Statutaire naam: Woningstichting Rochdale

Jaarverslag 2013

Statutaire naam: Woningstichting Rochdale Postadres: Postbus 56659 1040 AR Amsterdam Bezoekadres: Bos en Lommerplein 303, 1055 RW Amsterdam Telefoon: (020) 565 25 55 | E-mail: [email protected] | Internet: www.rochdale.nl Oprichtingsdatum 12 mei 1903. Toelating vond plaats bij Koninklijk Besluit op 31 mei 1906 onder nummer 38. Statuten voor het laatst gewijzigd op 19 februari 2009. Inschrijving Kamer van Koophandel Amsterdam, nummer 33012701.

Jaarverslag 2013 Volkshuisvestelijk verslag en jaarrekening

Jaarverslag 2013

Kerngegevens Eenheden in bezit (in aantallen)

Sociale huurwoningen Vrije sectorhuurwoningen Bedrijfsruimten Parkeren en overig Totaal

2013

2012

2011

36.006

39.860

37.518

2.471

1.653

1370

817

902

783

2.182

2.391

2.046

41.476

44.806

41.716

Verhuur 2013

2012

2011

Mutatiegraad woningen op jaarbasis

7,6%

7,9%

10,3%

Aantal nieuwe verhuringen sociale huur

2.718

2.839

3.687

468

424

313

€ 470

€ 444

€ 434

71%

69%

68%

Huurachterstand zittende huurders (x 1.000)*

€ 4.172

€ 3.450

€ 2.586

Huurderving (x 1.000)*

€ 6.638

€ 3.150

€ 2.996

2013

2012

2011

6,8

7,1

**

2013

2012

2011

Aantal nieuwe verhuringen vrije sectorhuur Gemiddelde nettohuurprijs woningbezit* Percentage van de maximale huurprijs woningbezit*

Dienstverlening

Cijfer KWH-label

Onderhoud en verbetering

Aantal opgeleverde gerenoveerde woningen Aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen Aantal stappen in energielabels

45

115

1.121

350

121

225

2.021

2.309

**

2013

2012

2011

192

280

289

2013

2012

2011

€ 1.876

€ 1.815

**

179

183

202

Verkopen

Aantal verkochte huurwoningen

Leefbaarheid (x € 1.000)

Uitgaven aan leefbaarheid (in duizenden euro’s) Aantal woningontruimingen

* Exclusief DUWO-bezit ** Cijfer onbekend

2

Jaarverslag 2013

Organisatie (in aantallen)

Reguliere fte’s Inleen

2013

2012

2011

423,0

486,0

498,8

26,7

45,8

35,2

Totaal fte’s

449,7

531,8

534

Ziekteverzuim

7,4%

7,0%

7,0%

31-12-2013

31-12-2012

31-12-2011

4.062.443

4.127.996

4.163.629

79.348

76.571

110.524

Totaal

4.141.791

4.204.567

4.274.153

Eigen vermogen

2.465.592

2.409.079

2.558.735

28.666

31.081

30.551

1.591.367

1.668.302

1.570.168

56.166

96.105

114.699

4.141.791

4.204.567

4.274.153

Bedrijfsopbrengsten

264.822

285.992

268.596

Bedrijfslasten

162.021

188.923

223.455

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen

-16.308

-166.524

-103.501

Bedrijfsresultaat

86.493

-69.455

-58.360

Saldo financiële baten en lasten

-67.370

-73.349

-66.246

36.750

-5.166

-7.895

Balans en resultaten (x € 1.000)

Balans Vaste activa Vlottende activa

Voorzieningen Langlopende schulden Kortlopende schulden Totaal Resultaat

Belastingen Aandeel in resultaat van deelnemingen Totaalresultaat

640

-1.686

35.184

56.513

-149.656

-97.317

31-12-2013

31-12-2012

31-12-2011

Diverse kengetallen

Financiële continuïteit Solvabiliteit op basis van marktwaarde

59,53%

57,30%

59,87%

Rendement op eigen vermogen

2,29%

-6,21%

-3.80%

Gemiddelde rentelast leningen o/g

4,09%

4,32%

4,55%

Loan to value

39,5%

40,4%

40,9%

Interest coverage ratio

1,71

1,64

1,13

Cashflow indicator

2,93

2,97

2,01

59.446

53.718

61.337

Eigen vermogen per verhuureenheid in exploitatie (in €)

3

Jaarverslag 2013

Inhoudsopgave Kerngegevens

2 6

1

Verslag van de Raad van Bestuur



1.1 Inleiding

6



1.2

Ontwikkelingen in de sector

6



1.3

Onze keuzes

7



1.4 Resultaten



1.5 Toekomstverwachtingen

10



1.6

10

Verklaring van de Raad van Bestuur

2 Samenwerking

8

11



2.1 Lidmaatschappen

11



2.2 Samenwerking en overleg met huurders

11



2.3

12

Samenwerking en overleg met andere stakeholders

3 Verhuur Woonruimteverdeling in de stadsregio

14



3.1



3.2 Nieuwe verhuringen

14



3.3 Verhuringen aan doelgroepen

15



3.4 Huurprijsbeleid

16



3.5 Huurderving en huurachterstanden

18

14

4 Dienstverlening

19

5

De voorraad

21



5.1

Kenmerken voorraad

21



5.2 Strategisch voorraadbeleid

22



5.3 Onderhoud

23



5.4



5.5 Duurzaamheid



5.6 Verkoop

26



5.7

26

6

De wijken



6.1 Leefbaarheid

27



6.2 Overlast bestrijden

28

Renovatie en nieuwbouw

Kantoren en grondposities

24 25

27

7 Financiën

29



7.1

Financieel beleid

29



7.2

Externe toezichthouders

29



7.3 Heemskerk

29



7.4 Marktwaarde

29



7.5

Jaarresultaat 2013

30



7.6

Marktwaardeontwikkeling 2013

31



7.7

Financiële positie

31



7.8 Financiering

31



7.9 Toekomst

32



7.10 Risicobeheersing

32

4

Jaarverslag 2013

8

De organisatie

36



8.1

36



8.2 Professionele en gemotiveerde medewerkers

37



8.3 Interne bedrijfsvoering verduurzamen

38



8.4 Integriteit

38



8.5 Verbindingen

38

Ontwikkelingen in de organisatie

9 Governance

46



9.1 Governancecode

46



9.2 Bestuur en toezicht

46



9.3 Visitatie

46



9.4 Risicobeheersing

46



9.5

48

10

Verslag van de Raad van Commissarissen

49

11

Verslag van de Bewonersraad

55

12

Verslag van de Ondernemingsraad

56



Bijlage 1: Toelichtingen bij tabellen

57



Jaarrekening

59



Geconsolideerde balans per 31 december 2013

60



Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2013

62 63

Overleg met belanghebbenden



Kasstroomoverzicht geconsolideerd 2013



Grondslagen van waardering en resultaatbepaling in de geconsolideerde jaarrekening

65



Grondslagen van balanswaardering in de geconsolideerde jaarrekening

68



Grondslagen van resultaatbepaling in de geconsolideerde jaarrekening

76



Grondslagen bij opstellen geconsolideerd kasstroomoverzicht

80



Toelichting op de geconsolideerde balans



Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening

108



Enkelvoudige balans per 31 december 2013

116



Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2013

118



Grondslagen van waardering en resultaatbepaling in de enkelvoudige jaarrekening

119



Toelichting op de enkelvoudige balans

120



Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening

123

81



Rapportering wet normering topinkomens

124



Ondertekening van de jaarrekening

126



Overige gegevens

127



Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

128

5

Jaarverslag 2013

1 Verslag van de Raad van Bestuur 1.1 Inleiding In 2013 heeft de verhuurderheffing die werd aangekondigd grote invloed gehad op de lijn die wij al eerder voor ons verder herstel hadden uitgezet. We hadden al een organisatiewijziging gepland voor 2013, maar daarnaast bleek nog een extra krimp (ca. 20%) van de organisatie als geheel nodig. Wij hebben om verschillende redenen voor die extra krimp gekozen: •

wij willen de lasten van de verhuurderheffing zo min mogelijk op de huurders afwentelen, hoewel we daar voor een deel niet aan ontkomen;

•

wij willen vasthouden aan onze oorspronkelijke doelstelling om in 2015 weer financieel op orde te zijn.

Door de extra krimp hebben we meer energie aan interne zaken besteed dan we oorspronkelijk van plan waren. We konden daardoor niet op alle terreinen onze doelen voor 2013 halen, maar op een groot aantal gebieden kon toch voortgang worden geboekt.

1.2 Ontwikkelingen in de sector Verhuurderheffing en Herzieningswet In 2012 was al duidelijk dat het kabinet van plan was de verhuurderheffing in te voeren. Voor Rochdale is dat een extra last die oploopt tot ongeveer € 30 mln. per jaar. Dat is ongeveer anderhalve maandhuur per woning. Wij lobbyden ook in 2013 samen met andere corporaties binnen Aedes, de Vernieuwde Stad en de gemeenten tegen dit plan. Er was nog toen geen definitief besluit, maar het was wel duidelijk dat er in Den Haag brede politieke steun voor het plan was. Wij waren per saldo positief over de overeenkomst die Aedes in september met het kabinet sloot. Dat waren we vooral omdat we daarmee konden voorkomen dat ons woningbezit zou moeten worden opgedeeld in een sociaal en een commercieel deel (in de plannen circa 40% van ons woningbezit), met elk een eigen bestuur en met het doel dat commerciële deel uiteindelijk af te stoten. Als dat oorspronkelijke plan was doorgegaan, was het nog veel moeilijker geworden de sociale voorraad op peil te houden. De huurdersorganisaties en de Bewonersraad zagen het anders. Zij kregen het idee dat wij onze huurders de heffing zouden laten betalen. Ons standpunt was niet gemakkelijk uit te leggen, maar we voerden het debat daarover in alle openheid met onze huurders en de Bewonersraad. Wij werden het niet eens, maar hadden wel begrip voor elkaars standpunten. Die overeenkomst tussen Aedes en het kabinet was ook de basis voor de aanpassing (novelle) van de herziening van de Woningwet die al enige jaren wordt voorbereid. Deze novelle lag in hoofdlijnen in het verlengde van de afspraken, met uitzondering van de bepalingen over het werkveld van de corporaties. Hoewel partijen het eens zijn over het uitgangspunt dat corporaties in beginsel niet in de commerciële sector opereren (een standpunt dat al sinds 2012 in ons Koersdocument staat), verschillen de meningen over de gewenste uitzondering daarop. Ook wij vinden dat het vooral in herstructureringsgebieden mogelijk moet zijn toch vrije sectorhuurwoningen en/of goedkope koopwoningen te bouwen als de markt het daar laat afweten. Anders komt de gewenste verscheidenheid van de buurt niet tot stand. De conceptnovelle die nu voorligt, maakt dat bouwen zo moeilijk dat dat niet meer zal gebeuren. In 2014 wordt duidelijk wat de definitieve koers van het kabinet op dit punt zal zijn. Betaalbaarheid Hiervoor gaven we al aan dat de bezuiniging op de organisatiekosten niet voldoende is om de effecten van de verhuurderheffing volledig op te vangen. Wij hebben er daarom voor gekozen de nieuwe mogelijkheden die het huurbeleid van het kabinet biedt ook daadwerkelijk te benutten. Wij vinden dat voor de eerste paar jaar ook verantwoord, maar op wat langere termijn zien wij betaalbaarheidsproblemen ontstaan. Wij vinden het verantwoord om ook de huren van zittende huurders extra te verhogen. Tot nu toe was dat alleen mogelijk bij leegkomende woningen en betaalden alleen de nieuwe huurders veel extra. Omdat het kabinet besloot de huurtoeslag aan die extra huurverhoging aan te passen, blijven de effecten voor de lage inkomens beperkt. Daar komt bij dat Rochdale een relatief laag huurniveau heeft en dus ook om die reden de effecten voorlopig nog beperkt zijn. Daarnaast hebben wij samen met de Amsterdamse collega’s besloten de eerste jaren ook ongeveer 25% van de

6

Jaarverslag 2013

woningen die leeg komen in de vrije sector te brengen. Dat doen we om financiële redenen, maar ook omdat het aanbod van vrije sectorhuurwoningen in Amsterdam erg klein is. Dat terwijl met de invoering van de € 34.000grens veel woningzoekenden juist op die sector zijn aangewezen. We spraken met de gemeente Amsterdam af om het overgrote deel onder de grens van € 930 per maand te houden. Zo komen deze woningen ook juist bij de middengroep terecht. Toch zijn ook wij van mening dat de betaalbaarheid van woningen voor onze doelgroep op termijn in het gedrang kan komen. Dat kan gebeuren als de huurtoeslag lager wordt en ook als de inkomensstijging structureel lager blijft dan de huurstijging. In de discussie over betaalbaarheid is in de eerste plaats de vraag aan de orde waar wij zelf invloed willen en kunnen uitoefenen en waar de verantwoordelijkheid bij de overheid ligt. Wij zijn verantwoordelijk voor alles waarop wij direct kunnen sturen om de betaalbaarheid en beschikbaarheid van onze woningen in de sociale sector op peil te houden. Dat kan in de eerste plaats door onze organisatiekosten zo laag mogelijk te houden. Daarnaast kunnen we de kostprijs van onze woningen zo laag mogelijk houden. Dat kan door waar mogelijk het te laten bij goed onderhoud. We renoveren slechts als dat nodig is en doen dat bovendien zo eenvoudig mogelijk. We slopen alleen als het niet anders kan en nieuwbouw voeren we eenvoudiger uit. De woningen zijn dan misschien wat kleiner en eenvoudiger, maar de huur blijft betaalbaar en dekt nagenoeg alle kosten. Een goed voorbeeld is de renovatie van het complex Jan Voermanstraat. We verlieten het oorspronkelijke plan van grootschalige sloop-nieuwbouw en kozen vervolgens voor renovatie van € 30.000 per woning. De huidige bewoners betalen huurverhoging voor de extra isolatie en centrale verwarming. Voor nieuwe huurders blijven de huren binnen de sociale sector. Wij zijn niet verantwoordelijk voor het regeringsbeleid voor de huurtoeslag. Dat is gebaseerd op de politieke keuzes van de regering over het inkomensbeleid en daar gaan wij niet over. Natuurlijk is het wel onze taak om samen met andere corporaties en huurdersorganisaties duidelijk te maken wanneer wij vinden dat dat beleid tot betaalbaarheidsproblemen leidt. Maar dat betekent niet dat wij de gevolgen in het eigen huurbeleid moeten opvangen. Verder nemen we waar mogelijk de ruimte om de specifieke nadelige effecten te beperken, die een generieke regeling als de huurtoeslag nu eenmaal heeft. Zo zijn bijvoorbeeld gezinnen met kinderen met een inkomen beneden de € 29.000 relatief slecht af als zij een woning huren die boven de zogenoemde aftoppingsgrens (ongeveer € 570 per maand) ligt. Over het deel van de huur dat boven dat bedrag ligt tot de huurprijsgrens wordt geen huursubsidie gegeven. In onze regio heeft een betrekkelijk kleine groep huurders daarmee te maken. Wij bieden hen met voorrang woningen met een lagere huur aan. Ten slotte maken wij met de gemeenten prestatieafspraken over de betaalbaarheid en beschikbaarheid van onze sociale voorraad.

1.3 Onze keuzes In ons Koersdocument en ons meerjarenplan noemen we vier speerpunten: •

onze dienstverlening verbeteren;

•

de kwaliteit van woningen en wijken;

•

ons bedrijfsresultaat verbeteren;

•

organisatie en medewerkers.

Rond al deze punten hebben we in 2013 stappen gezet. We hebben de geplande organisatiewijziging uitgevoerd die als doel had om klantgerichter en efficiënter te werken. Drie vestigingen zijn opgeheven en samengevoegd op ons kantoor in Bos en Lommer. Daarnaast zijn we wijkgerichter gaan werken en bundelden we onze commerciële expertise en activiteiten in één afdeling Zakelijke Markten.

7

Jaarverslag 2013

De verhuurderheffing maakte extra ingrijpen noodzakelijk. We hebben daarbij gezocht naar mogelijkheden om de consequenties voor de uitvoering van onze kerntaak (zorgen voor goede betaalbare sociale huurwoningen) zo klein mogelijk te houden. Dat betekende: eerst ingrijpen in de eigen organisatie. We hebben een plan opgesteld om de organisatiekosten in 2 jaar met 20% te verminderen, vooral door de formatie te verkleinen. Daarom hebben we in 2013 gedwongen van veel mensen afscheid moeten nemen. We hebben fors gesneden in de organisatie, er is een managementlaag (de directielaag) opgeheven en we hebben de inleen beperkt. Ook hebben we onze projectenportefeuille verder beperkt en maatregelen genomen om zo efficiënt mogelijk te werken. Zo hebben we een groot aantal werkprocessen opnieuw ingericht. Alleen de kosten verlagen was niet genoeg; ook de opbrengsten moesten omhoog. Wij hebben ons huurbeleid aangepast en vragen nu bij mutatie in principe 100% van de maximale huur.

1.4 Resultaten We beschrijven hierna per speerpunt onze resultaten. Onze dienstverlening verbeteren We hebben de structuur voor een betere dienstverlening aan onze klanten neergezet. Er is nu één telefoonnummer voor onze klanten. Tegelijkertijd kunnen wij hen sneller en beter helpen omdat we betere informatiesystemen hebben. De medewerkers van ons KlantContactCentrum (KCC) hebben alle nodige informatie en dankzij een klantvolgsysteem weten ze direct wie de klant is en welke contacten er eerder zijn geweest. Ook hebben we wijktafels geïntroduceerd. De wijktafels zijn multidisciplinaire teams van medewerkers van onderhoud, sociaal beheer en verhuur die per geografisch gebied fysiek bij elkaar zitten en samenwerken. Door de kennis over huurders, woningzoekenden en woningbezit te bundelen en dankzij kortere communicatielijnen kunnen we onze klanten zo sneller en beter helpen. Met deze veranderingen hebben we nog niet bereikt dat onze klant onze dienstverlening beter waardeert. Wij laten dit meten door het Kwaliteitscentrum Woningcorporaties Huursector (KWH) en hebben als doel het KWH-label te halen. In 2013 scoorden we een 6,8. Dat is een lichte daling ten opzichte van 2012. Hier zijn de effecten van de reorganisatie zichtbaar. We hebben eerder en vaker met onze huurders over onze plannen gesproken. Zo hebben we een aantal werkgroepen opgericht waarin huurders en medewerkers van Rochdale meedoen en die samen plannen maken en plannen beoordelen. De werkgroepen hebben onder andere over het huurbeleid en het nieuwe Onderhouds-ABC gesproken. Wij hebben verder de lijn uitgezet dat we de komende jaren huurders veel meer mogelijkheden willen bieden om het beheer gedeeltelijk zelf te doen. We hebben dat eind 2013 met een breed gezelschap van stakeholders besproken. In 2014 willen we actief ingaan op initiatieven die diverse bewoners/huurders al hebben genomen. Daar horen ook initiatieven van buurtbeheerbedrijven bij. Zo zetten bewoners bijvoorbeeld in de wijk Poelenburg in Zaandam een buurtbeheerbedrijf op. Dat initiatief heeft als doel werkloze bewoners uit de buurt in te zetten bij projecten die bijdragen aan schoon, heel en veilig. Kwaliteit woningen en wijken Wij willen ook de woningen en de wijken waar wij veel woningen hebben verbeteren. We investeren vooral in de wijken Bijlmer, Nieuw West, Banne, Jeruzalem en Nieuwendam-Noord in Amsterdam en Poelenburg in Zaandam. In de Bijlmer is het accent inmiddels helemaal verschoven naar het beheer. De grootschalige sloop die hier noodzakelijk was, is afgerond en ook onze nieuwbouwactiviteiten zijn klaar. De bewoners waarderen de wijk nu met een zeven. Een mooi compliment voor onze aanpak. Ook het succesvolle initiatief van de commerciële ontwikkelaar De Flat geeft aan dat het goed gaat met deze wijk. De ontwikkelaar nam de flat Kleiburg, die gesloopt moest worden, van ons over en bood de woningen als casco aan. In de Banne hebben we het nieuwe centrum van de inmiddels grotendeels vernieuwde wijk opgeleverd. Het centrum bestaat uit winkels, woningen en voorzieningen. Wij hebben het samen met gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM ontwikkeld.

8

Jaarverslag 2013

In andere wijken (Nieuwendam-Noord en Jeruzalem) konden we laten zien dat de vernieuwing ook kan doorgaan door er andere partijen bij te betrekken. Zo neemt Habion in Jeruzalem de sociale huurwoningen af die wij wel kunnen ontwikkelen, maar waarvoor we nu nog niet de middelen hebben om ze in eigendom te nemen. In Nieuwendam-Noord ontwikkelen we nieuwe woningen voor Syntrus Achmea en in Jeruzalem voor Bouwinvest. Verder leverden we in Nieuwendam-Noord de brede Amstelmeerschool op die wij voor het stadsdeel ontwikkelden. In Nieuw West maakten we de overgang van sloop naar renovatie en onderhoud. We begonnen met de renovatie van de Jan Voermanstraat. Begin 2014 volgt de Osdorperhof en op langere termijn zal het onderhoud of de renovatie van andere complexen die wij in 2012 van Far West hebben overgenomen op de rol worden gezet. Ook in Poelenburg in Zaandam is het plan om te slopen van de baan. De komende jaren zetten we in op schoon, heel en veilig en draait het vooral om beter beheer. Wel zullen we geleidelijk ook daar alle complexen een eenvoudige renovatiebeurt geven. Ook op onderhoudsgebied hebben we de bakens verzet. In de eerste plaats hebben we met succes de beoogde verschuiving van mutatie- en klachtenonderhoud naar planmatig onderhoud ingezet. Dat hebben we gedaan door duidelijkere normen te stellen voor schoon, heel en veilig, door strakkere werkprocedures en door scherper te zijn op wat voor onze rekening is en wat voor rekening van de huurder. De subafdeling Planmatig onderhoud hebben we sinds 1 januari 2014 samengevoegd met de afdeling Project­ ontwikkeling. Nu het accent verschuift van nieuwbouw naar renovatie en onderhoud ligt deze combinatie ook voor de hand. Het eerste speerpunt van de nieuwe afdeling is om de conditie van ons woningbezit eenduidiger en completer in kaart te brengen en de keuzes en prioriteiten in het onderhoud te koppelen aan strategisch voorraadbeleid. In 2013 ondertekenden wij het convenant Treiteraanpak. Dit convenant heeft als doel intimidatie in de woonomgeving tegen te gaan. De aanpak zorgt ervoor dat de overheid slachtoffers beter beschermt en dat de daders worden gestopt. Het is een samenwerkingsverband met onder andere de gemeente Amsterdam, hulpverleningsinstanties, politie, justitie en de corporaties. Het eerste succes in de treiteraanpak behaalden we in 2013 in Amsterdam-Noord. In een van onze woningen daar woonde een familie die al tien jaar lang buurtbewoners intimideerde. In samenwerking met de convenantpartners is het gelukt om deze familie uit de woning te zetten en huisvesting te bieden in het project Skaeve Huse. Verbeteren van ons financieel resultaat De financiële positie van Rochdale is in 2013 verbeterd. Er is een positief resultaat gerealiseerd van € 57 mln. ten opzichte van een negatief resultaat in 2012 van € 150 mln. Een belangrijk deel van deze verbetering wordt veroorzaakt door de (niet gerealiseerde) waardeverandering van het vastgoed dat is gewaardeerd op marktwaarde in verhuurde staat. Deze post was in 2012 negatief € 167 mln. en in 2013 negatief € 16 mln. Het lijkt er op dat de prijsdaling van de woningen in 2013 tot stilstand is gekomen. Verder is in 2013 een positieve belastinglatentie gerealiseerd van € 37 mln. wat inhoudt dat in de toekomst minder belasting betaald hoeft te worden. Belangrijker is de ontwikkeling van het operationeel resultaat. Dit bedroeg in 2013 € 42 mln. ten opzichte van € 28 mln. in 2012 (zie financieel verslag). Hierbij dient nog in aanmerking te worden genomen dat in 2013 in totaal € 9,5 mln. is betaald aan verhuurderheffing en saneringsheffing (2012: nihil). De positieve ontwikkeling is het resultaat van hogere huuropbrengsten, o.a. door liberalisering enerzijds en de daling van de bedrijfskosten anderzijds. We zagen de huurderving verder toenemen. Dat is deels het gevolg van extra leegstand bij projecten, maar ook de reguliere huurderving nam toe. De solvabiliteit van Rochdale is, eveneens op basis van marktwaarde in verhuurde staat, met 2% toegenomen tot 59,5%. De Loan to Value is gedaald met 0,9% tot 39,5%. De liquiditeitspositie van Rochdale is in 2013 sterk verbeterd. De positieve operationele en (des-) investerings­ kasstromen hebben ertoe geleid dat deze zijn gestegen van negatief € 7 mln. aan het begin van 2013 tot positief € 32 mln. aan het eind van 2013, per saldo € 39 mln. beter.

9

Jaarverslag 2013

Organisatie en medewerkers Onze formatie is in 2013 met ongeveer 13% afgenomen tot 423 fte. Hiermee liggen we op koers richting de 400 fte die we eind 2014 willen bereiken. Dat is een reductie van 20% ten opzichte van begin 2013. Ter vergelijking: in 2009 was de omvang van de organisatie nog ruim 530 fte. Vanwege de reorganisatie hebben we de activiteiten die we hadden gepland voor duurzame inzetbaarheid van mede­ werkers uitgesteld en de verdere ontwikkeling van het management ruim een halfjaar opgeschoven. Door al deze aanpassingen is het ziekteverzuim in 2013 nog licht opgelopen, terwijl dit toch al aan de hoge kant was. De basis staat en eindelijk kunnen we verder met het traject dat we voor ogen hadden: onze organisatie verder verbeteren met inzet van de medewerkers zelf. We focussen daarbij op efficiënter werken, het management ontwikkelen en de werkcultuur. Maatschappelijke prestaties Met onze stakeholders discussiëren we over onze maatschappelijke prestaties en de keuzes die we hierin maken. Hierover rapporteren we in ons jaarverslag. De kostenkant van deze keuzes is vaak geen onderwerp van gesprek, maar legt wel veel gewicht in de schaal; wij kunnen ons geld maar één keer uitgeven. Elke euro die we niet binnen­ halen door het aftoppen van de huur vanwege onze betaalbaarheidsmaatregel, hadden we bijvoorbeeld kunnen besteden aan meer leefbaarheidsactiviteiten. En wat levert het hoogste maatschappelijke rendement op? We willen ook de kostenkant bij deze gesprekken betrekken, om deze discussie nog transparanter te kunnen voeren en om nog scherpere keuzes te kunnen maken. In 2013 hebben we hiervoor een eerste stap gezet door onze maatschappelijke bestedingen globaal vast te stellen. Die kwamen uit op ongeveer € 127 mln. Dat bedrag bestaat uit: •

€ 115 mln. bij verhuur: dit is het verschil tussen de markthuur en de daadwerkelijk gevraagde huur van onze woningen;

•

€ 1,8 mln. bij leefbaarheid: dit is het totaal van onze uitgaven aan leefbaarheid plus de inzet van onze huismeesters en wijkbeheerders;

•

€ 10 mln. bij projecten: dit is het bedrag dat wij in 2013 gereserveerd hebben voor onrendabele investeringen in renovatieprojecten.

Onze resultaten voor de volkshuisvesting In het volkshuisvestingsverslag hebben wij onze inzet, resultaten en prestaties op de diverse gebieden op een rij gezet.

1.5 Toekomstverwachtingen Wij hebben de afgelopen jaren de basis gelegd voor een gezonde corporatie die zijn maatschappelijke doelen zelfstandig kan verwezenlijken. Dat ging en gaat niet zonder pijn, zowel voor de huurders (extra huurverhogingen) als voor de eigen organisatie (krimp en matiging van beloning). Het betekent wel dat wij de kwaliteit van onze dienstverlening en van onze woningen op een beter peil kunnen brengen en op termijn ook weer in nieuwe sociale huurwoningen kunnen investeren. De financiering daarvan is verzekerd als wij de gestelde doelen voor 2014 halen. En dat gaat zeker lukken nu wij de fase van reorganisaties en bezuinigingen achter ons kunnen laten en wij ons met onze vernieuwde organisatie weer helemaal kunnen richten op onze maatschappelijke taak.

1.6 Verklaring van de Raad van Bestuur De Raad van Bestuur verklaart dat Woningstichting Rochdale haar middelen in 2013 uitsluitend heeft besteed in het belang van de volkshuisvesting.

Amsterdam, 5 juni 2014, Mevrouw M.H.W. van Buren Drs. R. Grotendorst N.T.J. Overdevest RA

10

Jaarverslag 2013

2 Samenwerking Rochdale werkt landelijk, regionaal en lokaal met verschillende partijen samen. Met andere corporaties, maar ook met onze huurders en andere stakeholders.

2.1 Lidmaatschappen Rochdale is lid van drie federaties: •

De Amsterdamse Federatie van Woningcorporaties; deze federatie behartigt de belangen van de aangesloten corporaties: Eigen Haard, De Alliantie Amsterdam, De Key, Ymere, Woonzorg Nederland, DUWO, Stadgenoot en Rochdale.

•

De Federatie van Zaanse Woningcorporaties; deze federatie bestaat uit: Parteon, ZVH, Eigen Haard, Wormer Wonen, Woonzorg Nederland en Rochdale.

•

De Samenwerkende Woningcorporaties Waterland; de leden hiervan zijn: Intermaris, Wooncompagnie, Woonzorg Nederland, Eigen Haard, AWM en Rochdale.

Daarnaast maakt Rochdale deel uit van de landelijke koepelorganisatie Aedes en het samenwerkingsverband De Vernieuwde Stad, een initiatief van actieve, stedelijke corporaties.

2.2 Samenwerking en overleg met huurders Rond bewonersparticipatie wilden we in 2013 aan de volgende punten werken: •

de participatie van onze huurders op bestuurlijk niveau verder vernieuwen;

•

onze huurders actiever bij onze plannen en werkzaamheden betrekken.

Bewonersraad Op bestuurlijk niveau hebben wij de participatie verder vernieuwd. Onze samenwerking met de Bewonersraad hebben we verder ontwikkeld op basis van de vernieuwde Samenwerkingsovereenkomst die wij in 2012 hebben gesloten. Het is ons niet gelukt in 2013 ook de bijlagen van de samenwerkingsovereenkomst af te ronden. Twee bijlagen waren eind 2013 zo goed als af: de financiële bijlage en het reglement voor werkgroepen. De bijlage met de beschrijving van processen waarbij de Bewonersraad en/of bewonerscommissies betrokken zijn voltooien we in 2014. In 2013 hebben we de Gebiedsraden afgeschaft, omdat we steeds minder bespreekpunten met die raden hadden, nu onze organisatie gecentraliseerd is. De Bewonersraad heeft in 2013 advies uitgebracht over diverse onderwerpen. Wij ontvingen gevraagd advies over: •

het reglement geschillenadviescommissie;

•

het klachtenbeleid;

•

de betaalbaarheidsmaatregel;

•

het mutatieproces;

•

de huurverhoging 2013;

•

samenwerkingsafspraken gemeente Purmerend;

•

Pro Points (punten voor goed huurdersgedrag).

Wij ontvingen ongevraagd advies over: •

de gevolgen van de huurverhoging;

•

het huurprijsbeleid;

•

het Aedes-akkoord.

Commissies Het aantal bewonerscommissies is de laatste twee jaar gegroeid van nog geen honderd naar 113. Van de bewoners­ commissies zijn er 84 aangesloten bij de Bewonersraad. Deze ontwikkeling past bij ons streven om ook op complex­ niveau meer met bewoners samen te werken.

11

Jaarverslag 2013

Bij complexen waarvoor we renovatieplannen of sloop-nieuwbouwplannen hebben, stimuleren wij de oprichting van een projectcommissie. Met deze commissie bespreken we de plannen voor een complex. Er waren in 2013 projectcommissies actief in de Suringarstraat en de Havenbuurt in Zaandam. In Amsterdam waren er projectcommissies voor de Jan Voermanstraat, het Osdorperhof, Jeruzalem en De Boelelaan. Vernieuwing In 2013 betrokken we onze bewoners vaker en eerder bij onze plannen. Dat deden we onder andere door uitgebreider dan voorheen samen te werken in thematische werkgroepen. Zo hebben we werkgroepen ingesteld die zich actief bezighouden met het huurbeleid en een nieuw Onderhouds-ABC. De werkgroepen bestaan uit Bewonersraadsleden, bewonerscommissieleden en medewerkers van Rochdale. Een nieuwe vorm van participatie waaraan wij in 2013 werkten, is huurders betrekken bij Verenigingen van Eigenaren (VvE). Hierbij krijgen de gezamenlijke huurders stemrecht in de VvE. Voor deze participatievorm hebben wij in 2013 een plan gemaakt. De uitvoering daarvan staat op de agenda voor 2014. Daarmee werken wij onze doelstelling om onze huurders ook op complexniveau meer te betrekken bij keuzes in het onderhoud en de dienstverlening uit. Verder verkenden we in 2013 met het Amsterdams Steunpunt Wonen de concepten van zelfbeheer en sociaal ondernemerschap en wat die voor ons kunnen betekenen. Zo willen we bewoners de ruimte geven om het beheer van hun complex voor een gedeelte over te nemen. We starten daarom in 2014 een aantal pilots rond zelfbeheer.

2.3 Samenwerking en overleg met andere stakeholders Onze stakeholders zijn onder andere toezichthouders, de politiek, andere woningcorporaties, ontwikkelaars en beleggers. We overleggen regelmatig met hen. Toezichthouders en politiek Met het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) hebben wij frequent contact, op bestuurlijk, maar ook op werkniveau. De gesprekken met het WSW draaiden vooral om de gevolgen van de bredere set aan toetsingscriteria die het fonds heeft opgesteld. Die toetsingscriteria vloeien voort uit de wens van de hele sector om de financiële risico’s scherper te kunnen beoordelen, voordat faciliteringsvolume wordt vrijgegeven. Wij kregen in december het predicaat kredietwaardig en het gevraagde faciliteringsvolume voor 2014. Ook de besprekingen met het CFV hebben we verbreed. Die gaan niet alleen over de solvabiliteit beoordelen, maar ook over onze plannen voor de toekomst. Wij geven inzicht in wat we doen, om zo ook het vertrouwen te verdienen dat onze plannen haalbaar zijn en onze solvabiliteit goed blijft. Wij overleggen verder standaard twee tot drie keer per jaar met de Directie Woningmarkt van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Wij bespreken dan onze interne ontwikkelingen en onze activiteiten. In 2013 gingen we met onze Zaanse collega-corporaties op bezoek bij de woordvoerders volkshuisvesting van de kamerfracties van de VVD en PvdA. Wij benaderden ze om ze inzicht te geven in de praktische aspecten van het functioneren van woningcorporaties. Corporatieverbanden In de ledenvergaderingen en de congressen van Aedes hebben wij onder meer actief bijgedragen aan de discussie over het zogenoemde Aedes-kabinet-akkoord, de discussie over betaalbaarheid die daaraan gekoppeld is en over het invullen van de Herzieningswet. Daarnaast hebben wij deelgenomen aan de stuurgroep die zich richtte op de vraag hoe wij de reputatie van de corporatiesector kunnen verbeteren. In De Vernieuwde Stad treffen de grootste corporaties in het land elkaar regelmatig over de belangrijkste thema’s die in de stedelijke gebieden spelen. Het belangrijkste punt was ook hier de Herzieningswet. Het accent lag daarbij op het werkterrein van corporaties afbakenen, vooral rond herstructurering. Dat leidde tot een gezamenlijke stellingname die in hoofdlijnen ook in de conceptwijziging van de wet (novelle) staat. Andere onderwerpen waren de effecten van de verhuurderheffing en de kwestie van de betaalbaarheid die daaraan gekoppeld is.

12

Jaarverslag 2013

Met de Amsterdamse Federatie van Woning Corporaties (AFWC) stelden we een gezamenlijke visie op, met daarin een aantal nieuwe elementen waarop we ons willen gaan richten. De belangrijkste nieuwe thema’s zijn: flexibele verhuurvormen, duidelijke prioriteit voor de gebieden buiten de ring, sterkere nadruk op de bestaande woningvoorraad en betaalbaarheid door eenvoudiger nieuwbouw en renovatie. Wij zijn nauwer gaan samenwerken met onze collega-corporaties in Amsterdam, bijvoorbeeld door ‘bij elkaar in de keuken’ te gaan kijken om zo van elkaar te leren. We deden dat op bestuurlijk niveau, maar ook op management- en werkniveau, in de vorm van workshops, stages, personeel uitwisselen en stakeholderbijeenkomsten. Met studentenhuisvester DUWO werken wij al een aantal jaren samen bij de bouw en exploitatie van studenteenheden in Amsterdam onder de naam DUWO-Rochdale Combinatie (DRC). In 2013 hebben wij de overeenkomst getekend om het Elseviergebouw, dat allang leegstaat, te transformeren tot studentenwoningen. In totaal beheert DUWO ruim 2.500 eenheden in deze combinatie, waarvan wij er ongeveer 1.850 samen in eigendom hebben. De andere eenheden zijn in exploitatie gegeven in afwachting van sloop of renovatie van een aantal complexen. Ook met WOON op MAAT werken we al jaren samen. De corporatie beheerde tot in 2013 ons bezit in Heemskerk. In 2013 droegen we ons bezit van ongeveer 2.400 eenheden over aan WOON op MAAT. Daarmee hebben we de samenwerking beëindigd. Met de corporaties ZVH en Parteon werken we intensief samen om de Havenbuurt en de wijk Poelenburg in Zaandam te herstructureren. Gemeenten Met de gemeente Amsterdam werken we voor een deel samen via de lijn van de AFWC, bijvoorbeeld rond de prestatieafspraken (Bouwen aan de Stad II). In 2013 waren er via de AFWC gesprekken over nieuwe prestatieafspraken. Daarbij zetten wij in op het beschikbaar maken van gelden voor een stimuleringsfonds om de Westelijke Tuinsteden aan te pakken. Deze gelden stellen stadsdelen en corporaties samen beschikbaar. Samen met de burgemeester, Bureau Jeugdzorg, politie en justitie werkten we op bestuurlijk niveau intensief samen bij de zogenoemde Treiteraanpak. Een resultaat is de afspraak om een aantal containerplekken in de stad aan te wijzen waar huishoudens kunnen worden geplaatst die zware overlast geven en die in een normale woonbuurt niet te handhaven zijn. Ook heeft één van onze bestuurders namens de corporaties zitting in het top-10 team, dat de ergste treiterzaken aanpakt. Met de stadsdelen zelf werkten we veel samen op projectniveau, vooral in de wijken Kolenkit, Jeruzalem, Banne, Nieuwendam-Noord, Bijlmer, Nieuw West en Buitenveldert. Ook met de andere gemeenten zijn we nauwer gaan samenwerken. In Zaanstad gingen we met wethouders en andere corporaties open in gesprek over wat we voor elkaar kunnen betekenen. Met Purmerend en Diemen maakten we in 2013 nieuwe samenwerkingsafspraken. Verder lichtten we ons beleid toe in onder andere raadsvergaderingen in Landsmeer en Zaanstad. Ontwikkelaars en beleggers Afgelopen jaar trad er een verdere verschuiving op van samenwerking met ontwikkelaars naar die met beleggers. Die trend is al vanaf 2011 zichtbaar toen we het eerste nieuwgebouwde complex in Zuidoost verkochten aan een belegger. Onze hoofdlijn is dat wij geen commerciële projecten meer ontwikkelen. Dat staat ook in ons Koersdocument. Uiteraard zullen we de contractuele afspraken die nog lopen nakomen, bijvoorbeeld in het Amstelkwartier in Amster­ dam en Kwadijkerpark in Purmerend. We hebben nog de nodige grondposities en ontwikkelrechten die bestemd waren voor koopprojecten. Die stoten we af aan ontwikkelende aannemers of aan beleggers. In een aantal gevallen doen we dan nog wel de turnkeyontwikkeling, bijvoorbeeld in Breehorn in Amsterdam-Noord. In andere gevallen doen wij afstand van de hele positie, bijvoorbeeld in Karspelhof, de Kinkerbuurt (De Hallen) en de Houthavens. We hadden daarom veel oriënterende gesprekken met grotere en kleinere beleggers die ook in 2013 tot nieuwe resultaten leidden.

13

Jaarverslag 2013

3 Verhuur Onze kerntaak is ervoor te zorgen dat mensen met een laag inkomen betaalbaar en goed kunnen wonen in de gebieden waarin wij actief zijn: Amsterdam, Zaanstad, Purmerend, Diemen en Landsmeer. In 2013 hadden we de volgende doelstellingen en prioriteiten voor verhuur: •

een betaalbaar woningaanbod voor gezinnen met een laag inkomen;

•

voldoende aanbod van woningen voor lage inkomens en bijzondere doelgroepen;

•

voldoende aanbod van huurwoningen voor middeninkomens;

•

hogere huurinkomsten door liberalisatie, minder aftopping voor doelgroepen en extra huurverhoging hogere inkomens;

•

huurachterstanden en huurderving terugbrengen door aansluitende verhuur en door de huurincasso op orde te brengen.

3.1 Woonruimteverdeling in de stadsregio Per 1 januari 2013 werden veranderingen doorgevoerd in de regionale woonruimteverdeling. Rochdale is blij met de veranderingen. Hiermee is de regeldruk verminderd en zijn overbodige regels vervallen. Positieve veranderingen vinden we dat de huisvestingsvergunning voor woningcorporaties is vervallen en dat de voorrangsregeling voor specifieke beroepsgroepen (politie, zorg, onderwijs) in Amsterdam afgeschaft is. Wij zijn het er ook mee eens dat de voorrang voor ouderen voor woningen op de begane grond en eerste etage vervallen is. Deze doelgroep heeft al een goede positie door de lange woonduur. Ook de invoering van het lotingmodel voor maximaal 15% van de vrijgekomen woningen in de sociale sector vinden we een verbetering. Zo krijgen ook starters in de stadsregio een kans.

3.2 Nieuwe verhuringen Tabel 3.1: verhuringen woningen naar prijsklasse 2013 Rochdale

2012 Beheer DUWO*

Totaal

Percentage

Percentage

1.148

2.696

84,6%

86,4%

0

468

14,7%

13,0%

Sociale huur: tot kwaliteitskortingsgrens

158

tot hoge aftoppingsgrens

631

tot huurtoeslaggrens

759

Vrije sectorhuur

468

Overig

22

0

22

0,6%

0,6%

Totaal

2.038

1.148

3.186

100%

100%

Rochdale

Beheer DUWO

Totaal

Percentage

Percentage

*Voor toelichting zie bijlage 1

Tabel 3.2: verhuur volgens Europaregeling 2013 Totaal aantal toewijzingen 2013

2012*

1.548

1.148

2.696

100%

100%

Toewijzingen niet te toetsen volgens Europaregeling

102

0

102

3,8%

12,8%

Toewijzingen wel te toetsen volgens Europaregeling

1.446

1.148

2.594

96,2%%

87,2%

Toewijzing binnen 90%-norm

1.413

1.147

2.560

98,7%

95,9%

Toewijzing buiten 90%-norm

33

1

34

1,3%

4,1%

*Voor toelichting zie bijlage 1

14

Jaarverslag 2013

In 2013 sloten we bijna 3.200 nieuwe huurovereenkomsten. 1.148 verhuringen liepen via DUWO en betroffen studentenwoningen die DUWO voor ons beheert. 2.038 nieuwe huurovereenkomsten sloten we zelf. Zowel de verhuringen die we zelf afhandelden als die via DUWO liepen, bleven ongeveer gelijk aan 2012. (Respectievelijk 2.102 en 1.161 in 2012.) We hebben 6,5% minder woningen met een huurprijs tot de huurtoeslaggrens verhuurd dan in 2012. In de vrije sector waren er 468 verhuringen, tegen 424 in 2012. Willen we in aanmerking blijven komen voor staatssteun, dan moeten we 90% van alle nieuwe verhuringen in de sociale sector verhuren aan huishoudens met een inkomen tot € 34.229. Aan deze eis voldeden we ruimschoots: 98,7% van de vrijgekomen woningen in de sociale sector verhuurden we aan deze doelgroep.

3.3 Verhuringen aan doelgroepen De specifieke doelgroepen waarvoor wij ons extra inzetten zijn: studenten en jongeren, ouderen en bijzondere doelgroepen. Studenten en jongeren Tabel 3.3: verhuringen aan studenten en jongeren

Studenten Jongeren (= verhuurd met jongerencontract)

2013

2012

1.148*

1.161

25

7

*Voor toelichting zie bijlage 1

Tabel 3.4: verhuringen woningen met tijdelijke contracten

Tijdelijke verhuur Antikraak Totaal

2013

2012

438

612

7

58

445

670

Voor jongeren werken we als experiment sinds 2012 met het jongerencontract. Het contract houdt in dat we woningen aanbieden aan jongeren in de leeftijd van 18 tot en met 22 jaar. De huurovereenkomst eindigt automatisch een halfjaar nadat de huurder 26 jaar wordt. Na een voorzichtige start in het voorgaande jaar verhuurden we in 2013 25 woningen met een jongerencontract in Amsterdam. Rochdale gaat het experiment in 2014 ook uitbreiden naar Purmerend. Wij verhuren onze studentenwoningen via DUWO. In 2013 hebben we 1.148 studenten aan woonruimte geholpen. Daarmee bleef het aantal woningen dat aan studenten is verhuurd ongeveer gelijk ten opzichte van 2012. Naast dit aanbod komen ook de woningen die wij op basis van verschillende vormen van tijdelijke contracten aanbieden voornamelijk ten goede aan jongeren en studenten. Het aanbod in de tijdelijke verhuur was de laatste jaren groot door uitstel van sloop- of renovatieprojecten. Dat aanbod daalt nu, doordat er projecten worden uitgevoerd.

15

Jaarverslag 2013

Ouderen Onze ervaringen met de verhuur van gelabelde ouderenwoningen laten zien dat het aanbod voor ouderen ruim is. Zo konden wij voor de seniorenwoningen met zorg in het nieuwbouwcomplex aan het Bezaanjachtplein niet voldoende geïndiceerde ouderen vinden. Daarom hebben we besloten het aantal woningen dat gelabeld was voor ouderen te verlagen. In 2013 kwamen zeven miva-woningen (miva staat voor mindervalide) in ons bezit vrij. Die hebben we opnieuw verhuurd aan mindervaliden. Bijzondere doelgroepen Vanzelfsprekend hebben wij verplichtingen in de gemeentelijke taakstellingen rond de huisvesting van bijzondere doelgroepen. Die verplichtingen zijn we nagekomen. Het gaat daarbij onder andere om asielzoekers, huishoudens uit de maatschappelijke opvang en herhuisvestingskandidaten. In 2013 verhuurden we in totaal 273 woningen aan deze doelgroepen. Meestal ging het om huishoudens die met een urgentieverklaring een woning zochten. We mogen 5% van de nieuwe verhuringen buiten Woningnet om regelen. Dat waren voor 2013 ongeveer 135 woningen. We gebruiken deze mogelijkheid alleen voor noodsituaties. In 2013 kwam dat 14 keer voor. Tabel 3.5: verhuringen aan bijzondere doelgroepen 2013 Begeleid wonen (inclusief intramurale zorg en zelfstandig begeleid wonen)

75

5%-regeling voor noodsituaties

14

Asielzoekers

25

Tweedekansbeleid

1

Woningzoekenden met urgentieverklaring

158

Doorstroomregeling

0

Totaal

273

3.4 Huurprijsbeleid Tabel 3.6: gemiddelde huurprijs woongelegenheden 2013

2012

Sociale huurwoningen

€ 447

€ 420

Alle huurwoningen

€ 470

€ 444

Tabel 3.7: huursomstijging Totaal 2013

Totaal 2012

Woongelegenheden

5,9%

4,2%

waarvan woningen

6,0%

4,1%

waarvan eenheden in verzorgingshuizen

4,2%

2,2%

waarvan wooneenheden

4,2%

6,1%

Overige verhuureenheden*

1,4%

2,5%

Totaal

5,6%

4,1%

*Voor toelichting zie bijlage 1

We zijn genoodzaakt om onze lage huren te verhogen, waarbij we oog houden voor de huishoudens die het meest in de knel zitten. De gemiddelde huurprijs per woning verhoogden we in 2013 van € 444 naar € 470. Dat deden we door de ruimte voor huurverhoging bij de jaarlijkse huurverhoging en bij huurharmonisatie zo optimaal mogelijk te benutten.

16

Jaarverslag 2013

Voor de jaarlijkse huurverhoging maakte het Rijk het voor het eerst mogelijk om een huurverhoging te vragen die naar inkomen gedifferentieerd is. Daarnaast was het voor het eerst sinds vele jaren mogelijk om een huurverhoging te vragen boven inflatie. Beide mogelijkheden hebben we in 2013 volledig benut. Dat betekent dat de lage inkomens een huurverhoging van 4,0% kregen, de middeninkomens een huurverhoging van 4,5% en de hogere inkomens een huurverhoging van 6,5%. De huur van woningen die binnen afzienbare tijd ingrijpend gerenoveerd of gesloopt worden verhoogden we niet. Dit geldt ook voor de huur van woningen met een contract op basis van tijdelijke verhuur. Bij de harmonisatie verhuurden we onze woningen tegen de maximale huurprijs, waarbij we waar nodig rekening hielden met de prestatieafspraken die wij met gemeenten maakten. We topten geen woningen meer af voor specifieke doelgroepen, behalve voor de huishoudens die onder onze ‘betaalbaarheidsmaatregel’ vallen. (Zie hierna.) Zodoende hebben wij de huren in 2013 met gemiddeld 5,9% verhoogd. De huren van de overige eenheden, bijvoorbeeld bedrijfs­ ruimten, parkeerplaatsen en garages, gingen met 1,4% omhoog. Dit percentage is veel lager dan dat voor woningen, vanwege de ongunstige markt voor bedrijfsruimten. Specifieke regelingen Binnen ons woningaanbod willen we ervoor zorgen dat er voldoende aanbod is voor verschillende groepen. Daarvoor namen we in 2013 diverse maatregelen: •

Betaalbaarheidsmaatregel:



Voor de groep huurders die het het moeilijkst heeft, voerden wij in 2013 de betaalbaarheidsmaatregel in. Die maatregel is er voor gezinnen met een inkomen tot € 28.725. Als zij reageren op een huurwoning met een huur tot aan de huurtoeslaggrens, verlagen wij die huur tot de hoge aftopgrens. Sinds de invoering halverwege 2013 pasten we deze maatregel 24 keer toe.

•

Invulling vrije beleidsruimte:



De 10% van de nieuwe verhuringen in de sociale sector die we niet aan de lagere inkomens hoeven te verhuren, gebruiken we voor een deel voor herhuisvestingskandidaten en voor een deel voor gezinnen met een inkomen dat net iets boven de inkomensgrens ligt. Dat zijn gezinnen met ten minste een volwassene en een kind en een inkomen tussen de € 34.229 en € 38.532. Deze groep komt normaal gesproken niet voor een sociale huurwoning in aanmerking, maar kan dankzij deze regeling wel huren. We hielpen zo in 2013 negen gezinnen aan betaalbare huisvesting.

•

Voldoende aanbod voor lagere inkomens:



We zorgen ervoor dat we 75% van onze vrijkomende woningen aanbieden als sociale huurwoning. Daarbovenop komen nog de prestatieafspraken die we hierover met gemeenten hebben gemaakt.

•

Vrije sectorhuur betaalbaar voor middeninkomens:



Wij constateerden dat door de inkomensgrens van de Europaregeling een groep buiten de boot dreigde te vallen. Dat zijn de huishoudens met een te hoog inkomen voor een sociale huurwoning en een te laag inkomen om op de vrije markt een woning te huren. De huisvesting voor deze groep realiseren we door verhuur in de vrije sector. We zorgen ervoor dat 80% van ons vrijkomend aanbod van huurwoningen in de vrije sector onder de € 930 per maand blijft, zodat de woningen bereikbaar zijn voor de middeninkomens. Bij deze woningen krijgen huishoudens met een verzamelinkomen van maximaal € 50.000 voorrang. In 2013 boden we voor deze groep 419 woningen aan. Dat is 90% van de verhuringen in de vrije sector.

17

Jaarverslag 2013

3.5 Huurderving en huurachterstanden Tabel 3.8: huurderving door leegstand (bedragen x 1.000) 2013

2012

Woningen en parkeren

€ 5.553

€ 1.770

Bedrijfsruimten

€ 1.085

€ 1.380

Totaal

€ 6.638

€ 3.150

Tabel 3.9: huurachterstand in 2013 (bedragen x 1.000)

Huurachterstand zittende huurders Huurachterstand als percentage van de brutojaarhuur

Woningen

Overige verhuureenheden

Totaal 2013

Totaal 2012

€ 3.539

€ 633

€ 4.172

€ 3.450

1,6%

3,1%

1,7%

1,4%

De huurderving door leegstand steeg ten opzichte van 2012. Er stonden minder bedrijfsruimten leeg, maar meer woningen en parkeerplaatsen. De toename van de huurderving bij woningen en parkeerplaatsen komt deels doordat we er langer over deden om mutatieonderhoud uit te voeren en een huurder te vinden. Dat had te maken met de reorganisatie. Voor het overige deel werd de toename veroorzaakt door extra leegstand bij renovatieprojecten. Na de zomer namen we maatregelen om de reguliere huurderving terug te dringen. De resultaten hiervan moeten in 2014 zichtbaar worden. Ook de huurachterstand van zittende huurders nam toe ten opzichte van 2012. Dat komt vooral door de crisis, waardoor mensen minder inkomsten hebben.

18

Jaarverslag 2013

4 Dienstverlening In ons Koersdocument geven we aan dat onze dienstverlening verbeteren een van onze prioriteiten is. Sinds 2011 werken we hieraan. Dat doen we via ons interne programma Klant en vanaf oktober 2013 in onze reguliere bedrijfsprocessen. We stelden ons voor 2013 als doel dat onze dienstverlening eind 2013 op peil zou zijn. Daarvoor wilden we het volgende bereiken: •

werken volgens de KWH-normen;

•

verbeterde klantprocessen;

•

een klantvolg- en kennissysteem dat werkt;

•

betere telefonische bereikbaarheid en betere toegankelijkheid.

In 2013 voerden we de voorgenomen verbeteringen door. Zo startten we in maart met het klantvolg- en kennis­ systeem. We leggen de klantcontacten in het systeem vast, zodat we klanten bij een volgend contact beter kunnen helpen. De medewerkers van het KCC hebben zo een gevuld en actueel kennissysteem, waarmee ze veel vragen direct kunnen beantwoorden. In juni introduceerden we één telefoonnummer voor de klant. Daarmee nam onze bereikbaarheid flink toe. Verder startten we met het verbeteren van onze klantprocessen. We hebben bijvoorbeeld het proces klachten­ behandeling op papier verbeterd. Deze veranderingen hebben we vanwege de reorganisatie nog niet geïmplementeerd. In 2014 houden we ook andere klantprocessen tegen het licht. Ook op andere terreinen hebben we onze dienstverlening verder verbeterd. Zo organiseerden we onze werkvloer in multidisciplinaire teams die per geografisch gebied aan een ‘wijktafel’ zitten. Aan tafel zitten onze verhuurmakelaars, sociaal beheerders, wijkbeheerders en opzichters. Door gebiedsgericht te werken weten onze medewerkers meer van ons bezit en van onze klanten. Ook zijn de communicatielijnen tussen medewerkers die elkaar dagelijks nodig hebben zo korter geworden. Dat is goed voor de onderlinge samenwerking en de dienstverlening aan onze klanten. Ondanks deze veranderingen kwam onze dienstverlening in 2013 nog niet op het niveau dat ons voor ogen staat. De dienstverlening was voldoende, maar nog niet goed genoeg. In 2012 zagen we een stijgende lijn in onze dienstverlening, maar in 2013 volgde een terugval. Dat komt vooral door de reorganisatie. Zodoende hebben wij ons doel om het KWH-label te halen in 2013 niet bereikt. We scoorden wel voldoendes, maar de cijfers zakten ten opzichte van het vorige jaar. De gemiddelde score ging van een 7,1 naar een 6,8. De telefonische bereikbaarheid en toegankelijkheid verbeterden in 2013, maar zijn nog niet op het niveau dat we willen hebben. In 2013 belden klanten ongeveer 220.000 keer naar het KCC voor reparatiemeldingen en met andere vragen. Dat is 12% minder dan in 2012 en gemiddeld vergeleken met andere corporaties in Nederland. De daling in het telefoonverkeer geeft aan dat we meer telefoontjes in één keer goed afhandelen. We hebben 88% van alle telefoontjes beantwoord. Dat is 2% onder onze norm van 90%. Het KCC heeft 63% van alle klantcontacten afgehandeld. Deze klanten hoefden niet intern doorverbonden te worden om een antwoord op hun vraag te krijgen en kregen dus sneller een antwoord. In 2014 hebben wij de reorganisatie grotendeels afgerond en verwachten we de vruchten te kunnen plukken van de veranderingen die wij in 2013 hebben doorgevoerd. Dienstverlening aan Verenigingen van Eigenaren Rochdale heeft ondertussen ruim 12.000 huurwoningen die deel uitmaken van een VvE. In totaal hebben wij nu bezit in 287 VvE’s. De VvE-coördinatoren van Rochdale onderhouden de relatie met de VvE’s. In 2013 hebben we besloten niet langer de bestuursrol in alle VvE’s op ons te willen nemen. Wij vinden dat de overige eigenaren een grotere rol in hun eigen VvE moeten spelen. Sinds 2012 bieden wij technisch beheer aan de VvE’s aan. In 2013 maakten 128 VvE’s daar gebruik van, tegen 69 in 2012.

19

Jaarverslag 2013

Geschillenadviescommissie Als huurders formele klachten over onze dienstverlening hebben, kunnen ze daarmee terecht bij onze Geschillen­ adviescommissie. De commissie bestaat uit een onafhankelijke voorzitter, een medewerker van Rochdale, een lid van de Bewonersraad en een secretaris. De commissie adviseert de Raad van Bestuur (RvB) over de behandelde zaken op basis van onderzoek en hoorzittingen. De RvB beslist. De adviezen van de commissie zijn niet alleen bedoeld om incidentele geschillen op te lossen, maar ook om verbeterpunten voor de organisatie te signaleren. In 2013 heeft de commissie acht geschillen binnengekregen. In vier zaken heeft de commissie uitspraak gedaan en heeft ze de klacht gegrond verklaard. De RvB heeft dit advies vervolgens overgenomen. In drie gevallen is de klacht alsnog intern opgelost. Eén zaak loopt nog.

20

Jaarverslag 2013

5 De voorraad Rochdale heeft per eind 2013 ongeveer 41.500 eenheden in eigendom. 38.500 eenheden daarvan zijn woningen en wooneenheden. Daarnaast hebben we vooral garages, parkeerplekken en bedrijfsruimten. Ons bezit bevindt zich in Amsterdam, Zaanstad, Diemen, Purmerend, Landsmeer en enkele eenheden in Almere.

5.1 Kenmerken voorraad Tabel 5.1: huurwoningvoorraad naar gemeente per 31 december 2013

Woningen

Amsterdam

Zaanstad

Diemen

Purmerend

Landsmeer

Almere

Totaal

27.999

3.914

2.288

2.133

322

0

36.656

Overige woon­ gelegenheden*

1.668

97

14

24

18

0

1.821

Garages en parkeer­ plaatsen

1.504

283

140

0

0

2

1.929

Maatschappelijke bedrijfsruimten

218

7

2

7

0

0

234

Commerciële bedrijfsruimten

550

27

4

1

0

1

583

Overige verhuureenheden*

242

10

0

1

0

0

253

32.181

4.338

2.448

2.166

340

3

41.476

Totaal *Voor toelichting zie bijlage 1

Tabel 5.2: eigendom en beheer 2013 Eigendom en beheer Alleen beheer Alleen eigendom Totaal

39.624 169 1.852 41.645

Tabel 5.3: veranderingen in de voorraad (in exploitatie)

Stand begin 2013 Nieuwbouw Aankoop Sloop Samenvoeging Verkoop aan WOM

Woningen DAEB

Woningen nietDAEB

Onzelfstandige wooneenheden

Bedrijfsruimten en overig*

Totaal

37.906

1.653

1.954

3.293

44.806

18

5

131 -224 -3

3

2

25

44

175

-24

-248

0

0

-2.162

-26

-1

-2.189

Verkoop overig

-172

-20

-194

-386

Naar in ontwikkeling

-450

-95

-66

-611

-41

-55

-96

1.821

2.999

41.476

Administratief

1

-1

Huuraanpassing

-750

750

Stand eind 2013

34.295

2.361

*Voor toelichting zie bijlage 1

21

Jaarverslag 2013

Tabel 5.4: huurwoningvoorraad naar huurprijs Amsterdam

Zaanstad

Diemen

Purmerend

Landsmeer

Totaal

Sociale huur < kwaliteitskortingsgrens

8.288

426

244

177

21

9.156

< hoge aftoppingsgrens

13.962

2.214

968

835

138

18.117

< huurtoeslaggrens

5.882

989

889

863

110

8.733

Vrije sectorhuur

1.535

382

201

282

71

2.471

29.667

4.011

2.302

2.157

340

38.477

Totaal

Het merendeel van de eenheden hebben we in eigen beheer. 1.852 eenheden worden door anderen voor ons beheerd. DUWO beheert onze studentenwoningen. Ook Parteon en Stadgenoot beheren woningen voor ons. Verder beheren andere partijen onze parkeergebouwen. Wijzelf beheren in totaal 169 woningen voor Parteon en Inhuizen. In 2013 daalde ons bezit met ongeveer 3.000 eenheden. Dat komt voor het grootste deel door de overdracht van bijna 2.400 eenheden in Heemskerk aan WOON op MAAT. Verder verkochten we bijna 200 woningen aan personen en haalden we ruim 600 eenheden uit de exploitatie om te renoveren. We kregen er ook eenheden bij. Door de oplevering van nieuwbouwprojecten en de aankoop van 2 containers voor Skaeve Huse nam ons bezit toe met ongeveer 200 eenheden. (In tabel 5.3 staan deze onder Nieuwbouw en Aankoop. De aankoop is aankoop uit verbindingen. In paragraaf 6.2 wordt het project Skaeve Huse toegelicht.) Van onze ongeveer 38.500 woningen en wooneenheden hebben er zo’n 36.000 een huurprijs onder de huurtoeslag­ grens. Dat is 94% van het totaal. Bijna 2.500 eenheden zijn geliberaliseerd. Dat zijn 354 eenheden meer dan in 2012. Als we dat afzetten tegen de 468 nieuwe verhuringen in de vrije sector in 2013, betekent dat dat bij slechts 354 van de 468 nieuwe verhuringen de woning overging van de sociale huur naar de vrije sectorhuur. De andere woningen hadden voordat ze opnieuw verhuurd werden al een vrije sectorhuurprijs.

5.2 Strategisch voorraadbeleid Het strategisch voorraadbeleid van Rochdale gaat over de gewenste samenstelling, kwaliteit en prijzen van de vastgoed­portefeuille op langere termijn. Door de verhuurderheffing moeten we keuzes maken om onze kosten en investeringsniveaus verder te verlagen en onze opbrengsten te verhogen. Wij kiezen ervoor om te investeren in het verbeteren van de kwaliteit en de duurzaamheid van onze bestaande sociale voorraad. Daarbij zoeken we sobere en doelmatige oplossingen om ervoor te zorgen dat projecten haalbaar worden en betaalbaar blijven voor onze huurders. Zo kiezen we bijvoorbeeld als dat kan voor renovatie in plaats van sloopnieuwbouw. Verder besloten we al in 2012 niet meer actief te zijn in de commerciële sector. Wij hebben daarin nog wel een aantal lopende projecten waarover afspraken zijn gemaakt. Als er geen dwingende afspraken liggen, proberen wij voor deze posities beleggers of andere afnemers te vinden. Dat is ons in 2013 in vier gevallen gelukt. (Zie paragraaf 5.7) Om onze opbrengsten te verhogen, pasten we ons huurbeleid aan. Voor onze huurwoningen vragen we in principe 100% van de maximale huur. Wel zorgen we ervoor dat minimaal 75% van ons jaarlijks aanbod in de sociale sector blijft en dat 80% van ons aanbod in de vrije sector niet boven de € 930 per maand uitkomt. Daarnaast willen we ongeveer 200 woningen per jaar verkopen. Door te liberaliseren en te verkopen zorgen we ook voor aanbod voor de middeninkomens. In 2013 wezen we extra woningen aan voor verkoop en splitsten we veel complexen. Hierdoor groeide onze verkoop­ vijver (de voorraad woningen die is aangewezen voor verkoop) naar 7.000 woningen. Dit moeten er eind 2014 in totaal 10.000 zijn. Een verkoopvijver van deze omvang hebben we nodig om voldoende woningen in een jaar te kunnen verkopen. Eind 2013 voerden we voor ons hele bezit een conditiemeting volgens de NEN-normen uit. Op basis daarvan kunnen we beter prioriteiten stellen.

22

Jaarverslag 2013

5.3 Onderhoud Rond onderhoud hadden wij de volgende doelstellingen: •

technische kwaliteit van onze woningen verbeteren;

•

F- en G-labels wegwerken;

•

onveilige situaties oplossen;

•

van dagelijks onderhoud verschuiven naar planmatig onderhoud;

•

efficiënter en goedkoper werken.

Ons belangrijkste resultaat was dat we de kosten voor het dagelijks onderhoud met bijna 25% hebben verminderd, vergeleken met 2012. Dat komt doordat we de werkprocessen efficiënter hebben gemaakt en doordat we de normen voor het mutatieonderhoud (schoon, heel en veilig) strikt hanteren. Die normen hebben we in 2012 vastgesteld. Tabel 5.5: onderhoudslasten (x € 1.000)

Klachtenonderhoud Mutatieonderhoud

2013

2012

12.288

15.907

6.102

8.156

Totaal dagelijks onderhoud

18.390

24.063

Planmatig onderhoud

12.855

13.752

Contractonderhoud

4.044

3.991

Bijdrage VvE’s

6.176

5.917

Overig

1.119

Totaal

42.584

47.723

Tabel 5.6: kengetallen onderhoud 2013 Reparatieverzoeken Mutaties

56.530 2.676

Door de kosten van het dagelijks onderhoud te verlagen, ontstaat meer ruimte voor planmatig onderhoud. Dat wordt pas effectief in 2014, omdat we die besteding willen baseren op de conditiemeting die er dan ligt. De uitgaven voor planmatig onderhoud bleven daarom op hetzelfde niveau als in 2012. In totaal gaven we ongeveer € 5,7 mln. minder uit dan begroot. Het planmatig onderhoud bestond hoofdzakelijk uit schilderwerkzaamheden, technische installaties onderhouden, cv-ketels vervangen en asbestsaneringen. In drie van onze complexen pakten we in 2013 onveilige situaties aan: •

Vanwege problemen met legionella pasten we de waterleidingen van een complex in Zaandam aan.

•

In een complex in Diemen vervingen we het metselwerk van de kopgevels.

•

Na de vondst van asbest in een complex in Amsterdam-Noord lieten we asbestsanering uitvoeren.

Als er een calamiteit zoals legionella of asbest is, hanteren wij ons communicatieplan. Dat betekent dat we transparant, duidelijk en actief communiceren met bewoners en pers. De F- en G-labels verbeterden we vooral in het mutatieonderhoud. In paragraaf 5.5 lichten we dit verder toe. We zetten in 2013 ook stappen om het dagelijks onderhoud efficiënter uit te (laten) voeren. Een belangrijke stap was dat de planners van het dagelijks onderhoud van de afdeling KCC verhuisden naar de afdeling Dagelijks Onderhoud. Zo kunnen de planners beter afstemmen met de vakmannen en verbeteren we de plansystematiek. Dat leidt tot efficiëntere planningen, maar ook tot hogere klanttevredenheid.

23

Jaarverslag 2013

5.4 Renovatie en nieuwbouw Tabel 5.7: projecten in uitvoering Projectnaam Amstelkwartier 3A Jan Voermanstraat fase 2 De Boelelaan fase 1 Breehorn fase 1

Type

Start uitvoering

Koop

Sociale huur

Vrije sector

Bedrijfsruimte m²

Parkeerplaatsen

Nieuwbouw

2012

28

1.678

Renovatie

2013

364

1.011

40

Renovatie

2013

Nieuwbouw

2013

Totalen in uitvoering

62

57

2.400

17

80

454

57

5.089

57

Koop

Sociale huur

Vrije sector

Bedrijfsruimte m²

Parkeerplaatsen

80

Tabel 5.8: opgeleverde projecten 2013 Projectnaam

Type

Start uitvoering

Amstelkwartier 4C

Nieuwbouw

2011

Kinkerbuurt fase 3

Renovatie

2012

22

Bezaanjachtplein

Nieuwbouw

2010

149

Bezaanjachtplein Blok 5

Nieuwbouw

2011

Amstelmeerschool

Nieuwbouw

2012

Kop Gravestein

Nieuwbouw

2012

Brede HOED

Nieuwbouw

2012

Westwijk cluster 8

Nieuwbouw

2012

Totaal opgeleverd

78

907

13.146

410

51

41 4.331

18

5 1.592

13

19.976

464

72 243

147

5

Uitvoering Voor 2013 hadden we de projecten met de hoogste prioriteit benoemd en een aantal projecten dat pas kon doorgaan als aan bepaalde voorwaarden was voldaan. In de meeste gevallen was de voorwaarde dat een afnemer bereid was het commerciële programma af te nemen. De projecten uit de groep met de hoogste prioriteit zijn grotendeels gestart. In 2013 zijn we begonnen met: •

De Boelelaan fase 1: renovatie van 119 woningen en transformatie van bedrijfsruimten en 79 studenten­ eenheden. We verbeteren de technische staat, de entrees en de energielabels.

•

Jan Voermanstraat fase 2: dit complex hebben wij overgenomen van Far West. Het bevat 364 appartementen en 4 bedrijfsruimten. In de eerste fase van de renovatie hebben wij in 2012 centrale verwarming en mechanische ventilatie aangebracht. In 2013 is de tweede fase gestart waarbij we de energielabels verbeteren dankzij HR++beglazing en gevelisolatie.

•

Breehorn, fase 1: de sloop en nieuwbouw van dit complex is onderdeel van de vernieuwing van NieuwendamNoord. We bouwen 80 eengezinswoningen. Syntrus Achmea neemt ze uit voor de vrije sectorhuur. In 2013 bereikten we overeenstemming met Syntrus Achmea over de uitname van de woningen, zodat de uitvoering van het project kon starten.

Verder werd de nieuwbouw van Amstelkwartier blok 3A uitgevoerd. Het programma omvat 28 sociale huurwoningen, een kinderdagverblijf en een brede school. De bouw is al in 2012 gestart. De volgende projecten zijn niet gestart: •

Osdorperhof: door vertraging in de planvorming start in januari 2014.

•

Sloop Havenbuurt: er ontstond vertraging, onder andere doordat het langer duurde dan gepland voor we overeenstemming bereikten met de bewoners.

•

Kinkerbuurt fase 4: vanwege onze beperkte investeringsruimte hebben we het project verschoven naar 2014.

•

Fannius Scholtenbuurt AB 25: vanwege onze beperkte investeringsruimte hebben we het project stilgelegd en aangeboden aan een belegger. We hopen het in 2014 te verkopen.

•

Poelenburg Suringarstraat: vanwege onze beperkte investeringsruimte hebben we het project doorgeschoven naar 2014.

24

Jaarverslag 2013

Opleveringen We leverden in totaal 395 woningen, bijna 20.000m2 bedrijfsruimte en meer dan 460 parkeerplaatsen op. Met het Bezaanjachtplein leverden we samen met ontwikkelaar AM een nieuw centrum met winkels, woningen en parkeerplaatsen op in de wijk Banne in Amsterdam-Noord. In het Amstelkwartier realiseerden we 78 nieuwe sociale huurwoningen en 900m2 commerciële bedrijfsruimte. In Nieuwendam-Noord in Amsterdam-Noord kreeg de Waterlandpleinbuurt een impuls met de oplevering van de Brede Amstelmeerschool met een basisschool en een breed scala aan voorzieningen. Verder hebben we opgeleverd: •

Kinkerbuurt fase 3: de renovatie van een monumentaal bouwblok in Amsterdam-West. De 22 woningen hebben we verkocht.

•

Kop Gravestein: de nieuwbouw van 18 sociale huurwoningen en 5 vrije sectorhuurwoningen in AmsterdamZuidoost.

•

De Brede HOED: nieuwbouwproject in Diemen. Wij hebben dit project overgedragen aan de combinatie Van Wijnen/ belegger ASR. Wij nemen het bedrijfsonroerendgoed uit, dat we langjarig verhuurd hebben aan huisartsen en andere sociaal-medische gebruikers.

•

Westwijk Amstelveen: nieuwbouw van 72 koopwoningen die wij contractueel verplicht waren te bouwen. Het project bestaat uit 44 eengezinswoningen en 28 appartementen in Westwijk Amstelveen. Ook hier hebben we inmiddels (februari 2014) alle woningen verkocht.

Projecten in voorbereiding We hadden in 2013 dertien projecten in voorbereiding, die in de komende jaren zullen starten. In de wijk Jeruzalem in Amsterdam-Oost realiseren we samen met Habion een woongebouw met sociale huur­ woningen voor senioren uit de buurt. Wij ontwikkelen, Habion neemt af. Zo kan het project toch doorgaan. De start van de bouw is gepland voor begin 2014. Verder hebben we eind 2013 afspraken gemaakt met DUWO over de uitname van woningen in het Elseviergebouw. De transformatie van het gebouw naar studentenhuisvesting kan in 2014 beginnen; in 2013 zijn de voorbereidende werkzaamheden (asbestverwijdering) al gestart.

5.5 Duurzaamheid Bij het verduurzamen van onze woningen willen wij onze woningen met de slechtste energielabels (F en G) verbeteren. In totaal maakten we 2.021 labelstappen en nam het aantal woningen met een F- of G-label af met ruim vijfhonderd. We hebben de labelstappen vooral in het mutatieonderhoud gemaakt en in de projecten Kinkerbuurt fase 3 en het eerste deel van de Jan Voermanstraat. Tabel 5.9: verdeling energielabels woningen

Label

Eind 2013

Eind 2012

Percentage

Percentage

5%

9%

A B

10%

7%

C

26%

25%

D

30%

28%

E

17%

18%

F

9%

9%

G

3%

4%

100%

100%

Totaal

Het aantal A-labels in ons bezit nam in 2013 af. Dat komt vooral door nieuwbouwwoningen die meer dan tien jaar oud werden. Nieuwbouw tot tien jaar oud krijgt standaard een A-label en moet daarna pas opgenomen worden. Bij opname bleken deze woningen een B-label te krijgen. In 2014 verwachten we veel labelstappen te maken als we de projecten Jan Voermanstraat fase 2, Boelelaan fase 1 en Osdorperhof opleveren.

25

Jaarverslag 2013

5.6 Verkoop Tabel 5.10: verkochte woningen Huurwoningen

Nieuwbouw

Totaal 2013

211

Zittende huurders

8

Overige personen

184

27

8

70

70

192

97

289

Toegelaten instellingen Beleggers en overige Vanuit deelnemingen Totaal

In 2013 verkochten we 289 woningen. Ons doel was 248 woningen uit ons bestaand bezit te verkopen. Dat werden er uiteindelijk 192. Dat dat aantal lager is, komt door de crisis op de woningmarkt en een lage mutatiegraad, waardoor er minder woningen leeg kwamen om te verkopen. Om de verkoop van woningen te stimuleren, hanteren we verschillende regelingen. Met de Startersrenteregeling, Koopgarant en Kopen naar Wens geven we mensen de kans om meer te financieren met minder maandlasten. Dat doen we door per regeling op een andere manier een gedeelte van de last mee te dragen. Deze maatregelen zetten wij per gebied verschillend in, afhankelijk van wat bijvoorbeeld de erfpachtregels toelaten. In 2013 verkochten we 57 woningen via de Startersrenteregeling. In 2014 verwachten we ook te starten met verkoop van woningen via Koopgarant en Kopen naar Wens.

5.7 Kantoren en grondposities Bestaande grondposities en kantoren proberen we zo veel mogelijk af te stoten, als dit mogelijk en haalbaar is. Voor 2013 wilden we twee posities afstoten. Voor drie grondposities hebben we overeenstemming bereikt, maar deze moeten we in 2014 nog verder uitwerken en formaliseren. Dat zijn: •

Gronduitname Karspelhof

•

Houthavens, Amsterdam

•

Pontsteiger, Amsterdam

Voor ons kantoorpand aan de Badhuisweg in Zaandam lukte het ons dit te verhuren. Door uitruil met AM in 2012 is Rochdale nu helemaal eigenaar van de locatie. De locatie is per 1 maart 2013 verhuurd met een koopoptie.

26

Jaarverslag 2013

6 De wijken We willen ervoor zorgen dat de wijken waar wij bezit hebben leefbare wijken zijn. Wij zijn pas tevreden als alle wijken gemiddeld een zeven als rapportcijfer krijgen van de bewoners. In 2013 hadden we ons daarvoor als doel gesteld om: •

wijkgericht te gaan werken;

•

zichtbaar en aanwezig te zijn in onze wijken;

•

te focussen op onze aandachtswijken.

6.1 Leefbaarheid Ons voornemen om wijkgericht te gaan werken realiseerden we volledig. In maart gingen de wijktafels van start. In de wijktafels werken verschillende disciplines samen aan het beheer van de wijken. Ons voornemen om zichtbaar en aanwezig te zijn in de wijk realiseerden wij door wijkbeheerders in te zetten en in elke wijk buurtpunten op te zetten. De buurtpunten gebruiken we bijvoorbeeld als ontvangstruimten voor relaties en als vergaderruimte voor onze bewoners uit de buurt. De focus van onze leefbaarheidsaanpak ligt bij onze aandachtswijken. Dat betekent dat het grootste deel van ons budget en onze inzet naar die wijken gaat. Dit zijn de wijken waar we een substantieel deel van het bezit hebben en waar de leefbaarheid lager dan een zeven scoort. In 2013 werd het tweejarig onderzoek Wonen in Amsterdam en omstreken (WiA) uitgevoerd. Zo konden we meten of onze inzet volgens de bewoners tot resultaten heeft geleid. Uit het onderzoek blijkt dat de leefbaarheid in veel wijken aanmerkelijk is verbeterd, ook in onze aandachtswijken. Zo heeft Bijlmer-Oost ondertussen onze norm gehaald met een score van 7,1. De andere wijken zijn op de goede weg, maar blijven nog wel onze aandacht nodig hebben. Natuurlijk blijven we ook in Bijlmer-Oost gericht actief, om te zorgen dat de leefbaarheid op het bereikte niveau blijft. Tabel 6.1: leefbaarheidsscores van onze aandachtswijken (WIA) Stadsdeel/gemeente

Wijk

2011

2013

Amsterdam Nieuw West

Kolenkit Slotermeer-Noordoost Slotermeer-Zuidwest

6,0 6,4 6,4

6,4 6,5 6,3

Amsterdam-Noord

Banne IJplein Vogelbuurt Nieuwendam-Noord

6,4 6,4 6,5

6,6 6,8 6,7

Amsterdam-Zuidoost

Bijlmer-Centrum Bijlmer-Oost

6,6 6,7

6,8 7,1

Zaandam

Poelenburg

6,7

6,8*

* Dit is het cijfer voor heel Zaandam-Oost

Wederkerigheid We willen dat de relatie met onze huurders wederkeriger wordt en dat onze huurders meer eigen verantwoordelijkheid nemen. Daaraan hebben we in 2013 gewerkt door zelfbeheerprojecten aan te moedigen. Via zelfbeheer bedenken bewoners zelf welke taken in het woningbeheer nodig zijn, besluiten ze zelf wat er moet gebeuren en voeren ze dat eventueel ook zelf uit. Een succesvol voorbeeld is het moestuinenproject in de Van Beuningenstraat in Westerpark, waar bewoners in eigen beheer een moestuin hebben ingericht. Een andere vorm van zelfbeheer is dat bewoners zelf de portieken en gemeenschappelijke ruimten schoonhouden. Rochdale stimuleert dat bewoners zelf zorg dragen voor het schoonhouden van hun gemeenschappelijke ruimten. Dat kunnen ze doen door zelf schoon te maken of door een schoonmaakcontract af te sluiten. In 2013 schaften we de Pro Points af. Dat waren punten die huurders kregen voor goed huurdersgedrag, bijvoor­beeld de huur op tijd betalen en een rol spelen in bewonersparticipatie. Wij vinden dat goed huurdersgedrag vanzelfsprekend is en dat dat hoort bij de eigen verantwoordelijkheid van de huurder. Het geld dat we eerder aan Pro Points besteedden, gebruiken we nu op een andere manier voor de leefbaarheid, bijvoorbeeld door in te zetten op zelfbeheer.

27

Jaarverslag 2013

6.2 Overlast bestrijden Een belangrijke taak bij de leefbaarheid in onze wijken op peil houden of brengen is overlast bestrijden. Overlastklachten In 2013 losten we 512 overlastklachten van de 960 lopende zaken op. Geluidsoverlast was de meest voorkomende klacht, gevolgd door complexe overlastklachten, zoals multiprobleemgezinnen, zorgmeldingen, burenruzies en klachten waarbij agressie, geweld, verslaving en psychische problemen een rol speelden. Treiteraanpak en Skaeve Huse In 2013 ondertekenden wij het convenant Treiteraanpak. Dit convenant is erop gericht intimidatie in de woonomgeving tegen te gaan. Het gaat om stelselmatige treiterijen, bedreigingen en overlast gericht tegen een specifiek persoon of huishouden. Wij tolereren niet dat slachtoffers hiervan zich gedwongen voelen te verhuizen. Treiteraanpak heeft als doel dat de overheid slachtoffers beter beschermt en dat de daders gestopt worden. Het is een samenwerkings­ verband met onder andere de gemeente Amsterdam, hulpverleningsinstanties, politie, justitie en de corporaties. Een van onze bestuurders maakt namens de gezamenlijke corporaties deel uit van het top-10 team, dat de meest complexe treitersituaties beëindigt. Het eerste succes in de treiteraanpak behaalden we in 2013 in Amsterdam-Noord. Samen met de convenantpartners hebben we daar maanden gewerkt aan een intensief traject om een familie in een van onze woningen uit hun woning te zetten. Deze familie intimideerde al jaren buurtbewoners. Wij tolereren dit gedrag niet in onze woningen. Door de samenwerking in de Treiteraanpak konden we nu een vuist maken. De familie kreeg huisvesting via het project Skaeve Huse. Skaeve Huse is een oorspronkelijk Deens concept dat bestaat uit speciale wooncontainers voor mensen die veel overlast veroorzaken. Wij hebben sinds 2013 twee van deze containers op het Zeeburgereiland. Wij hebben de familie in deze containers geplaatst. In de Skaeve Huse proberen we het gedrag van de bewoners bij te sturen. We realiseren ons dat in sommige gevallen bijsturing van gedrag niet mogelijk is en dat de bewoners permanent in het Skaeve Huse-project zullen verblijven. Onrechtmatige bewoning bestrijden Van woonfraude is sprake als mensen zonder toestemming van de corporatie een woning onderhuren of onderverhuren. Woonfraude kan verweven zijn met activiteiten die de leefbaarheid negatief beïnvloeden, zoals kraken, hennepteelt of drugshandel. Daarom bestrijden wij onrechtmatige bewoning en onrechtmatig gebruik van woningen. We hebben hiervoor een eigen afdeling: Bestrijding Onrechtmatige Bewoning (BOB). In 2013 stelden we 232 keer vast dat er sprake was van woonfraude. In 131 gevallen heeft de huurder de huur zelf opgezegd. In 39 gevallen kwam het tot een juridische procedure. Uiteindelijk vond in 15 gevallen een huisuitzetting plaats vanwege woonfraude. Verder hebben wij ook nog drie huurders uit hun woning gezet vanwege hennepteelt. De overige huisuitzettingen in 2013 hadden niet te maken met leefbaarheid, maar met huurachterstanden en het feit dat huurders met de noorderzon vertrokken bleken. Tabel 6.2: huisuitzettingen naar hoofdreden

Huurachterstand Overlast Woonfraude

2013

2012

151

152

1

7

15

17

Hennep

3

*

Noorderzon

9

7

179

183

Totaal * In 2012 niet apart geregistreerd.

28

Jaarverslag 2013

7 Financiën 7.1 Financieel beleid Het financieel beleid van Rochdale is opgenomen in het Koersdocument en is gericht op een gezonde en dus positieve bedrijfsvoering van het te exploiteren bezit. De investeringen van Rochdale worden gefinancierd uit de operationele opbrengsten en de opbrengst van verkopen van bestaand bezit. Het investeringsbeleid van Rochdale voor de actuele meerjarenprognose van 5 jaar, gaat ervan uit dat we geen extra schulden maken voor de financiering van investeringen. Bij het formuleren van voorgenomen activiteiten wordt een afstemming gemaakt met de financiële kaders zoals deze volgen uit het financieel beleid. De doelstellingen van het financiële beleid zijn: •

het waarborgen van de toegang tot de kapitaal- en geldmarkt voor Rochdale en haar dochterondernemingen; dit vereist in ieder geval een positief oordeel over de kredietwaardigheid van Rochdale door het WSW (Waarborgfonds Sociale Woningbouw).

•

het oordeel van het CFV (Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting) over de solvabiliteit en financiële continuïteit resulteert in een normaal toezichtsregime. Er is geen sprake van verscherpt toezicht.

•

het handhaven van een minimale solvabiliteit zowel op basis van marktwaarde in verhuurde staat als bedrijfswaarde.

•

Het voldoen aan de criteria voor solvabiliteit en liquiditeit die het WSW en CFV hanteren.

De doelstellingen van de financiële instrumenten zijn opgenomen op pagina 98 in de jaarrekening.

7.2 Externe toezichthouders Alle woningcorporaties staan onder financieel toezicht van het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV). Tot en met 2012 bracht het CFV twee keer per jaar een oordeel uit over het financieel presteren van een woningcorporatie; het continuïteitsoordeel in het voorjaar en het solvabiliteitsoordeel in het najaar. Het CFV heeft besloten vanaf 2013 op basis van de aangeleverde prognosecijfers over 5 jaar en de verantwoordingsinformatie over het afgelopen jaar één maal per jaar een oordeel te geven over de financiële positie en continuïteit van een corporatie. In het najaar 2013 heeft dit voor het eerst plaatsgevonden. In het monitorgesprek is vastgesteld dat Rochdale voldoet aan de criteria van het normale toezichtsregime. Het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) geeft jaarlijks een oordeel over de kredietwaardigheid van een woning­corporatie. Op basis van de Prospectieve informatie 2013-2017 heeft het WSW in 2013 aangegeven dat Rochdale onveranderd kredietwaardig is. Eind 2013 heeft het WSW ook het faciliteringsvolume voor 2014 beschikbaar gesteld.

7.3 Heemskerk Rochdale was eigenaar van ruim 2000 woningen in Heemskerk welke woningen werden beheerd door de lokale corporatie WOON op MAAT. Op 9 augustus 2013 heeft een taakoverdracht plaatsgevonden, waarbij alle taken, rechten en verplichtingen van Rochdale in Heemskerk zijn overgedragen aan WOON op MAAT. De exploitatie van het vastgoed in Heemskerk is tot het moment van overdracht in de cijfers van Rochdale verwerkt. De feitelijke overdracht heeft middels een activa-passiva transactie plaatsgevonden.

7.4 Marktwaarde Rochdale waardeert haar bezit in de jaarrekening op basis van marktwaarde in verhuurde staat. Hiervoor is gebruik gemaakt van het model van de Investment Property Databank (IPD). Het IPD rekenmodel maakt gebruik van een Discounted Cash Flow (DCF) berekening. Dit betekent dat voor een periode van 15 jaar de inkomsten en uitgaven zo betrouwbaar mogelijk worden geschat en dat deze aan de hand van een disconteringsvoet ‘contant’ worden gemaakt naar het heden. Daarnaast wordt een eindwaarde bepaald na afloop van de DCF-periode van 15 jaar (de zogenaamde exit yield). Het schatten van kosten en opbrengsten wordt gedaan aan de hand van twee scenario’s; doorexploiteren en uitponden. Per complex wordt uiteindelijk het scenario met de hoogste uitkomst gelijk gesteld aan het begrip ‘markt­waarde in verhuurde staat’, zijnde de reële waarde waartegen de waardering van het vastgoed plaatsvindt. De taxaties zijn intern opgesteld en vervolgens door IPD en een ter zake deskundige externe taxateur (Colliers) gevalideerd.

29

Jaarverslag 2013

7.5 Jaarresultaat 2013 De invoering van de verhuurderheffing en de saneringsheffing hebben ons gedwongen om een aantal ingrijpende stappen te zetten. Aan de ene kant hebben we in 2013 onze kosten gereduceerd door de reeds lopende reorganisatie rigoureuzer in te zetten dan aanvankelijk gedacht; we moesten onze bedrijfs- en personeelskosten met circa 20% terugbrengen. Aan de andere kant hebben wij ons huurbeleid aangepast voor het genereren van hogere opbrengsten. Wij hebben besloten om gebruik te maken van de mogelijkheden die de overheid biedt voor het realiseren van een inkomens­ afhankelijke huurverhoging. Ook hebben wij besloten om een hoger percentage (25% in plaats van 20%) van onze nieuwe verhuringen in de vrije sector te realiseren. Tenslotte zijn we meer rendementsgericht gaan werken. Doordat wij ons bezit op marktwaarde zijn gaan waarderen, is voor ons inzichtelijker geworden welke financiële gevolgen onze keuzes hebben. Bijvoorbeeld of de verkoopopbrengst van een woning opweegt tegen de investeringskosten of dat door-exploiteren uiteindelijk een hoger rendement oplevert. In de cijfers over 2013 vertalen deze ontwikkelingen zich als volgt: (in miljoenen euro’s)

2013

2012

Bedrijfsopbrengsten zonder verkoop

264

267

Bedrijfslasten

155

166

Saldo

109

101

Financiële baten en lasten

-67

-73

42

28

Operationeel saldo na rente Waardeverandering

-7

-4

-16

-167

Resultaat voor belasting

19

-143

Belasting

37

-5

1

-2

57

-150

Niet gerealiseerde waardeverandering

Aandeel deelnemingen Jaarresultaat

Operationeel saldo na rente De Bedrijfsopbrengsten zijn in 2013 lager dan in 2012. Daarbij moet bedacht worden dat het Heemskerkse bezit in 2013 slechts voor 7 maanden in de omzet cijfers is verwerkt. Desondanks zijn de totale bedrijfsopbrengsten in 2013 toch bijna gelijk aan de opbrengsten van 2012. De huurverhoging boven inflatie heeft een fors effect op de inkomsten van Rochdale. De bedrijfslasten zijn in 2013 lager dan in 2012. Hierbij moet worden aangetekend dat de verhuurderheffing en sanerings­bijdrage in 2013 € 9,5 mln. hoger zijn dan in 2012. De daling in de kosten wordt veroorzaakt door lagere personele kosten (€ 4 mln.), minder onderhoudsuitgaven (€ 5 mln.) en lagere overige bedrijfslasten (€ 12 mln.). De ingezette koers van kostenreductie begint langzaam zichtbaar te worden en effect te hebben. De daling van de financiële baten en lasten komt voor het overgrote deel door herfinanciering tegen lagere rente. De gemiddelde rente is in 2013 met 28 basispunten afgenomen. De rest van het resultaat is het gevolg van de taakoverdracht aan WOONopMAAT. Al deze ontwikkelingen gecombineerd leiden tot een operationeel saldo na rente, dat € 14 mln. hoger is dan het jaar 2012.

30

Jaarverslag 2013

Overige resultaten Groot effect op het jaarresultaat hebben twee “niet gerealiseerde” posten: de waardeverandering van het vastgoed en de toename van de actieve belastinglatentie. De waardeverandering wordt in de volgende paragraaf nader toegelicht. Door de activa-passiva transactie met WOONopMAAT ontstaat een fiscaal verlies. Dit verlies heeft tot gevolg dat er in de toekomst minder belasting hoeft te worden afgedragen. Deze nog te realiseren lagere belastingafdracht is conform de voorschriften van de RJ gewaardeerd op de balans per 31 december 2013 wat leidt tot een positieve belastingbate in het jaarresultaat 2013.

7.6 Marktwaardeontwikkeling 2013 Vergeleken met het resultaat over 2012 (€ 167 mln. lagere waarde) staat in 2013 een slechts beperkte waardedaling (€ 16 mln.). De ontwikkeling van de marktwaarde laat zich herleiden tot een tweetal ontwikkelingen, te weten enerzijds de ontwikkeling in de voorraad en anderzijds de autonome (markt)ontwikkeling. De voorraadmutaties leiden bij Rochdale in 2013 tot een daling van de waarde met ruim € 27 mln. Dit vindt zijn oorzaak in de verkoop van woningen (waardedaling € 27 mln.), sloop van het Breehorngebied 1e fase en blokken I en M van Jeruzalem (waardedaling € 20 mln.), Renovatie van de eenheden in Osdorperhof (waardedaling € 10 mln.) en de oplevering van projecten Amstelkwartier, Bezaanjachtplein en Brede Hoed (waardetoename van € 30 mln.). De autonome waardemutatie (waarde toename van € 25 mln.) is het gevolg van aanpassingen in uitgangspunten en parameters bij de waardering in 2013. De belangrijkste aanpassingen betreffen de stijging van de markthuur en de aanpassing van de vrije verkoopwaarde(stijging), de effecten van het woonakkoord en de veranderende omstandigheden op de BOG-markt. De effecten van het woonakkoord zijn zichtbaar bij verschillende parameters: de verhuurderheffing (betaling aan het Rijk) , de huurverhoging boven inflatie, de stijging van de contracthuren. Als gevolg van de gewijzigde omstandig­ heden zijn ook de disconteringsvoet en de exit yield aangepast. Per saldo hebben deze aanpassingen een vrijwel neutraal effect op de waardering. Binnen de BOG-portefeuille staan de markthuren onder druk. De markthuren zijn getoetst aan de eigen verhuringen en de externe taxateur heeft een advies gegeven. Als gevolg van de lagere markthuren is de waarde van de BOG portefeuille met € 8 mln. euro afgenomen. Tevens zijn disconteringsvoet en exit yield van de portefeuille verhoogd op basis van marktontwikkelingen, resulterend in een waardedaling van respectievelijk € 4 mln. en € 3 mln.

7.7 Financiële positie Het positieve jaarresultaat leidt tot een verbetering van onze financiële positie eind 2013. Ondanks de positieve ontwikkelingen blijft het noodzakelijk om de kasstromen scherp in de gaten te houden. Dit vertaalt zich naar een in de komende jaren beperkt investeringsprogramma waarbij de investeringen niet groter zijn dan het saldo van de exploitatie plus verkoopopbrengsten. Tegenvallende exploitatie- of verkoopopbrengsten hebben een directe bijstelling van investeringen tot gevolg. Om dit in goede banen te leiden, worden de in een jaarschijf van de meerjarenplanning opgenomen investeringen verspreid over het jaar, als het saldo het toelaat, vrijgegeven. Binnen de exploitatie wordt gestreefd naar lagere kosten en hogere opbrengsten.

7.8 Financiering Rochdale heeft ultimo 2013 een leningenportefeuille van € 1.573 mln. ten opzichte van € 1.648 mln. ultimo 2012. Rochdale heeft in 2013 voor een bedrag van € 142 mln. aan nieuwe geborgde leningen aangetrokken. Daar staan reguliere en eind aflossingen tegenover van € 217 mln. waarbij € 78 mln. wordt veroorzaakt door de activa-passiva transactie met WOONopMAAT. Per saldo is de liquiditeitspositie van Rochdale sterk verbeterd in 2013. De positieve operationele en (des) investerings­ kasstromen hebben ertoe geleid dat deze is gestegen van negatief € 6 mln. aan het begin van 2013 tot € 32 mln. aan het eind van 2013. Een belangrijke toename van dit saldo wordt veroorzaakt door het feit dat Rochdale per 1 oktober 2013 een bedrag van € 18,4 mln. heeft aangetrokken van lening met een terugstort faciliteit bij de BNG Bank.

31

Jaarverslag 2013

De gemiddelde gewogen rentevoet van de leningenportefeuille in 2013 bedroeg 4,09% (2012: 4,32%). Zekerstelling van de beschikbaarheid van financiering en beheersing van de rentelasten en renterisico’s is van groot belang voor de financiële continuïteit van Rochdale. Daarom vindt periodiek overleg plaats over het treasurybeleid in de treasurycommissie. Hierbij wordt Rochdale ondersteund door een adviesbureau op het gebied van treasury.

7.9 Toekomst Op basis van de meerjarenbegroting zal het aantal personeelsleden uitkomen op ongeveer 400 fte eind 2014. De begrote investeringen voor 2014 bedragen € 67 mln. Dit zal nagenoeg geheel worden gefinancierd uit verkoopopbrengsten. De langlopende leningen zullen naar verwachting per saldo met € 27 mln. afnemen.

7.10 Risicobeheersing Jaarlijks stelt Rochdale een risicoprofiel op. Daarvoor vormen de strategie en doelstellingen van Rochdale het uitgangspunt. Risicomanagement heeft als doel de risico’s te beheersen, zodat ze het realiseren van de organisatiedoelen niet belemmeren. Het systeem van risicomanagement geeft inzicht in de kwetsbaarheid van de bedrijfsprocessen en helpt Rochdale om de belangrijkste risico’s te monitoren, en om aanvullende beheersmaatregelen te nemen, als dat nodig is. De Raad van Commissarissen (RvC) heeft het systeem van risicomanagement besproken en goedgekeurd. Afbeelding 7.1: schema risicobeheersing

In deze paragraaf beschrijven wij het proces van risicomanagement. We onderscheiden de volgende stappen: •

een risicoregister samenstellen (identificeren) en de risico’s analyseren;

•

de kans en de impact van de risico’s inschatten en beoordelen;

• risicobeheersing; •

32

de uitvoering van beheersmaatregelen monitoren.

Jaarverslag 2013

Risicoregister De belangrijkste risico’s staan in de jaarplannen van de verschillende afdelingen. Het management heeft per risico aangegeven hoe en in welke mate de afdeling het risico beheerst. Ook geeft het management aan in hoeverre de afdeling het risico beter kan beheersen. Deze risico’s vormen samen het risicoregister van Rochdale. Jaarlijks actualiseren we dat. Risico’s analyseren, inschatten en beoordelen We zetten verschillende instrumenten in om risico’s te analyseren, in te schatten en te beoordelen: •

organisatiebrede Risicoanalyse-stemsessie;

•

stresstest en monte-carlosimulatie;

•

toprisico’s vaststellen.

Organisatiebrede Risicoanalyse Nadat we het risicoregister hadden geactualiseerd, voerden we een risico-inschatting en -beoordeling uit om de top­risico’s voor begrotingsjaar 2014 vast te stellen. Dat deden we door middel van: •

een online vragenlijst die het management, de RvB en enkele medewerkers invullen. Dit is een organisatiebrede risicoanalyse;

•

interviews met zes externe stakeholders over de risico’s van Rochdale;

•

een discussie met de RvC op basis van een online vragenlijst die de leden van de RvC hadden ingevuld.

De RvB heeft deze analyse gebruikt om de toprisico’s voor Rochdale voor 2014 te bepalen. Scenarioanalyse en monte-carlosimulatie Jaarlijks voert Rochdale een scenarioanalyse en een monte-carlosimulatie uit op de meerjarenbegroting. Dat is een onderdeel van het begrotingsproces. Voor de scenarioanalyse nemen we in het doorgerekende scenario stress­ situaties op, bijvoorbeeld: minder verkopen, teruglopende koopkracht, lagere huurverhoging. Voor 2013 hebben wij ook diverse variabelen rond de verhuurderheffing opgenomen. Zodoende moesten wij uiteindelijk de begroting 2013 opnieuw vaststellen. Dankzij deze test hebben wij beter inzicht in de variabelen die voor zwaar weer kunnen zorgen en de impact van deze variabelen. Wij hebben een lijst met ingrepen opgesteld die wij kunnen inzetten als het voorgenomen beleid niet wordt of niet kan worden uitgevoerd. Daarnaast maken wij jaarlijks via een monte-carlosimulatie in het pakket Wals een risicoanalyse van de meerjarenbegroting. Hierbij kijken we vooral naar macro-economische risico’s; risico’s die wij zelf niet kunnen beïnvloeden. Zo krijgen we inzicht in de gevolgen van deze macro-economische ontwikkelingen op onze solvabiliteit en de mate waarin wij aan onze renteverplichtingen kunnen voldoen. Toprisico’s vaststellen Om prioriteiten te stellen in het risicomanagement bepaalt de RvB het risicoprofiel van Rochdale en selecteert de raad risico’s die wij in 2014 beter moeten beheersen: de toprisico’s. Dat doet de RvB op basis van de uitkomsten van de organisatiebrede risicoanalyse, de stresstest, de monte-carlosimulatie en gesprekken met relevante externen. Daarnaast heeft de RvB bij het vaststellen van de toprisico’s ook rekening gehouden met de mate waarin de organisatie nog beter risico’s kan beheersen. Voor 2014 hebben wij de volgende top vijf samengesteld: •

planmatig onderhoud/inkoop onderhoud;

•

PRIMA handelen/organisatiecultuur;

• verkoop; •

bedrijfsonroerendgoed (BOG);

•

personeel (o.a. ziekteverzuim);

33

Jaarverslag 2013

Planmatig onderhoud/inkoop onderhoud Begin 2013 hadden we nog geen goed beeld van de conditie van onze complexen. Daarom voerden we in de loop van het jaar een conditiemeting uit volgens de NEN-normen. Verder vonden we ons inkoopproces te weinig robuust; gezien de omvang van ons woningbezit zouden we scherper moeten kunnen inkopen. Aan de hand van de conditiemeting zullen we komend jaar de technische meerjarenplanning verder professionaliseren. Daarnaast formeren we een inkoopteam om het inkoopproces te verbeteren. PRIMA/organisatiecultuur In de afgelopen jaren stond het bevorderen van een PRIMA-cultuur centraal: Professioneel, Resultaat- en Klantgericht, Integer, Maatschappelijk betrokken en Aanspreekbaar. Niet alleen de noodzakelijke krimp, maar ook de reorganisatie van 2013 is een aanleiding geweest om onze cultuur en werkwijze te veranderen. We streven naar een zakelijker, samen­werkingsgerichte cultuur en werkwijze waarbij verantwoordelijkheden lager in de organisatie liggen. Omdat de reorganisatie veel interne onrust met zich meebrengt is dit een opgave waar we komend jaar veel aandacht aan zullen besteden. Verkoop Als Rochdale haar verkoopdoelstellingen niet haalt, heeft dit veel effect. Als we de verkoopaantallen niet halen, is er onvoldoende cashflow. In 2013 hebben we hard gewerkt om de verkoopvijver te vergroten, maar door de lage mutatiegraad komen er weinig woningen vrij voor de verkoop. Dit blijft een aandachtspunt voor 2014. Een belangrijke randvoorwaarde hierbij is dat we voldoen aan de verkoopregels die het ministerie heeft gesteld voor de verkoop van corporatiewoningen. Bedrijfsonroerendgoed Rochdale bezit 900 bedrijfsruimtes en ongeveer 2.100 parkeerplaatsen. Landelijk gezien staan steeds meer winkel­ panden leeg. Ook Rochdale heeft te maken met een hoge leegstand; voor bepaalde objecten is de leegstand zelfs hardnekkig. Daarnaast zien we verbeteringskansen voor het administratief beheer. Daarom hebben we een nieuw BOG-team aangesteld. Dat onderhoudt het contact met onze BOG-huurders en heeft als doelstelling de leegstaande bedrijfspanden verhuurbaarder te maken en de administratie op orde te brengen. Personeel (o.a. ziekteverzuim) Vanwege onze reorganisatie konden we weinig investeren in opleidingen. Ook was er veel onzekerheid voor het personeel. Dat resulteerde in veel ziekteverzuim. We hebben een actiegroep ziekteverzuim ingesteld en troffen voorbereidingen voor investeringen in het personeel in 2014. Zo hebben we een strategisch opleidingsplan opgesteld en hebben we een traject gestart om leiderschap in onze organisatie te ontwikkelen. Risico’s beheersen en monitoren Rochdale heeft het intern risico’s beheersen en monitoren langs de volgende lijnen georganiseerd: •

Het management stelt verbeterplannen voor de toprisico’s op en voert ze uit. De afdeling Interne Beheersing regisseert en monitort de voortgang van de verbeterplannen en rapporteert hierover tweemaal per jaar aan de RvB.

•

De afdeling Interne Beheersing voert audits uit om te toetsen of de afdelingen de beheersmaatregelen uitvoeren. Dat doet ze op basis van een auditplan dat de RvB en de RvC vooraf vaststellen. De RvC ontvangt jaarlijks een verslag van de activiteiten van de afdeling Interne Beheersing met een samenvatting van de auditbevindingen. Daarnaast rapporteert de afdeling tweemaal per jaar over wat de organisatie concreet doet met de auditbevindingen.



Wij werken met een riskbased auditbenadering. Dat betekent dat we bij audits de nadruk leggen op toetsen hoe de organisatie risico’s beheerst. In 2013 heeft Interne Beheersing audits uitgevoerd rond:



- mutatieonderhoud en managementrapportage onderhoud;



- verhuur, vastlegging inkomenstoets en woningtoewijzing;



- de betaalmodule;



- bedrijfsonroerendgoed;



- ziekteverzuim.

34

Jaarverslag 2013

•

We beleggen het beheersen van de operationele risico’s binnen de lijnorganisatie. Dat betekent dat elke afdeling een overzicht van risico’s en beheersmaatregelen in haar jaarplan opneemt. Deze risico’s beheersen we vooral in de procedures en richtlijnen. Wij nemen de risico’s, beheersmaatregelen en functiescheidingen expliciet op in de procesbeschrijvingen. Zo is duidelijk wie wat doet om het risico te beheersen. Dit draagt eraan bij dat medewerkers zich bewust zijn van de risico’s.

•

Voor projectontwikkeling hanteert Rochdale een standaardleidraad waarin veel aandacht is voor risico­ management. Projecten kennen verschillende besluitvormingsmomenten en -documenten. De besluitvormingsdocumenten hebben een risicoparagraaf. Daarin staan het risico, de beheersmaatregelen, de kansen en de mogelijke financiële impact van het risico.

•

Rochdale heeft een verzekeringsportefeuille om de verzekerbare risico’s te beheersen. Wij hebben onder meer de mogelijke gevolgen van risico’s rond bestaand vastgoed, projecten, personeel en aansprakelijkheid verzekerd. We evalueren de portefeuille ten minste jaarlijks. Dan bepalen we ook onder- en oververzekering. Uiteindelijk stelt de RvB de portefeuille vast.

35

Jaarverslag 2013

8 De organisatie Voor 2013 stelden we ons de volgende hoofddoelen voor onze organisatie: •

de afdelingen Wonen en Zakelijke Markten zijn ingericht;

•

de buurtpunten zijn gerealiseerd;

•

er ligt een plan om medewerkers duurzaam inzetbaar te maken;

•

we hebben een mobiliteitsplan;

•

het ziekteverzuim is maximaal 6,0%.

8.1 Ontwikkelingen in de organisatie De organisatie stond hoofdzakelijk in het teken van organisatiewijziging en reorganisatie. De plannen voor de organisatiewijziging lagen er al toen het eind 2012 noodzakelijk bleek om extra te reorganiseren. De organisatiewijziging betekende dat per maart 2013 onze drie vestigingen opgingen in één afdeling Wonen, een afdeling Zakelijke Markten en dat we de afdeling Onderhoud aanpasten. Ook startten we met wijkgericht werken in de vorm van wijktafels en buurtpunten. In de eerste helft van 2013 hebben we daarnaast een reorganisatieplan opgesteld om de organisatiekosten nog verder te beperken: we moesten met 20% krimpen. Een belangrijke hoofdlijn van het plan was de organisatie platter maken door de directielaag tussen de RvB en managers te schrappen. Een andere belangrijke hoofdlijn was de afdeling Projectontwikkeling fors te verkleinen en vervolgens samen te voegen met de afdeling Planmatig Onderhoud. Dat was een gevolg van de verder gekrompen portefeuille. De subafdeling Dagelijks Onderhoud gaat als zelfstandige afdeling verder. Van bijna alle afdelingen hebben we de formatie in 2013 verkleind. Wij hebben het reorganisatieplan uitgebreid met de ondernemingsraad (OR) besproken. Die heeft er uiteindelijk een positief advies over uitgebracht. Afbeelding 8.1: de nieuwe organisatiestructuur

Directeur-Bestuurder Wonen en Zakelijke Markt

Directeur-Bestuurder Vastgoed en Beleid (Voorzitter RvB)

Directeur-Bestuurder Financiën en Bedrijfsvoering

Woonservice

Staf

Vastgoed

Bestuurlijke Zaken

Financiële Administratie

Planning & Control

Sociaal- en Wijkbeheer

Dagelijks Onderhoud

Strategie & Beleid

Personeel & Organisatie

Juridische Zaken

Communicatie

Zakelijke Markt

Incasso

ICT

Facilitaire Diensten

Treasury

Interne Beheersing

KCC

36

Jaarverslag 2013

Tabel 8.1: aantal fte’s in dienst Eind 2013

Eind 2012

404,9

457,3

Vaste contracten Tijdelijke contracten

18,1

28,7

Totaal reguliere fte’s

423,0

486,0

Inleners Totaal

26,7

45,8

449,7

531,8

De formatie van heel Rochdale daalde in 2013 met 82 fte. Een deel van de krimp realiseren we pas in 2014. Tot eind 2014 vertrekt nog een deel van de medewerkers, en daardoor daalt de reguliere formatie nog verder. We liggen dan ook op koers richting onze doelstelling van ongeveer 400 fte’s voor onze reguliere formatie per eind 2014.

8.2 Professionele en gemotiveerde medewerkers In ons Koersdocument hebben we als doel gesteld dat onze medewerkers professioneel en gemotiveerd zijn. Dat is ook een onderdeel van onze reorganisatie. Tweede fase reorganisatie De eerste fase van de reorganisatie bestond uit het veranderen van de organisatiestructuur en het verminderen van het aantal personeelsleden en de inleen. De tweede fase bestaat uit de werkcultuur veranderen. De RvB en de OR benoemden daarvoor drie kernwaarden: •

een zakelijker cultuur en werkwijze;

•

een meer samenwerkingsgerichte cultuur en werkwijze;

•

verantwoordelijkheden lager in de organisatie leggen.

In de tweede helft van 2013 maakte elke afdeling een startplan waarin ze aangeeft hoe ze aan de kernwaarden werkt. Verder hebben we rond samenwerking al stappen gemaakt door te gaan werken met onder andere wijktafels. Die bleken overigens in de praktijk nog niet goed te werken en daarom zetten we een verbetertraject in. Dat deden we in de vorm van een Kgotla, een Afrikaanse manier van vergaderen en besluiten nemen, waarbij de dialoog centraal staat. Dit traject loopt door in het eerste kwartaal van 2014. Daarnaast gaan we in 2014 ook enkele werkprocessen verbeteren via de leanmethode. In de reorganisatie willen we ook het ziekteverzuim verlagen. Daarvoor stelden we in het vierde kwartaal een actiegroep in. De actiegroep richt zich vooral op: •

verzuimgevallen analyseren;

•

het verzuim en de uitvoering van protocollen monitoren;

•

rapportages voor de RvB en het management.

Tabel 8.2: ziekteverzuim

Percentage

2013

2012

7,4%

7,0%

Het cumulatieve ziekteverzuim is vanaf de start in januari 2013 gedaald van ruim 9% naar uiteindelijk 7,4%. Opvallend is dat in 2013 het aantal ziekmeldingen per maand daalde van ruim 100 in januari naar rond de 20 in december. Ook daalde de gemiddelde verzuimduur van ruim 7 dagen naar 4 dagen. Door de reorganisatie was het ziekteverzuim over 2013 nog wel hoger dan onze doelstelling van 6,0%.

37

Jaarverslag 2013

Duurzame inzetbaarheid en leiderschapsontwikkeling Vanwege de reorganisatie besloten we om activiteiten die we gepland hadden voor duurzame inzetbaarheid en leider­schapsontwikkeling voor een deel uit te stellen. Het was niet haalbaar en niet wenselijk om hieraan tijdens de reorganisatie te werken. In 2014 starten we met het plan voor duurzame inzetbaarheid. Het traject voor leiderschapsontwikkeling begon al wel in 2013, maar pas na de zomer. De eerste periode gebruikten we om de kwaliteiten en aandachtspunten van de leidinggevenden in kaart te brengen. Begin 2014 maakten we voor elke leidinggevende een persoonlijk opleidingsplan. Het ontwikkelingstraject loopt door tot begin 2015.

8.3 Interne bedrijfsvoering verduurzamen We hebben onze interne bedrijfsvoering verder verduurzaamd. Zo sloten we een contract om vanaf 1 januari 2014 over te gaan op groene stroom voor ons kantoor. Verder hebben we verschillende maatregelen genomen om in ons kantoor en wagenpark energie te besparen. Dit deden we onder andere door kleinere bussen voor onze vakmannen in te zetten en waar mogelijk twee vakmannen op één bus te laten rijden. Ook proberen we afval beter te scheiden en minder papier te gebruiken. Een mobiliteitsplan maken hebben we vanwege de reorganisatie doorgeschoven naar 2014.

8.4 Integriteit Binnen Rochdale bestaat een Integriteitscommissie die regelmatig vergadert over de voortgang rondom integriteit. We hebben een (externe) commissie Melding Mogelijke Misstanden die integriteitskwesties onderzoekt en daarover adviseert aan de RvB. Verder houden we elk jaar een bijeenkomst over integriteit voor nieuwe medewerkers. Voor nieuwe medewerkers op kwetsbare functies is een integriteitsonderzoek een onderdeel van de werving en selectie. Daarnaast speelden in 2013 de volgende specifieke zaken: •

Herziening reglementen: we hebben voorstellen gedaan om de reglementen rond integriteit te verbeteren. In januari 2014 heeft de RvC het nieuwe reglement goedgekeurd.

•

Aandacht voor afdeling Onderhoud: in 2012 en begin 2013 speelden er diverse integriteitszaken waarbij personeel van de afdeling Onderhoud betrokken was. We besteedden uitgebreid aandacht aan de vragen van de medewerkers van de afdeling en gaven uitleg over wat wel en niet toegestaan is.

•

Integriteit bij partners: wij willen samenwerken met integere partners. We besloten daarom om integriteit aan de orde te stellen in het jaarlijks evaluatiegesprek met bedrijven die dagelijks en planmatig onderhoud uitvoeren. Ook sturen wij een beknopte versie van onze gedragscode mee met de mantelovereenkomst met toeleveranciers en bij aanbestedingen. We verlangen dat de toeleverancier de gedragscode onderschrijft.

•

Afgehandelde integriteitskwesties: we handelden vijf integriteitszaken af. Een daarvan ging over een melding uit 2012. De andere vier zaken zijn in 2013 bij de RvB gemeld. In een zaak gaven we een schriftelijke berisping en in twee zaken ontsloegen we de betrokken medewerker. In de andere twee zaken kwamen geen feiten boven water die te maken hebben met handelen in strijd met de gedragscode. We hebben besloten deze zaken te sluiten. Per 31 december 2013 hadden we geen zaken in behandeling.

8.5 Verbindingen Algemeen Een corporatie kan voor het uitvoeren van haar activiteiten een samenwerkingsverband aangaan met derden. In de volkshuisvestingregelgeving is het oprichten van een aparte organisatie of het opzetten van een samenwerkingsverband toegestaan als dat bijdraagt aan de kerntaken van een toegelaten instelling en als hetzelfde resultaat niet op een andere manier kan worden bereikt. Zulke samenwerkingsverbanden noemen wij verbindingen. In het door de Raad van Commissarissen goedgekeurde reglement verbindingen is geregeld binnen welke (risico-) kaders de Raad van Bestuur beslissingen neemt over het aangaan, vormgeven, wijzigen, in stand houden en afstoten van verbindingen en sturing geeft aan verbindingen.

38

Jaarverslag 2013

Bepaalde besluiten kunnen door de Raad van Bestuur niet gedelegeerd of gemandateerd worden aan andere organen of functionarissen van Woningstichting Rochdale. Het betreft de volgende besluiten: •

het (doen) oprichten van dochtervennootschappen;

•

het deelnemen in ondernemingen;

•

het verminderen en het afstoten van een belang in deelnemingen;

•

het liquideren van deelnemingen;

•

het aangaan van duurzame samenwerking met andere partijen

De Raad van Commissarissen houdt toezicht op het te voeren beleid, het gevoerde beleid en de algemene gang van zaken ten aanzien van verbindingen en toetst in dit kader ook of de Raad van Bestuur in control is ten aanzien van de verbindingen en of een evenwichtige spreiding van risico’s tussen de samenwerkingspartners is toegepast. De Raad van Commissarissen ontvangt twee keer per jaar een rapportage over de verbindingen. Ten aanzien van iedere (voorgenomen) verbinding is de Raad van Bestuur verantwoordelijk voor systematische, onderbouwde en schriftelijke vastlegging van het beleid en de besluitvorming ten aanzien van die (voorgenomen) verbinding. Bij het positioneren van de verbindingen in de juridische structuur maakt Woningstichting Rochdale een onderscheid tussen verbindingen die betrekking hebben op (vastgoed) projecten en overige verbindingen die veelal volkshuis­ vestelijk van aard zijn. De activiteiten die in de verbindingen zijn ondergebracht kwalificeren als toegestaan. Structuur Per 31 december 2013 heeft Woningstichting Rochdale een belang in 33 verbindingen (zie ook overzicht op pagina 44, 45). In het derde kwartaal heeft een fusie plaats gevonden tussen Rochdale Holding B.V. (4). en Rochdale 2008 B.V (009). Deze laatste is opgericht met het oog op fiscale doeleinden. Echter de deelneming is sinds begin 2011 een lege B.V. Na de overdracht van het bezit van Woningstichting Rochdale in Heemskerk aan WOONopMAAT in het derde kwartaal, heeft de Stichting Exploitatie Kantoorgebouw Jan Ligthartstraat 5 Heemskerk (903) de openstaande lening aan Woningstichting Rochdale ingelost. Hierna is de namens Rochdale aangestelde bestuurder N.T.J. Overdevest uitgeschreven en is de stichting geen verbinding van Woningstichting Rochdale meer. Tabel 8.3: verloopoverzicht verbindingen 2013 Overig

31-12-2013

Interne organisatorische verbindingen

31-12-2012 6

-1

5

Volkshuisvestelijke verbindingen

4

-1

3

Productie verbindingen Overige verbindingen Totaal

Aankoop

Verkoop

Gesplitst

Opgeheven

22

22

3

3

35

0

0

0

0

-2

33

39

Jaarverslag 2013

Woningstichting Rochdale had op 31 december 2013 de onderstaande verbindingen. Rochdale Onderhoud B.V. (02) Rochdale Onderhoud B.V. voert onderhoudsactiviteiten uit aan woningen in het werkgebied van Woningstichting Rochdale. Onder de werkzaamheden vallen onder meer dagelijks onderhoud, medische aanpassingen en contract­ onderhoud. Rochdale Projectontwikkeling B.V. (03) De activiteiten van deze B.V. zijn vanaf 1 januari 2012 verplaatst naar de afdeling projectontwikkeling. Deze afdeling valt onder Woningstichting Rochdale. Er zijn per 1 januari 2012 geen medewerkers meer in dienst van de B.V. De activiteiten zijn beëindigd. Rochdale heeft zich via deponering van een aansprakelijkheidsverklaring bij de Kamer van Koophandel aansprakelijk gesteld voor de schulden van deze vennootschap. Rochdale Holding B.V. (04) Rochdale Holding B.V. heeft als doel het oprichten van, deelnemen in, het bestuur voeren over en het zich op enige andere wijze financieel interesseren in andere vennootschappen en ondernemingen. In 2013 is besloten om Rochdale Holding B.V. te laten fuseren met Rochdale Participaties B.V. Beide zijn 100% eigendom van Woningstichting Rochdale. Rochdale Holding zal de verkrijgende vennootschap zijn. Rochdale Exploitatie en Projectontwikkeling B.V. (05) Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V. vervult in voorkomende gevallen de rol van (beherend) vennoot in cv-constructies of de rol van aandeelhouder in projectontwikkelingsactiviteiten. Rochdale Participaties B.V. (7) Rochdale Participaties B.V. heeft als primair doel het financieren van (project)deelnemingen van met name comman­ ditaire vennootschappen. In het vierde kwartaal is besloten om Rochdale Holding B.V. te laten fuseren met Rochdale Participaties B.V. Beide zijn 100% eigendom van Woningstichting Rochdale. Rochdale Holding zal de verkrijgende vennootschap zijn. Woningnet N.V. (11) WoningNet N.V. is een samenwerkingsverband van een groot aantal corporaties uit het ROA-gebied en ook van andere woningmarktgebieden met als gemeenschappelijk doel werkzaam te zijn op het gebied van de woonruimte­ verdeling. Robora Zuidoost V.O.F. (101) Dit is een V.O.F. samen met Bouwfonds. In 2013 zijn van het project Karspelhof fase 1 van de per eind 2012 nog te koop staande 6 woningen 5 woningen verkocht en getransporteerd; één woning is verkocht maar nog niet getransporteerd. De overige projecten binnen Robora Zuidoost (inclusief Karspelhof fase 2 B) staan “on hold”. In het kader van de lump-sum gronddeal van het project Karspelhof was V.O.F. Robora contractueel verplicht het laatste van de drie delen grond af te nemen voor een bedrag van € 8,8 mln. Rochdale heeft overeenstemming bereikt met de gemeente om af te zien van deze gronduitname. Het akkoord omvat de afspraak dat Rochdale als tegenprestatie afstand doet van een aantal grondposities elders in Amsterdam en een korting wordt gegeven op de uitnameprijs van de grond. De historische plankosten worden niet vergoed. Met de medevennoot is over bovenstaande overeenkomst eind 2013 overeenstemming bereikt die nog wel uitgewerkt en geformaliseerd moet worden. De Jonge Voorn B.V. (102) en de Jonge Voorn C.V. (143) Dit betreft een grondpositie in Koog aan de Zaan. Samenwerking met BNG. Er is een pachter gevonden die de grondpositie tijdelijk gebruikt als paintball terrein. Er zijn geen specifieke ontwikkelingen in deze entiteiten.

40

Jaarverslag 2013

Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F. (105) Dit betreft een ontwikkeling in de Houthaven in Amsterdam gezamenlijk met 2 andere corporaties en Bouwfonds. Met de gemeente is overeenstemming bereikt over ontbinding van het grondcontract die in 2014 zal worden uitgewerkt en geformaliseerd. Na afronding hiervan zal de V.O.F. worden geliquideerd. Gemeenschappelijk Glas Amsterdam B.V. (107) en Glasvezelnet Amsterdam B.V. (106) Rochdale neemt vanaf 2006 deel in het glasvezelproject Amsterdam. Sinds 2009 is Rochdale aandeelhouder in Gemeenschappelijk Glas Amsterdam B.V. (GGA B.V.) met een aandeelpercentage van 6,25. Deze B.V., waarin ook 3 andere Amsterdamse woningcorporaties aandeelhouder zijn alsmede de gemeente Amsterdam, bezit 30% van de aandelen van Glasvezelnet Amsterdam B.V. (GNA B.V.), waarin ook Reggefiber ttH B.V. (een samenwerkingsverband tussen Reggefiber en KPN) participeert. GNA B.V. heeft tot doel de aanleg van een glasvezelnetwerk naar alle woningen in Amsterdam te realiseren. Binnen GGA B.V. hebben de aandeelhouders (corporaties en gemeente) de krachten gebundeld voor wat betreft hun inbreng in GNA B.V. In 2013 is in de woonwijk De Aker in stadsdeel Nieuw West een glasvezelnetwerk aangelegd. Verder is veel aandacht besteed aan een strategische verkenning voor een vervolguitrol in Amsterdam waarbij met name is gekeken naar efficiëntere aanlegmethodes, kostenreductie en financiering van toekomstige investeringen. Per 1 januari 2010 hebben de in GGA B.V. participerende woningcorporaties een gewijzigde toestemming van het ministerie voor hun deelname in de aanleg van dit open glasvezelnetwerk. Deze nieuwe toestemming is gebaseerd op het zogenaamde proportionaliteitsbeginsel (het aandeel van de investeringen van corporaties in een glasvezelnetwerk mag niet hoger zijn, dan de kosten die zouden zijn gemaakt indien de corporaties zelf glasvezel hadden aangelegd van wijkcentrale tot in de meterkast van de woningen). Rochdale voldoet in 2013 aan de door het ministerie verbonden voorwaarden voor participatie in een glasvezelnetwerk. Over 2013 werd door GNA B.V. verlies geleden en daardoor behaalde GGA B.V. een negatief resultaat. RH Vastgoed Amstelveen B.V. (110) In deze vennootschap is een ontwikkelpositie in Hoofddorp opgenomen. In 2012 is een voorlopig koopcontract afgesloten met Van Rhijn Bouw welk contract in 2013 is ontbonden. Banne Binnen Beheer B.V. (118) en Banne Binnen C.V. (119) Dit is een samenwerkingsverband tussen Rochdale en BAM gericht op de herontwikkeling van een aantal locaties in de wijk de Banne in Amsterdam Noord. Het eerste project Bezaanjachtplein is in 2013 opgeleverd. Alle eind 2012 nog te koop staande appartementen (6) zijn verkocht in 2013. Van de 13.146 m2 BOG is 829 m2 nog niet verkocht. De projecten Banneplein Oost en Banneplein West hebben de status voorlopig ontwerp. Het project Ankerplaats (32 eengezinswoningen) zal mogelijk in 2014 in de voorverkoop gegaan. Er geldt een verplichte grondafname voor deze projecten. De afkoopsom bedraagt € 2 mln. Grondbank Badhuisweg Beheer B.V. (120) en Grondbank Badhuisweg Zaandam C.V. (122) In 2012 is Rochdale 100% eigenaar geworden van deze entiteiten waarin het voormalige vestigingskantoor aan de Badhuisweg in Zaandam is opgenomen. Begin 2013 is er een verhuurcontract gesloten met een optie tot koop. Stichting de Zaanwerf (123) en Ontwikkelingsmaatschappij de Zaanwerf C.V. (124) Dit betreft een samenwerkingsverband tussen BAM en Rochdale. De geplande projecten zijn uitgevoerd en afgerond. Liquidatie van de stichting dient nog plaats te vinden. Stichting de Zaanwerf 2 (125) en Ontwikkelingsmaatschappij de Zaanwerf 2 C.V. (126) Dit betreft een samenwerking tussen Rochdale en BAM. In de C.V. worden een aantal vastgoedposities geëxploiteerd. Het doel was deze tot ontwikkeling te brengen maar dit is gezien de economische crisis vooralsnog niet gerealiseerd.

41

Jaarverslag 2013

Exploitatiemaatschappij Brandemeer B.V. (131) Er zijn geen ontwikkelingen in deze “lege” B.V. Er is een besluit tot liquidatie van de B.V. in voorbereiding. Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk Beheer B.V. (134) en Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk C.V. (135) Dit betreft een samenwerkingsverband tussen Rochdale en KOM gericht op de ontwikkeling van een grondpositie in Velserbroek. De ontwikkeling staat “on hold”. Rochdam Beheer B.V. (138) Dit betreft een “lege” B.V. Kwadijkerpark Beheer B.V. (136) en Kwadijkerpark C.V. (140) Dit betreft een samenwerkingsverband tussen Rochdale en BAM dat tot doel heeft de herontwikkeling van grond in Purmerend dat van de Prinsenstichting deels is en mogelijk nog zal worden verworven. De voorverkoop van de eerste fase is erg teleurstellend verlopen. Als gevolg van de tegenvallende aandacht bij kopers hebben Rochdale en BAM besloten de promotionele inspanningen te stoppen, niet tot formele verkoop over te gaan; ook de verdere verwerving van grond is daarmee voorlopig gestaakt. Partijen beraden zich nu op een mogelijke andere aanpak. Amstelkwartier Beheer B.V. (141 ) Amstelkwartier C.V. (142) Dit is een samenwerkingsverband tussen Rochdale en Volker Wessels gericht op de ontwikkeling van sociaal en commercieel vastgoed in het zgn. Amstelkwartier. In verband met de stagnerende afname van koopwoningen zijn voorlopig alleen de beide projecten met sociale huurwoningen (fase 4C en 3A) inclusief basisschool en kinderdagverblijf gestart; het eerste project is in 2013 opgeleverd, het tweede volgt voorjaar 2014. De ontwikkeling van de koopwoningen van beide fases is voorlopig stopgezet. V.O.F. Kolenkit (143) De V.O.F. Kolenkit is een samenwerkingsverband tussen Rochdale en Stadgenoot om gezamenlijk het Zuidelijk Veld in de Kolenkitbuurt in Amsterdam te ontwikkelen. De eerste 2 projecten zijn hierin opgeleverd, namelijk Lommerrijk Bomen en Scala. In 2012 is een nieuwe Samenwerkingsovereenkomst gesloten, waarbij ervan is uitgegaan dat de resterende fasen door de vennoten afzonderlijk, buiten de V.O.F. ontwikkeld zullen worden. Wanneer deze verkenningen tot resultaat leiden kan de VOF ontbonden worden. Django B.V.(145) Dit is een samenwerkingsverband tussen Rochdale (25%), Stadgenoot (25%) en Eigen Haard (50%). Er vinden verkenningen plaats om het vastgoed in deze B.V. te verkopen. Wanneer dit is gebeurd kan de deelneming opgeheven worden. Stichting Brasa (901) Sinds 2006 maakt Rochdale deel uit van Stichting Brasa. Samen met de Amsterdamse woningcorporaties Stadgenoot en de Key vormt Rochdale het bestuur van Brasa. De belangrijkste doelstelling van de stichting is het helpen opzetten van een lokale woningcorporatie in Suriname. Hiertoe is in Paramaribo in 2000 Woningstichting Sekrepatu opgericht, naar Nederlands model. Sekrepatu en Brasa zetten zich gezamenlijk in voor de ontwikkeling van (sociale) woningbouw in Suriname, in het bijzonder voor ouderen en remigranten. Vanuit Nederland wordt specialistische kennis met betrekking tot volkshuisvesting en de ontwikkeling en het beheer van woningen ter beschikking gesteld. Woningstichting Sekrepatu heeft een lokaal bestuur en Stichting Brasa vormt de Raad van Toezicht. Sekrepatu heeft haar eerdere ambities van 500 huurwoningen naar beneden bijgesteld en heeft in totaal 257 huur­ woningen opgeleverd, verdeeld over een viertal complexen, die grotendeels in exploitatie zijn. Sekrepatu heeft daar­mee een omslag gemaakt van een ontwikkelende, naar een voornamelijk beherende woningstichting. Het laatste complex Buiten, bestaande uit 71 huurwoningen en 30 vrije kavels is in 2013 gereed gekomen. Deze 257 woningen en het beheer voor derden, vormen voor Sekrepatu voldoende basis om als zelfstandige woningcorporatie verder te gaan.

42

Jaarverslag 2013

In 2013 zijn vervolgstappen gezet om Sekrepatu financieel te verzelfstandigen. Hiervoor is een aantal maatregelen getroffen om de kosten van het werkapparaat beheersbaar te maken en in lijn te brengen met de voorraad woningen in beheer. Hiervoor is een aangepast beleidsplan en een meerjarenbegroting opgesteld die als taakstellend moeten worden beschouwd. Daarnaast is een bidbook opgemaakt, ten behoeve van de lokale herfinanciering van de leningportefeuille. Er zijn vergaande overleggen gevoerd met banken en financiers om dit mogelijk te maken. Wij gaan ervan uit, dat dit proces in de loop van 2014 wordt afgerond. Rochdale heeft in 2013 € 237.500 naar de Stichting Brasa overgemaakt. Dit bedrag is voor de afrekening van de jaar­lijkse storting in het Brasafonds ( € 200.000) over het jaar 2012 en de dekking van de apparaatskosten (€ 37.500) over 2013. Rochdale heeft in 2013 voldaan aan de bepaling voor steunverlening aan buitenlandse corporaties. Stichting Derdengelden Capelle Makelaars (902) Deze entiteit werd gebruikt om huurgelden voor BOG bezit te innen. Vanaf 2011 vind het innen van de huur door Rochdale zelf plaats. Er vinden geen activiteiten meer plaats in deze entiteit. Wel dient er nog een financiële afhandeling plaats te vinden. Begin juli heeft er een gesprek met de voormalige penvoerder Van de Linden Makelaardij plaatsgevonden om de afwikkeling van de stichting te realiseren. De definitieve afhandeling wordt in 2014 verwacht, waarna in 2014 de deelneming kan worden geliquideerd.

43

Jaarverslag 2013

Verbindingenstructuur per 31 december 2013

Stichting De Zaanwerf (123)

100.00%

56.9%

Rochdale Onderhoud BV (002)

VOF Kolenkit (144)

Stichting De Zaanwerf II (125)

25.00%

15.50%

Django BV (145)

Woningnet NV (011)

100.00%

100.00%

Rochdale­ Project­ ontwikkeling BV (003)

Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling BV (005)

100.00%

RH Vastgoed Amstelveen BV (110)

100.00%

Exploitatiemaatschappij Brandemeer BV (131)

100.00%

RochdAM Beheer BV (138)

6.25%

Gemeenschappelijk Glas Amsterdam BV (107)

30.00%

Glasvezelnet Amsterdam BV (106)

44

Woningstichting Rochdale (001)

50.00%

Kwadijkerpark Beheer BV (136)

1.00% 49.50%

Kwadijkerpark CV (140)

1.00% 49.50%

1.00% 49.50%

Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf CV (124)

Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf II CV (126)

Jaarverslag 2013

Stichting Brasa (901)

33.33%

Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger VOF (105)

Stichting derden gelden Capelle Makelaars (902)

50.00%

Robora Zuidoost VOF (101)

100.00%

Rochdale Holding BV (004)

100.00%

Rochdale Participaties BV (007)

50.00%

50.00%

Banne Binnen Beheer BV (118)

Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk BV (134)

2.00% 49.00%

Banne Binnen CV (119)

50.00%

100.00%

20,00%

Amstel­k wartier Beheer BV (141)

Grondbank Badhuisweg Beheer BV (102)

De Jonge Voorn BV (102)

2.00% 49.00%

2.00% 49.00%

4.00% 96.00%

2.00% 19.60%

Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk CV (135)

Amstel­k wartier CV (142)

Grondbank Badhuisweg Zaandam CV (122)

De Jonge Voorn CV (143)

Legenda commanditaire vennoot

volkshuisvestelijke verbindingen

beherend vennoot

productie verbindingen

interne organisatorische verbindingen

overige verbindingen

45

Jaarverslag 2013

9 Governance Governance gaat over goed ondernemingsbestuur. We hechten belang aan goed bestuur door effectief toezicht, een transparante inrichting van de organisatie, een voortdurende dialoog met de belanghebbenden en zorgvuldig met de klanten omgaan.

9.1 Governancecode De branche heeft de Aedescode en de Governancecode Woningcorporaties opgesteld. Deze codes geven normen voor het inrichten van de bestuurlijke organisatie. Wij onderschrijven beide codes, maar op twee onderdelen wijken wij van de Governancecode Woningcorporaties af: •

De code beveelt aan bestuurders voor maximaal vier jaar te benoemen. De RvC heeft de bestuurders in 2010 voor onbepaalde tijd benoemd. De raad heeft hiervoor gekozen om de continuïteit te garanderen en stelde vast dat bij overeenkomsten voor bepaalde tijd afspraken nodig zijn om voortijdige beëindiging adequaat te regelen.

•

De code beveelt aan dat voor iedereen kenbaar de belanghebbenden van de corporatie worden benoemd en dat een woningcorporatie een verslag maakt over wat ze met belanghebbenden heeft besproken. Vanzelfsprekend hecht Rochdale als maatschappelijke onderneming groot belang aan een dialoog met belanghebbenden en willen we hen betrekken bij het beleid. Wij vinden echter dat het geen recht doet aan de dynamiek van de dialoog als we de belanghebbenden specifiek benoemen. Afhankelijk van het onderwerp gaan we na welke personen, instantie, partijen enzovoort wij uitnodigen om informatie uit te wisselen. We geven in algemene termen informatie over dat overleg, via het jaarverslag en via producten die we maken na de dialoog met belanghebbenden.

9.2 Bestuur en toezicht Een collegiale RvB bestuurt Rochdale. De RvC heeft bepaald dat de RvB uit drie personen bestaat, waarvan de RvC één persoon tot voorzitter benoemt. In de statuten staan onder andere bepalingen rond onverenigbaarheden, bevoegdheden en beperkingen van de RvB. Ze zijn verder uitgewerkt en vastgelegd in het reglement Raad van Bestuur. Uitgangspunt is dat de RvB besluiten via consensus neemt. Voor bepaalde besluiten heeft de raad goedkeuring van de RvC nodig. In onze statuten staat om welke besluiten het gaat. De RvC treedt op als werkgever van het bestuur. De RvC stelt de beloning van de bestuurders vast en kan de bestuurders eventueel ook schorsen of ontslaan. De RvC heeft als taak toezicht te houden op het beleid van de RvB en op de algemene gang van zaken in de stichting als toegelaten instelling en de ondernemingen die met haar verbonden zijn. De RvC staat de RvB met raad ter zijde. Ook wijst de RvC de accountant aan. In de statuten staan bepalingen voor de RvC rond benoeming, onverenigbaarheden, taken en bevoegdheden en werkwijze. Die bepalingen zijn verder uitgewerkt en vastgelegd in het reglement Raad van Commissarissen. De RvC kent twee kerncommissies: een selectie- en remuneratiecommissie en een auditcommissie. In hoofdstuk 10 staat het verslag van de RvC over 2013. In dat hoofdstuk staat ook informatie over het beloningsbeleid. De reglementen van de RvB en de RvC staan op de website van Rochdale.

9.3 Visitatie Zoals de Governancecode aangeeft, laten wij ons eens per vier jaar visiteren. Een visitatie laat zien of de prestaties van de organisatie aansluiten bij de ambities. De visitatiecommissie toetst dan in hoeverre wij alle plannen en afspraken in de afgelopen vier jaar hebben uitgevoerd. In 2012 was de laatste visitatie van Rochdale. Het resultaat daarvan staat in het visitatierapport. De punten uit het rapport hebben we opgepakt.

9.4 Risicobeheersing Interne beheersing Rochdale heeft de verantwoordelijkheid voor risicobeheersing ondergebracht in een aparte afdeling Interne Beheersing. Deze afdeling ondersteunt de organisatie bij het halen van de organisatiedoelen. Dat doet ze door te toetsen of Rochdale voldoende waarborgen heeft om haar doelen te bereiken en door te adviseren over verbeter­ maatregelen. In paragraaf 7.10 staat welke specifieke activiteiten we rond risicobeheersing ondernamen.

46

Jaarverslag 2013

Integriteit In onze Code Gedrag en Integriteit staan de kaders voor wat Rochdale van haar medewerkers verwacht in termen van gedrag en handelen. Voor integriteitskwesties hebben we de Regeling Melding Mogelijke Misstanden. De RvB zorgt er via deze regeling voor dat medewerkers zonder gevaar voor hun rechtspositie kunnen rapporteren over vermeende algemene, operationele of financiële onregelmatigheden in onze organisatie. Beide regelingen staan op onze website. Elk jaar stellen we een jaarplan integriteit op en voeren dat uit. In paragraaf 8.4 staat wat we in 2013 deden rond integriteit. Raad van Bestuur Elke vorm en schijn van belangenverstrengeling tussen Rochdale en leden van het bestuur wordt vermeden. Besluiten tot het aangaan van transacties waarbij tegenstrijdige belangen van leden van het bestuur kunnen spelen die van materiële betekenis zijn voor de woningcorporatie en/of voor de betreffende leden van het bestuur, behoeven de goedkeuring van de RvC. Het door een lid van het bestuur aanvaarden van een nevenfunctie die gezien aard of tijdsbeslag van betekenis is voor de uitoefening van de taak van bestuurder, behoeft voorafgaande goedkeuring van de RvC. Raad van Commissarissen Alle leden van de RvC zijn onafhankelijk van Rochdale en handelen zonder last of ruggespraak, ook richting andere partijen. Er is geen overlap met andere bestuursfuncties. Geen van de commissarissen is of was in het verleden in dienst van Rochdale of haar rechtsvoorgangers. Ook onder­ houdt geen enkele commissaris een directe of indirecte band met toeleveranciers of afnemers van Rochdale Geen van de commissarissen verleent andere diensten dan diensten die voortvloeien uit het lidmaatschap van de raad of onderhoudt banden met Rochdale hetzij direct, hetzij indirect, buiten het commissariaat. In 2013 waren er geen transacties waarbij sprake was of zou kunnen zijn van mogelijke tegenstrijdige belangen. Rochdale verstrekt geen leningen of garanties aan de leden van de raad. Compliance Onder compliance verstaan we het vertalen van de externe wet- en regelgeving en interne afspraken naar de dagelijkse werkzaamheden en ze inbedden in de procedures binnen Rochdale. Door aandacht te hebben voor compliance willen we allereerst het naleven van wetten en afspraken, bevorderen. Tegelijkertijd willen we ook de integriteit en de reputatie van de organisatie die daarmee samenhangen waarborgen. In 2013 heeft Rochdale compliancebeleid opgesteld. Iedere afdelingsmanager is verantwoordelijk voor het beheersen van de compliancerisico’s binnen het vakgebied van die afdeling door: •

op de hoogte te blijven van veranderingen in relevante wet- en regelgeving;

•

de regelgeving te ‘vertalen’ in interne regels en beleidslijnen;

•

de regels en beleidslijnen te verankeren in de bedrijfs- en/of afdelingsprocessen.

Rochdale hanteert het ‘Three Lines of Defence’-model. De eerste linie zijn de afdelingen, die zelf verantwoordelijk zijn voor het tijdig signaleren, monitoren, tegen elkaar afwegen en beheersen van compliancerisico’s. De tweede linie is de afdeling Juridische Zaken, die de afdelingen adviseert. De derde linie is de afdeling Interne Beheersing, die toetst hoe de eerste en tweede linie werken. Toetsingskaders We hebben een toetsingskader voor verbindingen en voor investeringen. Het reglement verbindingen stelden we in 2011 vast. In 2013 hebben we ons investeringsstatuut vastgesteld.

47

Jaarverslag 2013

9.5 Overleg met belanghebbenden Wij betrekken belanghebbenden actief bij beleid maken en evalueren. Op bestuurlijk niveau overleggen we met De Bewonersraad Rochdale, het overkoepelend orgaan van huurders. Met de Bewonersraad hebben we in 2012 een nieuwe samenwerkingsovereenkomst afgesloten. Daarin hebben we heldere afspraken gemaakt over de onderlinge samenwerking. Op complexniveau overleggen we met bewonerscommissies. Als er een renovatie- of sloop-/nieuw­ bouw­project plaatsvindt, stimuleren we dat er een projectcommissie van huurders wordt opgericht zodat we daarmee kunnen overleggen. Andere belangrijke belanghebbenden zijn toezichthouders, gemeenten en stadsdelen, de stadsregio Amsterdam en instellingen rond zorg en welzijn. Ook met hen overleggen we structureel. We organiseren stakeholderbijeenkomsten over specifieke onderwerpen en onze bestuurders overleggen geregeld met verschillende partijen. In hoofdstuk 2 lichten wij toe waarover wij concreet hebben overlegd met onze huurders en met andere stakeholders.

48

Jaarverslag 2013

10 Verslag van de Raad van Commissarissen De RvC ziet als zijn belangrijkste taak zorgen voor een goed bestuur van de corporatie en daarop goed toezicht houden. Hoe de RvC die taak vervult, staat in dit verslag. Toezichts- en toetsingskader Bij het uitoefenen van het toezicht hanteert de RvC de volgende middelen als toezichtskader: Wet- en regelgeving: •

de Woningwet

•

het BBSH

•

de Aedescode

•

de Governancecode Woningcorporaties

Interne reglementen: •

de statuten

•

het reglement Raad van Commissarissen

•

het reglement Raad van Bestuur

•

het reglement auditcommissie

•

het reglement selectie- en remuneratiecommissie

•

het reglement verbindingen

•

het treasurystatuut

•

het investeringsstatuut

•

de procedure vastgoedtransacties

Planning en control: •

het jaarplan en de meerjarenbegroting

Als toetsingskader gelden: Planning en control: •

het Koersdocument

•

het strategisch voorraadbeleid

• kwartaalrapportages • projectvoorstellen •

prestatieafspraken met de gemeenten

Interne beheersing: •

het risicobeheersingssysteem

•

de managementletter

•

het rapport van de accountant

•

de toezichtbrief van het CFV

•

de oordeelsbrief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkszaken (BZK)

•

de prestatieafspraken met de gemeenten

•

het auditplan en rapportages

Samenstelling Raad van Commissarissen De samenstelling van de RvC is hetzelfde gebleven. De commissarissen mevrouw A.Y. Sanson en mevrouw F. Örgü zijn herbenoemd voor een tweede en laatste zittingstermijn van vier jaar. In de RvC zitten geen voormalig bestuurders van de stichting.

49

Jaarverslag 2013

De samenstelling van de RvC was per 31 december 2013 als volgt: Naam

Geboortejaar

Functie in RvC

Benoemd op voordracht/ advies van

Jaar eerste benoeming

Benoemd tot

Mr. R.W.M. Craemer

1947

Voorzitter

Ondernemingsraad

2009

20161

2009

2014

2009

20171

J. Kleijwegt

1970

Lid

Mevrouw drs. F. Örgü

1968

Lid

Mevrouw ir. A.Y. Sanson

1952

Lid

2010

20171

Mevrouw drs. A.M.E. de Vries MRE

1964

Lid

2010

2014

Drs. L.J. Wijngaarden

1947

Lid

2009

20161

1 na

huurdersorganisatie

huurdersorganisatie

deze termijn niet herbenoembaar

Profiel Raad van Commissarissen De RvC heeft een profielschets vastgesteld waarin de algemene en specifieke eisen en de gewenste deskundigheden en ervaring staan. De samenstelling en deskundigheid van de RvC sluit aan bij de vastgestelde profielschets. De profiel­ schets staat op de website van Rochdale. Rooster van aftreden De RvC heeft een rooster van aftreden. De leden worden voor vier jaar benoemd. Leden die aftreden, kunnen één keer herbenoemd worden voor een termijn van maximaal vier jaar. Om de continuïteit van het toezicht te waarborgen, zullen nooit meer dan twee commissarissen tegelijk terugtreden. Om deze regel te kunnen toepassen, hebben we bepaald dat één commissaris bij wijze van uitzondering vijf jaar commissaris kan zijn en één commissaris een korte eerste termijn (3 jaar) zitting heeft. Het rooster van aftreden staat op de website. Informatievoorziening van de Raad van Commissarissen In de reguliere vergaderingen van de RvC licht de RvB zijn besluiten en plannen toe. Verder is altijd aandacht voor de resultaten op de diverse prestatievelden, de ontwikkeling van de organisatie en actualiteiten. Meestal zijn de kwartaalrapportages daarvoor de basis. Deze rapportages geven systematische informatie over de organisatie, verhuur en beheer, financiën, verkopen, projecten, onderhoud, treasury, verbindingen, integriteit, interne beheersing en bewonersparticipatie. In het voorzittersoverleg van de voorzitter van de RvC en de voorzitter van de RvB komt onder andere de agenda van de vergaderingen van de RvC aan de orde. De RvC laat eventueel ook weten over welke andere thema’s de raad graag informatie ontvangt. De RvC krijgt informatie over bijvoorbeeld bijeenkomsten, seminars en conferenties waar de commissarissen hun kennis kunnen verbreden of verdiepen en hun netwerken kunnen onderhouden en aanvullen. Ook hebben we een budget om de deskundigheid van de commissarissen te bevorderen. Activiteiten van de Raad van Commissarissen in 2013 De RvC heeft in 2013 zes keer regulier vergaderd. De raad voerde overleg met het bestuur van Bewonersraad Rochdale en met de OR. Verder legden de commissarissen bezoeken af aan bezit van Rochdale in Purmerend en in Diemen. Hierbij spraken zij ook met bestuurders van deze gemeenten. Verder heeft een klein comité uit de raad de bespreking van de projectenportefeuille met de RvC voorbereid. De RvB was aanwezig bij alle vergaderingen en bijeenkomsten van de RvC, behalve bij de zelfevaluatie van de RvC en de overlegvergaderingen met de OR en het bestuur van de Bewonersraad. De accountant was aanwezig in de vergadering waarin de raad het jaarverslag en het rapport van de accountant besprak. Behalve de zaken waarover de RvC besluiten heeft genomen, kwamen onder andere de volgende onderwerpen in de vergaderingen aan bod: • de reorganisatie

• risicomanagement

• het huurbeleid

• bestuurdersaansprakelijkheid

•

de stelselwijziging waardering markt-

•

het Woonakkoord



waarde in verhuurde staat

•

het Investeringsstatuut

• treasurybeleid

50

• actualiteiten

Jaarverslag 2013

Besluitvorming in 2013 De RvC keurde de volgende besluiten goed: •

de aangepaste meerjarenbegroting 2013-2017;

•

de uitvoering van de projecten Jan Hanzenstraat 84-88, De Voerman fase 2, De Boelelaan fase 1 en de herhuis­ vesting en sloop van de 1e fase Havenbuurt;

•

de ontwikkeling en bouw van 84 sociale huurwoningen (blok M) in Jeruzalem gevolgd door verkoop aan Habion;

•

het jaarplan 2013 treasury;

•

het jaarplan 2013 integriteit;

•

het jaarplan 2013 interne beheersing;

•

de aanpassing van de arbeidsvoorwaarden van de bestuurders;

•

het jaarverslag 2012;

•

de herbenoeming van mevrouw A.Y. Sanson;

•

het huurbeleid;

•

de procedure vastgoedtransacties;

•

de fusie van de verbindingen Rochdale Holding B.V. en Rochdale 2008;

•

de ontwikkeling, renovatie en (gedeeltelijke) verkoop van het Elseviergebouw aan DUWO;

•

de herbenoeming van mevrouw F. Örgü;

•

een volmacht afgeven aan het WSW;

•

het jaarplan 2014 en de meerjarenbegroting 2014-2018;

•

de prioritering van projecten

•

het investeringsstatuut;

•

de fusie van de verbindingen Rochdale Holding B.V. en Rochdale Participaties B.V.;

•

de fusie van de verbindingen Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V. en Rochdam Beheer B.V.

Zelfevaluatie In januari 2014 heeft de RvC zijn functioneren geëvalueerd. De raad heeft een afzonderlijk verslag van die evaluatie gemaakt. Daarin staat dat de relatie met de RvB goed en professioneel is, dat de informatievoorziening door de RvB open en zonder reserve is en dat de kwaliteit van die informatievoorziening toeneemt. De raad heeft voldoende directe contacten met medewerkers in vergaderingen en tijdens excursies. Gelet op de stand van de organisatie vindt de raad dat hij zich in het toezicht meer op de hoofdlijnen kan richten. Voor 2014 neemt de raad zich voor vooral aandacht te schenken aan de gewenste werkcultuur in de organisatie. De vergaderingen van de RvC worden afgesloten met een korte evaluatie van de vergadering. Zo kunnen de leden het verloop van de vergadering en het collectieve en individuele functioneren bespreken.

51

Jaarverslag 2013

Commissies De RvC heeft twee kerncommissies ingesteld, een auditcommissie en een selectie- en remuneratiecommissie. De RvC heeft voor beide commissies een reglement vastgesteld, waarin de taak en werkwijze staan. Deze reglementen staan op de website van Rochdale. De RvC ontvangt de verslagen van de bijeenkomsten van de commissies. Auditcommissie De auditcommissie richt zich vooral op het financiële verslagleggingsproces, het systeem van interne beheersing en controle, het risicomanagement, het controleproces van de accountant en het treasurybeleid. De auditcommissie heeft vier keer vergaderd. Bij twee bijeenkomsten was de accountant aanwezig. Het lid van de RvB met de portefeuille financiën en bedrijfsvoering, de manager Planning & Control en de manager Interne Beheersing zijn standaard bij de bijeenkomsten aanwezig. De belangrijkste onderwerpen waren: •

het treasury jaarplan;

•

het auditplan 2013;

•

het jaarverslag 2012 interne beheersing;

• risicomanagement; •

het jaarverslag 2012 en het rapport van de accountant;

•

de kwartaalrapportages en de verbindingenrapportage;

•

de managementletter 2013;

•

de implementatie en voortgang van de stelselwijziging marktwaarde in verhuurde staat;

•

evaluatie van het functioneren van de accountant;

•

de begroting 2014 en de meerjarenbegroting 2014-2018.

Selectie- en remuneratiecommissie De selectie- en remuneratiecommissie heeft als taak voorstellen aan de RvC te doen over bestuurders en commissarissen benoemen, beoordelen en belonen. De commissie heeft twee keer vergaderd. De belangrijkste onderwerpen waren: •

het remuneratierapport;

•

het functioneren van de bestuurders;

Samenstelling commissies per 31 december 2013: Auditcommissie

J. Kleijwegt L.J. Wijngaarden

Voorzitter

Selectie- en remuneratiecommissie

R.W.M. Craemer mevrouw F. Örgü

Voorzitter

Accountant De RvC heeft in 2009 het kantoor EY als accountant benoemd. De accountant was aanwezig bij de vergadering van de RvC waarin het jaarverslag 2012 en de bevindingen van de accountant rond de controle op de agenda stonden. De accountant woonde ook de bijeenkomsten van de auditcommissie bij waarin de managementletter en de jaar­ rekening op de agenda stonden. De auditcommissie heeft ook een keer buiten aanwezigheid van leden van het bestuur met de accountant overlegd. In 2013 heeft de auditcommissie het functioneren van de accountant geëvalueerd. Op voorstel van de auditcommissie heeft de RvC besloten de aanstelling van de accountant met een jaar te verlengen. VTW Alle commissarissen van Rochdale zijn lid van de Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties. Vergoeding Raad van Commissarissen Op 1 januari 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT) in werking getreden. Conform de WNT is de vergoeding van de commissarissen afgeleid van de beloning van de

52

Jaarverslag 2013

bestuurders en is hierbij een overgangsregeling van toepassing. De vergoeding van de commissarissen voldoet aan de regels van de WNT. Een specificatie van de vergoeding van de RvC staat op pagina 125 van de jaarrekening. Hoofd- en nevenfuncties leden van de Raad van Commissarissen Hoofdfunctie(s)

Nevenfunctie(s)

R.W.M. Craemer

•

• Bestuurslid Stichting Taxatie Management Instituut • Coördinator integriteitsoverleg Vastgoedmarkt • Bestuurslid stichting Stimuleringskader Integere Organisatie

J. Kleijwegt

• Senior manager BDO Organisation & Control • Lid brancheadviesgroep woningcorporaties

• Bestuurslid Stichting Vrienden van IDEA • Reserveofficier Koninklijke Landmacht (CIMIC/IDEA)

mw. F. Örgü

• Televisiejournalist • Mediatrainer/coach

• • • • •

mw. A.Y. Sanson

Programmadirecteur Binnenstad en directeur Stedelijke Kwaliteit bij Stadsontwikkeling Gemeente Rotterdam

• • • • •

mw. A.M.E. de Vries

Directeur Real Estate and Construction Ahold Europe

• Lid Quality Board stedelijke vastgoedstrategie van gemeente Amsterdam

Zelfstandig adviseur

L.J. Wijngaarden

Voorzitter Rotterdam Media Commission Voorzitter Stichting Kulsan Bestuurslid Koninklijke Nederlandse Zwembond Lid RvC Portaal Vicevoorzitter Corendon Foundation

Secretaris Stichting Rotterdam Maaskant Voorzitter RvC Dudok Wonen Hilversum Voorzitter RvC Gooise Woonstichting Lid RvC Valstar Simonis Lid algemeen bestuur Forum voor Stedelijke Vernieuwing (tot 11 juni 2013) • Lid bestuur Vrienden van het Nederlands Architectuur Instituut (tot 1 juni 2013)

• • • • • •

Voorzitter RvC waterleidingbedrijf Oasen Lid RvC SNS Reaal Lid RvC PBLQ Lid RvB DAK Lid RvA College Bescherming Persoonsgegevens Lid RvA Oracle Nederland

Samenstelling Raad van Bestuur De samenstelling van de RvB bleef hetzelfde. Beloning Raad van Bestuur Per 1 januari 2013 is de WNT van kracht geworden. Deze wet stelt een maximum aan de beloning van bestuurders en toezichthouders in de publieke en semipublieke sector, waaronder woningcorporaties. In november 2013 heeft minister Blok de zogenoemde WNT-staffel vastgesteld. Deze gaat per 1 januari 2014 in. Op grond van haar aantal eenheden en de gemeentegrootte is Rochdale ingedeeld in bezoldigingsklasse I. De maximale bezoldiging van deze klasse is € 203.400. (Inclusief pensioenlasten en bijtellingen.) Er geldt een overgangstermijn van vier jaar. Het overgangsrecht houdt in dat de bezoldigingsafspraken die voor 1 januari 2013 zijn gemaakt vier jaar worden gerespecteerd. Daarna worden ze in een periode van drie jaar teruggebracht naar het wettelijk bezoldigingsmaximum. De bestuurders van Rochdale vallen binnen de overgangsregeling. Het wettelijk bezoldigingsmaximum voor 2013 voor bestuurders is € 228.599 per jaar. De beloning van de bestuurders blijft binnen dit bezoldigingsmaximum. De RvC heeft de beloning voor de bestuurders vastgesteld. De beloning bestaat uit een vast salaris, pensioenlasten, een bedrijfsauto en een kleine kostenvergoeding. Er zijn geen variabele bestanddelen. Op voorstel van de bestuurders zijn hun arbeidsvoorwaarden in 2013 aangepast. De bestuurders hebben dat gevraagd, omdat zij wilden delen in de consequenties van de reorganisatie. Door de aanpassing vervalt de periodieke verhoging die met de RvB was overeengekomen en krijgen de bestuurders drie jaar lang geen loonsverhoging, waarop zij eigenlijk

53

Jaarverslag 2013

vanwege de koppeling met de cao-indexatie wel recht hebben. Het ingeschatte effect van deze keuzes is het vervallen van een loonstijging van ongeveer 7% over 3 jaar. Op voorstel van de voorzitter van de RvB is zijn beloning daarnaast met nog eens 4% teruggebracht. Een specificatie van de beloning van de RvB staat op pagina 124 van de Jaarrekening. Beoordeling Raad van Bestuur Net als vorig jaar heeft de RvB collectieve en individuele doelstellingen benoemd. De RvC heeft het hele jaar gevolgd of zij die realiseerden. Bij de beoordeling van de bestuurders heeft de raad ook het oordeel van in- en externe referenten betrokken en de kwalitatieve aspecten van het functioneren van de bestuurders. De RvC vindt dat de RvB collectief en individueel goed heeft gepresteerd. De selectie- en remuneratiecommissie heeft functionerings- en beoordelingsgesprekken met de leden van de RvB gevoerd.

54

Jaarverslag 2013

11 Verslag van de Bewonersraad De vernieuwde Bewonersraad: waardevolle sparringpartner voor Rochdale of lastpak? Auteur: Veronica Verhulst, penningmeester van de Bewonersraad Rochdale Vers bloed door nieuwe structuur Bewonersraad Rochdale In 2013 hief Rochdale de vestigingen op. De Bewonersraad Rochdale besloot daarop de drie Gebiedsraden, gekoppeld aan de vestigingen, ook op te heffen. Dat besluit heeft voor- en nadelen gebracht. We formeren nu werkgroepen die een vraagstuk uitwerken, vaak samen met een medewerker van Rochdale. Een groter aantal beleidsmedewerkers van Rochdale heeft daardoor bestuursleden van de Bewonersraad en andere leden van bewonerscommissies leren kennen. Meestal verloopt de samenwerking goed. Er ontstaat begrip voor elkaars standpunten. Meer commissieleden tonen nu betrokkenheid bij de diverse onderwerpen. Daarmee groeit de bewonersparticipatie. Sommigen worden via deelname aan werkgroepen zo geraakt door het proces van bewonersparticipatie dat ze meer willen. In de loop van 2013 hebben drie commissieleden zich kandidaat gesteld voor een bestuursfunctie in de Bewonersraad. Zij zijn allemaal tijdens de Algemene Ledenvergadering in november benoemd. Nog twee commissieleden meldden zich meteen als kandidaat-bestuurslid aan. Dat is een sterke verbetering ten opzichte van voorgaande jaren. Toen had de Bewonersraad vaak langdurig met vacatures in het bestuur te kampen. Er was weinig doorstroming. Zonder afbreuk te doen aan de enorme inzet en kwaliteiten van de zittende bestuursleden, betekent nieuwe instroom vaak een nieuw elan. Nadelen aan het opheffen van de Gebiedsraden zijn er ook. Bewonerscommissies missen de gemeenschappelijke setting waarbinnen ze hun ervaringen met Rochdale bespraken. Met elkaar konden de commissieleden zoeken naar formuleringen om hun gezamenlijke vragen of problemen onder de aandacht van Rochdale te brengen. Nu voelen bewonerscommissies zich soms alleen staan. Zij voelen vaak een grote afstand tot de Bewonersraad. Bij ‘de Bewonersraad’ denken zij alleen aan het bestuur. Zij realiseren zich niet dat zijzelf met zijn allen de Bewonersraad vormen. Er is dus geen sprake van een afstand. Het bestuur van de Bewonersraad moet handelen naar het meerderheidsstandpunt van de leden (de bewonerscommissies) en niet andersom. Wanneer bestuursleden de commissieleden hierop wijzen, kijken deze soms alsof ze water zien branden! Het zou goed zijn als medewerkers van Rochdale bij overleggen de bewonerscommissies helpen zich bewust te worden van hun positie als deel van de Bewonersraad. Dan gaan zij zich minder verloren voelen en het stimuleert hun betrokkenheid bij de bewoners­ participatie. Dat komt de informatiestroom vanuit de bewonerscommissies naar het bestuur van de Bewonersraad ten goede. Die stagneert nu soms, merken wij. Via de Gebiedsraadsbesturen hoorden wij destijds meer van wat er bij de bewonerscommissies leefde. Daarover konden wij dan op beleidsniveau met Rochdale in gesprek. Is de Bewonersraad een luis in de pels van Rochdale? Medewerkers van Rochdale zullen het bestuur en de leden van de Bewonersraad ongetwijfeld soms als lastig en irritant ervaren. We zijn kritisch en zijn het lang niet altijd met het beleid van Rochdale eens. Dat zeggen we dan duidelijk. We komen met argumenten en tegenvoorstellen. Maar de Bewonersraad heeft voor Rochdale ook meerwaarde omdat wij de medewerkers van Rochdale scherp houden, zo liet Hester van Buren ons herhaaldelijk weten. Betaalbaarheid Een zeer heikel punt in de discussie tussen Rochdale en de Bewonersraad is de betaalbaarheid van huurwoningen. De Bewonersraad maakt zich grote zorgen over de maximale huurverhogingen die Rochdale doorvoert, over de forse toename van het aantal geliberaliseerde woningen en over de hoogte van de huurprijzen ervan. Die staat nogal eens totaal niet in verhouding tot de kwaliteit van de woningen, is onze mening. Over de drang van Rochdale om woningen te verkopen maken we ons ook zorgen. Door verkoop neemt het aantal sociale huurwoningen gedurig af. Voor mensen met een kleine beurs is er steeds minder keus, zowel wat betreft de plek waar zij kunnen wonen als wat betreft de besteding van het weinige geld dat zij na betaling van hun vaste lasten overhouden. De strijd om maandelijks rond te komen, levert dagelijks veel stress op. Een keertje op vakantie gaan zou hun goeddoen, maar dat is al iets geworden dat zij veelal alleen nog kennen uit de verhalen van anderen! Door de instemming van de woningcorporaties met het Aedes-akkoord en daarmee de komst van de Verhuurderheffing zijn de vooruitzichten op meer betaalbare woonruimte er zeker niet beter op geworden.

55

Jaarverslag 2013

12 Verslag van de Ondernemingsraad Geschreven door de OR Samenstelling van de OR In 2013 was de samenstelling van de Ondernemingsraad: •

Agnes Abrahams

•

Jos de Goeij

•

René van Neure

•

Claudia Knabe (vanaf nov)

•

Linda Seitz

•

Vinzent Nieuwenhuizen

•

Dorien van Wijngaarden

•

Michiel Boer

•

Wendy Stegeman

•

Jo-Ann Westfa (tot okt)

•

Peter Hoogland

•

Willem van der Steen

Vanaf oktober heeft Jo-Ann Westfa haar werkzaamheden voor de OR neergelegd vanwege haar outplacement als gevolg van de reorganisatie. Haar plaats is overgenomen door Claudia Knabe. Onderwerpen Het jaar 2013 stond in het teken van de reorganisatie. Hieronder een overzicht van de formele adviesaanvragen en instemmingsverzoeken Onderwerp

Datum aanvraag

Formatie dienstverlening

Advies

28/1

Reorganisatie: kader en hoofdlijnen

Advies

31/1

Cameratoezicht Nieuwe Hemweg

Instemming

15/3

Reorganisatie: concretisering en verbreding van de inzet

Advies

29/3

Leaseregeling

Instemming

12/6

Herziening reglementen integriteit

Advies + instemming

3/7

Vrije sector huur

Advies

12/12

Hiernaast heeft een delegatie van de OR deelgenomen aan de toetsingscommissie (juni), het selectietraject voor de adviesbureaus voor de wijktafels (november) en voor het leantraject (december). De toetsingscommissie had als taak het proces rond de plaatsing van medewerkers en managers te toetsen. Hoe de OR geadviseerd heeft en of dit is overgenomen Tijdens het reorganisatie traject is er veel discussie geweest tussen de OR en de RvB over de reorganisatie. De 23 punten uit het OR-advies n.a.v. de reorganisatie zijn door de Raad van Bestuur integraal overgenomen. Naast de reorganisatie is er ook de nodige discussie geweest over de regeling leaseauto’s. De adviesvraag over vrije sectorhuur is nog niet afgerond in 2013 en loopt door in 2014. Verder zijn we in bespreking over het voorstel over de eindejaarsuitkering dat de RvB ons heeft voorgelegd. De overige onderwerpen zijn zonder noemenswaardig verschil van inzicht afgerond. Samenwerking OR-RvB Over het algemeen merkt de OR dat er continu aandacht nodig is voor wederzijds vertrouwen en begrip. Dit komt onder andere door het behandelen van pittige en zware onderwerpen. De OR heeft de samenwerking met de RvB tijdens de reorganisatie als positief ervaren. Zowel OR als RvB hebben met grote betrokkenheid en bereidheid samengewerkt, ondanks de tijdsdruk. We voelden samen de verantwoordelijkheid om enerzijds het proces zorgvuldig te doorlopen en anderzijds medewerkers zo snel mogelijk duidelijkheid te geven. Het behoeft echter wel constante aandacht om een goede samenwerking te behouden. Beide partijen staan daar open voor en werken daaraan.

56

Jaarverslag 2013

Bijlage 1: toelichtingen bij tabellen Tabel 3.1: De 1.148 verhuringen via DUWO zijn gewogen eenheden. Er vonden 592 verhuringen plaats binnen de woningen die voor 100% eigendom van Rochdale zijn en 1.111 verhuringen die voor 50% eigendom van Rochdale zijn. Tabel 3.2: De percentages voor 2012 zijn exclusief de verhuringen via DUWO. Tabel 3.3: Zie toelichting tabel 3.1. Tabel 3.7: Onder overige verhuureenheden vallen garages, parkeerplaatsen, bedrijfsruimten en verzorgingshuizen. Tabel 5.1: Onder overige woongelegenheden vallen wooneenheden, woonwagens en standplaatsen.

Onder overige verhuureenheden vallen garages, parkeerplaatsen en verzorgingshuizen.

Tabel 5.3: Onder overig vallen garages, parkeerplaatsen en verzorgingshuizen.

57

Jaarrekening 2013

Jaarrekening 2013

Geconsolideerde balans per 31 december 2013 (na resultaatbestemming)

Activa (in duizenden euro’s)

2013

2012

Vaste activa Materiële vaste activa 1. Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

23.577

28.091

Vastgoedbeleggingen 2. Sociaal vastgoed in exploitatie gekwalificeerd als vastgoed­ belegging 3. Commercieel vastgoed in exploitatie 4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

3.420.675

3.591.196

525.599

431.017

35.551

54.278 3.981.825

4.076.491

Financiële vaste activa 5. Andere deelnemingen

4.274

5.582

6. Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen

6.014

5.935

7. Latente belastingvordering 8. Leningen u/g

44.927

8.558

1.826

3.339 57.041

23.414

4.062.443

4.127.996

9. Voorraden

10.359

12.723

10. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop

23.598

19.880

Som der vaste activa

Vlottende activa

Vorderingen 11. Huurdebiteuren

1.404

2.194

12. Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen

3.369

5.689

13. Overige vorderingen

4.274

8.384

14. Overlopende activa

4.530

8.891 13.577

25.158

15. Liquide middelen

31.814

18.810

Som der vlottende activa

79.348

76.571

4.141.791

4.204.567

Totaal activa

60

Jaarrekening 2013

Passiva (in duizenden euro’s)

2013

2012

Eigen vermogen 16. Groepsvermogen

2.465.592

2.409.079

Voorzieningen 17. Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen

9.676

10.572

18. Voorziening reorganisatiekosten

3.500

5.000

19. Voorziening deelnemingen

3.823

2.332

0

60



Voorziening pensioenverplichtingen

20. Overige voorzieningen

11.667

Totaal voorzieningen

13.117 28.666

31.081

Langlopende schulden 21. Schulden/leningen overheid 22. Schulden/leningen kredietinstellingen 23. Overige schulden

4.546

7.315

1.568.328

1.640.744

18.493

Totaal langlopende schulden

20.243 1.591.367

1.668.302

Kortlopende schulden 24. Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers 25. Belastingen en premies sociale verzekeringen 26. Overige schulden 27. Overlopende passiva Totaal kortlopende schulden

Totaal passiva

0

25.683

10.103

17.281

2.218

2.856

4.019

9.893

39.826

40.392 56.166

96.105

4.141.791

4.204.567

61

Jaarrekening 2013

Geconsolideerde winst- en verliesrekening 2013 (in duizenden euro’s)

2013

2012

Bedrijfsopbrengsten 28. Huuropbrengsten 29. Opbrengsten servicecontracten 30. Overheidsbijdragen 31. Resultaat verkoop vastgoedportefeuille 32. Geactiveerde productie voor eigen bedrijf 33. Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

229.289

229.058

19.852

18.256

0

2.910

889

19.275

3.115

2.872

11.677

13.621

264.822

285.992

Bedrijfslasten 34. Afschrijvingen materiële vaste activa

2.194

4.191

35. Overige waardeveranderingen materiële vaste activa

1.288

8.000

0

15.291

6.513

0

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille 36. Bijzondere waardevermindering vlottende activa Erfpacht 37. Lonen en salarissen Sociale lasten 38. Pensioenlasten 39. Onderhoudslasten 40. Leefbaarheid Lasten servicecontracten 41. Overige bedrijfslasten

2.435

2.615

26.946

30.620

3.532

3.887

3.489

4.797

42.584

47.723

1.876

1.815

21.363

18.275

49.801

Som der bedrijfslasten

51.709 162.021

188.923

102.801

97.069

42. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoed­ beleggingen

-16.308

-166.524

Bedrijfsresultaat

86.493

-69.455

43. Waardeveranderingen van financiële vaste activa en van vlottende effecten 44. Opbrengsten van effecten en vorderingen behorend tot de financiële vaste activa 45. Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten 46. Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten

-665

-1.792

157

160

364

525

-67.226

-72.242 -67.370

-73.349

Resultaat voor belastingen

19.123

-142.804

47. Belastingen

36.750

-5.166

Resultaat na belastingen

55.873

-147.970

640

-1.686

56.513

-149.656

48. Aandeel in resultaat van deelnemingen

Totaalresultaat

62

Jaarrekening 2013

Kasstroomoverzicht geconsolideerd 2013 (in duizenden euro’s)

2013

2012

Operationele activiteiten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Overheidsbijdragen Overige bedrijfsontvangsten

229.311

233.128

19.822

18.256

269

3.815

7.151

18.216

Saldo ingaande kasstromen

Overige waardeveranderingen materiele vaste activa Erfpacht Lonen en salarissen

256.553

243

273.415

0

2.084

2.481

28.933

31.853

Sociale lasten

3.629

4.374

Pensioenlasten

4.572

4.797

32.705

47.723

1.335

1.815

Onderhoudslasten Leefbaarheid Lasten servicekosten

20.103

17.606

Overige bedrijfslasten

48.481

44.981

Saldo uitgaande kasstromen

Opbrengst effecten en financiële vaste activa Andere rentebaten Rentelasten

142.085

24

155.630

160

364

525

-70.708

-72.076

Saldo financiële baten en lasten kasstromen Vennootschapsbelasting Kasstroom uit operationele activiteiten

-70.320

-71.391

0

-274

44.148

46.120

(Des) investeringsactiviteiten MVA ingaande kasstroom DAEB en niet DAEB activiteiten Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woon­gelegen­heden DAEB

87.478

38.846

Verkoopontvangsten bestaande huur, woon- en niet woongelegen­heden niet DAEB

13.595

5.410

Verkoopontvangsten nieuwbouw, woon- en niet woongelegen­heden niet DAEB

14.541

15.653

115.614

59.909

Saldo ingaande kasstroom MVA

MVA uitgaande kasstroom DAEB en niet DAEB activiteiten Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden DAEB

15.077

25.500

Nieuwbouw huur, woon- en niet woongelegenheden niet DAEB

7.254

2.052

Woningverbetering DAEB

4.351

6.674

556

0

0

4.922

35

3.812

Woningverbetering niet DAEB Aankoop, woon- en niet woongelegenheden niet DAEB Nieuwbouw verkoop, woon- en niet woongelegenheden DAEB Nieuwbouw verkoop, woon- en niet woongelegenheden niet DAEB Aankoop grond DAEB

5.651

0

0

5.307

63

Jaarrekening 2013

(in duizenden euro’s)

2013

Aankoop grond niet DAEB

0

Investeringen overig DAEB

3.824

0

237

415

5.551

9.366

120

0

Investeringen overig niet DAEB Externe kosten bij verkoop DAEB Externe kosten bij verkoop niet DAEB Saldo uitgaande kasstroom MVA

2012 5.523

42.656

Saldo in- en uitgaande kasstroom MVA

63.571 72.958

-3.662

FVA Ontvangsten verbindingen Ontvangsten overig

4.184

469

1.588

2.087

Uitgaven verbindingen

-6.811

-1.603

Uitgaven overig

-1.049

Saldo in- en uitgaande kasstroom FVA

-2.420 -2.088

-1.467

Financieringsactiviteiten Ingaand Nieuwe te borgen leningen Nieuwe ongeborgde leningen niet DAEB Nieuwe ongeborgde leningen DAEB-investeringen

142.100

72.000

739

0

0

0

-217.365

-108.129

-1.805

-57

Uitgaand Aflossing geborgde leningen Aflossing ongeborgde leningen DAEB Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-76.331

-36.186

Totale toename

38.687

4.805

Liquide middelen 01-01

-6.873

-11.678

Liquide middelen 31-12

31.814

-6.873

Totale toename

38.687

4.805

64

Jaarrekening 2013

Grondslagen van waardering en resultaat­ bepaling in de geconsolideerde jaarrekening Regelgeving De groep heeft de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarrekening opgesteld met inachtneming van artikel 26, eerste lid, van het Besluit Beheer Sociale Huursector. Dit artikel schrijft de toepassing van BW2 Titel 9 voor, behoudens enkele specifieke uitzonderingen. Verder zijn de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven richtlijnen toegepast, waaronder Richtlijn 645 ‘Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting (herzien 2011) in het bijzonder. De jaarrekening is opgemaakt op 5 juni 2014.

Oordelen en schattingen Bij de toepassing van de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaarrekening vormt het bestuur van de groep zich diverse oordelen en schattingen. De belangrijkste oordelen en schattingen hebben betrekking op de activa in exploitatie (zowel het sociaal als het commercieel vastgoed), de voorzieningen, de waardeverminderingen en de latente belastingen. De hierbij behorende veronderstellingen zijn vermeld in de toelichting bij de hiervoor genoemde jaarrekeningposten.

Consolidatiegrondslagen In de geconsolideerde jaarrekening zijn opgenomen de financiële gegevens van Woningstichting Rochdale en haar groepsmaatschappijen per 31 december van het boekjaar. Groepsmaatschappijen zijn rechtspersonen en vennootschappen waarin beslissende zeggenschap wordt uitgeoefend. Resultaten uit transacties met en tussen groepsmaatschappijen zijn in de geconsolideerde jaarrekening volledig geëlimineerd. Resultaten uit transacties met en tussen deelnemingen die tegen nettovermogenswaarde gewaardeerd worden, worden proportioneel verantwoord. Resultaten uit transacties met en tussen deelnemingen die tegen kostprijs worden gewaardeerd, worden volledig verantwoord, tenzij zij in wezen niet zijn gerealiseerd. De groepsmaatschappijen worden integraal geconsolideerd vanaf de datum waarop beslissende zeggenschap op de groepsmaatschappij is verkregen. Bij belangen minder dan 100% wordt het aandeel van derden in het eigen vermogen en het resultaat afzonderlijk in de geconsolideerde jaarrekening vermeld. De groepsmaatschappijen worden niet meer in de consolidatie opgenomen vanaf de datum waarop geen sprake meer is van beslissende zeggenschap. De posten in de geconsolideerde jaarrekening worden volgens uniforme grondslagen voor waardering en resultaatbepaling vastgesteld.

Lijst van kapitaalbelangen Geconsolideerde groepsmaatschappijen (100% belang) •

Rochdale Projectontwikkeling B.V., gevestigd te Amsterdam;

•

Rochdale Onderhoud B.V., gevestigd te Zaandam;

•

Rochdale Holding B.V., gevestigd te Amsterdam;

•

Rochdale Participaties B.V., gevestigd te Amsterdam;

•

Grondbank Badhuisweg Beheer B.V., gevestigd te Zaandam;

•

Grondbank Badhuisweg C.V. , gevestigd te Zaandam (96% via Rochdale Participaties B.V. en 4% via Grondbank Badhuisweg Beheer B.V.);

•

Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V., gevestigd te Amsterdam;

•

RH Vastgoed Amstelveen B.V, gevestigd te Amsterdam;

•

Exploitatiemaatschappij Brandemeer B.V., gevestigd te Zwolle;

•

RochDAM Beheer B.V, gevestigd te Amsterdam.

65

Jaarrekening 2013

Overige deelnemingen, gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde •

Banne Binnen C.V., gevestigd te Amsterdam 50% (49% via Rochdale Participaties B.V. en 1% via Banne Binnen Beheer B.V.);

•

Banne Binnen Beheer B.V., gevestigd te Amsterdam 50% via Rochdale Exploitatie- en Project­ontwikkeling B.V.;

•

Amstelkwartier Beheer B.V., gevestigd te Amsterdam 50% via Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V.;

•

Amstelkwartier C.V., gevestigd te Amsterdam 50% (49% via Rochdale Participaties B.V. en 1% via Amstel­ kwartier Beheer B.V.);

•

De Jonge Voorn B.V., gevestigd te 's-Gravenhage 20% via Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V.;

•

De Jonge Voorn C.V., gevestigd te 's-Gravenhage 20% (19% via Rochdale Participaties B.V. en 1% via De Jonge Voorn B.V.);

•

Django B.V., gevestigd te Amsterdam 25% via Woningstichting Rochdale;

•

Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk Beheer B.V., gevestigd te Katwijk 50% via Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V.;

•

Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk C.V., gevestigd te Katwijk 50% (49% via Rochdale Participaties B.V. en 1% via Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk Beheer B.V.);

•

V.o.f. Kolenkit, gevestigd te Amsterdam 56,9% via Woningstichting Rochdale;

•

Kwadijkerpark Beheer B.V., gevestigd te Amsterdam 50% via Rochdale Participaties B.V.;

•

Kwadijkerpark C.V., gevestigd te Amsterdam 50% (49,5% via Rochdale Participaties B.V. en 0,5% via Kwadijker­ park Beheer B.V.);

•

Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F., gevestigd te Amsterdam 33,3% via Woningstichting Rochdale;

•

Robora Zuidoost V.O.F., gevestigd te Amsterdam 50% via Woningstichting Rochdale;

•

Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf C.V., gevestigd te Amsterdam 50% (49,5% via Woningstichting Rochdale en 0,5% via Stichting De Zaanwerf);

•

Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf II C.V., gevestigd te Alkmaar 50% (49,5% via Woningstichting Rochdale en 0,5% via Stichting De Zaanwerf II)

Overige kapitaalbelangen van minder dan 20%, niet gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde •

Woningnet N.V., gevestigd te Utrecht 15,5% via Woningstichting Rochdale;

•

Gemeenschappelijk Glas Amsterdam B.V., te Amsterdam 6,25% via Rochdale Exploitatie- en Project­ ontwikkeling B.V.;

•

Glasvezelnet Amsterdam B.V., gevestigd te Amsterdam 30% via Gemeenschappelijk Glas Amsterdam B.V.

Verder heeft Woningstichting Rochdale de volgende verbindingen met duurzame financiële en/of bestuurlijke banden door middel van respectievelijk het verstrekken van leningen en/of het hebben van zeggenschap op grond van contractuele bepalingen: •

Stichting Brasa te Amsterdam;

•

Stichting Derdengelden Capelle Makelaars te Amsterdam;

•

Stichting De Zaanwerf te Amsterdam;

•

Stichting De Zaanwerf II te Amsterdam.

Salderen Een actief en een post van het vreemd vermogen worden gesaldeerd in de jaarrekening opgenomen uitsluitend indien en voor zover: •

een deugdelijk juridisch instrument beschikbaar is om het actief en de post van het vreemd vermogen gesaldeerd en simultaan af te wikkelen;

•

66

het stellige voornemen bestaat om het saldo als zodanig of beide posten simultaan af te wikkelen.

Jaarrekening 2013

Financiële instrumenten Onder financiële instrumenten worden zowel primaire financiële instrumenten zoals vorderingen, effecten en schulden, als afgeleide instrumenten verstaan. Alle aan- en verkopen volgens standaard markconventies van financiële activa worden opgenomen per transactiedatum, dat wil zeggen de datum waarop de groep de bindende overeenkomst aangaat. Voor de grondslagen van de primaire financiële instrumenten wordt verwezen naar de behandeling per balanspost. Door de waardering en verwerking van afgeleide instrumenten wordt verwezen naar de afzonderlijke paragraaf derivaten en hedge accounting.

Toepassing Richtlijn 290 Financiële instrumenten (2013) In het kader van de gewijzigde Richtlijn is een inventarisatie van de financiële instrumenten uitgevoerd. Hieruit is gebleken dat de gewijzigde Richtlijn geen impact heeft over de in de jaarrekening 2013 verantwoorde financiële instrumenten, met uitzondering van de Niet in de balans opgenomen renteswaps. In 2014 zijn de ultimo 2013 aanwezige renteswaps zodanig aangepast dat voldaan wordt aan de voorwaarden voor toepassing van kostprijs hedge-accounting volgens de herziene richtlijn.

67

Jaarrekening 2013

Grondslagen van balanswaardering in de geconsolideerde jaarrekening Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen de kostprijs (verkrijgings­ prijs of vervaardigingsprijs), minus eventuele investeringssubsidies, verminderd met cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. De afschrijving is lineair en gebaseerd op de verwachte gebruiksduur rekening houdend met de restwaarde. Indien de verwachting omtrent de afschrijvingsmethode, gebruiksduur en/of restwaarde in de loop van de tijd wijzigingen ondergaat, worden deze wijzigingen als een schattingswijziging verantwoord. Buiten gebruik gestelde onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd tegen de kostprijs dan wel de lagere opbrengstwaarde. De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden niet langer in de balans opgenomen na vervreemding of op nihil gewaardeerd wanneer geen toekomstige prestatie-eenheden van het gebruik of de vervreemding worden verwacht.

Vastgoedbeleggingen Classificatie en kwalificatie Het vastgoed in exploitatie wordt op objectniveau geclassificeerd naar sociaal en commercieel vastgoed, rekening houdend met de criteria van de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staats­steun voor toegelaten instellingen. Op grond van deze criteria omvat het sociale vastgoed de woningen met een huurprijs tot aan de huurliberalisatie­ grens (huurtoeslaggrens), het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat wordt verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijn-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de EC-beschikking d.d. 15 december 2009. Woningstichting Rochdale heeft haar sociaal vastgoed (op portefeuilleniveau) als vastgoedbelegging gekwalificeerd, aangezien het beleid van de corporatie is gericht op het realiseren van een zo optimaal mogelijk financieel rendement. Het commercieel vastgoed omvat volgens de eerder genoemde criteria de woningen met een huurprijs boven de huurliberalisatiegrens (huurtoeslaggrens), het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Complexindeling Het sociaal vastgoed gekwalificeerd als vastgoedbelegging en het commercieel vastgoed is opgedeeld naar kas­stroomgenerende eenheden (complexen / product-markt combinaties) waarop een complex / product-markt combinatie gelijksoortig gericht beleid is bepaald. Bij de indeling naar complexen / product markt combinaties wordt derhalve rekening gehouden met onderlinge verschillen in de vastgoedsturing van de corporatie ten aanzien van huur, onderhoud, bouwjaar en wijkgerichte aanpak. Verder zijn hierbij bepalende factoren: locatie, woningtype, doelgroep en prijsklasse. De indeling sluit derhalve aan op het strategische vastgoedbeleid van de corporatie. Waardering bij eerste verwerking sociaal en commercieel vastgoed Bij de eerste verwerking worden het sociaal vastgoed in exploitatie gekwalificeerd als vastgoedbelegging en het commercieel vastgoed in exploitatie gewaardeerd tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, inclusief transactiekosten minus eventuele investeringssubsidies. De verkrijgings- of vervaardigingsprijs wordt bepaald als de som van de bestede externe kosten en de hieraan direct toerekenbare kosten.

68

Jaarrekening 2013

De in de toekomst te maken kosten van sloop worden in het jaar, dat de exploitatie door sloop in de toekomst wordt beëindigd, ten laste van het resultaat in dat jaar verantwoord. Waardering na eerste verwerking Het sociaal vastgoed gekwalificeerd als vastgoedbelegging en het commercieel vastgoed in exploitatie wordt na eerste verwerking gewaardeerd tegen de reële waarde overeenkomstig het actuele waardemodel van Richtlijn 213 “Vastgoedbeleggingen”. De reële waarde wordt bepaald met inachtneming van de relevante feiten en omstandigheden van de markt waarop toegelaten instellingen actief zijn en de bepalingen zoals opgenomen in het Bbsh. Wegens het veelal ontbreken van courante prijzen op een actieve markt wordt de reële waarde bepaald met behulp van geprognosticeerde kasstromen. De aannames van de kasstromen zijn gebaseerd op de contractuele verplichtingen van de toegelaten instelling die rusten op het vastgoed. De overige (na de contractperiode in acht te nemen) aannames en uitgangspunten zijn gebaseerd op de gegevens van de markt waarop de toegelaten instellingen actief zijn. Na eerste verwerking wordt een waardevermindering of -vermeerdering van de kostprijs als gevolg van de waarde­ ring tegen reële waarde (i.c. geschatte marktwaarde in verhuurde staat) bepaald op het niveau van de kasstroom­ generende eenheid. De waardevermindering of -vermeerdering wordt separaat tot uitdrukking gebracht en in het resultaat verantwoord als “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen”. Uitgaven na eerste verwerking Uitgaven na eerste verwerking ten behoeve van het complex c.q. product-markt combinatie aangaande het sociaal en commercieel vastgoed, die voldoen aan de algemene activeringscriteria worden geactiveerd tegen kostprijs en vervolgens getoetst aan het verschil in marktwaarde van het complex c.q. product-markt combinatie vóór en na deze uitgaven. Het marktwaardeverschil wordt in het actief verwerkt als een waardevermindering of -vermeerdering en in het resultaat verantwoord als “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen. Herwaardering Jaarlijks wordt op balansdatum de reële waarde van de vastgoedbeleggingen opnieuw bepaald. Winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de reële waarde van het sociaal vastgoed gekwalificeerd als vastgoedbelegging en het commercieel vastgoed worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening. Het positieve verschil tussen de boekwaarde van voor en na de herwaardering wordt op grond van RJ 645 (2011) als ongerealiseerde waardestijging toegelicht bij het eigen vermogen. Afschrijvingen Op het commercieel vastgoed in exploitatie gewaardeerd tegen reële waarde wordt op grond van RJ 213 “Vastgoed­ beleggingen” niet afgeschreven. Buitengebruikstelling Sociaal vastgoed gekwalificeerd als vastgoedbelegging en commercieel vastgoed dat op termijn buitengebruik wordt gesteld (sloop) op basis van het criterium “intern geformaliseerd” worden op het moment van sloopbesluit afgewaardeerd naar lagere geschatte marktwaarde, gebaseerd op de contant gemaakte huuropbrengsten en kosten berekend over de resterende gebruiksduur tot aan het moment van sloop. De sloopkosten worden in het jaar van uitgave ten laste van het resultaat gebracht.

69

Jaarrekening 2013

Sociaal en commercieel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed Dit betreft lopende investeringen in nieuwe complexen (nieuwbouw) en bestaande complexen (woningverbetering, herstructurering, zie hiervoor tevens de grondslag onder uitgaven na eerste verwerking hiervoor) voor gebruik als vastgoedbelegging. De waardering bij eerste verwerking is tegen de kostprijs. De kostprijs omvat de verkrijgings- of vervaardigingsprijs, rekening houdend met eigen ontwikkelingskosten en overige hieraan direct toerekenbare kosten. De waardering na eerste verwerking van het sociaal en commercieel vastgoed in ontwikkeling is tegen de reële waarde. De reële waarde wordt bepaald met behulp van geprognosticeerde kasstromen op basis van aannames zoals hiervoor toegelicht onder Commercieel vastgoed in exploitatie onder Waardering na eerste verwerking, onder aftrek van de nog te besteden kosten om het vastgoed te realiseren. Indien gerede twijfel bestaat of de reeds bestede kosten terugverdiend kunnen worden, wordt het vastgoed tegen de lagere reële waarde van het project in het bestaande ontwikkelingsstadium gewaardeerd en wordt het nadelig verschil in het resultaat verantwoord onder de post “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen”. In het geval per balansdatum sprake is van feitelijke dan wel juridische investeringsverplichtingen inzake sociaal en commercieel vastgoed in ontwikkeling, waarbij de geschatte kostprijs van het vastgoed hoger is dan de reële waarde, wordt het verschil eerst in mindering gebracht op de reeds bestede kosten en wordt voor het resterend bedrag een voorziening gevormd voor onrendabele investeringen en herstructureringen. De afwaardering van de bestede kosten tot nihil wordt in het resultaat verantwoord onder de post “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen”. Grondposities Ingenomen grondposities (al dan niet met opstallen) worden aangeschaft met het oog op (her)ontwikkeling van huuren koopprojecten. Aangezien nog geen inzicht bestaat in aard, omvang en samenstelling van deze projecten worden de grondposities overeenkomstig de richtlijnen voor de jaarverslaggeving beschouwd als vastgoedbeleggingen. De grondposities worden bij eerste verwerking gewaardeerd tegen de kostprijs en bijkomende kosten. Na eerste verwerking worden de grondposities gewaardeerd tegen de reële waarde, welke de huidige marktverhoudingen omtrent de verwachte woningbouwwaarde van de grond weerspiegelt. De veranderingen in de reële waarde worden in het resultaat verantwoord onder de post “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen”. Indien de reële waarde niet realistisch kan worden bepaald, vindt waardering plaats tegen kostprijs of lagere verwachte directe opbrengstwaarde in de huidige bestemming. De waardevermindering wordt dan in het resultaat verantwoord onder de post “Niet-gerealiseerde waardeverande­ ringen vastgoedbeleggingen”. Tijdelijke exploitatiekasstromen uit de opstallen worden in het resultaat verantwoord.

Financiële activa Deelnemingen: Deelnemingen in groepsmaatschappijen, Andere deelnemingen De deelnemingen van Woningstichting Rochdale in groepsmaatschappijen en andere deelnemingen (niet-groeps­ maatschappijen) waarin zij invloed van betekenis uitoefent op het zakelijke en financiële beleid worden op basis van de vermogensmutatiemethode verwerkt. Overeenkomstig deze methode, worden genoemde deelnemingen in de balans opgenomen tegen het aandeel van Woningstichting Rochdale in de nettovermogenswaarde vermeerderd met haar aandeel in de resultaten van de deel­ nemingen vanaf het moment van verwerving, bepaald volgens de grondslagen zoals vermeld in deze jaarrekening. In de winst- en verliesrekening wordt het aandeel van Woningstichting Rochdale in het resultaat van de deelnemingen opgenomen. Indien en voor zover Woningstichting Rochdale niet zonder beperking uitkering van de positieve resultaten aan haar kan bewerkstelligen, worden de resultaten in een wettelijke reserve opgenomen. Haar aandeel in de rechtstreekse vermogensvermeerderingen en -verminderingen van de deelnemingen wordt ook in de wettelijke reserve opgenomen met uitzondering van herwaarderingen van activa die als ongerealiseerde waardestijging in het eigen vermogen worden verwerkt.

70

Jaarrekening 2013

Indien de waarde van de deelneming gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode nihil is geworden, wordt deze methode niet langer toegepast en blijft de deelneming bij ongewijzigde omstandigheden op nihil gewaardeerd. Bij de afwaardering worden andere langlopende belangen in de deelneming die feitelijk worden aangemerkt als een onderdeel van de netto-investering, ook meegenomen. Indien en voor zover geheel of ten dele voor de schulden van de deelneming wordt ingestaan respectievelijk een feitelijke verplichting bestaat de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt zonodig een voorziening opgenomen. Een vervolgens verkregen aandeel in de winst van de deelneming wordt pas weer verwerkt indien en voor zover het cumulatief niet-verwerkte aandeel in het verlies is ingelopen. De andere deelnemingen waarop Woningstichting Rochdale geen invloed van betekenis uitoefent op het zakelijke en financiële beleid, worden tegen de verkrijgingsprijs gewaardeerd. Indien sprake is van een duurzame waardevermindering vindt waardering plaats tegen deze lagere waarde; afwaardering vindt plaats ten laste van de winst- en verliesrekening. Overige financiële activa Latente belastingvorderingen Voor de waardering en verwerking van latente belastingvorderingen wordt verwezen naar de afzonderlijke paragraaf ‘Belastingen’. Vorderingen De verstrekte vorderingen op en leningen aan deelnemingen alsmede de overige verstrekte vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde van de tegenprestatie vermeerderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieverentemethode. Baten en lasten worden in de winst-en-verliesrekening verwerkt zodra de vorderingen aan een derde worden overgedragen of een bijzondere waardevermindering ondergaan, alsmede via het amortisatieproces. Fiscale eenheid Tussen Woningstichting Rochdale en de volgende deelnemingen bestaat een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting: Rochdale Exploitatie en Projectontwikkeling B.V. Rochdale Onderhoud B.V. Rochdale Projectontwikkeling B.V. RH Vastgoed Amstelveen B.V. Rochdale Participaties B.V. Rochdale Holding B.V. RochDAM Beheer B.V. De verrekening van de belastingen binnen deze eenheid vindt plaats alsof elke maatschappij zelfstandig belastingplichtig is.

Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop Dit betreft opgeleverde nieuwbouwwoningen bestemd voor verkoop. De waardering van de opgeleverde nieuwbouwwoningen is tegen vervaardigingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten dan wel lagere opbrengstwaarde. De lagere opbrengstwaarde is de verwachte verkoopprijs en wordt bepaald op basis van taxaties dan wel recente verkooptransacties van referentiewoningen onder aftrek van kosten voor verkoop. Hieronder is verder begrepen het commercieel vastgoed in exploitatie, geherclassificeerd als vastgoed bestemd voor verkoop. Bij eerste verwerking (i.c. moment van herclassificatie) en na eerste verwerking is de waardering tegen de kostprijs (verkrijgingsprijs of vervaardigingsprijs, verminderd met cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen als gevolg van de lagere reële waarde (i.c. geschatte marktwaarde).

71

Jaarrekening 2013

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Dit betreft vastgoed in aanbouw voor verkoop dat nog niet verkocht is (onderhanden werk). De waardering is tegen vervaardigingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten dan wel lagere opbrengstwaarde. De lagere opbrengst­ waarde is gebaseerd op de verwachte verkoopprijs onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. Onderhanden projecten Een onderhanden project in opdracht van derden (hierna: onderhanden project) is een project dat is overeengekomen met een derde, voor de constructie van een actief of combinatie van activa waarbij de uitvoering zich gewoonlijk uitstrekt over meer dan één verslagperiode. De onderhanden projecten worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten vermeerderd met de toe­gerekende winst - indien deze betrouwbaar is te bepalen - en verminderd met voorziening voor verwachte verliezen en gedeclareerde termijnen. De projectopbrengsten en - kosten uit hoofde van het onderhanden project worden als opbrengsten en kosten in de winst - en verliesrekening naar rato van de verrichte prestatie per balansdatum verwerkt, indien het resultaat van een onderhanden project op betrouwbare wijze kan worden ingeschat (“percentage of completion”- methode). Voor het bepalen van het percentage gereedheid wordt uitgegaan van de gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Als het resultaat van een onderhanden project niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat, worden de opbrengsten alleen verwerkt in de winst- en verliesrekening tot het bedrag van de gemaakte projectkosten dat waarschijnlijk kan worden verhaald en worden de projectkosten in de winst- en verliesrekening verwerkt in de periode waarin ze zijn gemaakt (“percentage of completion with zero profit”-methode). Als er geen onzekerheden meer bestaan ten aanzien van het op betrouwbare wijze kunnen inschatten van het resultaat van een onderhanden project, worden de cumulatieve projectopbrengsten verwerkt in de winst- en verliesrekening op basis van de mate van verrichte prestaties op het moment van het niet meer bestaan van onzekerheden. Als het waarschijnlijk is dat de totale projectkosten de totale projectopbrengsten zullen overschrijden, worden de verwachte verliezen onmiddellijk in de winst- en verliesrekening verwerkt. De projectkosten bestaan uit de directe projectkosten, de opslag voor kosten die toerekenbaar zijn aan project­ activiteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project gebaseerd op het normale niveau van project­activiteiten, en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend, exclusief de rente op het vreemd vermogen. Uitgaven die verband houden met projectkosten die na de balansdatum tot te verrichten prestaties leiden, zijn als voorraden (onderhanden werk of vooruitbetalingen op voorraden) of als overlopende activa verwerkt indien het waarschijnlijk is dat ze in een volgende periode zullen leiden tot opbrengsten. Het nettobedrag per onderhanden project wordt verwerkt als vlottend actief of als kortlopende schuld, indien het saldo van het onderhanden project een debet- respectievelijk creditstand vertoont. Zolang het project nog niet is voltooid worden de in het boekjaar gerealiseerde projectopbrengsten gepresenteerd als wijziging in onderhanden projecten. In het jaar van voltooiing van het project worden dan de totale projectopbrengsten gepresenteerd als netto-omzet, waarbij de cumulatieve projectopbrengsten verantwoord in voorgaande perioden worden gepresenteerd als wijziging in onderhanden projecten.

Vlottende vorderingen De verstrekte leningen en overige vorderingen die geen onderdeel zijn van de handelsportefeuille, worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs minus benodigde voorziening voor oninbaarheid.

72

Jaarrekening 2013

Liquide middelen Onder liquide middelen worden verstaan kasmiddelen en de tegoeden op bankrekeningen. Deposito’s worden onder liquide middelen opgenomen indien zij in feite - zij het eventueel met opoffering van rentebaten - ter onmiddellijke beschikking staan. Liquide middelen die (naar verwachting) langer dan twaalf maanden niet ter beschikking staan van de groep, worden als financiële vaste activa gerubriceerd.

Bijzondere waardevermindering van financiële activa De groep beoordeelt op elke balansdatum of een financieel actief of een groep van financiële activa bijzondere waarde­ vermindering heeft ondergaan. Voor alle categorieën financiële activa die tegen (geamortiseerde) kostprijs worden gewaardeerd, wordt bij aanwezigheid van objectieve aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen, de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere waardevermindering bepaald en in de winst- en verliesrekening verwerkt. Bij financiële activa gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van het verlies bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking van het instrument. Een voorheen opgenomen waarderingsverlies wordt teruggenomen, indien de afname van de waarde­ vermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking, tot maximaal het bedrag dat benodigd is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs ten tijde van de terugname als geen sprake zou zijn geweest van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies dient in de winst-en verliesrekening te worden verwerkt. De boekwaarde van de vorderingen wordt verlaagd met gebruikmaking van een voorziening wegens oninbaarheid.

Classificatie eigen vermogen en vreemd vermogen Een financieel instrument of de afzonderlijke componenten van het instrument worden in de geconsolideerde jaar­ rekening als vreemd vermogen of als eigen vermogen geclassificeerd overeenkomstig de economische realiteit van de contractuele overeenkomst waaruit het financieel instrument voortvloeit. Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot een (deel van een) financieel instrument worden in de jaarrekening opgenomen afhankelijk van de classificatie van het financieel instrument als financiële verplichting respectievelijk als eigen-vermogensinstrument.

Voorzieningen Een voorziening wordt gevormd indien de groep op balansdatum een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft waarvan het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang betrouwbaar is te schatten. De omvang van de voorziening wordt bepaald door de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de desbetreffende verplichtingen en verliezen per balansdatum af te wikkelen. Tenzij anders vermeld, worden voorzieningen gewaardeerd tegen nominale waarde. Indien het waarschijnlijk is dat voor uitgaven die noodzakelijk zijn om een voorziening af te wikkelen een vergoeding van een derde zal worden ontvangen, wordt deze vergoeding gepresenteerd als een afzonderlijk actief. Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen In het geval per balansdatum sprake is van feitelijke dan wel juridische investeringsverplichtingen inzake sociaal en commercieel vastgoed in ontwikkeling, waarbij de geschatte kostprijs van het vastgoed hoger is dan de aan deze investeringsverplichtingen toe te rekenen reële waarde, wordt het verschil eerst in mindering gebracht op de reeds bestede kosten en wordt voor het resterend bedrag een voorziening gevormd voor onrendabele investeringen en herstructureringen. De afwaardering van de bestede kosten tot nihil en de vorming van de voorziening wordt in het resultaat verantwoord onder de post “Niet gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen”. Voorziening reorganisatiekosten De voorziening voor reorganisatiekosten betreft de kosten samenhangend met een reorganisatie als gevolg van het regeerakkoord waartoe is besloten. Hiervoor is per balansdatum een reorganisatieplan op hoofdlijnen opgesteld hetgeen verder is uitgewerkt in een gedetailleerd en geformaliseerd plan. Dit plan is per balansdatum gecommuniceerd met betrokkenen. Verder is na balansdatum doch vóór de datum van opmaak van de jaarrekening met de implementatie van dit plan begonnen, zodanig dat bij betrokkenen terechte verwachting bestaat dat de reorganisatie zal worden uitgevoerd.

73

Jaarrekening 2013

Voorziening deelnemingen De voorziening deelnemingen is gevormd in verband met de negatieve nettovermogenswaarde van deelnemingen in het geval dat de corporatie zich aansprakelijk heeft gesteld voor de schulden van de deelneming respectievelijk een feitelijke verplichting heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen. De voorziening wordt gevormd ter grootte van de uit de aansprakelijkheidstelling te verwachten eventuele kasuitstromen. Overige voorzieningen De overige voorzieningen zijn gevormd voor respectievelijk jubileumuitkeringen aan personeel, loopbaanontwikkeling, de regeling VUT en juridische geschillen. De voorziening voor jubileumuitkeringen aan personeel is gevormd voor in de toekomst uit te betalen jubileumuitkeringen aan personeel op grond van CAO-bepalingen uitgaande van het personeelsbestand ultimo boek­jaar. Bij de bepaling van de omvang van de voorziening is rekening gehouden met verwachte salarisstijgingen, een geschatte blijfkans en leeftijd. De voorziening is tegen de nominale waarde opgenomen gezien de onzekerheid over de blijf­kans. De voorziening voor loopbaanontwikkeling is gevormd ter dekking van toekomstige verplichtingen op het gebied van loopbaanontwikkeling, waarvoor medewerkers van de corporatie op grond van CAO-bepalingen budgetrechten hebben opgebouwd. Bij het bepalen van deze voorziening wordt uitgegaan van het personeelsbestand ultimo boek­ jaar. De waardering is tegen nominale waarde gezien het onzekere tijdstip van besteding van het budget. De voorziening juridische geschillen dient ter dekking van de financiële afwikkeling van uit lopende juridische procedures en ingediende claims voortvloeiende verplichtingen en is gewaardeerd tegen nominale waarde. De voorziening is opgenomen voor de beste schatting van het bedrag dat noodzakelijk is om de verplichtingen af te wikkelen.

Belastingen Acute belastingen De belastingen worden berekend op basis van het verantwoorde resultaat uitgaande van het geldende belastingtarief, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten, de vaststellingsovereenkomst (VSO) en geheel of gedeeltelijk nietaftrekbare kosten. De belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien is voldaan aan de algemene voorwaarden voor saldering. Latente belastingen Voor alle belastbare tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale balanswaardering, wordt een latente belastingverplichting opgenomen. Voor alle verrekenbare tijdelijke verschillen tussen de commerciële en fiscale balanswaardering en voor beschikbare voorwaartse verliescompensatie wordt een latente belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening. De latente belastingvorderingen en -verpichtingen worden opgenomen onder de financiële vaste activa respectievelijk voorzieningen. De waardering van latente belastingverplichtingen en -vorderingen wordt gebaseerd op de fiscale gevolgen van de door de groep, per balansdatum, voorgenomen wijze van realisatie of afwikkeling van activa, voorzieningen, schulden of overlopende passiva. Latente vorderingen worden opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat er in de toekomst belastbare winsten zullen zijn die voor realisatie van het tijdelijk verschil dan wel compensabele verliezen kunnen worden aangewend. Hierbij wordt uitgegaan van het geldende belastingtarief. De latente belastingverplichtingen en vorderingen worden gewaardeerd tegen contante waarde. De latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd indien is voldaan aan de algemene voorwaarden voor saldering.

74

Jaarrekening 2013

Langlopende schulden Bij de eerste opname van langlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De langlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst- en verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

Kortlopende schulden Bij de eerste opname van kortlopende schulden worden deze opgenomen tegen reële waarde verminderd met de direct daaraan toe te rekenen transactiekosten. De kortlopende schulden worden na de eerste waardering gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs volgens de effectieve-rentemethode. Winst of verlies worden in de winst- en verliesrekening opgenomen zodra de verplichtingen niet langer op de balans worden opgenomen, alsmede via het amortisatieproces.

Derivaten en hedge accounting Derivaten met toepassing van kostprijshedge-accounting De afdekkingen worden verwerkt volgens kostprijshedge-accounting, indien wordt voldaan aan de volgende voorwaarden: •

documentatie van de algemene hedgestrategie, hoe de hedgerelaties passen in de doelstellingen van risicobeheer en de verwachting aangaande de effectiviteit van deze hedgerelaties;

•

documentatie van de in het soort hedgerelatie betrokken hedge-instrumenten en afgedekte posities;

•

verwerking van de ineffectiviteit in de winst- en verliesrekening: bij derivaten in een kostprijshedge-relatie waarbij deels sprake is van hedge-ineffectiviteit, wordt indien per balansdatum de reële waarde lager is dan de kostprijs, voor het ineffectieve deel dit verschil in de winst- en verliesrekening onder de post “Waardeveranderingen van financiële vaste activa en van vlottende effecten” verwerkt.

De afdekkingen die aan deze voorwaarden voor hedge-accounting voldoen, worden als volgt verantwoord: •

zolang de afgedekte post (i.c. toekomstige herfinancieringen op bestaande leningen) in de kostprijshedge nog niet in de balans is verwerkt, wordt het hedge-instrument niet geherwaardeerd;

•

per balansdatum wordt de omvang van de risicopositie in de afgedekte post in de hedge-relatie vergeleken met de omvang van de risicomitigerende werking van het hedge-instrument. Indien het hedge-instrument een grotere omvang heeft dan de afgedekte post, is sprake van ineffectiviteit en wordt het ineffectieve deel tegen reële waarde gewaardeerd met waardewijzigingen in de winst- en verliesrekening .

Kostprijshedge-accounting wordt beëindigd indien: •

het hedge-instrument afloopt, wordt verkocht, beëindigd of uitgeoefend. Het cumulatieve gerealiseerde resultaat op het hedge-instrument dat nog niet in de winst- en verliesrekening is verwerkt toen er sprake was van een effectieve hedge, wordt afzonderlijk in de overlopende posten in de balans verwerkt tot de afgedekte transactie plaatsvindt;

•

de hedge-relatie niet meer voldoet aan de criteria voor hedge accounting. Indien de afgedekte positie een in de toekomst verwachte transactie betreft, vindt de verwerking van de hedgeresultaten als volgt plaats:

•

indien de verwachte transactie naar verwachting niet meer plaatsvindt wordt het hiermee samenhangende cumulatieve resultaat op het hedge-instrument dat in de periode waarin de hedge effectief buiten de winst- en verliesrekening of off-balance was gehouden, naar de winst- en verliesrekening overgebracht.

75

Jaarrekening 2013

Grondslagen van resultaatbepaling in de geconsolideerde jaarrekening Algemeen Baten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben voor zover deze gerealiseerd zijn. De kosten worden bepaald met inachtneming van de hiervoor vermelde grondslagen voor waardering en toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. (Voorzienbare) verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden en overigens wordt voldaan aan de voorwaarden voor het opnemen van voorzieningen.

Bedrijfsopbrengsten Onder de bedrijfsopbrengsten worden die omzetcategorieën opgenomen, welke kenmerkend zijn voor het bedrijfstype van woningcorporaties. Dit betreft voornamelijk de opbrengst respectievelijk uit de verhuur van woningen, verkoop van woningen (voor derden en uit eigen bezit) en leveringen van aanvullende diensten jegens huurders. Huuropbrengsten Opbrengsten uit de levering van (huur)diensten worden verantwoord naar rato van de geleverde prestaties. De huuropbrengsten zijn het resultaat van het gevoerde huurprijsbeleid van de groep, rekening houdend met de door het Rijk bepaalde kaders (zoals maximale huurverhoging, maximaal redelijke huur en maximale huursomstijging) en onder aftrek van huurderving wegens leegstand en oninbaarheid. Opbrengsten servicecontracten De opbrengsten servicecontracten betreffen vergoedingen van huurders boven de netto huurprijs voor leveringen en diensten (zoals energie, water, huismeesters, schoonmaakkosten, glasverzekering). De opbrengsten worden verminderd met derving wegens oninbaarheid. De kosten van de leveringen en diensten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten. Overheidsbijdragen Hieronder worden bijdragen of subsidies van de overheid verantwoord. Resultaat verkoop vastgoedportefeuille De verkoop van vastgoed is een regulier onderdeel van de bedrijfsactiviteiten en wordt derhalve als onderdeel van de omzet verantwoord. Opbrengst uit verkoop van vastgoed wordt in de winst- en verliesrekening verwerkt als alle belangrijke rechten op econo­mische voordelen alsmede alle belangrijke risico’s met betrekking tot de activa zijn overgedragen aan de koper, het bedrag van de opbrengst op betrouwbare wijze kan worden bepaald en ontvangst van de opbrengst waarschijnlijk is. Op basis van deze criteria wordt onder deze post de verkoopopbrengst van huurwoningen (sociaal vastgoed gekwalifi­ ceerd als vastgoedbelegging en commercieel vastgoed in exploitatie) onder aftrek van verkoopkosten en de boekwaarde verantwoord. De boekwaarde is op basis van de reële waarde (geschatte marktwaarde). Daarnaast wordt onder deze post verantwoord de opbrengstwaarde van verkocht vastgoed bestemd voor de verkoop (koopwoningen voor derden) onder aftrek van de gemaakte direct toerekenbare verkoopkosten en de vervaardigingsprijs en daaraan toegerekende directe kosten, dan wel de lagere opbrengstwaarde. Winsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Eventuele verliezen op koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn.

76

Jaarrekening 2013

Opbrengst projecten in opdracht van derden, wijziging in onderhanden werk en kosten uitbesteed werk en andere externe kosten Projectopbrengsten en projectkosten Voor onderhanden projecten in opdracht van derden waarvan het resultaat op betrouwbare wijze kan worden bepaald, wordt de omzetwaarde naar rato van de verrichte prestaties in het boekjaar, voor het verkochte deel van het project in de winst- en verliesrekening verantwoord op de post “Wijzigingen in onderhanden werk”. De voortgang van de verrichte prestaties wordt bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. De kosten van de verrichte prestaties in het boekjaar worden verantwoord op de post “Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten”. In het boekjaar van oplevering wordt de gerealiseerde omzet op de post “Wijzigingen in onderhanden werk” van voorgaande jaren in mindering gebracht op de totale gerealiseerde omzet, zodat het saldo de omzetwaarde laat zien van de in het jaar van oplevering verrichte prestaties. De bij deze omzet behorende kosten van de in het jaar van oplevering verrichte prestaties worden verantwoord op de post “Kosten uitbesteed werk en andere externe kosten”. Als het resultaat (nog) niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat, vindt opbrengstverantwoording in de winsten verliesrekening plaats tot het bedrag van de gemaakte projectkosten dat waarschijnlijk kan worden verhaald; de projectkosten worden dan verwerkt in de winst- en verliesrekening in de periode waarin ze zijn gemaakt. Zodra het resultaat wel op betrouwbare wijze kan worden bepaald, vindt opbrengstverantwoording plaats naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum. Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de projectopbrengsten en projectkosten. Projectopbrengsten zijn de contractueel overeengekomen opbrengsten en opbrengsten uit hoofde van meer- en minderwerk, claims en vergoedingen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat deze worden gerealiseerd en ze betrouwbaar kunnen worden bepaald. Projectkosten zijn de direct op het project betrekking hebbende kosten, de opslag voor kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend, exclusief de rente op vreemd vermogen. Een voorziening voor verwachte verliezen voor een project wordt verwerkt als onderdeel van de projectkosten. Geactiveerde productie voor eigen bedrijf Onder deze post worden de kosten van het eigen werkapparaat verantwoord welke direct toerekenbaar zijn aan investeringen in onroerende zaken in ontwikkeling en onderhanden werk, en als zodanig geactiveerd onder onroerende zaken in ontwikkeling (te weten: sociaal vastgoed of commercieel vastgoed in ontwikkeling dan wel vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop) en onderhanden werk (onderhanden projecten dan wel voorraden). Overige bedrijfsopbrengsten Hieronder vallen onder andere aan derden doorberekende kosten voor overige dienstverlening inzake administratieve dienst­verlening, uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden, bemiddeling huurtoeslag, inschrijfgelden woningzoekenden e.d.

Bedrijfslasten Afschrijvingen op materiële vaste activa De afschrijvingen op onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gebaseerd op de verkrijgings-­of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de verwachte gebruiksduur (is doorgaans de geschatte gebruiksduur ). Met een mogelijke restwaarde van de opstallen wordt geen rekening gehouden. Op vastgoed gewaardeerd tegen de reële waarde wordt niet afgeschreven.

77

Jaarrekening 2013

Overige waardeveranderingen materiële vaste activa Hieronder worden (teruggenomen) afwaarderingsverliezen verantwoord voor in het boekjaar aangegane juridische en feitelijke investeringsverplichtingen inzake onroerende zaken ten dienste van de exploitatie. Bijzondere waardevermindering van vlottende activa Hieronder worden afwaarderingsverliezen op voorraden (koopwoningen gereed en in ontwikkeling, onderhouds­ materialen) en huurderving debiteuren opgenomen. Pensioenlasten De groep heeft geen verdere verplichtingen uit hoofde van haar pensioenregeling anders dan de betaling van premies. In het geval van een tekort bij het pensioenfonds, alwaar de pensioenregeling is ondergebracht, heeft de groep geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen, anders dan het voldoen van hogere toekomstige premies. De pensioenpremies worden als last in de winst- en verliesrekening verantwoord zodra zij verschuldigd zijn. Te betalen premie dan wel vooruitbetaalde premie per jaareinde wordt als overlopend passief respectievelijk overlopend actief verantwoord. Onderhoudslasten Onder deze post worden de kosten van door derden verrichte onderhoudswerkzaamheden verantwoord, voor zover de werkzaamheden in het jaar hebben plaatsgevonden alsmede inkoop van onderhoudsmaterialen. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van een waardeverhoging maar instandhouding van het actief. Leefbaarheid Onder deze post zijn leefbaarheidsuitgaven inzake sociale activiteiten en fysieke activiteiten opgenomen. De uitgaven inzake sociale activiteiten omvatten wijkgebonden uitgaven voor ondersteuning van bewonersinitiatieven, gebiedsgericht personeel (zoals leefbaarheidscoördinator, wijkbeheerder, huismeester), leefbaarheidsonderzoeken en uitgaven voor activiteiten zoals welkomstbijeenkomsten nieuwe bewoners, bestrijding woonoverlast, buurtbemiddeling, opvang van dak- en thuislozen, schuldsaneringen, tweede kansbeleid etcetera. De uitgaven inzake fysieke activiteiten omvatten wijkgebonden uitgaven voor buurtcentra, bijzondere gebouwen (zoals wijksteunpunten, buurtposten, HOED), onderhoud groenvoorziening, speeltoestellen, beveiliging openbare ruimte, cameratoezicht, schoonmaakacties et cetera en uitgaven voor activiteiten zoals inbraakbeveiliging, brand­ preventie, verlichting achterpad, afsluiting portieken etcetera. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen Hieronder worden de positieve en negatieve veranderingen in de reële waarde verantwoord inzake respectievelijk het sociaal vastgoed gekwalificeerd als vastgoedbelegging in ontwikkeling en in exploitatie, het commercieel vastgoed in ontwikkeling en in exploitatie. De jaarlijkse waardeveranderingen van de vastgoedbeleggingen worden voor het ongerealiseerde deel bij het eigen vermogen toegelicht. Rentebaten en rentelasten Rentebaten worden tijdsevenredig in de winst- en verliesrekening verwerkt rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende actiefpost, indien hun bedrag bepaalbaar is en hun ontvangst waarschijnlijk. Rentelasten worden toegerekend aan de opeenvolgende verslagperioden naar rato van de resterende hoofdsom. (Dis)agio en aflossingspremies worden als rentelast aan de opeenvolgende verslagperioden toegerekend zodanig dat tezamen met de over de lening verschuldigde rentevergoeding de effectieve rente in de winst- en verliesrekening wordt verwerkt en in de balans de amortisatiewaarde van de schuld. Periodieke rentelasten en soortgelijke lasten komen ten laste van het jaar waarover zij verschuldigd worden.

78

Jaarrekening 2013

Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend op basis van het in de winst- en verliesrekening verantwoorde resultaat, rekening houdend met fiscaal vrijgestelde posten en geheel of gedeeltelijk niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met de wijzigingen in de latente belastingvorderingen en –schulden uit hoofde van respectievelijk wijzigingen in het belastingtarief, herbeoordeling van de mogelijkheid tot realisatie van latente belasting­vorderingen of een wijziging van de verwachte realisatie van een actief- of passiefpost. De aldus bepaalde belastingpost wordt in de winst- en verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt.

Aandeel in resultaat van deelnemingen Het aandeel in resultaat van deelnemingen gewaardeerd op nettovermogenswaarde is het resultaat van de deel­ nemingen bepaald op de waarderingsgrondslagen van Woningstichting Rochdale. Het resultaat op deelnemingen gewaardeerd tegen de kostprijs is bepaald op basis van de ontvangen dividenden.

79

Jaarrekening 2013

Grondslagen bij opstellen geconsolideerd kasstroom­overzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de directe methode. Bij deze methode zijn alle ontvangsten en uitgaven direct gekoppeld aan de activiteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit de liquide middelen. In het kasstroomoverzicht wordt onder­scheid gemaakt tussen operationele, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van de financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten). Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Aan- en verkopen van deelnemingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit investerings­ activiteiten FVA, voor zover betalingen of ontvangsten in geld hebben plaatsgevonden.

80

Jaarrekening 2013

Toelichting op de geconsolideerde balans Materiële vaste activa 1. Onroerende en roerende zaken ten diensten van de exploitatie Het verloop van deze post is als volgt: (in duizenden euro’s)

2013

2012

75.288

74.873

Cumulatieve afschrijvingen

-29.797

-25.606

Cumulatieve afwaarderingen

-17.400

-9.400

Boekwaarde

28.091

39.867

306

415

Stand 1 januari Aanschafwaarde

Mutaties: Investeringen Afwaarderingen

-1.288

-8.000

Overboeking naar voorraad vastgoed (kantoorpand) bestemd voor verkoop

-1.338

0

Afschrijvingen

-2.194

-4.191

Totaal van de mutaties

-4.514

-11.776

Stand 31 december Aanschafwaarde

70.118

75.288

Cumulatieve afschrijvingen

-30.853

-29.797

Cumulatieve afwaarderingen

-15.688

-17.400

Boekwaarde

23.577

28.091

Afschrijvingen De afschrijvingen op de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn bepaald volgens de lineaire methode onder toepassing van de componentenbenadering en gebaseerd op de volgende verwachte gebruiksduur: •

Automatisering:

•

Vervoermiddelen: 3 jaar

3 jaar

•

Inventaris kantoor: 3-5 of 10 jaar

•

Kantoorgebouw (componentenbenadering): •

Casco:

•

Installaties: 20 jaar

40 jaar

Actuele waarde De boekwaarde van het kantoorpand bedraagt respectievelijk € 18,4 miljoen (2012: € 20,4 miljoen) en is gelijk aan de actuele waarde. WSW Hypotheekrechten Het kantoorpand is onder borging gebracht. Voor het ingezette onderpand is een positieve/negatieve hypotheek verklaring afgegeven.

81

Jaarrekening 2013

Vastgoedbeleggingen (in duizenden euro’s) 2. Sociaal vastgoed in exploitatie gekwalificeerd als vastgoedbelegging 3. Commercieel vastgoed in exploitatie 4. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

2. Sociaal vastgoed in exploitatie 2013

2013

2012

3.420.675

3.591.196

525.599

431.017

35.551

54.278

3.981.825

4.076.491

3. Commercieel vastgoed in exploitatie 2012

2013

2012

Voortbrengingskosten

2013

2012

128.710

Af: voorziening onrendabele investeringen en voorbereidingskosten Boekwaarde 1 januari

4. Vastgoed in ontwikkeling

-74.432 3.591.196

3.527.463

431.017

325.779

54.278

32.059

Opleveringen voortbrengingskosten

26.810

26.154

5.564

478

-32.374

-9.492

Voorziening bij eerste ingebruikname

-5.680

0

-321

0

0

0

7.362

1.974

670

95

23.926

25.500

Mutaties:

Investeringen Verwervingen via fusie/ overname

0

153.164

0

35.386

0

0

Herwaardering via fusie/overname

0

148.218

0

8.375

0

0

Desinvesteringen

-77.508

-12.175

-12.921

-7.937

-1.159

-430

Herclassificatie

-95.519

-27.384

95.519

27.384

0

14.689

Overboeking naar in ontwikkeling

-30.217

-21.701

-245

-5.682

30.462

0

0

0

0

0

-13.256

0

-718

0

-3.120

0

-375

0

0

0

0

0

2.931

0

4.949

-206.178

9.436

47.139

-28.872

-7.485

0

1.661

0

0

-10

-563

-170.521

63.733

94.582

105.238

-18.727

22.219

107.052

128.710

-71.501

-74.432

35.551

54.278

Overboeking naar onderhanden werk Overboeking naar voorraden Mutatie voorziening Aanpassingen reële waarde Overige mutaties Totaal van de mutaties Voortbrengingskosten Af: voorziening onrendabele investeringen en voorbereidingskosten Boekwaarde 31 december

3.420.675

3.591.196

525.599

431.017

Gedeeld eigendom Woningstichting Rochdale heeft gezamenlijk met Stichting DUWO vijf complexen met 2.082 verhuureenheden in ongedeeld eigendom. Het belang van Rochdale in dit ongedeeld eigendom bedraagt 50%. Met Stichting Stadgenoot en Woningstichting Eigen Haard heeft Rochdale een complex met 34 studentenwoningen op de Zuidas in ongedeeld eigendom. Het belang van Rochdale in dit complex is 25%.

2. Sociaal vastgoed in exploitatie gekwalificeerd als vastgoedbelegging en 3. Commercieel vastgoed in exploitatie Uitgangspunten reële waarde Woningstichting Rochdale maakt gebruik van de waarderingsmethodiek van IPD voor de taxaties van het vastgoed. Aangezien de waardering van de vastgoedbeleggingen niet kan worden afgeleid van courante/recente prijzen op de vastgoedmarkt, is de reële waarde benaderd door de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen te bepalen (Discounted Cash Flow methode). Het vastgoed wordt jaarlijks intern getaxeerd.

82

Jaarrekening 2013

Daarnaast wordt voor 1/3e deel van het vastgoed de intern opgestelde taxatie gevalideerd door een onafhankelijke en ter zake deskundige externe taxateur, hetgeen betekent dat voor elk derde deel van het sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie de taxaties minimaal eens per drie jaar opnieuw gevalideerd worden. De toekomstige kasstromen worden bepaald aan de hand van een door exploitatie- en een uitpondscenario. De reële waarde als waarderingsgrondslag in de jaarrekening wordt bepaald als de meest waarschijnlijke prijs, die redelijkerwijs op de markt te verkrijgen is, berekend op basis van de beide scenario’s. De contante waarde van de toekomstige kasstromen wordt derhalve berekend op basis van marktconforme uitgangspunten. Verder wordt rekening gehouden met bestaande juridische en feitelijke verplichtingen, verbonden aan het vastgoed waaronder de huidige huurcontracten. Bij het doorexploitatiescenario is de veronderstelling dat het volledige complex in exploitatie blijft gedurende de DCF-periode. Bij het uitpondscenario is de veronderstelling dat na mutatie tot verkoop van individuele woningen tegen hoogste leegwaarde wordt overgegaan. De berekening wordt uitgevoerd over een DCF-periode van 15 jaar, met gebruikmaking van een gemiddelde mutatie­ graad, een indexeringsvoet en een disconteringsvoet (zie onderstaande tabel). Daarnaast wordt de eindwaarde ultimo het 15e jaar bepaald door de huuropbrengst van het 15e jaar te delen door de exit yield (rendementseis). Bij de woningportefeuille is voor het doorexploitatiescenario een gemiddelde exit yield van 6,6% aangehouden, bij het uitpondscenario is de gemiddelde exit yield 6,3%. De overige gehanteerde uitgangspunten zijn: 2013

2012

Prijsinflatie

20-jaars gemiddelde CBS (2,155%)

20-jaars gemiddelde CBS (2,13%)

Bouwkostenstijging

20-jaars gemiddelde BDB-bouwkosten stijging (2,973%)

20-jaars gemiddelde BDB-bouwkostenstijging (3,00%)

Looninflatie

20-jaars gemiddelde regelingslonen CBS (2,029%)

20-jaars gemiddelde regelingslonen CBS (2,13%)

Disconteringsvoet: • IRS • disconteringsvoet

24-maandsgemiddelde 10 jaars euro IRS: 1,907% 7,5%

24-maandsgemiddelde 10 jaars euro IRS: 2,51% 7,3%

Mutatiegraad

5-jaars gemiddelde

5-jaars gemiddelde

Onderhoudsnorm per vhe

€ 788

€ 779

Beheernorm per vhe

€ 342

€ 340

Verhuurderheffing

eerste 4 jaar ingerekend

niet van toepassing

De uitgangspunten onderhoudsnorm per vhe, beheernorm per vhe en disconteringsvoet zijn de uitgangspunten voor de woningportefeuille.

83

Jaarrekening 2013

Schattingen Gelet op de huidige marktomstandigheden kunnen toekomstige marktontwikkelingen waarop zowel door interne als door externe taxateurs gehanteerde aannames en schattingen ter bepaling van de reële waarde van het commercieel vastgoed zijn gebaseerd, ten opzichte van de werkelijk te verwachten marktontwikkelingen van significante invloed zijn op de uitkomsten van de huidige waardering in de jaarrekening. Om inzicht te geven in de effecten van redelijkerwijs mogelijke wijzigingen in belangrijke parameters op de reële waarde, is ten aanzien van de woningportefeuille (sociaal en commercieel) gewaardeerd volgens de DCF-methode, de volgende gevoeligheidsanalyse opgenomen:

Parameters

Huurverhoging boven inflatie gedurende volledige DCF periode Mutatiegraad

Gehanteerd in reële waarde

In % reële waarde

x € 1.000.000

%

Gehele looptijd

149

3,92%

5,82%2

-/- 1,00%

-/- 100

-/- 2,63%

6,39%

+ 0,50%

-/- 67

-/- 1,76%

6,64% /

Disconteringsvoet

Leegwaardeontwikkeling

Effect op reële waarde1

1,5% (4 jaar)

Exit yield

Beheerkosten

Stel mogelijke afwijking t.o.v.

7,50%

+ 0,50%

-/- 138

-/- 3,62%

€ 339 per vhe

+ € 100

-/- 30

-/- 0,78%

-/- 2,1 % in jaar 1-3

-/- 5,0% in jaar 1-3

-/- 50

-/- 1,30%

1

het effect op de reële waarde is berekend per afzonderlijke afwijking (overige parameters blijven gelijk) van de in de reële gehanteerde waarde 2 De percentages genoemd bij mutatiegraad onder “gehanteerd in reële waarden” zijn respectievelijk voor de mutatiegraad door­ exploiteren en de mutatiegraad uitponden.

De belangrijkste wijziging in parameters die in 2013 een negatief effect op de waardeontwikkeling veroorzaakt betreft de introductie van de verhuurderheffing. Echter de ontwikkeling van de actuele huur, markthuur en maximale huur en de minder negatieve verwachting voor de ontwikkeling van de leegwaarden ten opzichte van voorgaande jaren compenseert de verhuurderheffing ruimschoots. In de prestatieafspraken is vastgelegd dat verkoop van woningen in specifiek genoemde nieuwbouwlocaties tot 2020 niet is toegestaan. Bij de waardering van complexen in deze locaties is bij de waardering van het complex hiermee rekening gehouden door in het uitpondscenario tot aan 2020 geen verkopen in te rekenen. WSW Hypotheekrechten De vastgoedbeleggingen zijn onder borging gebracht. Voor het ingezette onderpand is een positieve/negatieve hypotheek verklaring afgegeven. Juridische en feitelijke verplichtingen inzake de waardering van het vastgoed De corporatie heeft met de gemeente Diemen afspraken gemaakt over de verkoop van woningen. Op grond van deze afspraken is verkoop mogelijk bij een beperkt aantal complexen in de gemeente Diemen. De complexen waar verkoop niet mogelijk is, zijn gewaardeerd op het doorexploitatie scenario. De in Amsterdam werkzame corporaties hebben met de gemeente Amsterdam gemeenschappelijk prestatieafspraken gemaakt. Onderdeel van deze afspraken is dat tot aan 2020 verkoop is toegestaan tot een maximum van 30.000 woningen, verdeeld over drie verschillende marktgebieden. Aangezien dit volume niet aan het individuele vastgoed is toe te rekenen, is hier bij de waardering van het vastgoed geen rekening mee gehouden. Evenmin is het mogelijk het effect van deze afspraak voor Woningstichting Rochdale te kwantificeren, omdat niet te bepalen is of en zo ja op welk moment het verkoopvolume in de verschillende marktgebieden bereikt zal worden. In de prestatieafspraken is tevens vastgelegd dat verkoop van woningen in specifiek genoemde nieuwbouwlocaties tot 2020 niet is toegestaan. Bij de waardering van complexen in deze locaties is bij de waardering van het complex hiermee rekening gehouden door in het uitpondscenario tot aan 2020 geen verkopen in te rekenen.

84

Jaarrekening 2013

Bedrijfswaarde-informatie De bedrijfswaarde, indien de onroerende zaken in exploitatie gewaardeerd worden op deze grondslag, bedraagt: (in duizenden euro’s)

31-12-2013

Commercieel vastgoed, indien gekwalificeerd als bedrijfsmiddel Sociaal vastgoed, indien gekwalificeerd als bedrijfsmiddel

31-12-2012

477.000

400.000

1.799.000

1.867.000

2.276.000

2.267.000

De bedrijfswaarde is in 2013 per saldo met 9 miljoen euro toegenomen. Factoren die de bedrijfswaarde negatief beïnvloed hebben zijn de voorraadmutaties, waaronder de transactie met Woon op Maat, en nadere inschattingen van de exploitatielasten. De bedrijfswaarde is positief beïnvloed door onder meer aanpassingen van de restant levensduur van de portefeuille, het aanpassen van het huurbeleid, bijstelling van de indexatieparameters en een nadere inschatting ten aanzien van de verhuurdersheffing. Uitgangspunten bedrijfswaardeberekening 2013 •

Inkomensafhankelijke huurverhoging middels een opslag boven de inflatie; voor 2014 is de opslag gedifferentieerd in percentages 1,5%, 2% en 4% op basis van de gegevens uit 2013, voor de periode 2015 tot en met 2019 is een algemene opslag van 2% aangehouden voor alle woningen. Na 2019 is geen inkomensafhankelijke opslag boven de inflatie ingerekend.

•

Jaarlijkse huurderving voor wat door geëxploiteerd wordt van 0,9% voor de sociale huur woningen, 1,2% voor woningen boven de liberalisatiegrens en 7,5% voor het bedrijfs onroerend goed (voorgaand jaar 1,0% voor het gehele bezit). Voor de sloopcomplexen waarvoor een besluit genomen is wordt voor de drie jaar voor sloop respectievelijk 25, 50 en 75 procent berekend.

•

Huurharmonisatie wordt meegenomen voor zover het huurbeleid in harmonisaties voorziet en alleen voor de eerste vijf jaren.

•

Jaarlijkse stijgingen van de variabele lasten: 2,5% (voorgaand jaar 2,5%).

•

Genormeerde variabele lasten (belastingen en verzekeringen) van € 358 per woning (voorgaand jaar: € 387).

•

Onderhoudsnorm per woning 2013

2014 ev.



Klachtenonderhoud

€ 322

€  307



Planmatig onderhoud

€ 605

€ 579



Mutatieonderhoud

€ 194

€ 194



Totaal

€ 1.121

€ 1.080

Vanaf 2014 worden, voor het planmatig – en klachten onderhoud, gefaseerd de VEX-normen ingevoerd. •

De genormeerde onderhoudskosten kennen een jaarlijkse stijging van 1,5% in 2014 en loopt op tot 2,64% in 2018. Vanaf 2019 en verder is een stijging van 3,0% gehanteerd.

•

Vanaf 2013 worden de planmatige onderhoudslasten gedurende de laatste vijf jaar van de levensduur niet meer ingerekend.

•

De periode waarover toekomstige kasstromen contant gemaakt wordt bepaald door de geschatte resterende levensduur van de complexen/investering. De levensduur bedraagt maximaal 50 jaar.

•

De minimale levensduur bedraagt 15 jaar tenzij er een sloopbesluit is of het complex verkocht gaat worden. Complexen van woningen die bij mutatie verkocht worden hebben en minimale levensduur van 25 jaar.

•

De disconteringsvoet is ten opzichte van vorig jaar niet gewijzigd en bedraagt 5,25%.

•

Bij de bepaling van de bedrijfswaarde wordt geen rekening gehouden met de rentabiliteitswaardecorrectie van de bestaande leningenportefeuille. Dit betreft het verschil tussen de contante waarde van de verwachte kasstromen uit hoofde van leningen en de waardering van deze post op de balans.

•

De verwachte opbrengstwaarde van woningen geoormerkt voor verkoop wordt gedefinieerd als de contante waarde van het bedrag dat kan worden verkregen bij vrijwillige verkoop binnen een verwachte termijn, onder aftrek van verkoopkosten die niet door de koper worden gedragen. Ter bepaling van dit bedrag worden indien nodig taxaties uitgevoerd door onafhankelijke externe deskundigen of worden vergelijkbare onroerende zaken als referentie gehanteerd. Aangezien hoofdzakelijk wordt verkocht in het kader van de financiering van onrendabele investeringen in nieuwbouw en woningverbetering worden deze verkopen voor een periode van vijf jaar in de waardering

85

Jaarrekening 2013

betrokken. Daarmee wordt recht gedaan aan het voorwaardelijke karakter van de geoormerkte verkopen. •

Bij de bepaling van de restwaarde wordt onderscheid gemaakt tussen opstallen op eigen grond en opstallen met erfpacht.

•

In geval van eigen grond wordt de restwaarde bepaald als resultante van de op kasstromen gebaseerde waarde van de grond, gegeven de verwachte bestemming aan het eind van de levensduur, gecorrigeerd voor te maken kosten zoals uitplaatsingkosten, kosten van sloop en opnieuw bouwrijp maken. Deze kasstromen worden geïndexeerd naar het einde van de levensduur en contant gemaakt met de disconteringsfactor. Uitgangspunt bij de verwachte bestemming van de grond is bouwrijpe grond met een sociale huurbestemming. Voor zelfstandige woongelegenheden wordt uitgegaan van de fictie van een grondwaarde van € 20.000 en kosten (uitplaatsing, sloop, bouwrijp maken, bodemsanering en proceskosten) van € 15.000, hetgeen resulteert in een netto restwaarde van € 5.000. Bij opstallen op erfpacht is alleen sprake van restwaarde indien en voor zover de erfpacht is of wordt afgekocht voor het einde van de levensduur en de afkooptermijn de levensduur van de opstallen overschrijdt. In dat geval wordt de restwaarde berekend op basis van de restwaarde van het afgekochte erfpachtrecht bij het einde van de economische levensduur.

Toelichting met betrekking tot sociaal en commercieel vastgoed bestemd voor verkoop Ter zake van het sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie (gerubriceerd onder Vastgoedbeleggingen) dat op basis van een door de woningcorporatie opgesteld verkoopplan in de komende vijf jaar bestemd is voor verkoop, wordt hierna een toelichting gegeven op de boekwaarde en de verwachte opbrengstwaarde gesplitst naar het komend jaar en daaropvolgende vier jaar. (in duizenden euro’s) Verwachte verkopen Sociaal vastgoed: woningen

Aantal

Historische boekwaarde* 31-12-2013

Verwachte opbrengstwaarde

2014

165

7.857

23.675

2015 t/m 2018

627

29.857

102.430

37.714

126.105

Aantal

Historische boekwaarde* 31-12-2013

Verwachte opbrengstwaarde

150

12.055

23.309

* de boekwaarde is ontleend aan de bedrijfswaarde (in duizenden euro’s) Verwachte verkopen Commercieel vastgoed: Woningen

* de boekwaarde is ontleend aan de bedrijfswaarde

4.

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

Waardering bij eerste verwerking sociaal en commercieel vastgoed In de kostprijs is tevens rente op schulden tijdens de bouw opgenomen. Gedurende het boekjaar 2013 is hiervoor een bedrag van € 840.000 (2012: € 1.017.000) geactiveerd. De hierbij gehanteerde rentevoet is 4,1% (2012: 3,9%).  

86

Jaarrekening 2013

Financiële vaste activa 5.

Andere deelnemingen

Het verloop van deze post is als volgt: (in duizenden euro’s)

Boekwaarde 1-1-2013

Aan-/ verkopen

Resultaat/ dividend deelneming

Waarde wijzigingen

Boekwaarde 31-12-2013

Gemeenschappelijk Glas Amsterdam B.V.

750

0

0

0

750

Woningnet N.V.

669

0

0

0

669

Robora Zuidoost V.O.F.

620

-2.500

445

0

-1.435

Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf C.V. Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf II C.V. Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F V.O.F. kolenkit Django B.V.

6

0

0

0

6

-2.385

0

0

0

-2.385

50

0

0

-2.000

-1.950

1.713

-1.682

0

0

31

12

0

0

0

12

-230

0

-2

0

-232

Kwadijkerpark C.V.

-1.599

950

0

-1.401

-2.050

Amstelkwartier Beheer B.V.

-2.295

0

1.225

0

-1.070

0

0

-1.848

0

-1.848

23

0

16

0

39 2.671

Kwadijkerpark Beheer B.V.

Amstelkwartier C.V. Banne Binnen Beheer B.V.

1.644

0

1.027

0

De Jonge Voorn B.V.

Banne Binnen C.V.

6

0

-1

0

5

De Jonge Voorn C.V.

86

0

1

0

87

Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk B.V.

4

0

0

0

4

Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk C.V.

-279

0

0

-322

-601

-1.205

-3.232

863

-3.723

-7.297

Saldering negatieve deelneming met vordering op deelnemingen

4.455

0

0

3.293

7.748

Subtotaal

Herrubricering negatieve deelnemingen

2.332

0

0

1.491

3.823

Subtotaal

6.787

0

0

4.784

11.571

Totaal

5.582

-3.232

863

1.061

4.274

6. Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen (in duizenden euro’s)

Boekwaarde 1-1-2013

Nieuwe leningen

Aflossingen

Amortisatie

Rente

Boekwaarde 31-12-2013

Django B.V.

5.935

78

-73

0

74

6.014

Totaal

5.935

78

-73

0

74

6.014

De lening overeenkomst met Django B.V. zal in de loop van 2014 worden geformaliseerd.

87

Jaarrekening 2013

7.

Latente belastingvordering

Bij een aantal jaarrekeningposten is sprake van tijdelijke verschillen tussen de waardering van activa en passiva volgens jaarrekeninggrondslagen en fiscale grondslagen. Verder is sprake van fiscaal compensabele verliezen. De hieruit voortvloeiende latente belastingvorderingen worden hierna toegelicht: a

Sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie, algemeen



Voor dit bezit is het uitgangspunt blijvend verhuren (waarna sloop). De lagere commerciële waardering dan fiscaal leidt in eerste instantie tot een actieve belastinglatentie, welke niet is gevormd. De reden hiervoor is de lange looptijd van het actief en de onzekerheid dat bij sloop in de toekomst de bouwbestemming vervalt. Daardoor tendeert de actieve belastinglatentie over het verschil tussen de (geherwaardeerde) boekwaarde in de jaarrekening en de fiscale boekwaarde contant gemaakt naar nihil.

b

Sociaal en commercieel vastgoed in exploitatie: sloop/verkoop binnen vijf jaar



Belastinglatenties worden in de jaarrekening verwerkt voor zover de corporatie over een beleidshorizon van vijf jaar expliciete uitspraken heeft gedaan over de voorgenomen afwikkeling van de woningen door sloop/verkoop. Bij sloop binnen vijf jaar waarbij de bouwbestemming op de na sloop vrijkomende grond vervalt, wordt voor het waarderingsverschil tussen de fiscale en commercieel lagere boekwaarde van het betreffende vastgoed een actieve latentie tegen de nominale waarde in de jaarrekening opgenomen, voor zover verrekenbaar. Wordt bij sloop binnen vijf jaar wederom vervangende nieuwbouw gepleegd, dan blijft de fiscale boekwaarde na afloop van de gebruiksduur (sloop) in stand. Derhalve wordt hiervoor geen latentie gevormd (zie punt a). Bij verkoop van woningen binnen vijf jaar wordt voor het waarderingsverschil een actieve latentie tegen de contante waarde in de jaarrekening opgenomen.

c

Leningen o/g en u/g



In de jaarrekening is voor de leningenportefeuille een latente belastingverplichting respectievelijk -vordering tegen de contante waarde verantwoord voor het verschil tussen de waardering die de fiscus toepast (i.c. marktwaarde) en de waardering als toegepast in de jaarrekening (geamortiseerde kostprijs). De latentie loopt af over de resterende looptijd van de leningen.

d

Fiscaal verrekenbare verliezen



Er wordt een latente belastingvordering uit hoofde van fiscaal compensabele verliezen gevormd voor zover er voldoende sterke aanwijzingen zijn dat er in de toekomst voldoende fiscale winst beschikbaar zal zijn ter realisatie van de latente vordering. Hiervoor wordt aangesloten bij de interne begrotingscyclus van 5 jaar in verband met de onzekerheid die kleeft aan de bepaling van de fiscale resultaten verder in de toekomst. Volgens de meerjarenbegroting kan van het totale verrekenbare verlies van € 295,8 mln., € 169,5 mln. in de eerstkomende vijf jaar worden verrekend. In de jaarrekening is hiervoor een latente belastingvordering tegen de contante waarde verantwoord.

Stand latente belastingvorderingen tot waardering gebracht De specificatie van de in de jaarrekening tot waardering gebrachte latente belastingvorderingen is als volgt: (in duizenden euro’s) Verrekenbare tijdelijke waarderingsverschillen tegen contante waarde

2013

2012

8.401

4.226

Beschikbare verliescompensatie tegen contante waarde

36.526

4.332

Boekwaarde 31 december

44.927

8.558

Verloop latente belastingvorderingen tot waardering gebracht De gehanteerde netto- disconteringsvoet bedraagt 3,94 % (2012: 5,25 %). Van de latente belastingvorderingen wordt een bedrag van in totaal € 0,0 miljoen (2012: € 0,2 miljoen) naar verwachting binnen 1 jaar gerealiseerd. Het verloop van de in de balans tot waardering gebrachte latente belastingvorderingen in het boekjaar is op totaalniveau als volgt: (in duizenden euro’s)

2013

2012

Boekwaarde 1 januari

8.558

13.450

Toevoeging ten bate (2012: vrijval ten laste) van het resultaat

36.369

-4.892

Boekwaarde 31 december

44.927

8.558

88

Jaarrekening 2013

8. Leningen u/g De post leningen u/g bestaat uit: (in duizenden euro’s)

2013

2012

Starters renteregeling

0

0

Leningen aan derden

1.826

3.339

1.826

3.339

(in duizenden euro’s)

Starters renteregeling

Leningen aan derden

Stand 1 januari 2013

0

3.339

Het verloop in 2013 is als volgt:

Nieuwe leningen Aflossingen Waardeveranderingen

665

0

0

-1.513

-665

0

0

1.826

Starters renteregeling

Leningen aan derden

Stand 31 december 2013

Het verloop in 2012 is als volgt: (in duizenden euro’s) Stand 1 januari 2012 Nieuwe leningen Aflossingen

0

3.292

1.792

629

0

-582

-1.792

0

0

3.339

Starters renteregeling

Leningen aan derden

Cumulatief saldo leningen

3.125

5.478

Cumulatieve waardeveranderingen

3.125

0

Cumulatieve aflossingen

0

-3.652

Stand 31 december 2013 cumulatief

0

1.826

Waardeveranderingen Stand 31 december 2012

De cumulatieve stand op 31 december 2013 is als volgt: (in duizenden euro’s)

Starters renteregeling Met de Starters renteregeling wordt, via Social Finance N.V. (samenwerkingsverband van deelnemende woning­ corporaties), gedurende 10 jaar 20% van de maandelijkse hypotheekrente voorgeschoten aan de koper. De eigenaar betaalt dit voorschot terug bij woningverkoop of aan het einde van de looptijd van de hypotheek van 30 jaar. De Starters renteregeling wordt afgesloten met Nationale Hypotheek Garantie (NHG). Leningen aan derden Van de lening aan Riemersma autoleasing ad € 1.198.000 (2012: € 1.954.000) is €  511.000 (2012: 273.000) opeisbaar binnen een jaar. In 2012 is een achtergestelde lening aan WS Sekrepatu verstrekt ad € 628.000. De renteloze lening is binnen 3 maanden opeisbaar. Het saldo van de lening aan WOONopMAAT bedraagt ultimo 2013 € nihil (2012: € 757.000).  

89

Jaarrekening 2013

9. Voorraden (in duizenden euro’s)

2013

2012

9.1 Vastgoed (kantoorpand) bestemd voor verkoop

6.845

4.950

9.2 Vastgoed (nieuwbouwwoningen) bestemd voor verkoop

3.151

6.911

9.3 Vastgoed (koopbrugwoningen: eigendomsaandeel 20%)

363

426

9.4 Overig

0

436

10.359

12.723

Het verloop van deze post is als volgt: (in duizenden euro’s) Voortbrengingskosten Af: voorziening voorraad verkoop

9.1 Kantoorpanden

9.2 Nieuwbouwwoningen

9.3 Koopbrugwoningen

9.4 Overig

Totaal

5.350

7.811

426

436

14.023

-400

-900

0

0

-1.300

4.950

6.911

426

436

12.723

Overboeking van materiele vaste activa ten diensten van de exploitatie

1.338

0

0

0

1.338

Overboeking van vastgoedbeleggingen

3.838

375

0

0

4.213

0

2.021

0

0

2.021

Boekwaarde 1 januari 2013

Mutaties:

Overboeking van onderhanden werk Gerealiseerde verkopen Geherrubriceerde voorziening verkoop Totaal van de mutaties

0

-6.544

-63

-436

-7.043

-3.281

388

0

0

-2.893

1.895

-3.760

-63

-436

-2.364

14.552

Voortbrengingskosten

10.526

3.663

363

0

Af: voorziening voorraad verkoop

-3.681

-512

0

0

-4.193

Boekwaarde 31 december 2013

6.845

3.151

363

0

10.359

WSW Hypotheekrechten Het kantoorpand is onder borging gebracht. Voor het ingezette onderpand is een positieve/negatieve hypotheek verklaring afgegeven.  

90

Jaarrekening 2013

10. Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop (in duizenden euro’s) Onderhanden werk

2013

2012

12.415

12.304

Onderhanden projecten

4.323

0

Grondposities

6.860

7.576

23.598

19.880

In de kostprijs onderhanden werk is tevens rente op schulden tijdens de bouw opgenomen. Gedurende het boekjaar 2013 is hiervoor een bedrag van € 257.000 (2012: € 608.000) geactiveerd. De hierbij gehanteerde rentevoet is 4,1% (2012: 3,9%). Het verloop van deze post is als volgt: (in duizenden euro’s)

Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop

Voortbrengingskosten Af: voorziening onrendabele investeringen en voorbereidingskosten Boekwaarde 1 januari 2013

43.678 -23.798 19.880

Mutaties: Omzet verkopen Investeringen Overboeking van vastgoedbeleggingen Overboeking naar voorraden Aanpassing reële waarde

-6.713 4.589 13.256 -2.021 -11.558

Mutatie voorziening

8.438

Overboeking naar overlopende activa

-1.328

Overige mutaties Totaal van de mutaties

-945 3.718

Voortbrengingskosten

38.958

Af: voorziening onrendabele investeringen en voorbereidingskosten

-15.360

Boekwaarde 31 december 2013

23.598

Vorderingen (in duizenden euro’s)

2013

2012

11. Huurdebiteuren

1.404

2.194

12. Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen

3.369

5.689

13. Overige vorderingen

4.274

8.384

14. Overlopende activa

4.530

8.891

13.577

25.158

Tenzij anders vermeld bedraagt de looptijd van de vorderingen korter dan één jaar.

91

Jaarrekening 2013

11. Huurdebiteuren De vordering op huurdebiteuren omvat naast de huren ook te vorderen servicekosten, herstelkosten en incasso­ kosten. In de vordering op vertrokken huurders zijn tevens kosten van mutatieonderhoud voor rekening van de huurder begrepen. De vordering op huurdebiteuren is als volgt te specificeren: (in duizenden euro’s)

2013

2012

Zittende huurders

4.172

3.450

Vertrokken huurders

3.549

5.566

Niet huurders

Af: voorziening dubieuze debiteuren

35

463

7.756

9.479

6.352

7.285

1.404

2.194

12. Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen (in duizenden euro’s)

2013

2012

Nominale waarde vordering

Afwaardering negatieve deelneming

Balans waarde vordering

Balans waarde vordering

Kwadijkerpark C.V.

3.621

-2.050

1.571

3.087

Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F.

1.465

-1.465

0

0

Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf II C.V.

2.685

-2.385

300

262

0

0

0

1.643

Banne Binnen C.V. Banne Binnen Beheer B.V. Amstelkwartier C.V.

0

0

0

10

3.346

-1.848

1.498

687

11.117

-7.748

3.369

5.689

13. Overige vorderingen (in duizenden euro’s)

2013

2012

Nog af te wikkelen inzake Far West

1.851

0

Handelsdebiteuren

1.387

6.187

WOONopMAAT

0

682

Nog te factureren bedragen

0

324

Overige

1.036

1.191

4.274

8.384

(in duizenden euro’s)

2013

2012

Vooruitbetaalde kosten

1.697

2.409

Rekening-courant Projecten

1.076

0

Nog te factureren onderhoud

1.328

0

0

1.980

14. Overlopende activa

Nog te vervallen termijnen WOONopMAAT Overige

92

0

1.000

429

3.502

4.530

8.891

Jaarrekening 2013

15. Liquide middelen (in duizenden euro’s)

2013

2012

1

2

29.488

16.508

2.325

2.300

31.814

18.810

Kas Bank Deposito’s

De deposito’s opgenomen onder de liquide middelen zijn direct opeisbaar.

16. Groepsvermogen Het aansprakelijk vermogen (groepsvermogen en eventuele achtergestelde schulden) bedraagt per balansdatum € 2.466 miljoen (2012: € 2.409 miljoen). Voor een toelichting op het groepsvermogen wordt verwezen naar de toelichting op de enkelvoudige balans.

Voorzieningen (in duizenden euro’s)

2013

2012

17. Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen

9.676

10.572

18. Voorziening reorganisatiekosten

3.500

5.000

19. Voorziening deelnemingen

3.823

2.332

0

60



Voorziening pensioenverplichtingen

20. Overige voorzieningen

11.667

13.117

28.666

31.081

17. Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen Het verloop van de voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen is als volgt: (in duizenden euro’s)

Sociaal vastgoed in ontwikkeling

Commercieel vastgoed in ontwikkeling

Totaal

Stand 1 januari 2013

108.802

0

108.802

Verantwoord onder vastgoedbeleggingen in ontwikkeling

-74.432

0

-74.432

Verantwoord onder onderhanden werk

-23.798

0

-23.798

10.572

0

10.572

Stand balans 1 januari 2013 volgens jaarrekening 2012 Mutaties Toevoegingen Onttrekking Vrijval

13.213

0

13.213

-21.382

0

-21.382

-4.096

0

-4.096

-12.265

0

-12.265

96.537

0

96.537

Verantwoord onder vastgoedbeleggingen in ontwikkeling

-71.501

0

-71.501

Verantwoord onder onderhanden werk

-15.360

0

-15.360

9.676

0

9.676

Totaal mutaties Stand 31 december 2013

Stand balans 31 december 2013

looptijd < 1 jaar

9.676

looptijd > 5 jaar

0

93

Jaarrekening 2013

18. Voorziening reorganisatiekosten Het verloop van deze post is als volgt: (in duizenden euro’s)

2013

2012

Stand 1 januari

5.000

0

Dotatie

3.000

5.000

Onttrekking

-4.500

0

3.500

5.000

looptijd < 1 jaar

1.623

5.000

looptijd > 5 jaar

0

0

Stand 31 december Waarvan:

19. Voorziening deelnemingen In verband met de negatieve nettovermogenswaarde van bovengenoemde deelnemingen is een voorziening gevormd ter grootte van de uit dien hoofde te verwachten verplichtingen. Rochdale staat formeel niet garant voor de deelnemingen met een negatieve netto vermogenswaarde maar heeft deze negatieve waarde wel in een voorziening opgenomen aangezien zij ingeval de betreffende deelneming niet aan haar verplichtingen kan voldoen zij deze verplichting mogelijk zal overnemen. De voorziening wordt gevormd nadat eerst de andere financiële belangen in de deelnemingen zijn afgewaardeerd. Het verloop van deze post is als volgt: (in duizenden euro’s)

Stand 1-1-2013

Dotatie

Onttrekking

Herrubricering

Stand 31-12-2013

0

1.435

0

0

1.435

2.053

0

1.515

-53

485

0

232

0

0

232

Negatieve deelnemingswaarde: Robora Zuidoost V.O.F. Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F. Kwadijkerpark Beheer B.V. Amstelkwartier Beheer B.V. Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk C.V. Totaal

0

1.070

0

0

1.070

279

0

0

322

601

2.332

2.737

1.515

269

3.823

20. Overige voorzieningen De overige voorzieningen en het verloop ervan in het boekjaar is als volgt: (in duizenden euro’s) Stand 1 januari 2013

Jubileumuitkeringen

Loopbaanontwikkeling

Juridische geschillen

Overige

Totaal 13.117

1.140

1.485

1.621

8.871

Herrubricering voorziening pensioen­verplichting

0

0

0

60

60

Dotatie

0

7

344

0

351

Onttrekking

-591

-277

0

-993

-1.861

549

1.215

1.965

7.938

11.667

looptijd < 1 jaar

128

200

0

840

1.168

looptijd > 5 jaar

0

0

0

0

0

Stand 31 december 2013 Waarvan:

De post “overige” bevat onder andere een voorziening voor Brasa ad € 2,5 miljoen (2012: € 2,5 miljoen) en een voor­ ziening ten behoeve van de afwikkeling van Far West ad € 4,2 miljoen (2012: € 4,2 miljoen).

94

Jaarrekening 2013

Langlopende schulden (in duizenden euro’s)

2013 Rente in %

> 5 jaar

< 5 jaar

Totaal

21 Schulden/leningen overheid

4.001

1.172

3.374

4.546

22 Schulden/leningen kredietinstellingen

4.040

1.154.224

414.104

1.568.328

1.155.396

417.478

1.572.874

> 5 jaar

< 5 jaar

Totaal

1.197

6.118

7.315

(in duizenden euro’s)

2012 Rente in %

21 Schulden/leningen overheid

4.838

22 Schulden/leningen kredietinstellingen

4.321

1.128.231

512.513

1.640.744

1.129.428

518.631

1.648.059

Langlopende schulden met een resterende looptijd van minder dan één jaar ad € 120,6 miljoen (2012: € 106,4 miljoen), waaronder de aflossingsverplichtingen voor komend jaar, zijn niet verantwoord onder de kortlopende schulden. Er zijn geen schulden die als gevolg van het zich voordoen van bepaalde omstandigheden direct of binnen een jaar opeisbaar worden. Het totaalbedrag aan leningen met een variabele rente bedraagt € 178,1 miljoen. Dit bestaat voor € 127,5 miljoen uit variabele leningen waarvan het renterisico voor € 122,5 miljoen is afgedekt door de afgesloten rente-swapcontracten en voor € 50,6 miljoen aan basisrenteleningen. Voor het totaalbedrag aan schulden/leningen van overheid en kredietinstellingen is borging van het WSW verkregen.

21. en 22. Schulden/leningen overheid en kredietinstellingen (in duizenden euro’s)

Overheid

Kredietinstellingen

Totaal

7.315

1.640.744

1.648.059

Nieuwe leningen

0

142.100

142.100

Overdracht bezit

0

-75.485

-75.485

-2.769

-139.075

-141.844

0

44

44

4.546

1.568.328

1.572.874

Stand 1 januari 2013

Aflossingen Mutatie geactiveerde disagio Stand 31 december 2013

WSW Hypotheekrechten In de voorwaarde die het WSW hanteert voor het borgen van leningen staat dat het WSW het recht heeft om hypotheek te vestigen op het onderliggende bezit. Het WSW heeft van dit recht geen gebruik gemaakt. Aflossingssysteem De leningen worden afgelost op basis van het lineaire, annuïtaire dan wel het fixe kostprijssysteem.

95

Jaarrekening 2013

23. Overige schulden (in duizenden euro’s) Waarborgsommen Vooruitontvangen huren Overig

2013

2012

11.802

11.658

6.691

6.691

0

1.894

18.493

20.243

De onder overige schulden opgenomen waarborgsommen betreffen de uit hoofde van de huurovereenkomst van huurders ontvangen bedragen die dienen als eerste zekerheid voor de voldoening van het bedrag dat bij beëindiging van de huurovereenkomst door de huurder aan mutatiekosten en achterstallige huur verschuldigd mocht zijn. In 2013 is 2% (2012: 2,3%) rente toegerekend. De waarborgsom inclusief samengestelde rente wordt bij beëindiging van de huurovereenkomst verrekend. (in duizenden euro’s)

2013

2012

Stand 1 januari Uitstaande waarborgsommen nominaal

9.682

9.628

Rente waarborgsommen

1.976

2.098

11.658

11.726

Ontvangen waarborgsommen

748

805

Rente waarborgsommen verslagjaar

213

245

Mutaties in het jaar:

Terugbetaalde waarborgsommen

-698

-751

Uitbetaalde rente waarborgsommen

-119

-367

11.802

11.658

9.732

9.682

Stand 31 december Bestaande uit: Uitstaande waarborgsommen nominaal Rente waarborgsommen Stand 31 december

2.070

1.976

11.802

11.658

De post “Vooruitontvangen huren” heeft betrekking op de verhuring van Amstelmeerschool aan de gemeente Amsterdam met een nog niet ingegane resterende looptijd variërend van 20-40 jaren. Onder de “Overige schulden” is een voorziening voor de door huurders, die op tijd betalen, opgebouwde ProPoints opgenomen. Met deze gespaarde punten kunnen zij bij aangesloten leveranciers producten en diensten afnemen. Deze spaaractie is per 31 december 2013 beëindigd.

Kortlopende schulden (in duizenden euro’s) 24. Schulden aan kredietinstellingen

Schulden aan leveranciers

25. Belastingen en premies sociale verzekeringen 26. Overige schulden 27. Overlopende passiva

De kortlopende schulden hebben een looptijd van korter dan een jaar.

96

2013

2012

0

25.683

10.103

17.281

2.218

2.856

4.019

9.893

39.826

40.392

56.166

96.105

Jaarrekening 2013

24. Schulden aan kredietinstellingen (in duizenden euro’s) Rekening-courantkrediet (Bank)

2013

2012

0

25.683

0

25.683

Zekerheden Door de huisbankier zijn aan de groep kasgeld- en rekening-courantkredietfaciliteiten ter beschikking gesteld voor een totaalbedrag van €  90 miljoen. Voor 2014 geldt dat deze kasgeld- en rekening-courantkredietfaciliteiten zullen worden verlaagd naar € 50 miljoen.

25. Belastingen en premies sociale verzekeringen (in duizenden euro’s)

2013

2012

Loonbelasting

1.042

1.310

Omzetbelasting

675

-83

Premies bedrijfsvereniging

501

1.629

2.218

2.856

Op grond van de “Wet uitwerking fiscale maatregelen Begrotingsakkoord 2013” d.d. 18 juli 2012 dient de werkgever in 2013 een eenmalige crisisheffing te betalen van 16% over het loon uit tegenwoordige dienstbetrekking dat zij in 2012 aan een medewerker heeft betaald, voor zover dat loon hoger was dan € 150.000. Inmiddels is besloten dat de crisisheffing over 2014 gecontinueerd zal worden. Derhalve is de crisisheffing in 2014 opnieuw van toepassing over loon uit tegenwoordige dienstbetrekking dat in 2013 aan een medewerker is uitbetaald voor zover dat hoger is dan € 150.000. Volgens RJ-bepalingen dient deze heffing ultimo 2013 als verplichting te worden opgenomen. De heffing wordt tijdsevenredig verwerkt naar rato van het genoten loon.

26. Overige schulden De post “Overige schulden” is als volgt te specificeren: (in duizenden euro’s)

2013

2012

Te betalen projectkosten

1.312

5.616

Reservering vakantiedagen Overig

705

0

2.002

4.277

4.019

9.893

2013

2012

27. Overlopende passiva (in duizenden euro’s) Niet vervallen rente

28.918

31.814

Vooruitontvangen huren

3.635

2.970

Vooruitontvangen subsidie complexen

3.468

2.277

Te betalen exploitatiekosten

1.241

901

Servicekosten

1.110

1.134

Overige

1.454

1.296

39.826

40.392

97

Jaarrekening 2013

Niet in de balans opgenomen regelingen Financiële instrumenten Algemeen De in deze toelichting opgenomen gegevens verschaffen informatie die behulpzaam is bij het schatten van de omvang van risico’s die verbonden zijn aan zowel de in de balans opgenomen als de niet in de balans opgenomen financiële instrumenten.

Doelstellingen en beleid inzake beheer financiële risico’s Een belangrijke doelstelling van het financieringsbeleid van de groep is het voorkomen dan wel spreiden van ongewenste financiële risico’s zoals rente- en liquiditeitsrisico’s. Het beleid is erop gericht het jaarlijks renterisico te maximeren op 15% van de leningenportefeuille. In dit kader maakt Woningstichting Rochdale tevens gebruik van afgeleide financiële instrumenten zoals renteswaps ter afdekking van het renterisico dat ontstaat uit haar financieringsactiviteiten. Zij gebruikt deze instrumenten uitsluitend indien er een onderliggende lening aanwezig is en de toepassing tot een positie van de totale leningenportefeuille leidt, welke vergelijkbaar is met een positie zonder gebruik te maken van deze instrumenten. Hierbij past zij kostprijshedgeaccounting toe (zie hierna onder paragraaf Hedges). Het beleid van Woningstichting Rochdale is om niet te handelen in financiële instrumenten. De belangrijkste risico’s uit hoofde van de financiële instrumenten van Woningstichting Rochdale zijn het kredietrisico, liquiditeitsrisico, valutarisico, renterisico (prijs- en kasstroomrisico) en marktrisico. Het beleid van de groep om deze risico’s te beperken is als volgt. Kredietrisico Voor Woningstichting Rochdale is het risico inzake huurdebiteuren relatief hoog. Hiervoor is een voorziening getroffen en is in 2012 een traject gestart om de huurincasso te optimaliseren. Liquiditeitsrisico Dit betreft het risico dat de groep over onvoldoende middelen beschikt om aan haar directe verplichtingen te kunnen voldoen. Om te waarborgen dat Woningstichting Rochdale aan haar verplichtingen kan voldoen, zijn naast het aantrekken van langlopende leningen, kasgeld- en rekening-courantkredietfaciliteiten beschikbaar voor een bedrag van in totaal € 90 miljoen (2012: € 90 miljoen). Voor 2014 geldt dat deze kasgeld- en rekening-courantkredietfaciliteiten zullen worden verlaagd naar € 50 miljoen. Valutarisico De groep loopt geen valuatarisico. Zij is alleen werkzaam in Nederland waardoor alle inkomende en uitgaande kasstromen in euro’s zijn. Renterisico (prijs- en kasstroomrisico’s) Woningstichting Rochdale loopt renteprijs- en rentekasstroomrisico’s over de rentedragende vorderingen (met name begrepen onder financiële vaste activa), effecten en liquide middelen en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen). Voor vastrentende langlopende vorderingen en langlopende leningen loopt de groep het risico dat de marktwaarde van de vorderingen en leningen zal dalen respectievelijk stijgen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. prijsrisico). Voor deze vorderingen en schulden worden geen financiële derivaten uit hoofde van veranderingen in de marktrente afgesloten. Voor vorderingen en schulden met variabele rente loopt de groep risico ten aanzien van toekomstige kasstromen als gevolg van veranderingen in de marktrente (i.c. kasstroomrisico). Voor schulden met variabele renteafspraken

98

Jaarrekening 2013

wordt het kasstroomrisico afgedekt door in geval van een significante verwachte stijging van de marktrente, renteswapcontracten af te sluiten waarbij de variabele rente wordt geruild voor een vaste rente. Verwezen wordt verder naar paragraaf “Hedges” van dit hoofdstuk. Rentevoet leningen overheid en kredietinstellingen met resterende looptijden Ter beoordeling van het prijsrisico dat de groep loopt, zijn de leningen in onderstaand overzicht ingedeeld in groepen van overeenkomstige contractueel overeengekomen rentepercentages en looptijden (in duizenden euro’s): Renteklasse Restant looptijd

Tot 3%

3% - 4%

4% - 5%

5% - 6%

6% - 7%

> 7%

Totaal

1 – 5 jaar

42.500

86.114

223.288

47.660

17.916

0

417.478

284.232

233.808

613.760

22.083

0

1.513

1.155.396

326.732

319.922

837.048

69.743

17.916

1.513

1.572.874

> 5 jaar

De effectieve rentevoet van de leningen overheid en kredietinstellingen bedraagt gemiddeld 4,09 %. (2012: 4,32%). Kasstroomrisico’s leningen overheid en kredietinstellingen Onderstaande vervalkalender van de leningenportefeuille geeft inzicht in de jaarlijkse bedragen betreffende de contractueel bepaalde kasstromen uit hoofde van de jaaraflossingen en de eindaflossingen (in duizenden euro’s): Jaaraflossingen

Eindaflossingen

2013

8.816

125.746

2014

9.015

111.658

2015

9.035

143.414

2016

7.948

60.258

2017

8.219

61.011

2018

8.573

48.960

De duration van de leningenportefeuille overheid en kredietinstellingen bedraagt gemiddeld 9,90 jaar (2012: 10,35 jaar). Hierna worden de renterisico’s van de leningenportefeuille per lening soort toegelicht: •

De rente van de vastrentende leningen is voor de gehele looptijd gefixeerd dan wel tot het renteherzieningsmoment. Het risico van deze leningen betreft:



• op het moment van renteherziening indien de rente hoger dan wel lager is dan de oude contractrente;



• herfinanciering van de eindaflossing van de lening in een nieuwe lening met een hogere dan wel lagere rente.

•

De rente van de variabel rentende leningen (roll-over leningen) zijn allen gebaseerd op driemaands Euribor. De rente van de roll-over leningen is opgebouwd uit het Euribor percentage en een liquiditeitsopslag die varieert van +1 basispunt tot +30 basispunten;

•

Het renterisico van de roll-over leningen (waarbij de rente per drie maanden wordt herzien) is voor € 122,5 mln. afgedekt met rente-instrumenten (zijnde renteswaps). Over het boekjaar 2013 beliep de netto rentelast inzake deze leningen inclusief de rente uit hoofde van de swaps € 5,16 miljoen zijnde 4,21 %;

•

Woningstichting Rochdale heeft per ultimo 2013 in totaal voor € 50,6 miljoen aan basisrenteleningen in haar leningenportefeuille. De basisrenteleningen hebben een rentetarief dat bestaat uit twee componenten, zijnde een basisrente en een kredietopslag. De basisrente geldt voor de volledige looptijd van de leningen. De kredietopslag geldt voor de overeengekomen periode, waarbij de eerste minimale looptijd vijf jaar bedraagt. Na vijf jaar dient een nieuwe kredietopslag met de bank overeengekomen te worden waar geen minimale looptijd voor geldt. De rente percentages van de 9 basisrenteleningen liggen tussen de 2,94% en 4,85% inclusief de kredietopslag van tussen de 0 basispunten en de 25 basispunten.

99

Jaarrekening 2013

Marktrisico Het marktrisico wordt beheerst door spreiding aan te brengen in de geldgevers ter zake de leningenportefeuille. De reële waarde van de belangrijkste in de balans en niet in de balans opgenomen financiële instrumenten van de groep luidt als volgt: (in duizenden euro’s)

Reële waarde 2013

2012

1.591.367

1.668.302

56.167

137.334

1.647.534

1.805.636

-20.213

-26.685

-20.213

-26.685

Financiële verplichtingen: Langlopende schulden Kortlopende schulden

Niet in de balans opgenomen: Renteswaps

De reële waarde van de financiële instrumenten is bepaald met behulp van beschikbare marktinformatie. De volgende methoden en aannames zijn gebruikt bij de bepaling van de reële waarde van de financiële instrumenten: Renteswaps en rentecaps De waarde in het economische verkeer van deze financiële instrumenten bestaat uit het bedrag dat de groep zou ontvangen of betalen om deze contracten te beëindigen.

Hedges Algemene hedgestrategie Woningstichting Rochdale voert een strategie om het risico op wijzigingen van toekomstige rentekasstromen uit hoofde van bestaande en zeer waarschijnlijk in de toekomst af te sluiten leningen af te dekken. Daartoe worden als hedge-instrumenten renteswapcontracten afgesloten. Met een renteswap ontvangt de groep een variabele rente van de tegenpartij en betaalt zij een vaste rente terug. Effectiviteit hedge-relatie Hedge accounting wordt toegepast aangezien sprake is van een effectieve hedge-relatie. De kritische kenmerken (o.a. omvang en looptijd) van de hedge-instrumenten komen overeen met die van de afgedekte posities. Voor elke verslaggevingsperiode wordt de effectiviteit van de hedge relaties getest middels het vergelijken van de kritische kenmerken, die de waarde van de instrumenten het meest beïnvloeden. Indien ineffectiviteit wordt vastgesteld, wordt deze in de winst- en verliesrekening verwerkt. Op de volgende derivaten wordt kostprijshedge-accounting toegepast. Renteswaps Woningstichting Rochdale heeft een aantal payerswap contracten afgesloten om renterisico’s voortvloeiend uit lening contracten met een variabele rente af te dekken. De betalingscondities van de renteswap stemmen overeen met die van de onderhandse leningen. Zoals onder de waarderingsgrondslagen toegelicht past de corporatie daarbij kostprijshedge-accounting toe, waardoor de renteswaps tegen kostprijs worden gewaardeerd (nagenoeg nihil) en waarde mutaties niet in het resultaat worden verantwoord.

100

Jaarrekening 2013

De opbouw van de afgesloten renteswapportefeuille naar looptijd en waarde is als volgt: (in duizenden euro’s) Derivaat

Hoofdsom

Ingangsdatum

Einddatum

Te betalen rente

Te ontvangen rente

Marktwaarde 31-12-2013

Marktwaarde 31-12-2012

BNG 1

-12.500

30-dec-05

31-dec-15

3,95%

EUR3M

-875,7

-1.342,8

ABN AMRO 1

-25.000

04-aug-05

06-feb-17

3,95%

EUR3M

-3.395,9

-4.378,8

ABN AMRO 2

-25.000

01-dec-06

01-dec-21

3,96%

EUR3M

-4.286,4

-5.697,4

BNG 2

-25.000

01-dec-06

01-dec-21

3,89%

EUR3M

-4.162,2

-5.557,4

ING

-10.000

15-juli-08

17-jul-28

4,65%

EUR3M

-2.990,1

-3.966,8

ABN AMRO 3

-25.000

04-aug-05

06-aug-18

4,60%

EUR3M

-4.502,5

-5.742,0

-20.212,8

-26.685,2

Niet in de balans opgenomen marktwaarde (vanwege toepassing kostprijs hedge-accounting) Toepassing Richtlijn 290 Financiële instrumenten (2013) In het kader van de gewijzigde Richtlijn is een inventarisatie van de financiële instrumenten uitgevoerd. Hieruit is gebleken dat de gewijzigde Richtlijn geen impact heeft over de in de jaarrekening 2013 verantwoorde financiële instrumenten, met uitzondering van de Niet in de balans opgenomen renteswaps. In 2014 zijn de ultimo 2013 aanwezige renteswaps zodanig aangepast dat voldaan wordt aan de voorwaarden voor toepassing van kostprijs hedge-accounting volgens de herziene richtlijn.   De aan vorengenoemde derivaten gekoppelde variabel rentende leningen betreffen: (in duizenden euro’s) Geldgever

Ingangsdatum

Einddatum

Te bet. variabele rente

Gekoppeld aan derivaat

ABN AMRO

Hoofdsom 25.000

31-12-2002

31-12-2014

EUR 3mnd

BNG 2

NWB

30.000

01-06-2005

01-06-2015

EUR 3mnd

ABN AMRO 2

NWB

50.000

04-08-2005

04-02-2017

EUR 3mnd

ABN AMRO 1 en 3

NWB

12.500

30-12-2005

31-12-2015

EUR 3mnd

BNG 1

NWB

10.000

08-09-2008

15-07-2028

EUR 3mnd

ING

Totaal

127.500

In 2014 en 2015 ontstaat een open positie. Er zijn 2 swapcontracten (in totaal € 50 miljoen ) met een langere looptijd dan de onderliggende leningen. Op 2 januari 2014 heeft Woningstichting Rochdale een nieuwe variabel rentende lening aangetrokken bij de BNG Bank van € 25 miljoen met als einddatum 1 december 2021. Deze lening wordt per 2 januari 2014 gekoppeld aan derivaat BNG 2, waardoor de open positie die eind 2014 zou ontstaan, is opgeheven. In 2015 zal voor de dan aflopende lening dezelfde oplossing gelden. Van de renteswaps kent een deel met een totale onderliggende lening waarde van € 75 miljoen een verplichting tot afstorting indien de marktwaarde van de swap onder een bepaald niveau daalt, rekening houdend met een threshold van € 10 miljoen. De marktwaarde van deze swaps bedraagt ultimo 2013 € 12,2 miljoen negatief. Ultimo 2013 bestaat derhalve een bijstortverplichting van maximaal € 2,2 miljoen. Per balansdatum heeft bijstorting niet plaatsgevonden. Uit een door de corporatie uitgevoerde stress test inzake de liquiditeitsrisico’s uit hoofde van de derivatenportefeuille blijkt dat de aan te houden liquiditeitsbuffer per ultimo 2013 toereikend is om een additionele rentedaling van 2% op te kunnen vangen. De marktwaarde bij 2% rentedaling bedraagt ultimo 2013 € 20,1 miljoen negatief. Rekening houdend met een threshold van € 10 miljoen bedraagt de bijstortverplichting € 10,1 miljoen. Daarmee voldoet Woningstichting Rochdale aan de financiële eisen zoals vastgelegd in de Beleidsregels van het ministerie van Binnenlandse Zaken d.d. 5 september 2012 inzake het gebruik van financiële derivaten door woningcorporaties.

101

Jaarrekening 2013

Woningstichting Rochdale heeft tevens een renteswap afgesloten met de BNG. In betreffende contract is een zogenaamd toezicht belemmerende bepaling (TBB) opgenomen. In lijn met artikel 10 van de Beleidsregels van het ministerie van Binnenlandse Zaken d.d. 5 september 2012 inzake het gebruik van financiële derivaten door woningcorporaties heeft Woningstichting Rochdale een plan van aanpak opgesteld waarin is beschreven op welke wijze Woningstichting Rochdale zal omgaan met deze TBB. De derivaten die zijn afgesloten bij de ING en ABN AMRO/ FORTIS bevatten geen toezicht belemmerende bepalingen. Het plan van aanpak resulteert in een sterke voorkeur voor de oplossing die de Aedes stuurgroep aan BNG Bank heeft voorgelegd. Op dit moment is nog niet duidelijk wat de uitkomst van deze beoordeling is. In het geval van een afwijzende reactie van BNG Bank op de “oplossing” van Aedes zal Woningstichting Rochdale in eerste instantie het bundelen van contracten als oplossingsrichting onderzoeken. Hiervoor zal in overleg getreden worden met het WSW. De andere alternatieven (afkopen, renteverhoging, éénmalig bedrag) zal Woningstichting Rochdale waar mogelijk vermijden, omdat deze leiden tot een verlaging van de investeringsruimte danwel additionele financieringsbehoefte/extra rentekosten met zich mee brengen welke een negatieve invloed hebben op de volkshuisvestelijke taak van Woningstichting Rochdale. Een andere belangrijke overweging voor het vermijden van genoemde alternatieven is het feit dat de resterende looptijd van de derivatencontracten bij BNG Bank relatief beperkt zijn. De contracten lopen af in 2015 en 2021. Indien het in de onderhandelingen niet mogelijk is om extra kosten te vermijden zal hiervoor eerst intern toestemming verkregen moeten worden. Eventueel zal Woningstichting Rochdale extern juridisch en/of commercieel advies vragen. Vooralsnog gaat Woningstichting Rochdale er niet vanuit dat de contracten afgekocht hoeven te worden.

Interne organisatie inzake gebruik financiële derivaten Toegevoegde waarde gebruik derivaten De primaire doelstelling van Woningstichting Rochdale is het werkzaam zijn op het gebied van de volkshuisvesting. Het financiële beleid en beheer van een toegelaten instelling (TI) moet dienstbaar zijn aan het realiseren van de gewenste volkshuisvestelijke doelstellingen en dient daartoe op transparante wijze gericht te zijn op financiële conti­ nuïteit. Het financiële beleid en beheer is met name gericht op financierings- en beleggingsactiviteiten alsmede ook het risk- en cashmanagement en al die activiteiten die erop gericht zijn huidige en toekomstige financiële risico’s in kaart te brengen en waar nodig en mogelijk te beheersen. Woningstichting Rochdale onderkent de mogelijkheden van het gebruik van derivaten, maar geeft de voorkeur aan het spreiden en beperken van renterisico’s door gebruik te maken van traditionele instrumenten. Daarbij moet gedacht worden aan het maken van contractuele renteafspraken met geldgevers over bestaande leningen of het afsluiten van leningen met uitgestelde storting. In de voorstellen voor het afsluiten van derivaten dient de toegevoegde waarde in vergelijking met traditionele instrumenten aangetoond te worden. Derivaten mogen uitsluitend gebruikt worden ter hedging van variabele leningen die voor of tegelijk met het moment van afsluiten van het derivatencontract zijn aangetrokken en voor het in de tijd spreiden en beperken van rente­ risico’s, mits voldaan wordt aan de in het treasurystatuut genoemde eisen en geformuleerde kaders. Speculatief handelen in derivaten, zoals door middel van het aangaan van ‘open posities’ (bijvoorbeeld door het verkopen van financiële derivaten, anders dan het sluiten van derivaatposities), zonder dat sprake is van bestaande of toekomstige financieringsbehoeften of renterisico’s, is niet toegestaan. Interne organisatiestructuur De hoofddoelstelling van alle activiteiten op het gebied van treasury binnen Woningstichting Rochdale is het maximaal beschikbaar hebben en houden van de financiële middelen tegen zo laag mogelijke kosten. De treasurer onderhoudt actief relaties met financiers waardoor toegang tot geldmarkten beschikbaar blijft. Om deze doelstelling te realiseren is concreet beleid geformuleerd. De formulering en vaststelling van het treasurybeleid en de nadere uitwerking in (trans)acties op het gebied van treasury vindt plaats in de jaarplannen en (meerjaren)begrotingen van Woningstichting Rochdale.

102

Jaarrekening 2013

Voor een goed treasurybeleid geldt tevens dat er voldoende maatregelen zijn getroffen voor een juiste inrichting van de administratieve organisatie, het opstellen van procedures en een goede interne controle. De bevoegdheden, taken en verantwoordelijkheden ten aanzien van de uitvoering van het treasurybeleid zijn hieronder uitgewerkt en uitgebreider terug te vinden in de procedurebeschrijvingen. De verantwoording over het gevoerde treasurybeleid en de gerealiseerde (trans)acties vindt extern onder andere plaats in de jaarrekening en intern in de kwartaalrapportage bestemd voor het bestuur en de raad van commis­ sarissen. Het treasurybeleid, het treasuryjaarplan en de kwartaalrapportages vormen een onderdeel van de totale planning & controlcyclus. Verantwoordelijkheid Het bestuur van Woningstichting Rochdale is eindverantwoordelijk inzake het treasurybeleid. Besluiten over concrete (trans)acties op het gebied van treasury vinden, binnen de geldende kaders en afspraken, volgens de daarvoor geldende procedures met en na instemming (middels besluit) van het bestuur plaats. Basis voor besluiten over concrete (trans)acties op het gebied van treasury zijn te allen tijde de meest recente inzichten in: a.

de ontwikkeling van de liquiditeitsbehoefte;

b.

de financierings- en financierbaarheidprognoses;

c.

het renterisicoprofiel van Woningstichting Rochdale.

Uitvoering De uitvoering van alle (trans)acties op het gebied van treasury ligt bij de treasurer, onderdeel van de bedrijfseenheid financiën. Alle operationele taken en bevoegdheden op het gebied van treasury zijn nader uitgewerkt in procedurebeschrijvingen. De belangrijkste voorwaarden voor het naar behoren vervullen van de taken op treasury gebied voor alle betrokken gremia en functionarissen is het beschikken over juiste, tijdige, volledige en zo actueel mogelijke documentatie en informatie. In de treasurycommissie van Woningstichting Rochdale, die minimaal vier keer per jaar bijeenkomt, wordt de uitvoering van het treasury jaarplan besproken, worden door de treasurer voorgestelde transacties besproken en wordt de afwikkeling van de in de afgelopen periode uitgevoerde treasury-activiteiten door de treasurer toegelicht. Er wordt een verslag van de bijeenkomst gemaakt. De treasurycommissie heeft een adviserende taak ten behoeve van het bestuur op het gebied van treasury. De treasurycommissie bestaat uit de manager planning & control, treasurer, een onafhankelijke externe deskundige en het lid van de raad van bestuur belast met de portefeuille financiën die tevens als voorzitter fungeert. Daarnaast vindt maandelijks een Intern Treasury Overleg (ITO) plaats waar de operationele treasury activiteiten worden besproken. De eerder genoemde functionarissen exclusief de onafhankelijke extern deskundige maken deel uit van dit overleg. AO / IC Treasury-activiteiten In het kader van de treasuryfunctie gelden de volgende algemene uitgangspunten op het gebied van administratieve organisatie en interne controle: a.

de verantwoordelijkheden en bevoegdheden van treasury-activiteiten zijn op eenduidige wijze schriftelijk vastgelegd;

b.

bij de uit te voeren treasury-activiteiten is functiescheiding doorgevoerd met betrekking tot de autoriserende, controlerende, registrerende en uitvoerende functionarissen. Het openen van derivatenlijnen behoeft bovendien voorafgaande melding aan de raad van commissarissen onder mededeling van de impact van het risico. Deze melding zal worden voorzien van informatie over het doel;

c.

tegenpartijen wordt opdracht gegeven de bevestigingen van iedere transactie te versturen naar de financiële administratie zonder tussenkomst van de personen die bevoegd zijn tot het sluiten van de transacties;

d.

een transactie wordt terstond geregistreerd door de functionaris die de transactie heeft afgesloten.

103

Jaarrekening 2013

Risicomonitoring derivaten Bij het aangaan van derivaten is er sprake van mogelijke positieve en negatieve marktwaarden. Dit moet passen binnen de richtlijnen van het WSW en het CFV. Woningstichting Rochdale ziet er op toe dat het volume in derivaten zich zodanig verhoudt met de beschikbare liquiditeit dat het risico op liquiditeitstekort gering is. Het dient daarvoor een liquiditeitsbuffer aan te houden die, rekening houdend met voorzienbare claims op de liquiditeitsbuffer vanwege andere bedrijfsrisico’s, ten minste groot genoeg is om de uit de derivatenportefeuille voortvloeiende liquiditeits­ verplichtingen ten gevolge van een daling van de vaste rente in de markt met 2%-punt te kunnen voldoen. Indien en zolang de genoemde liquiditeitsbuffer te klein is om de uit de derivatenportefeuille voortvloeiende liquiditeits­ verplichtingen ten gevolge van een daling van de vaste rente in de markt met 1%-punt te kunnen voldoen, mag Woningstichting Rochdale geen payer swaps aantrekken. In de genoemde treasury commissie en het interne treasury overleg wordt minimaal op maandbasis de ontwikkeling van de marktwaarde gerapporteerd en gemonitord. Rol van de accountant De accountant besteedt bij controle van de jaarrekening ook aandacht aan de beheersing van financiële risico’s en betrekt hierbij de toepassing en bruikbaarheid van het treasurystatuut. Dit wordt gedaan uit het oogpunt van risicobeheersing en vormt een goede waarborg voor naleving van dit treasurystatuut. Eventuele specifieke bevindingen van de accountant ten aanzien de naleving van het treasurystatuut of procedures met betrekking tot treasury worden in de treasurycommissie besproken.  

Niet in de balans opgenomen regelingen Niet-verwerkte activa en verplichtingen Heffing voor saneringssteun Het Centraal Fonds Volkshuisvesting (CFV) heeft aan de corporatiesector een heffing voor saneringssteun opgelegd. Het CFV heeft bij de opvraag van de prognose-informatie 2014-2018 aangegeven dat rekening gehouden moet worden met een heffing voor saneringssteun in de jaren 2014 tot en met 2018 van respectievelijk 3,5%, 2%, 2%, 1% en 1% van de jaarlijkse huursom. Op basis van deze percentages en de geschatte jaarlijkse huursom verwacht de corporatie dat de heffing in de komende jaren als volgt zal zijn: •

2014: € 7,7 miljoen

•

2015: € 4,6 miljoen

•

2016: € 4,6 miljoen

•

2017: € 2,3 miljoen

•

2018: € 2,3 miljoen

Deze heffing is niet opgenomen in de bepaling van de bedrijfswaarde omdat de heffing niet vastgoedgerelateerd is. De heffing is tevens niet als verplichting in de balans opgenomen. Om de jaarlijkse heffing te kunnen financieren zijn maatregelen genomen om hogere opbrengsten te genereren en het kostenniveau te verlagen.

Voorwaardelijke verplichtingen WSW obligoverplichting Leningen van woningcorporaties, die deelnemer zijn van het WSW worden door het WSW geborgd. Het WSW stelt zich borg jegens de geldgever voor de betaling van de leningsverplichtingen. Op grond van deze borgstelling zijn corporaties verplicht een obligo aan te houden ter grootte van een bepaald percentage (2012 en 2013: 3,85%) over het schuldrestant van de door hun aangetrokken en door het WSW geborgde leningen. Met deze obligoverplichting staan woningcorporaties als deelnemer van het WSW garant voor elkaar. Per 31 december 2013 heeft Woningstichting Rochdale een aangegane obligoverplichting van € 59,6 miljoen (2012: € 64,5 miljoen). Voor leningen met een variabele rente dient 75% van de lening als basis voor de berekening gebruikt te worden. Voor leningen met een vaste rente dient 100% als basis voor de berekening gebruikt te worden. Deze verplichting is voorwaardelijk: zij is opeisbaar indien de borgstellingsreserve (risico- of garantievermogen) van het WSW niet voldoende is om op grond van aanspraken van geldgevers de betalingsverplichtingen van WSW-­ deelnemers over te nemen.

104

Jaarrekening 2013

Niet-verwerkte activa en verplichtingen Niet in de balans opgenomen activa Onderzoeken en procedures voormalige bestuurders en zakenpartners Na de bestuurscrisis eind 2008/begin 2009 zijn door forensisch accountants alsmede het Openbaar Ministerie onder­zoeken ingesteld. Rochdale heeft procedures aangespannen tegen voormalige bestuurders van Rochdale en voormalige zakenpartners. In deze procedures zijn vorderingen ingesteld. Deze vorderingen zijn in de balans per 31 december 2013 op nihil gewaardeerd (idem 2012). Steigereiland Noord, Amsterdam Bij de realisatie van het appartementencomplex Steigereiland Noord in Amsterdam zijn 25 appartementen opgeleverd die vallen onder de Koopbrugregeling. Deze houdt in dat Rochdale 80% van het eigendom heeft verkocht en 20% van het eigendom als voorraad heeft opgenomen. Zowel Rochdale als de koper hebben het recht om het resterende deel terug te kopen resp. verkopen tegen 20% resp. 80% van de vrije verkoopwaarde.   Pro rata BTW Rochdale heeft over de jaren 2004 tot en met 2012 suppletie aangiften (i.c. verzoeken om teruggaaf) ingediend in het kader van de BTW pro rata regeling ter hoogte van circa € 4,7 miljoen. Voorzichtigheidshalve heeft Rochdale de vordering op de belastingdienst nog niet in haar resultatenrekening verwerkt. Duidelijkheid over de mate waarin deze vorderingen worden toegekend wordt in 2014 verwacht.

Meerjarige financiële verplichtingen Er zijn langlopende onvoorwaardelijke verplichtingen aangegaan ter zake van erfpacht en vervoermiddelen. Erfpacht De jaarlijkse last voor de erfpacht bedraagt ultimo 2013 € 2,2 miljoen (2012: € 2,5 miljoen). Leaseverplichtingen Rochdale is leaseverplichtingen aangegaan voor het gebruik van leaseauto’s. De totale leaseverplichting bedraagt € 1,2 miljoen. In onderstaande tabel is aangegeven hoe dit bedrag verdeeld is over de diverse looptijden. Leaseverplichting 2013 (in duizenden euro’s) Lease < 1 jaar

511

Lease 1 - 5 Jaar

687 1.198

Aangegane verplichtingen inzake projecten in ontwikkeling Rochdale heeft inzake de ontwikkeling van projecten (nieuwbouw, renovatie, en/of groot onderhoud) ongeveer € 20,8 miljoen aan aangegane verplichtingen ultimo 2013 (2012: € 30,4 miljoen). Aansprakelijkheid Rochdale draagt hoofdelijke aansprakelijkheid voor samenwerkingsverbanden zonder specifieke rechtspersoonlijkheid en in de vorm van vennootschappen onder firma.

105

Jaarrekening 2013

Aansprakelijkheid bij fiscale eenheid Woningstichting Rochdale vormt met de volgende vennootschappen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting: •

Rochdale Exploitatie en Projectontwikkeling B.V.

•

Rochdale Onderhoud B.V.

•

Rochdale Projectontwikkeling B.V.

•

RH Vastgoed Amstelveen B.V.

•

Rochdale Participaties B.V.

•

Rochdale Holding B.V.

•

RochDAM Beheer B.V.

Op grond van de standaardvoorwaarden zijn de Stichting en de met haar gevoegde dochteronderneming ieder hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de combinatie verschuldigde belasting. Woningstichting Rochdale vormt met de volgende vennootschappen een fiscale eenheid voor de omzetbelasting: •

Rochdale Onderhoud B.V.

•

Rochdale Projectontwikkeling B.V.

Op grond van de voorwaarden zijn de stichting en de met haar gevoegde dochteronderneming ieder hoofdelijk aansprakelijk voor ter zake door de combinatie verschuldigde belasting. De corporatie is firmant van de volgende vennootschappen onder firma’s en commanditaire vennootschappen: •

Banne Binnen C.V., gevestigd te Amsterdam 49% ;

•

De Jonge Voorn C.V., gevestigd te 's-Gravenhage 20%;

•

Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk C.V., gevestigd te Katwijk, 49%;

•

V.o.f. Kolenkit, gevestigd te Amsterdam 56,9%;

•

Kwadijkerpark C.V., gevestigd te Amsterdam 50% (middellijk);

•

Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F., gevestigd te Amsterdam, 33,3%;

•

Robora Zuidoost V.O.F., gevestigd te Amsterdam 50%;

•

Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf C.V., gevestigd te Amsterdam 49,5%;

•

Ontwikkelingsmaatschappij De Zaanwerf II C.V., gevestigd te Alkmaar 49,5%.

Uit hoofde hiervan is de corporatie hoofdelijke aansprakelijkheid voor het evenredige aandeel in het totale belang. Garantstelling Stichting Dutch International Guarantees for Housing (DIGH) heeft een kredietovereenkomst gesloten met NV Bank Nederlandse Gemeenten ter financiering van activiteiten op het gebied van de volkshuisvesting, in het bijzonder de bouw en exploitatie van huurwoningen, in Suriname. Rochdale heeft zich garant gesteld voor de jaarlijkse rente- en aflossingsverplichting van drie annuïtaire geldleningen door stichting DIGH verstrekt aan Woningstichting Sekrepatu (totaalbedrag van de geldleningen bedraagt € 3,9 miljoen). In de jaarrekening is een voorziening opgenomen voor de totale verplichting voor de afbouw van de aangegane verplichtingen ter grootte van € 2,5 miljoen. Integrale belastingplicht Toegelaten instellingen volkshuisvesting zijn met ingang van 1 januari 2008 integraal belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Bij aanvang van deze belastingplicht heeft Rochdale een fiscale openingsbalans opgesteld waarvoor specifieke fiscale waarderingsregels gelden. Voor het verschil tussen de waardering op de fiscale balans (fiscale boekwaarde) en de waardering op de commerciële balans (commerciële boekwaarde) dient Rochdale een belastinglatentie te vormen indien en voor zover er sprake is van verrekenbare tijdelijke verschillen. Een actieve belastinglatentie moet worden gevormd in het geval de commerciële waardering (op het niveau van kasstroomgenererende eenheid) lager is dan de fiscale waardering, een passieve latentie in het omgekeerde geval. De actieve latentie dient te worden gevormd tot het bedrag waarvan het waarschijnlijk is dat er fiscale winst beschikbaar zal zijn voor verrekening.

106

Jaarrekening 2013

Latente belastingvorderingen niet tot waardering gebracht Voor zover tijdelijke waarderingsverschillen niet in de waardering van de belastingvorderingen zijn verwerkt, bedragen deze nominaal in totaal € 1.163,1 miljoen (2012: € 1.571,8 miljoen). Een bedrag van € 126,3 mln. aan verrekenbaar verlies is niet tot waardering gebracht (2012: € 0).

107

Jaarrekening 2013

Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening De indeling van de winst- en verliesrekening wijkt qua presentatie af ten opzichte van 2012. De belangrijkste wijzigingen betreffen de verwerking van het resultaat verkoop vastgoedportefeuille en de opname van overige waarde­ veranderingen vastgoedportefeuille, waarin onder andere de dotatie voorziening huurdebiteuren is opgenomen. De vergelijkende cijfers over 2012 zijn consistent aan de jaarrekening 2012 en derhalve niet aangepast.

Bedrijfsopbrengsten 28. Huuropbrengsten (in duizenden euro’s) Huuropbrengsten Huurderving wegens leegstand

2013

2012

235.927

232.208

-6.638

-3.150

229.289

229.058

De gemiddelde huurverhoging per 1 juli 2013 bedroeg 4,2% (1 juli 2012: 2,2%). Inkomensafhankelijke huurverhoging: Met ingang van de jaarlijkse huurverhoging 2013 is het de corporatie toegestaan om inkomensafhankelijke huurverhogingen aan haar huurders door te voeren (MG 2013-01). De corporatie heeft de volgende huurverhogingen doorgevoerd: Aantal huishoudens

Huur verhoging

Onzelfstandige woningen, sloop, leegstand etc.

7.509

4,0%

Huishoudens met een inkomen onder € 33.614

19.670

4,0%

Huishoudens met een inkomen tussen € 33.614 en € 43.000

3.100

4,5%

Huishoudens met een inkomen boven € 43.000

5.138

6,0%

4.801

2,5%

Huishoudens waarbij geen inkomensgegevens bekend zijn

40.218

Onzelfstandige woningen, woonwagens en standplaatsen Voor onzelfstandige woningen (kamers), woonwagens en woonwagenstand-plaatsen is de maximale huurverhoging per 1 juli 2013 gelijk aan het inflatiepercentage over 2012 vermeerderd met 1,5 procentpunt, te weten 4%. Voor zelfstandige woningen is de maximale huurverhoging afhankelijk van het huishoudinkomen van de huurder. Om de doorstroming te bevorderen wordt voor huishoudens met een inkomen boven € 33.614 een hogere huurverhoging toegestaan, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen twee inkomens-categorieën. Voor huishoudens met een inkomen tot en met € 33.614 Voor huishoudens met een inkomen tot en met € 33.614 is de maximale huurverhoging per 1 juli 2013 gelijk aan het inflatiepercentage over 2012 vermeerderd met 1,5 procentpunt, te weten 4%.   Voor huishoudens met een inkomen tussen € 33.614 en € 43.000 Voor huishoudens met een inkomen tussen € 33.614 en € 43.000 wordt per 1 juli 2013 een maximale huurstijging van inflatie + 2 procentpunt toegestaan, te weten 4,5%.

108

Jaarrekening 2013

Voor huishoudens met een inkomen boven € 43.000 Voor huishoudens met een inkomen boven € 43.000 wordt per 1 juli 2013 een maximale huurstijging van inflatie + 4 procentpunt toegestaan, te weten 6,5%. Inkomenspeiljaar Er wordt bij de inkomensafhankelijke extra huurverhoging (4,5% en 6,5%) uitgegaan van het inkomen van het tweede kalenderjaar dat voorafgaat aan het kalenderjaar van de voorgestelde huurverhoging (t-2). Hiervoor is gekozen omdat dan inkomens gebruikt worden die veelal definitief zijn vastgesteld. Bij een huurverhoging per 1 juli 2013 is dus het inkomen over 2011 bepalend.

29. Opbrengsten servicecontracten (in duizenden euro’s) Vergoedingen van huurders voor leveringen en diensten Derving wegens leegstand

2013

2012

20.761

18.720

-909

-464

19.852

18.256

30. Overheidsbijdragen (in duizenden euro’s) Bijdragen aandachtswijken

2013

2012

0

2.910

0

2.910



31. Resultaat verkoop vastgoedportefeuille (in duizenden euro’s)

2013

2012

Verkoop huurwoningen (sociaal vastgoed in exploitatie)

3.052

0

Verkoop huurwoningen (commercieel vastgoed in exploitatie)

-1.438

0

Verkoop koopwoningen (voorraden)

-733

0

Opbrengsten projecten nieuwbouw

0

13.004

Netto opbrengst verkoop voorraad

0

17.392

Wijziging onderhanden werk

0

-9.070

Kosten Uitbesteed werk

0

-2.051

881

19.275

Verkoopresultaat Wijzigingen in onderhanden projecten Totaal resultaat

8

0

889

19.275



109

Jaarrekening 2013

Verkoopresultaat: (in duizenden euro’s)

Huurwoningen (sociaal)

Taak-overdracht

Huurwoningen (commercieel)

Koopwoningen (voorraad)

Totaal

Verkoopopbrengsten

21.226

63.385

13.878

5.782

104.271

Af: verkoopkosten

-4.050

0

-2.395

-486

-6.931

Af: boekwaarde

-14.124

-63.385

-12.921

-6.029

-96.459

3.052

0

-1.438

-733

881

Resultaat verkoop

Wijziging in onderhanden projecten (in duizenden euro’s) Omzet opgeleverde projecten Af: wijziging onderhanden werk Omzetwaarde opgeleverde projecten Af: kosten uitbesteed werk en andere externe kosten Totaal resultaat

2013

2012

8.422

0

-5.466

0

2.956

0

-2.948

0

8

0

32. Geactiveerde productie voor eigen bedrijf (in duizenden euro’s)

2013

2012

Geactiveerde productie projecten koop- en huurwoningen

2.018

1.247

Geactiveerde rente projecten koop- en huurwoningen

1.097

1.625

3.115

2.872

33. Overige bedrijfsopbrengsten (in duizenden euro’s)

2013

2012

Onderhoud extern

6.960

8.057

Onderhoud eigen dienst

4.724

4.910

-7

654

11.677

13.621

Overige bedrijfsopbrengsten

De door de eigen onderhoudsdienst voor derden verrichte onderhoudswerkzaamheden worden voor de personeels­ kosten- en de onderhoudskostencomponent in de winst- en verliesrekening opgenomen respectievelijk onder de post Lonen en salarissen en sociale lasten en de post Onderhoudslasten. De opbrengst uit hoofde van door de eigen onderhoudsdienst verrichte onderhoudswerkzaamheden (materiaal- en manuren) wordt in de winst- en verliesrekening verantwoord onder “Overige bedrijfsopbrengsten”.

110

Jaarrekening 2013

Bedrijfslasten 34. Afschrijvingen materiële vaste activa (in duizenden euro’s) Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

2013

2012

2.194

4.191

2.194

4.191

(in duizenden euro’s)

2013

2012

Afwaardering wegens onrendabel deel onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie

1.288

8.000

1.288

8.000

(in duizenden euro’s)

2013

2012

Afwaardering voorraad vastgoed bestemd voor verkoop naar lagere opbrengstwaarde

1.667

0

Afwaardering vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop (voorraad) naar lagere opbrengstwaarde

2.172

0

2.674

0

6.513

0

35. Overige waardeveranderingen materiële vaste activa

36. Bijzondere waardevermindering van vlottende activa

Dotatie voorziening huurdebiteuren wegens oninbaarheid

37. Lonen en salarissen (in duizenden euro’s) Lonen en salarissen Af: ontvangen ziekengeld/WAO

Doorbelaste salariskosten Inhuur personeel

2013

2012

24.872

26.698

-209

-203

24.663

26.495

-1.800

0

4.083

4.125

26.946

30.620

Het aantal fulltime equivalenten bedroeg per peildatum 31 december 2013 423,0 (2012: 486,0). De doorbelaste salariskosten betreffen kosten van het eigen personeel voor leefbaarheid en servicecontracten. Deze kosten zijn in 2012 niet doorbelast.  

38. Pensioenlasten Rochdale heeft voor de medewerkers een pensioenregeling die wordt geclassificeerd als een toegezegdpensioen­ regeling. De pensioenregeling is ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds SPW. Hierbij is een pensioen toegezegd aan het personeel op pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en dienstjaren. Rochdale heeft in het geval van een tekort bij het fonds geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen anders dan hogere toekomstige premies. Deze toegezegdpensioenregeling is overeenkomstig RJ 271 verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegde bijdrageregeling. De pensioenlasten in de winst- en verliesrekening bestaan uit de verschuldigde premies over het lopende boekjaar. De door SPW gepubliceerde dekkingsgraad per 31 december 2013 bedraagt 114,0% (2012: 106,0%).

111

Jaarrekening 2013

39. Onderhoudslasten (in duizenden euro’s) Reparatieonderhoud

2013

2012

12.288

15.907

Mutatieonderhoud

6.102

8.156

Contractonderhoud

4.044

3.991

12.855

13.752

6.176

5.917

Planmatig onderhoud Bijdrage aan onderhoud voor VVE’s Overig

1.119

0

42.584

47.723

2013

2012

695

502

40. Leefbaarheid (in duizenden euro’s) Leefbaarheidsuitgaven inzake sociale activiteiten Leefbaarheidsuitgaven inzake fysieke activiteiten

1.181

1.313

1.876

1.815

In 2013 zijn de leefbaarheidsuitgaven ad € 540 miljoen voor het eigen personeel inbegrepen. In 2012 zijn in de leefbaarheidsuitgaven de kosten voor het eigen personeel niet inbegrepen.  

41. Overige bedrijfslasten (in duizenden euro’s)

2013

2012

5.087

4.783

Organisatiekosten: Automatiseringskosten Dotatie voorziening reorganisatiekosten

3.000

5.000

Overige organisatiekosten

13.526

11.124

Subtotaal organisatiekosten

21.613

20.907

13.484

15.093

Overige bedrijfslasten: Belastingen en verzekeringen Heffing centraal fonds volkhuisvesting

8.635

0

Beheerskosten derden

2.117

3.402

Verhuurderheffing Mutatie voorziening debiteuren Algemene overige bedrijfslasten

813

0

0

4.178

3.139

8.129

Subtotaal overige bedrijfslasten

28.188

30.802

Totaal overige bedrijfslasten

49.801

51.709

De in de overige bedrijfslasten verantwoorde post “Mutatie voorziening debiteuren” is in 2013 verwerkt onder “Bijzondere waardevermindering van vlottende activa”.

112

Jaarrekening 2013

42. Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen (in duizenden euro’s)

2013

2012

Waardeveranderingen commercieel vastgoed in exploitatie

9.115

47.139

Op(af)waardering vastgoed in ontwikkeling Waardeveranderingen sociaal vastgoed in exploitatie Terugneming eerder genomen afwaardering vastgoed in ontwikkeling Overig

-35.533

-7.485

-731

-206.178

10.489

0

352

0

-16.308

-166.524

43. Waardeveranderingen van financiële vaste activa en van vlottende effecten (in duizenden euro’s)

2013

2012

Waardeveranderingen leningen u/g

-665

-1.792

-665

-1.792

44. Opbrengst van effecten en vorderingen behorend tot de financiële vaste activa (in duizenden euro’s) Rente leningen u/g

2013

2012

157

160

157

160

2013

2012

45. Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten (in duizenden euro’s) Rente overige vlottende vorderingen

364

525

364

525

46. Rentelasten en soortgelijke kosten (in duizenden euro’s) Rente schulden/leningen overheid en kredietinstellingen

2013

2012

66.502

71.263

Rente waarborgsommen

213

245

Overige rentelasten en soortgelijke kosten

511

734

67.226

72.242



47. Belastingen Schattingen De acute en latente belastingen in de jaarrekening zijn bepaald met inachtneming van de fiscale regels volgens de door de sector met de belastingdienst gemaakte afspraken (Vaststellingsovereenkomst I en II). De toepassing van deze regels is op een aantal onderwerpen niet zonder meer duidelijk en voor discussie vatbaar. Deze onderwerpen zijn onder andere het onderscheid tussen onderhoudskosten en verbeteringen, de toerekenbare kosten inzake projectontwikkeling, het vormen van een herbestedingsreserve en de inschatting van het op basis van een fiscale winstplanning naar verwachting te verrekenen deel van beschikbare fiscale verliezen. Eerst bij de aangifte zal blijken of en in hoeverre de fiscus de door de groep gevolgde standpunten zal overnemen en accorderen. Om die reden kan de in de jaarrekening bepaalde acute en latente belasting achteraf nog aan veranderingen onderhevig zijn.

113

Jaarrekening 2013

Belastingdruk winst- en verliesrekening De belastinglast/-bate over het resultaat in de geconsolideerde winst- en verliesrekening bestaat uit de volgende componenten: (in duizenden euro’s)

2013

2012

Acute belastingen boekjaar

0

-274

Mutatie latente belastingen

36.369

-4.892

Nagekomen latente belasting vorig boekjaar Totaal belastinglast/-bate

381

0

36.750

-5.166

Aansluiting toepasselijk en effectieve belastingtarief Het toepasselijk (wettelijk) belastingtarief bedraagt 25% (2012: 25%). Het effectieve belastingtarief dan wel het toe­passe­lijke belastingtarief wijkt af van het tarief over de voorgaande verslagperiode, omdat in 2013 een fiscaal verlies­is geleden van € 219 miljoen door de taakoverdracht van WOONopMAAT. Mutatie latente belastingen De mutatie latente belastingen in de geconsolideerde winst- en verliesrekening is als volgt te specificeren: (in duizenden euro’s)

Winst- en verliesrekening 2013

2012

32.194

-6.231

Mutaties in latente belastingvorderingen: Beschikbare voorwaartse verliescompensatie Tijdelijke waarderingsverschillen Totaal

4.175

1.339

36.369

-4.892

2013

2012

0

802



48. Aandeel in resultaat van deelnemingen (in duizenden euro’s) Resultaat: Far west Buurtleven.nl B.V. Amstelkwartier Beheer B.V. Amstelkwartier C.V.

0

48

-624

-2.303

0

-98

16

13

De Jonge Voorn C.V.

1

-296

De Jonge Voorn B.V.

-1

286

Prospect Zuidas B.V.

0

-338

Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk Beheer B.V.

0

-4

1.028

934

0

2

-2

-236

Banne Binnen Beheer B.V.

Banne Binnen C.V. Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk C.V. Kwadijkerpark Beheer B.V. Kwadijkerpark C.V. Robora Zuidoost V.O.F.

0

-31

445

-493

Amstelforte Ontwikkeling C.V.

0

-94

V.O.F. kolenkit

0

115

Django B.V.

114

0

7

863

-1.686

Jaarrekening 2013

(in duizenden euro’s)

2013

2012

-1.401

0

Impairment (waardewijzigingen): Kwadijkerpark C.V. Ontwikkelingscombinatie Grote Buitendijk C.V. Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F.

-322

0

1.500

0

-223

0

640

-1.686

Verbonden partijen Onderstaand volgt een overzicht van de verbonden partijen: •

Rochdale heeft een samenwerkingsverband met Duwo Studentenhuisvesting. Samen met Duwo is er gedeeld eigendom in een aantal studentenwoningen. Tevens beheert Duwo studentenwoningen voor Rochdale.

•

Er was een samenwerkingsverband met Stichting WOONopMAAT uit Heemskerk. WOONopMAAT beheerde de woningen van Woningstichting Rochdale in Heemskerk. In augustus 2013 heeft taakoverdracht plaatsgevonden.

•

Een samenwerkingsverband met Stichting Stadgenoot en Woningstichting Eigen Haard. Met deze partijen heeft Woningstichting Rochdale een aantal studentenwoningen op de Zuidas in gedeeld eigendom. Deze woningen worden beheerd door Stadgenoot.

Accountantskosten De ten laste van het boekjaar gebrachte kosten van de externe accountant en de accountantsorganisatie en het gehele netwerk waartoe deze accountantsorganisatie behoort, zijn als volgt voor de groep: (in duizenden euro’s inclusief omzetbelasting)

2013 Ernst & Young Accountants LLP

Overig Ernst & Young

Totaal

Onderzoek van de jaarrekening

272

0

272

Onderzoek van de jaarrekening nagekomen 2012

111

0

111

24

0

24

18

0

18

425

0

425

Ernst & Young Accountants LLP

Overig Ernst & Young

Totaal

Andere controleopdrachten Andere niet-controleopdrachten Totaal

(in duizenden euro’s inclusief omzetbelasting)

Onderzoek van de jaarrekening

2012

471

0

471

Onderzoek van de jaarrekening nagekomen 2011

65

0

65

Andere controleopdrachten

25

0

25

Andere niet-controleopdrachten

97

0

97

658

0

658

Totaal

115

Jaarrekening 2013

Enkelvoudige balans per 31 december 2013 (na resultaatbestemming)

Activa (in duizenden euro’s)

2013

2012

Vaste activa Materiële vaste activa Onroerende en roerende zaken ten dienst van de exploitatie

23.577

27.472

Vastgoedbeleggingen Sociaal vastgoed in exploitatie gekwalificeerd als vastgoedbelegging Commercieel vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie

3.420.674

3.589.535

525.339

431.017

35.551

54.278 3.981.564

4.074.830

Financiële vaste activa 49. Deelnemingen in groepsmaatschappijen 50. Vorderingen op groepsmaatschappijen Andere deelnemingen Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen Latente belastingvordering(en) Leningen u/g

6.213

4.680

0

0

717

3.071

7.901

7.768

44.927

8.558

1.826

Som der vaste activa

3.123 61.584

27.200

4.066.725

4.129.502

Vlottende activa Voorraden

10.359

10.373

Onderhanden werk

18.959

12.669

Vorderingen Huurdebiteuren 51. Vorderingen op groepsmaatschappijen Vorderingen op maatschappijen waarin wordt deelgenomen



1.404

2.194

14.550

20.918

0

1.945

Overige vorderingen

3.719

7.364

Overlopende activa

1.569

8.437 21.242

40.858

Liquide middelen

29.122

14.557

Som der vlottende activa

79.682

78.457

4.146.407

4.207.959

Totaal activa

116

Jaarrekening 2013

Passiva (in duizenden euro’s)

2013

2012

52. Eigen vermogen Overige reserves

2.465.592

2.409.079

Voorzieningen Voorziening onrendabele investeringen en herstructureringen

9.676

10.572

Voorziening reorganisatiekosten

3.500

5.000

6.134

5.893

0

60

53. Voorziening deelnemingen Voorziening pensioenverplichtingen Overige voorzieningen

11.658

Totaal voorzieningen

13.117 30.968

34.642

Langlopende schulden Schulden/leningen overheid Schulden/leningen kredietinstellingen Overige schulden

4.546

7.315

1.568.328

1.640.744

18.493

Totaal langlopende schulden

20.243 1.591.367

1.668.302

Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers 54. Schulden aan groepsmaatschappijen

0

25.683

8.121

13.587

6.946

4.653

Belastingen en premies sociale verzekeringen

1.337

2.426

Overige schulden

3.763

9.369

Overlopende passiva Totaal kortlopende schulden

Totaal passiva

38.313

40.218 58.480

95.936

4.146.407

4.207.959

117

Jaarrekening 2013

Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2013 (in duizenden euro’s)

2013

2012

Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Overheidsbijdragen Resultaat verkoop vastgoedportefeuille

228.226

229.043

19.852

18.256

0

2.910

2.311

19.469

Resultaat verkoop koopprojecten

-555

0

Geactiveerde productie voor eigen bedrijf

3.115

1.625

Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten

-12

664

252.937

271.967

Bedrijfslasten Afschrijvingen materiele vaste activa

2.194

Overige waardeveranderingen materiele vaste activa

1.288

8.000

0

12.466

Overige waardeveranderingen vastgoedportefeuille Bijzondere waardeveranderingen vlottende activa

5.015

0

Erfpacht

2.435

2.615

23.849

19.943

3.006

3.328

55. Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Onderhoudslasten Leefbaarheid

2.978

4.399

45.315

50.848

1.917

1.815

Lasten servicecontracten

21.363

18.275

Overige bedrijfslasten

39.855

Som der bedrijfslasten

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedbeleggingen Bedrijfsresultaat

47.804 149.215

173.112

103.722

98.855

-16.308

-166.394

87.414

-67.539

Waardeveranderingen van financiële vaste activa en van vlottende effecten

-665

-1.792

Opbrengst van effecten en vorderingen behorend tot de financiële vaste activa

157

160

Andere rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Saldo financiële baten en lasten Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen 56. Aandeel in resultaat van deelnemingen

Groepsresultaat na belastingen

118

3.619

65

34

-67.201

-71.902 -67.644

-73.500

19.770

-141.039

36.107

-3.185

55.877

-144.224

636

-5.432

56.513

-149.656

Jaarrekening 2013

Grondslagen van waardering en resultaat­ bepaling in de enkelvoudige jaarrekening Algemeen De corporatie heeft de enkelvoudige jaarrekening opgesteld volgens de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek. De jaarrekening is opgemaakt op 5 juni 2014. Voor de grondslagen voor de waardering van de activa en passiva en de bepaling van het resultaat, wordt verwezen naar de grondslagen van waardering en resultaatbepaling in de geconsolideerde jaarrekening, voor zover hierna niet anders wordt vermeld.

Classificatie eigen vermogen en vreemd vermogen In de enkelvoudige jaarrekening wordt een financieel instrument geclassificeerd overeenkomstig de juridische realiteit. Rente, dividenden, baten en lasten met betrekking tot een (deel van een) financieel instrument worden in de jaarrekening opgenomen afhankelijk van de classificatie van het financieel instrument als financiële verplichting respectievelijk als eigen-vermogensinstrument.

119

Jaarrekening 2013

Toelichting op de enkelvoudige balans De toelichting op de enkelvoudige balans is beperkt tot die posten die in belangrijke mate afwijken van de corresponderende posten in de geconsolideerde balans.

Financiële vaste activa 49. Deelnemingen in groepsmaatschappijen Het verloop van deze post is als volgt: (in duizenden euro’s)

Boekwaarde 1-1-2013

Aan-/ verkopen

Resultaat deelneming

Waardewijzigingen

Boekwaarde 31-12-2013

-1.833

0

-54

0

-1.887

Rochdale Projectontwikkeling B.V. Rochdale Onderhoud B.V.

4.680

0

1.533

0

6.213

Rochdale Holding B.V.

-1.576

0

-2.869

0

-4.445

Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V.

-14.087

0

80

0

-14.007

Subotaal

-12.816

0

-1.310

0

-14.126

13.646

0

0

2.479

16.125

3.850

0

0

364

4.214

17.496

0

0

2.843

20.339

4.680

0

-1.310

2.843

6.213

Saldering negatieve deelneming met vordering op deelnemingen Herrubricering negatieve deelnemingen Subtotaal Totaal

Rochdale staat, met uitzondering van Rochdale Projectontwikkeling B.V., formeel niet garant voor de deelnemingen met een negatieve netto vermogenswaarde, maar heeft deze negatieve waarde wel in een voorziening opgenomen aangezien zij ingeval de betreffende deelneming niet aan haar verplichtingen kan voldoen zij deze verplichting mogelijk zal overnemen.

50. Vorderingen op groepsmaatschappijen Het verloop van deze post is als volgt (x € 1.000): (in duizenden euro’s)

Boekwaarde 1-1-2013

Nieuwe leningen

Aflossingen

Waardewijzigingen

Boekwaarde 31-12-2013

Rochdale Holding B.V.

0

0

-72

72

0

Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V.

0

0

-750

750

0

Totaal

0

0

-822

822

0

120

Jaarrekening 2013

Vorderingen 51. Vorderingen op groepsmaatschappijen (in duizenden euro’s)

2013

2012

Nominale waarde vordering

Afwaardering negatieve deelneming

Balans waarde vordering

Balans waarde vordering

4.180

-1.887

2.293

2.685

16.402

-4.445

11.957

12.200

0

0

0

6.033

9.793

-9.793

0

0

300

0

300

0

30.675

-16.125

14.550

20.918

Rochdale Projectontwikkeling B.V. Rochdale Holding B.V. Rochdale Participaties B.V. Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V. Ontwikkelingsmaatschappij Zaanwerf II C.V.

De vorderingen zijn direct opeisbaar. Er zijn geen zekerheden gesteld.

52. Eigen vermogen Overige reserves Het verloop van de overige reserves is als volgt: (in duizenden euro’s) Stand 1 januari Resultaat boekjaar Stand 31 december

2013

2012

2.409.079

2.558.735

56.513

-149.656

2.465.592

2.409.079

In de overige reserves is ultimo 2013 een bedrag ad € 2,2 miljard (2012: € 2,3 miljard) aan ongerealiseerde waarde­ stijging begrepen bestaande uit: (in duizenden euro’s) Ongerealiseerde waardestijging sociaal vastgoed in exploitatie Ongerealiseerde waardestijging commercieel vastgoed in exploitatie

2013

2012

1.986.885

2.116.454

256.923

175.486

2.243.808

2.291.940

Sociaal vastgoed in exploitatie

Commercieel vastgoed in exploitatie

2.116.454

175.486

-20.725

-5.969

Het verloop van de ongerealiseerde waardestijging is als volgt: (in duizenden euro’s) Stand per 1 januari 2013 Desinvesteringen Mutatie herwaardering Stand per 31 december 2013

-108.844

87.406

1.986.885

256.923

De ongerealiseerde waardestijging sociaal vastgoed en commercieel vastgoed in exploitatie ultimo 2013 betreft het positief verschil tussen de boekwaarde op basis van de reële waarde (geschatte marktwaarde) en de boekwaarde op basis van historische kosten, de laatste gefixeerd op de stand per 1 januari 2012. Bij vorenvermelde herwaarderingen is geen rekening gehouden met de invloed van belastingen op vermogen en resultaat door een voorziening belastinglatentie ten laste van de ongerealiseerde waardestijgingen te vormen. Hiervoor wordt verwezen naar de toelichting op de belastingen.

121

Jaarrekening 2013

Voorzieningen 53. Voorziening deelnemingen Het verloop van deze post is als volgt: (in duizenden euro’s)

Stand 1-1-2013

Dotatie

Onttrekking

Herrubricering

Stand 31-12-2013

Negatieve deelnemingswaarde: Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V. Robora Zuidoost V.O.F.

3.840

374

0

0

4.214

0

1.435

0

0

1.435

Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F

2.053

0

1.515

-53

485

Totaal

5.893

1.809

1.515

-53

6.134

Waarvan: looptijd < 1 jaar

0

looptijd > 5 jaar

6.134

Rochdale staat formeel niet garant voor de deelneming Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V. maar heeft de negatieve netto vermogenswaarde wel in een voorziening opgenomen aangezien zij ingeval de betreffende deelneming niet aan haar verplichtingen kan voldoen zij deze verplichting mogelijk zal overnemen. In verband met de negatieve nettovermogenswaarde van de bovengenoemde vennootschappen onder firma’s waarvoor Woningstichting Rochdale hoofdelijk aansprakelijk is voor het evenredige aandeel in het totale belang, is een voorziening gevormd ter grootte van de uit dien hoofde te verwachten verplichtingen. De voorziening wordt gevormd nadat eerst de andere financiële belangen in de deelnemingen zijn afgewaardeerd.

Kortlopende schulden 54. Schulden aan groepsmaatschappijen (in duizenden euro’s) Rochdale Onderhoud B.V.

2013

2012

6.946

4.653

6.946

4.653

Niet in de balans opgenomen regelingen De toelichting op de niet in de balans opgenomen regelingen is beperkt tot die posten die afwijken van de corresponderende posten in de geconsolideerde balans. 403 verklaring Rochdale draagt hoofdelijke aansprakelijkheid voor de uit aangegane rechtshandelingen van Rochdale Projectontwikkeling B.V. en Rochdale Onderhoud B.V. voortvloeiende schulden in de zin van artikel 2:403 lid1, sub f van het Burgerlijk Wetboek.  

122

Jaarrekening 2013

Toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening De toelichting op de enkelvoudige winst- en verliesrekening is beperkt tot die posten die in belangrijke mate afwijken van de corresponderende posten in de geconsolideerde winst- en verliesrekening.

Bedrijfslasten 55. Lonen en salarissen (in duizenden euro’s) Lonen en salarissen Af: ontvangen ziekengeld/WAO

Doorbelaste salariskosten Inhuur personeel

2013

2012

21.773

22.493

-209

-203

21.564

22.290

-1.800

-6.022

4.085

3.675

23.849

19.943

In de doorbelaste salariskosten zijn tevens de sociale lasten en pensioenlasten inbegrepen.

56. Aandeel in resultaat van deelnemingen (in duizenden euro’s)

2013

2012

-54

-1.353

1.534

1.188

Resultaat Groepsmaatschappijen: Rochdale Projectontwikkeling B.V. Rochdale Onderhoud B.V. Rochdale Holding B.V.

-2.869

-1.935

80

-3.380

-1.309

-5.480

Amstelforte Beheer B.V.

0

-94

Buurtleven.nl

0

48

Django B.V.

0

7

Rochdale Exploitatie- en Projectontwikkeling B.V.

Resultaat andere deelnemingen:

V.o.f. Kolenkit

0

115

Prospect Zuidas B.V.

0

-338

445

-493

0

803

445

48

1.500

0

Robora Zuidoost V.O.F. Mutaties wegens verkopen/fusie/liquidatie

Impairment (waardewijzigingen): Ontwikkelingscombinatie Pontsteiger V.O.F.

1.500

0

636

-5.432

123

Jaarrekening 2013

Rapportering Wet Normering Topinkomens Wet Normering Topinkomens Het normenkader rondom de “Wet Normering bezoldiging Topfunctionarissen Publieke en Semipublieke Sector” (hierna: WNT) is bekrachtigd in het Besluit van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 26 februari 2014, nr. 2014-0000106049 en de Regeling van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 26 februari 2014, nr. 2014-0000 104920. De Aanpassingswet WNT is als onderdeel van dit normenkader nog niet formeel aangenomen door de Eerste Kamer. Voor het opmaken van de jaarrekening is in lijn met de mededeling van de minister van BZK d.d. 12 februari 2014, gepubliceerd in de Staatscourant d.d. 18 februari 2014, de Aanpassingswet WNT wel als onderdeel van het normenkader gehanteerd. Ten aanzien van interim-functionarissen die geen topfunctie vervullen heeft Rochdale gebruik gemaakt van de mogelijkheid die paragraaf 6 van de Beleidsregels toepassing WNT biedt inzake de volledige openbaarmaking van deze functionarissen. Op basis van de Beleidsregels toepassing WNT (inclusief de wijziging van paragraaf 6 volgens besluit van de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties van 12 maart 2014, nr. 2014-0000142706 en gepubliceerd in de Staatscourant d.d. 18 maart 2014) kán en hoeft Rochdale niet volledig te voldoen aan de verplichting voor openbaarmaking van deze interim-functionarissen zoals voorgeschreven in artikel 4.2 lid 2c van de WNT (inclusief verwerking Aanpassingswet WNT). a.

Wet normering bezoldiging topfunctionarissen

Vanaf boekjaar 2013 is de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector van kracht (Besluit van 15 november 2012). Toegelaten instellingen vallen bij algemene maatregel van bestuur onder de strekking van de WNT. De maximale beloning ingevolge de WNT bedraagt voor 2013 € 228.599. Voor topfunctionarissen van toegelaten instellingen geldt daarnaast met ingang van 2014 een aanvullende regeling zoals opgenomen in de regeling bezoldigingsmaxima topfunctionarissen toegelaten instellingen volkshuisvesting. Op grond van de WNT en deze regeling dienen de individuele inkomensgegevens van topfunctionarissen te worden gerapporteerd. De rapportering Wet Normering Topinkomens voldoet aan de voorschriften van BW2 Titel 9. b.

Bestuurders

De bezoldiging van de huidige bestuurders die in het boekjaar ten laste van de woningcorporatie en haar dochter- en groepsmaatschappijen zijn gekomen bedragen € 639.229 (2012: € 642.660) en is naar individuele bestuurder als volgt gespecificeerd:

Datum in dienst

R. Grotendorst

M.H.W. van Buren

N.T.J. Overdevest

15-05-2010

15-05-2010

01-04-2008

Totaal

2013

2012*

2013

2012*

2013

2012*

2013

2012*

167.243

172.315

159.504

159.170

159.504

159.170

486.251

490.655

Bijtelling / vergoeding auto

11.819

12.263

13.326

12.524

11.292

11.377

36.437

36.164

Pensioenlasten

41.119

40.871

37.711

37.485

37.711

37.485

116.541

115.841

220.181

225.449

210.541

209.179

208.507

208.032

639.229

642.660

Beloningen (bruto salarissen)

Totaal

* De vergelijkende cijfers over 2012 zijn aangepast aan de definities in de WNT.

c.

Werknemers met een beëindigingsvergoeding boven de WNT norm

Rochdale heeft in 2013 een ingrijpende reorganisatie doorgevoerd waarbij sprake is van een forse krimp in het personeelsbestand. Dit heeft voor ca. 65 mensen geleid tot gedwongen ontslag. Met de vakbonden is een sociaal plan overeengekomen. Dit plan is op hoofdlijnen een verlenging van het sociaal plan dat in 2010 is opgesteld bij de toenmalige reorganisatie. In het sociaal plan is een afspraak gemaakt over de hoogte van de beëindigings- of ontslagvergoeding. De vergoeding is gebaseerd op de kantonrechtersformule zoals deze van toepassing was in 2010. Ingevolge de WNT dient te worden gerapporteerd over beëindigingsvergoedingen die hoger zijn

124

Jaarrekening 2013

dan het maximum van de WNT van € 228.599. Bij Rochdale betreft dit, als gevolg van zeer langdurige dienstverbanden, 5 werknemers. Een van de werknemers viel in voorgaande jaren ook onder de Wet Openbaarheid Topinkomens.   Werknemer die voorheen onder de Wet Openbaarheid Topinkomens viel: Functie

Directeur

Datum in dienst

01-01-1996

Datum uit dienst

30-11-2013

Beloningen

2013

2012*

147.690

170.674

Bijtelling / vergoeding auto

11.090

12.099

Pensioenlasten

40.240

43.708

Beëindigingsvergoeding

364.109

0

Totaal

563.129

226.481

* De vergelijkende cijfers over 2012 zijn aangepast aan de definities in de WNT.

Overige werknemers met een vergoeding boven de WNT norm: Functie

Datum in dienst

Datum uit dienst

Beëindigingsvergoeding

Manager uitvoering

01-02-1988

30-11-2013

329.628

Administratief medewerker contractbeheer

20-02-1978

30-11-2013

297.502

Onderhoudsadviseur projecten

01-04-1988

30-11-2013

250.006

Participatie medewerkster

01-03-1977

31-08-2013

248.600

d. Crisisheffing In 2014 is de gecontinueerde eenmalige crisisheffing over het boekjaar 2013 berekend op € 1.649 (2012 € 7.802) (‘Wet uitwerking fiscale maatregelen Begrotingsakkoord 2013’ en het ‘Belastingplan 2014’). Deze heffing is niet inbegrepen in de beloningen die in dit hoofdstuk zijn gerapporteerd.   e. Commissarissen De bezoldiging van huidige en gewezen commissarissen die in het boekjaar ten laste van de woningcorporatie zijn gekomen bedraagt in totaal € 81.264 (2012: € 93.400) en is naar individuele commissaris als volgt gespecificeerd: Bezoldiging

De heer mr. R.W.M. Craemer

Voorzitter (2012 vice vz)

De heer T. Herrema

Voorzitter

De heer J. Kleijwegt

Lid

Mevrouw drs. F.Örgü

Lid

De heer drs. L.J. Wijngaarden

Lid

Mevrouw ir. A.Y. Sanson*

Lid

Mevrouw drs. A.M.E. Vries

Lid

Totaal

Datum benoeming

2013

2012

15.600

14.400

0

13.000

n.v.t.

13.200

13.200

19-11-2009

14.400

14.400

19-11-2009

14.400

14.400

19-11-2009

11.664

12.000

05-07-2010

12.000

12.000

25-10-2010

81.264

93.400

01-01-2010

* Mevrouw Sanson is medio 2013 herbenoemd. Haar bezoldiging is met ingang van de datum van herbenoeming aangepast aan de geldende regeling.

125

Jaarrekening 2013

Ondertekening van de jaarrekening Bestuur De jaarrekening van Woningstichting Rochdale is vastgesteld door het bestuur op 5 juni 2014.

Raad van Bestuur Drs. R. Grotendorst (voorzitter) N.T.J. Overdevest RA Mevrouw M.H.W. van Buren

Raad van commissarissen De jaarrekening is goedgekeurd door de raad van commissarissen op 5 juni 2014. De heer mr. R.W.M. Craemer (voorzitter) De heer J.Kleijwegt Mevrouw drs. F. Örgü, De heer drs. L.J. Wijngaarden Mevrouw ir. A.Y. Sanson Mevrouw drs. A.M.E. de Vries

126

Jaarrekening 2013

Overige gegevens Statutaire regeling betreffende de bestemming van het resultaat In de statuten van Woningstichting Rochdale zijn geen bepalingen opgenomen aangaande de resultaatbestemming.

Bestemming van het resultaat 2013 Vooruitlopend op de goedkeuring van de jaarrekening door de Raad van Commissarissen wordt voorgesteld het resul­taat over 2013 toe te voegen aan de overige reserves. De resultaatbestemming is, vooruitlopend op het te nemen besluit, in de jaarrekening verwerkt.

Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen belangrijke gebeurtenissen na balansdatum en die nadere informatie geven over de toestand op balans­datum voorgedaan.

127

128

129

Colofon Redactie

Medewerkers Rochdale

Interviews

Bert Vooijs, Vooijs Tekst en Productie

Fotografie

Dirk Verwoerd, Lighthouse Productions

Vormgeving Sander Schilders, Punt Grafisch Ontwerp

© Rochdale 2014

Woningstichting Rochdale Postadres: Postbus 56659 1040 AR Amsterdam Bezoekadres: Bos en Lommerplein 303 1055 RW Amsterdam Telefoon: (020) 565 25 55 E-mail: [email protected] Internet: www.rochdale.nl