Roadshow Rochdale 24 November 2011

WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

Roadshow Rochdale 24 November 2011

Delft University of Technology

Challenge the future

Roadshow Rochdale 1 Programma WK2020 – Henk Visscher 2 Koppeling aan natuurlijk ingreepmomenten – Nico Nieboer 3 Financieringsmogelijkheden - Nico Nieboer 4 Inzichten voor duurzaam onderhoud – Arjen Meijer 5 Invloed van bewonersgedrag op energiegebruik – Henk Visscher


2 | 47

Programma WK2020 - 2011 1: Sturing geven in voorraadbeleid en technisch beheer – Nico Nieboer, Robert Kroese 2: Integrale Milieuimpact van onderhoud en renovatie – Arjen Meijer, Ad Straub 3: Binnenmilieu en energiebesparing – Evert Hasselaar

5: Monitoring – Frits Meijer, Robert Kroese 6: Bewoners meekrijgen bij energiebesparende renovaties – Evert Hasselaar 7: Bewoners bepalen (gedeeltelijk) het feitelijk energiegebruik – Laure Itard, Dasa Majcen


3 | 47


Koppeling van energieinvesteringen aan natuurlijke ingreepmomenten



Kader: in welk verband ook al weer? • Nagaan in hoeverre gangbare beleidsambities nog haalbaar zijn • Wens om energie-investeringen te koppelen aan natuurlijke ingreepmomenten • Ingreepsoorten verschillen naar frequentie • Tempo van energetische verbetering van de voorraad dus afhankelijk van gekozen ingreepsoort • Daarom inzicht nodig in verdeling energie-investeringen over ingreepsoorten


5 | 47

Voorbeeld A Mutatieonderhoud

Planmatig onderhoud

Renovatie

Binnenwerk (bijv. voorzetwanden, plafondisolatie)

Enkel  dubbel glas Ketelvervanging Dakisolatie

Allerlei maatregelen om label B te halen


6 | 47

Voorbeeld B Mutatieonderhoud

Planmatig onderhoud

Renovatie

(alleen narooien)

Allerlei maatregelen om label B te halen, afhankelijk van uitkomst Vabiberekening

-


7 | 47

Voorbeeld C Mutatieonderhoud

Planmatig onderhoud

Renovatie

‘voorrooien’ indien PO nog niet geweest is; mogelijk in de toekomst ook narooien

Keuze uit 3 maatregelenpakketten, afhankelijk van exploitatieduur. In elk geval HR++glas, dakisolatie en gevelisolatie.

Indien aan de orde en indien PO nog niet geweest is, maatregelenpakket uitvoeren


8 | 47

Voorbeeld D Mutatieonderhoud

Planmatig onderhoud

Renovatie

Indien strak geregeld: enkel  dubbel glas, ketelvervanging, dakisolatie (pilot laat grote verschillen per rayon zien)

Allerlei maatregelen om labelstappen te zetten, in de praktijk vooral: enkel  dubbel glas, ketelvervanging, dakisolatie

Allerlei maatregelen om label B te halen


9 | 47


Financieringsconstructies voor energie-investeringen

Nico Nieboer



Relevante typen producten en diensten • Bouwdelen, materialen • Installaties • Proces- en begeleidingskosten


11 | 47

Betalingswijze x product/dienst Bouwdelen en materialen Lening van bank

X

Proces- en begeleiding

Installaties

X

X

Lening van leverancier

X

Huur / lease

X


12 | 47

Eigendomsverhouding en betalingswijze kopen of huren aankoop zonder doorverkoop met lening

zonder lening

lening van een bank

‘sale and lease back’

huur/lease zonder aankoop

met terugkoop op termijn

met koop op termijn

zonder terugkoop op termijn

zonder koop op termijn

lening van een leverancier WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

13 | 47

Verdere aspecten bij financieringsconstructies • Subsidies beschikbaar? • Zachte leningsvoorwaarden mogelijk? • Prestatiecontracten af te sluiten voor onderhoud van systemen? • Borging door WSW mogelijk? (meestal niet)


14 | 47

Specifiek voorbeeld van lening in VvE-verband • Bank verstrekt (groen)lening niet aan VvE, maar aan beherende corporatie. • Corporatie stelt deze lening ter beschikking aan VvE of aan VvE-beheerder. • Eigenaren betalen lening af via opslag op servicekosten.


15 | 47

Uitbesteden Waarvan? • Van installaties (zie eerder) • Van het behalen van een energieprestatie Aan wie/waaraan? • Aan installateurs • Aan ‘Energy Service Companies’ (ESCO’s) • Aan (andere) energiediensten


16 | 47

ESCO’s: definitie • Ruime definitie: organisaties die energiediensten leveren • Smalle definitie: organisaties die één of meer overeengekomen energieprestaties leveren (veronderstelt prestatiegerichte contracten) • Voorkeur voor smalle, want niet verwaterde definitie


17 | 47

ESCO’s: ervaringen • Europa: ESCO-markt gedomineerd door energiebedrijven of overheden • Nederland: vrijwel geen ESCO-activiteiten


18 | 47

Verwijzingen • SenterNovem, Dure plannen, goedkope oplossingen, http://www.senternovem.nl/mmfiles/Dure_plannen,_goedkope_ oplossingen_Adviseren_over_organisatie_en_financiering_van_e nergiebesparing_in_de_utiliteitsbouw_tcm24-118528.pdf • Aedes (2010), De Energie BV (Compact-reeks, nr. 46) • www.energiesubsidiewijzer.nl


19 | 47


Integrale duurzaamheid van onderhoud en renovatie Arjen Meijer



Duurzaamheid van woningen Waar in de keten vinden ingrepen plaats die effect hebben op het milieu? • Bouwmaterialen zelf (schadelijke emissies) • Afval (storten, verbranden, recycling) • Productie van bouwmaterialen • Cradle-to-gate • Gebruiksfase (energieverbruik, onderhoud, aanpassingen)

Levenscyclusanalyse (LCA) Winning grondstoffen

Productie bouwmaterialen

Bouwactiviteiten

Gebruiksfase

Sloopfase


Afvalverwerking

21 | 47

Duurzaamheid van woningen • Operationeel energieverbruik • Materiaalgebruik tijdens bouw • Materiaalgebruik tijdens onderhoudsactiviteiten en aanpassingen • Gezondheid van bewoners • Gezondheid van onderhoudsmedewerkers Winning grondstoffen

Productie bouwmaterialen

Bouwactiviteiten

Gebruiksfase

Sloopfase


Afvalverwerking

22 | 47

Integrale duurzaamheid Vaak ligt focus op slechts één milieueffect: • CO2-emissies (Kyoto-protocol) • Energieverbruik • Gezondheid


23 | 47

Milieueffecten Uitputting grondstoffen

Ecotoxiciteit water

Broeikaseffect

Ecotoxiciteit bodem

Ozonlaagaantasting

Verzuring

Smogvorming

Vermesting

Humane toxiciteit WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

24 | 47


Ecotoxiciteit water

Broeikaseffect

Ecotoxiciteit bodem

Ozonlaagaantasting

Verzuring

Smogvorming

Vermesting

Humane toxiciteit WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

25 | 47


Ecotoxiciteit water

Broeikaseffect

Ecotoxiciteit bodem

Ozonlaagaantasting

Verzuring

Smogvorming

Vermesting

Schaduwprijs Humane toxiciteit WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

26 | 47

Schaduwprijs • Milieueffecten inzichtelijk maken, wegen en financieel waarderen • Eéngetalscore Hoe? • Theoretische schatting van de kosten om de milieuschade te voorkomen of te verhelpen


27 | 47

Duurzaam onderhoud • • • •

Aanbrengen van isolatie Installeren van energiebesparende installaties Installeren van PV-panelen Transport tijdens onderhoud verminderen (kortere afstand, minder vaak) • Tijdsinterval tussen onderhoudsmomenten vergroten door levensduur van bouwdelen te verlengen • Gebruik van duurzame materialen, zoals cellulosevezel of glaswol in plaats van steenwol of kurk WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

28 | 47

Vergroten tijdsinterval tussen onderhoudsmomenten Voorbeeld: schilderbeurten: 5 jaar 6 jaar 0 jaar

50 jaar

Van 10 schilderbeurten naar 9 schilderbeurten in 50 jaar Combineren met vervangen kozijnen na 25 jaar? WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

29 | 47

GPR Onderhoud Materiaalgebonden milieubelasting van onderhoudsscenario’s • Duurzaamheid van materiaalgebruik (geen energie) op basis van LCA • Onderhoudsfase van gebouwen • Vervangingen, reparaties en reiniging


30 | 47

Gebouwonderdelen in GPR Onderhoud Gebouwschil: • Gevelopeningen • Gesloten geveldelen • Daken • Balkons en galerijen Toekomst: • Installaties • Andere bouwdelen (binnenwerk, keukens, badkamers) WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

31 | 47

GPR Onderhoud: resultaten • Schaduwprijs • Milieueffect (bijvoorbeeld klimaatverandering) • Kosten: Netto Contante Waarde (NCW) Doel: • Optimaliseren (binnen scenario’s) • Vergelijken (tussen scenario’s binnen project) • Benchmarken (met referentie)


32 | 47

Voorbeeld: materiaalkeuze Kozijnen: • Vurenhout • Duurzaam te produceren • Regelmatig schilderen

• Tropisch hardhout • Minder duurzaam (tenzij FSC-keur) • Onderhoudsarm

• PVC • Minder duurzaam te produceren • Onderhoudsarm WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

33 | 47

Houten kozijnen


34 | 47

PVC-kozijnen


35 | 47

Vergelijking hout en PVC


36 | 47

Passief huis-renovatie Een passief huis is een woning waarin een comfortabel binnenklimaat wordt verkregen zonder actieve verwarming of koeling. Wat zijn de kenmerken van een passief huis? • Veel beglazing op de zuidelijke gevel • Hoge isolatiewaarden ramen, kozijnen, gevels en daken (R-waarde > 7) • Aandacht voor voorkómen van koudebruggen • Hoge luchtdichtheid • Vaak toepassing van balansventilatie met warmteterugwinning • Vaak toepassing van warmtepompen


37 | 47

Isolatiematerialen Isolatiematerialen met gunstige scores voor milieu: • Cellulosevezels • Ureaformaldehyde-schuim • Polystyreen-schuim (piepschuim)


38 | 47

Materialen vs. energieverbruik


39 | 47



40 | 47



41 | 47

Ander isolatiemateriaal


42 | 47

Welke R-waarde? • De optimale R-waarde van de gebouwschil ligt bij 7 • R-waarde < 7: Milieuwinst energiebesparing > milieubelasting isolatiemateriaal • R-waarde > 7: Milieubelasting isolatiemateriaal > milieuwinst energiebesparing • Bij een korte doorlooptijd (10-20 jaar) ligt de optimale R-waarde lager • Bij materialen met een hogere milieubelasting ligt de optimale Rwaarde lager


43 | 47


Bewonersinvloed op energiegebruik Henk Visscher



Werkelijk energiegebruik in woningen: Nieuwbouw


45 | 47

Effect van bewonersgedrag op verwarmingsenergie Welke factoren spelen een rol op voorraad niveau: • • • • •

Aantal uren in de hoogste temperatuur setting Aantal uren radiatoren aan zijn in andere ruimten dan de woonkamer Opening van ramen in de woonkamer (meer dan 1 uur per dag) (Aantal douchen per week) (Aantal slaapkamers dat ook voor iets anders gebruikt wordt)

 Verklaart 12% of variatie in energiegebruik WK 2020 – Praktijkprogramma Woningcorporaties

46 | 47

Werkelijk energiegebruik in woningen: Woningvoorraad


47 | 47

Roadshow Rochdale 24 November 2011

Recommend Documents