// Project Transformatie
Tekstproductie Tom de Vries // Fotografie JVZ en Tom de Vries // Tekenwerk Henk Heusinkveld
Het gewicht van de oplopende zaalvloer zorgt voor een perma nente ballast op de bestaande kelder. Kolommen rusten op drukverdelende stalen balken op de vloer.
48 // Bouwwereld
48-52_Project transformatie.indd 48
06-02-13 16:58
Theater Sneek // Locatie: Westersingel, Sneek // Opdrachtgever: Súdwest-Fryslân // Bouwperiode: eind 2010 _ juli 2012
Theater zet kelder onder druk In Sneek staat een nieuw theater op de plek van het oude postkan toor. Een complexe staalconstructie overspant de hergebruikte kelder zonder die te belasten. Niettemin was juist het opdrijven van de kel der een punt van zorg. De eivormige zaal van het nieuwe theater in Sneek met dito balkon biedt ruimte aan zeshonderd stoelen. Een wirwar van vakwerkliggers en stalen kolommen vormt de draagconstructie. Afgezien van een enkel opvallend detail, ziet de bezoeker nauwelijks iets van dit constructieve hoogstandje. Het ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau Alberts & Van Huut is samen met JVZ Raadgevend Ingenieursburo uit Deventer ontwikkeld en heeft de voor architect Max van Huut kenmerkende en karakteristieke organische ontwerpelementen: Waar het even kan, worden haakse hoeken vermeden en zijn schuine en grillige vormen te zien in kleurrijke kozijnen, metselwerkvlakken en daklijnen. Maar deze ontwerpuitgangspunten waren niet de reden waarom de draagconstructie zo complex werd. De oorzaak daarvan was het maximaal hergebruiken van het bestaande TNT-postkantoor op deze locatie.
Om na de sloop van de bovenbouw opdrijven van de kelder te voorko men, is ballast aangebracht in de vorm van pallets met kalkzandsteen.
Evenwicht Constructeur Marco Moerman: “Uiteindelijk bleken alleen de kelder en de fundering te passen in het ontwerp van Max van Huut. Vanwege de relatief hoge grondwaterstand in Sneek, zo pal naast de stadsgracht, moesten we daarbij wel voorkomen dat die kelder na de sloop van de bovenbouw ging drijven. Tij
Bouwwereld // 49
48-52_Project transformatie.indd 49
06-02-13 16:58
// Project Transformatie
Isometrie van het theater met daarop de staalconstructie in blauw. De staalconstructie is gefundeerd buiten de bestaande kelderbak.
dens de sloop moesten we tijdelijk ballasten. Eerst met water en later met pallets vol met kalkzandsteen en gedurende de bouw, als de belasting op de bestaande constructie weer toenam, moest de ballast geleidelijk weer verminderen. Het was nodig om wekelijks op de bouw te zijn om dat kwetsbare evenwicht goed in de gaten te houden.” Behalve met het hergebruik had Moerman ook te rekenen met een kolomvrije zaal, een oplopende vloer en een toneeltoren met een dak waaraan zware decors op en neer gelaten worden. En uiteraard was er sprake van een krap budget. Vakwerkliggers voor balkon De staalconstructie die het centrale deel van het theater (de zaal en toneeltoren) overeind houdt, kon niet op de bestaande kel derfundering worden geplaatst. Die was daar te licht voor, mede vanwege het dakpark dat boven op het gebouw was ontworpen. Dit betekende dat het gewicht op een eigen fundering buiten de omtrek van de kelder moest worden geplaatst. Vier zware poe ren met schroefpalen dragen nu de staalkolommen waarop een complex stelsel van vakwerkliggers rust. Twee hoofdliggers – van foyer naar toneeltoren – vormen de basis van de constructie, waarop de samengestelde dakliggers en het dak van zware, geluiddempende kanaalplaatvloeren rusten. De liggers die het balkon dragen zijn afwijkend. Moerman legt uit: “Om de vrij uitkragende balkons te onder-
steunen, zijn binnen het vierkant van de hoofddraagstructuur extra vakwerkliggers aangebracht die aan de zijde van de foyer met een koppelligger weer rusten op de hoekpunten van het vierkant.” Moerman geeft toe dat het resulteert in een opvallend detail in de foyer, waar een deel van deze balkonligger wel te zien is maar de oplegging (naast de wel weer zichtbare kolom) schuilgaat boven het systeemplafond. Volgens architect Max van Huut maakt dit zichtbare detail de constructie intrigerend. Extra gewicht Doordat het hoofdbestanddeel van de gebouwmassa op een eigen fundering staat, was blijvend ballasten van de kelder – met toiletten en garderobe – nodig om drijven te voorkomen. Dit is opgelost door de zaalvloer op de kelder af te steunen. De berekende dikte van de zaalvloer van in het werk gestort beton gaf echter onvoldoende drukbelasting. Daarom is de vloer nu 400 mm dik in plaats van de noodzakelijke 300 mm. De vloer rust in deze situatie deels op de kelderwand en deels op de keldervloer. Omdat niet precies bekend was waar de funderingspalen onder de keldervloer waren gepositioneerd, zijn nieuwe palen geboord met daaroverheen, bovenop de keldervloer, twee drukverdelen de stalen balken. Deze balken zijn aangebracht op de plek van de afgiftebalie in de garderobe en onder de trap naar de foyer en vormen zo geen obstakels.
50 // Bouwwereld
48-52_Project transformatie.indd 50
06-02-13 16:59
Complexe knopen De gehele staalconstructie is door JVZ in een 3D Revit-model uitgewerkt. “Voor zowel de opdrachtgever als de aannemer, de staalleverancier en de installateurs was dit een onmisbaar hulpmiddel om grip te krijgen op de complexiteit van de constructie. Dankzij het model kon worden overzien wat de consequenties wa ren van tussentijdse veranderingen.” Moerman voegt er nog aan toe dat zijn wekelijkse gang naar Sneek tijdens de montageperiode niet overbodig was. “Vaak werden ter plekke de details in verschillende varianten nog eens gete kend om duidelijk te maken hoe de complexe knopen in elkaar zaten.”
1
Hergebruik Of sloop en nieuwbouw niet beter was geweest, is lastig aan te geven. Architect Max van Huut: “Het behoud leverde zo extra kuubs op die goed van pas kwamen om de inpassing van het totale programma mogelijk te maken. Bovendien past zorgvuldig omgaan met ons erfgoed in onze ontwerpfilosofie.” Overigens heeft het hergebruik de hoofdvorm van het ontwerp niet wezenlijk beïnvloed. Die was al in het bestemmingsplan als zoda nig bepaald vanwege de stedenbouw kundige inpassing.
2
3
“Om de balkons te ondersteunen, zijn binnen het vierkant van de hoofddraag structuur extra vakwerkliggers aangebracht”
1 // Het Theater Sneek staat op de plek van het voormalige postkantoor. Rooilijn en hoogte van de voorgevel zijn gelijk gebleven. De luifel heeft een draagconstructie van Accoya-hout. 2 // Krepla uit Ommen maakte zwierige, goudkleurige trappen met treden van bamboe. Vanuit de zaal ‘prikt’ de vakwerkligger die het zaalbalkon ondersteunt de foyer in. Een dwarsligger achter het verlaagde plafond brengt de belasting over naar de kolom. 3 // Aanzicht van de zaalvloer met zicht op de balkonligger met oplegging op een koppelligger die rust op naastgelegen kolom.
Bouwwereld // 51
48-52_Project transformatie.indd 51
06-02-13 16:59
// Project transformatie Projectgegevens // Locatie: westersingel, sneek, theatersneek.nl // Opdrachtgever: Gemeente súdwestFryslân, dienst ontwikkeling en realisatie, gemeentesudwestfryslan.nl // Ontwerp: Architectenbureau Alberts & Van Huut, Amsterdam, albertsenvanhuut.nl // Constructieadviseur: JVZ raadgevend ingenieursburo, deventer, jvz.nl // Adviseur bouwfysica en akoestiek: Peutz, peutz.nl // Adviseur installaties: Valstarsimonis, Groningen, valstarsimonis.nl // Uitvoering: Friso Bouwgroep, sneek, frisobouwgroep.nl // Staalconstructie: staalbouw nauta Heeg, Heeg, staalbouwnauta.nl // Bouwperiode: eind 2010 – juli 2012 // Bouwkosten: 15,8 miljoen euro exclusief btw
Bk var. 23700+
Kanaalplaat 200mm Vakwerkligger
Mos-sedum dak Dakbedekking EPDM Isolatie Rc 4,0 Dampremmende laag Druklaag 70mm Kanaalplaatvloer 200mm Staalconstructie
Vakwerkligger
Akoestische wandbekl.
Vast plafond
Balkon
ø406.4
Foyer
Prefab trap naar garderobe/toiletten
ø244.5
Oplopende breedpl.vl. 400mm ø406.4
Entree/ tochtportaal
Bestaande kelder
Daglichtkozijn in toneel Toneelvloer parket Orkestbak
1250
Voorste drie rijen verwijderbaar 1:500
IPE360
HE240B
HE240B HE300A
Vakwerk 4
HE260A
Vakwerk 6
HE260A
A
NP
U
HE300
A 00
220 la ngs gehel
e vloerrand
HE260A
HE260A
HE550B
Vakwerk 5
Trapgat
HE260
Vakwerk 3
U
IPE 20 0 NP 22 0
A
3
HE
HE320A doorgaand Kolom ø406.4/16+betonvulling 1:250
52 // Bouwwereld
48-52_Project transformatie.indd 52
06-02-13 16:59