Project transformatie

// Project transformatie

Tekstproductie Tom de Vries // Fotografie EGM architecten en Tom de Vries // Tekenwerk Henk Heusinkveld

De vrijwel vierkante glaskap heeft een hoofddraagconstructie van stalen kokerprofielen die de diagonalen overspannen. Trekstangen vangen de spat­ krachten op. In het centrum zijn de trekstangen verzameld en met een makelaar verbonden met het kruispunt van de spanten.

38 // Bouwwereld

38-43_projectradboudtransformatie.indd 38

04-11-14 14:21

Renovatie Gebouw A Radboudumc // Opdracht: Radboudumc, Nijmegen // Ontwerp renovatie: EGM architecten // Bouw: december 2012 tot maart 2014

Glaskap isoleert buitengevels Met het overkappen van de binnenplaats, het na-isoleren van de resterende buitengevels en het vernieuwen van de inbouw is een voormalig verpleeggebouw geschikt voor een tweede leven. Behoud van het monumentale karakter was uitgangspunt. Het zeven verdiepingen hoge Gebouw A op de campus van het Radboudumc in Nijmegen oogt na de renovatie nog net zo ­robuust en onverzettelijk als bij de oplevering in 1957. Aan de buitenzijde is er vrijwel niets veranderd. Toch heeft het voor­ malige verpleeggebouw een ingrijpende renovatie ondergaan waardoor het weer vijftig jaar meekan. Het is nu in gebruik als kantoorgebouw en personeelsrestaurant. “Grootste bouwkun­ dige ingrepen waren het aanbrengen van een glazen overkap­ ping over de binnenplaats en het aan de binnenzijde isoleren van de bakstenen buitengevels”, vertelt projectarchitect Martijn in ’t Veld van EGM architecten. Ook is in een nieuwe klimaat­ installatie geïnvesteerd. “En al die maatregelen bij elkaar heb­ ben het energielabel opgekrikt van F naar A.”

Om opwarming te voorkomen is de glaskap voorzien van een geperfo­ reer­de print. Het oog in de nok is voor zekering van de glazenwasser.

Glaskap Met het bouwen van een glazen overkapping is de binnenplaats (ca. 19 x 20,5 m) veranderd in een binnenruimte. Dit leverde ruim 380 m2 extra bruikbaar vloeroppervlak op, nu in gebruik als restaurant. Maar de ingreep maakte ook dat bijna de helft van de buitengevels nu binnengevels zijn. Daarmee werd een grote energetische besparing gerealiseerd. De nieuwe kap is geplaatst op een bestaande betonnen rand­ balk. Die maakte deel uit van de betonnen kapconstructie van

Bouwwereld // 39

38-43_projectradboudtransformatie.indd 39

04-11-14 14:21

// Project transformatie de bestaande gebouwen. Deze kap is echter deels gesloopt om plaats te maken voor een steilere, hogere stalen kap, die past bij het monumentale beeld van het gebouw. Hiermee werd ruimte gemaakt voor de nieuwe klimaatinstallaties. Op de overgebleven randbalk rusten kolom­ metjes (kokers 100 x 100 x 5 mm) die de ondersteuning van de kap vormen. Getoogde diagonalen De hoofdconstructie van de glaskap be­ staat uit twee getoogde kokerprofielen (250 x 150 x 10 mm) die de ruimte diago­ naal overspannen. Trekstangen (ø 36) vangen de spatkrachten op. Een makelaar in het hart van de kap verbindt de trek­ stangen aan het kruispunt van de spanten. De getoogde spanten delen de kap in vieren. Elk van die delen is vervolgens ingevuld met negen stuks getoogde kokerprofielen (200 x 100 x 10 mm). Deze gordingen spannen van gevel naar spant. De gordingen dragen de aluminium glasroedes waarin de isolerende begla­ zing is gevat. Deze profielen zijn haaks op de gebouwgevels geplaatst. De hori­ zontale profielen hebben geen klemlijst maar een kitvoeg; de glaspanelen zijn hier structureel verlijmd. Daarmee wordt ongewenste mosgroei op boven het glas­ dak uitstekende profieldelen vermeden. De door Brakel Atmos geleverde glaskap heeft een helling van meer dan 10 graden en mag daarom voor schoonmaak en onderhoud niet onbeveiligd belopen worden. Een ‘loopplank’ brengt de schoon­­maker of monteur voldoende ver de kap op, waarna hij zich kan vastmaken met een veiligheidslijn op de nok van de kap.

De buitengevels van de binnenplaats zijn binnengevels geworden. Tussen de bak­stenen muur­ dammen zijn bestaande houten kozijnen en borstweringen vervangen door stalen kozijnen.

Exterieur wordt interieur Door de toevoeging van de glaskap zijn de gevels rond de voormalige binnen­ plaats van exterieur nu interieur gewor­ den. Extra isolerende maatregelen waren dus niet meer nodig. Wel is de gevel een stuk transparanter gemaakt. Tussen de serie van smalle en minder smalle gemet­ selde muurdammen zijn de kozijnen en relatief hoge, bakstenen borstweringen zorgvuldig verwijderd. Technisch ontwer­ per Jan Quist van EGM benadrukt de kwetsbaarheid van die operatie: “Omdat de te handhaven muurdammen verdie­ pingshoog en deels slechts anderhalf steens breed waren, kwam de stabiliteit van de gevel in gevaar door het slopen van de tussenliggende geveldelen. De

40 // Bouwwereld

38-43_projectradboudtransformatie.indd 40

04-11-14 14:21

De bestaande buitengevel had houten kozijnen met hoge bakstenen borstweringen.

nieuwe stalen kozijnen met glas van vloer tot plafond zorgen nu voor een hernieuw­ de stijfheid van de gevel.” De aanpassing van de gevel geeft het gebouw een belangrijke licht- en zicht­ impuls, die het gebruik een stuk aange­ namer maakt. Het glas is niet thermisch isolerend, maar vanuit de kantoorvertrek­ ken naar de overkapte binnenplaats wel 60 minuten brandwerend. De binnen­ plaats zelf is voorzien van een sprinkler­ installatie. Om de akoestiek in de vijfentwintig meter hoge binnenplaats te verbeteren zijn de schaduwboxen ter plaatse van de vloeren voorzien van geperforeerde beplating met daarachter een zachte isolatieplaat. Beperkte na-isolatie De buitengevels van het gebouw bestaan ook uit gemetselde muurdammen met daartussen houten kozijnen (in 1995 ver­ nieuwd). De gevels zijn ogenschijnlijk ongewijzigd. Toch zijn er de nodige aan­ passingen gedaan. In de borstweringen in de erkers aan de oost- en westzijde is de asbest beplating vervangen door ce­ mentgebonden plaat, met daarachter een hoogwaardige isolatieplaat met damp­ remmende folie en een multiplexplaat. Alle bewe­gende delen in de gevels zijn vastgezet en tochtdicht afgekit. Alle bestaande beglazing is vervangen door een hoogwaardiger HR++-beglazing. De gesloten geveldelen van baksteen zijn nageïsoleerd. Alleen de muurdammen in de langsgevels met een half­steens bui­ tenblad en een steens binnenblad zijn niet na-geïsoleerd.

De oorspronkelijke dakrand in de binnenplaats is inclusief de rails voor de schoonmaakinstallatie gehandhaafd in de nieuwe situatie. (Foto’s op deze pagina: EGM architecten)

Trappenhuis De enige buitengevel waar wel een forse en ook zichtbare aanpassing is gemaakt, is de gevel van het monumentale trappenhuis aan de noordzijde. Hier grenst het oor­ spronkelijk vrijstaande gebouw sinds een aantal jaren aan de zogenoemde zuid­ corridor, die een groot aantal medische gebouwen op de campus aan elkaar koppelt. De voorheen gesloten gevel is ook hier opengebroken waardoor het gebouw niet ­alleen veel licht maar ook veel doorzicht heeft gekregen. Energielabel A Ook al is de na-isolatie relatief beperkt gebleven, toch leverden de genomen maat­ regelen een opwaardering op naar energielabel A. Een nieuwe klimaatinstallatie in de vergrote dakopbouw heeft daar ook aan bijgedragen. Het gebouw beschikt nu onder meer over warmtekoude-opslag, warmteterugwinning en klimaatplafonds.

De hoofdcon­structie van de glaskap bestaat uit twee getoogde kokerprofielen die de ruimte diagonaal overspannen Bouwwereld // 41

38-43_projectradboudtransformatie.indd 41

04-11-14 14:21

// Project transformatie

Het uit 1957 daterende Gebouw A heeft de status van gemeentelijk monument. Het uiterlijk is aan de buitenzijde dan ook ongewijzigd.

De isolerende beglazing op de bolvormige glaskap heeft verticale aluminium glasroedes. De hori­zontale verbindingen zijn structureel verlijmd. Voor onderhoud is een loopplank verplicht.

Nieuwe inbouw Kort voordat de renovatie aanving heeft het gebouw de status van gemeentelijk monument gekregen. Het gebouw dat door architect Pieter Dijkema is ontwor­ pen, heeft de kenmerken van de zoge­ noemde Bossche School, zoals die door de Benedictijner monnik Dom Hans van der Laan is ontwikkeld. De ingetogen vormgeving, het gebruik van eerlijke materialen zoals baksteen en ruwe beton, maar vooral een uitgekiend maatsysteem waarin het voor de mens goed toeven is, zijn de kenmerken die ook dit voormalige verpleeghuis typeren. Een rond 1995 uitgevoerde verbouwing had de sterke ruimtelijke structuur met betonkolommen achter binnenwanden doen verdwijnen. Architect In ’t Veld heeft in zijn ontwerp al die verstorende wanden verwijderd en met transparante en losse ingrepen de verdiepingen geschikt ge­ maakt voor het nieuwe werken. Maar hij heeft daarmee vooral ook de oorspronke­ lijke architec­tonische kwaliteit zichtbaar gemaakt.

Al is de naisolatie relatief beperkt gebleven, toch leverden de genomen maatregelen een opwaardering op naar energielabel A

42 // Bouwwereld

38-43_projectradboudtransformatie.indd 42

04-11-14 14:21

Projectgegevens // Opdrachtgever: radboudumc, nijmegen, radboudumc.nl // Ontwerp renovatie: eGm architecten, dordrecht, egm.nl // Ontwerpteam: Bas molenaar, martijn in ’t Veld, Jan Quist, rob niessen // Bouwkundig aannemer: hurks Bouw, eindhoven, hurks.nl // Adviseur constructies: aronsohn, rotterdam, aronsohn.nl // Adviseur installaties: deerns, eindhoven, deerns.nl // Adviseur bouwfysica en akoestiek: Peutz, Zoetermeer, peutz.nl // Glasdakconstructie: Brakel atmos, uden, brakelatmos.nl // Bouwperiode: december 2012 tot maart 2014 // Totale bouwkosten: 7,8 miljoen euro Overkapping

Vernieuwde/vergrote zolder tbv installaties

1

Trappenhuis

2

3

Zwevende vloer met vloerverwarming

Restaurant

Peil=0

Zuidcorridor

1:500

Zetwerk brand- en geluidwerend afgekit

Hergebruikte dakpannen

Glaskap Brakel Atmos

Dakplaat Unidek Aanlijnvoorziening

Dampremmende laag

Spantpoot kokerprofiel Muurplaat stalen kokerprofiel Brandw. 60min. WBDBO vanuit dakopbouw: Brandwerend plaatmateriaal Multiplex Akoestische isolatiemateriaal Firetdoek Stalen rooster

Bestaande betonconstructie

Goot

Geperforeerde plaat

Harde isolatie

Geluidsabsorberende isolatie Afzuiging lucht

Gesloopt betondak Verlaagd plafond

Inblaaszone

Bestaande dakgoot

Aanheling vloer

Dakbedekking geplakt

Stalen kozijn

Draagconstructie nieuw dak HE140B Bestaande betonwand op hoogte afgezaagd Bestaande betonkolom Gaas tbv stucwerk

Bestaande glazenwasserrail Vernieuwde/vergrote zolder tbv installaties

Bestaand metselwerk Stalen kozijn

Staand metselwerk Vide (voormalige binnenplaats)

Steenwol harde persing

Brandw. begl. 60min. WBDBO 1:20

Bouwwereld // 43

38-43_projectradboudtransformatie.indd 43

04-11-14 14:21