de jaren zeventig de kerkdorpen Hertme en Zenderen. Met de gemeente zijn destijds afspraken gemaakt om deze voorziening in stand te houden. De bibliobus staat wekelijks 2,5 uur in Zenderen en 1 uur in Hertme. De bibliotheek gaat de bibliotheekvoorziening in het nabij gelegen Trivium verzorgen. Enerzijds komen de oudere bewoners op bezoek in de bibliotheek anderzijds worden diegenen die niet meer zo mobiel zijn bezocht met een boekenkar in het Trivium. Op de verpleegafdeling komt een wisselcollectie.
18
4.7 Netwerk
Op bibliotheek-netwerkniveau staat de vraag centraal: welke zaken doet de bibliotheek Borne met wie? VOB en bibliotheek. De VOB is de landelijke netwerkpartner als het gaat om algemene beleidsontwikkeling, ontwikkeling producten en diensten met bijbehorende landelijke allianties. De bibliotheek Borne draagt via het omslagstelsel bij aan bibliotheek.nl en volgt daarmee bij de doorontwikkeling van de digitale bibliotheek vooral het landelijke niveau. Per 2008 wordt de bibliotheekvernieuwing via de VOB voortgezet. In 2008 vindt nadere invulling plaats. De 20 miljoen euro rijksvernieuwingsgelden worden in 2008 via de provincies ingezet ten behoeve van de bibliotheekontwikkeling. Deze thema’s en de onderwerpen sluiten zeer nauw aan bij de programmalijnen van de bibliotheek Borne. NBD|Biblion Is de belangrijkste partner als het gaat om inkoop, ontsluiting en presentatie van fysieke media. De ontwikkelingen worden gevolgd en geïmplementeerd. OBD De OBD is de belangrijkste facilitaire partner. Bibliotheek Borne heeft contracten afgesloten voor de afname van producten als P&O, FEZ, Bibliobus etc. Mede door de verdergaande inhoudelijke samenwerking op Overijssels niveau ligt gebruikmaken van gezamenlijke faciliteiten voor de hand. Natuurlijk hoort daar een goede prijs-kwaliteitverhouding bij. Maar als dat het geval is, is de OBD de prefered supplier. Daarnaast is de OBD van oudsher de backoffice voor kleinere bibliotheken en inhoudelijk partner voor grotere bibliotheken. DOBO Het Directie Overleg Bibliotheken Overijssel heeft twee projectperiodes van vier jaar achter de rug van inhoudelijk samenwerken aan vernieuwing van de dienstverlening. De Provincie Overijssel heeft daarvoor extra middelen beschikbaar gesteld onder de voorwaarde van lokale cofinanciering. Per 2008 start het nieuwe meerjarenprogramma waaraan de bibliotheek actief deelneemt. Het gezamenlijke provinciale vernieuwingsprogramma wordt gedekt uit een bijdrage van 30 eurocent per inwoner door de provincie en door de lokale bibliotheek. Het nieuwe provinciale projectenprogramma voor 2008 sluit nauw aan bij de programmalijnen van de bibliotheek Borne op het gebied marketing, kennis en informatie.
19
4.8 Financieel perspectief: Met de gemeente Borne zijn afspraken gemaakt in het kader van budgetfinanciering en deze zijn vastgelegd in een budgetfinancieringsovereenkomst. Aan deze budgetfinancieringsovereenkomst zijn prestatie-afspraken gekoppeld die jaarlijks worden geëvalueerd met de gemeente. Bovendien ontvangt de gemeente elk half jaar een tussenrapportage. Een heldere gemeentelijke beleidsvisie ten aanzien van het bibliotheekwerk ontbreekt, in de praktijk volgt men doorgaans het door bestuur/directie voorgestelde bibliotheekbeleid.
Door een forse structurele financiële impuls van de gemeente, 3 jaar geleden, heeft de bibliotheek haar financiële huishouding goed op orde. Er zijn financiële afspraken gemaakt in het kader van budgetfinanciering waardoor er voor een langere periode stabiliteit is. Naast de gemeentelijke subsidie krijgt de bibliotheek nog extra gelden van het rijk voor bibliotheekvernieuwing. Het gaat om 1,18 euro per inwoner voor een periode van 5 jaar. Mede dankzij deze gelden is de bibliotheek in staat om uitvoering te geven aan het opgestelde ondernemersplan 2008-2011. De benodigde exploitatielasten en investeringen worden in een mix van verschillende oplossingen ingevuld: a. Herinzet van formatie: Door de verdere invoering en verbetering van zelfbediening moet het mogelijk zijn om nog meer herinzet van formatie-uren te realiseren. Voorbeelden: Verbetering software zelfbedieningsapparatuur en betaalstations, verdere doorvoering van afhandeling van processen via internet bijv. inschrijven van leden. b. Budgetten van derden: Voor een aantal projecten zijn aanvullende gelden te verwerven. Er bestaat een Overijssels bibliotheekvernieuwingsprogramma waar Borne bijdragen uit zal verwerven. Daarnaast zullen de komende jaren nieuwe landelijke bibliotheekfaciliteiten beschikbaar komen die met landelijke middelen gefinancierd worden. Tot slot worden er incidentele gelden verworven op speerpunten binnen de gemeente en fondsen Voorbeelden: Op landelijk niveau: koppeling van bestanden met Bibliotheek.nl. Publieksinformatie en het handboek van de samenleving. Landelijke faciliteiten achter Anders Lezen. Op Overijssels niveau: gezamenlijke aanpak marketing, co-financiering van zelfbediening, gezamenlijke inzet bij Makkelijk Lezenpleinen en gezamenlijke back-office beginnend bij onderwijs. c. Heroverweging van budgetten en vrijval van middelen: Dit is het traditionele “ombuigen” van gelden. Er kan besloten worden het ene niet meer te doen ten gunste van iets anders. Voorbeelden: Verschuiven van collectiebudget van schriftelijk naar multimediaal (bijv. E-books).
20
