// Project Transformatie
Tekstproductie Henk Wind // Fotografie Arthur Bagen en Henk Wind // Tekenwerk Henk Heusinkveld
De kraan van de voormalige periscooptoren is gehandhaafd. De grote deuren daar direct onder zijn opengezet; de deuropening is dichtgezet met glas.
32 // Bouwwereld
32-36_projecttransformatie.indd 32
16-08-13 11:22
Transformatie Nedinsco Fabriek // Locatie: Maasoever, Venlo // Opdrachtgever: Woonwenz, Venlo // Bouw: oktober 2011 – mei 2013
Fabriek laat historie zien In de Nedinsco Fabriek in Venlo zijn nu woningen en kantoren gevestigd. De gevel van het rijksmonument is aan de buitenzijde geïsoleerd, met herstel van bestaande details en onregelmatigheden. De binnenzijde is zoveel mogelijk intact gehouden.
Het monumentale trappenhuis in de periscooptoren is gerestaureerd. In de stalen kozijnen is monumentenglas geplaatst.
Herstellen naar de oorspronkelijke staat was een onmogelijk heid bij de Nedinsco Fabriek in Venlo. De fabriek is namelijk in fases uitgebreid en verbouwd. In de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw nog eens fors beschadigd en deels herbouwd. Een deel van het gebouw is rijksmonument; niettemin zag geen ontwikkelaar brood in de transformatie. Uiteindelijk heeft de gemeente Venlo het pand gekocht en samen met woningcor poratie Woonwenz getransformeerd tot woningen en kantoren, waarvan een deel voor de gemeente Venlo zelf en voor lokale omroepen. Door zijn witte uiterlijk maakte het gebouw nog wel een redelij ke indruk, vertelt architect Remco Mulder van diederendirrix. Maar toch viel de buitenzijde enorm tegen. Tussen de betonnen kolommen en balken waren vullingen van metselwerk aange bracht met een stuclaag die overal begon los te laten. Daarbij was er ook nog sprake van een forse aantasting van het beton door accuzuur van een voormalige accufabriek. “We hebben daarom moeten besluiten om de buitenzijde helemaal in te pak ken. De Rijksdienst voor de Monumentenzorg kon zich daar ook wel in vinden, omdat we daardoor juist de monumentale binnen zijde zoveel mogelijk intact konden laten, met de verschillende details van de betonnen onderbouw en stalen opbouw. We heb ben dus gekozen voor buitengevelisolatie, maar dan wel met
Bouwwereld // 33
32-36_projecttransformatie.indd 33
16-08-13 11:22
// Project Transformatie
1
2
3
1 // In de raamvlakken met de kleinste roedeverdeling zijn nieuwe stalen kozijnen toegepast, met aan de binnenzijde een stopverfvervangende kit. 2 // Kogelgaten in de staalconstructie zijn in het zicht gebleven. 3 // De betonconstructie aan de binnenzijde is hersteld, inclusief de geschilderde groene lambrisering die op ooghoogte wordt beëindigd met een opvallende rode bies.
behoud van alle onregelmatigheden die in de loop der jaren waren ontstaan door de vele verbouwingen en uitbreidingen. Zoals oude waterslagen en voormalige dakranden. Die hebben we allemaal zorgvuldig teruggebracht.” Om het gevelbeeld niet te verstoren, zijn de kozijnen mee naar buiten geplaatst. Dat daardoor aan de binnenzijde een iets grotere negge ontstond was geen probleem omdat die negge toch al vrij groot was. Bij de transformatie is besloten om alle later aangebouwde een laagse hallen te verwijderen. De ‘littekens’ daarvan zijn nog afleesbaar door subtiel verschil in kleur en layout van de kozij nen op de begane grond. Stalen ramen De fabriek telde diverse typen ramen. De bestaande indeling daarvan is zoveel mogelijk gehandhaafd. Grotendeels is die teruggebracht met aluminium kozijnen. “Toen wij in 1996 begon nen met de restauratie van de Witte Dame in Eindhoven moes ten we daarvoor speciale matrijzen laten maken. Nu is de ont wikkeling in aluminium kozijnen voor renovatie veel verder”, ervaart Remco Mulder. Ook prijstechnisch was aluminium inte ressant, terwijl het ook toegepast kon worden voor de draaiende delen en de vouwpuien in de loggia’s van de woningen. Toch is voor een deel gekozen voor stalen kozijnen. Dit zijn stoeltjesprofielen met een koudebrugonderbreking en geschikt voor isolatieglas. Aan de binnenzijde zijn die afgewerkt met een stopverfvervanger. Dit is een moderne kit die speciaal ontwik keld is voor het onderhoudsarm terugbrengen van stopzomen. De staalprofielen zijn toegepast in de kozijnen met de kleinste roedeverdeling en daardoor zeer kleine glasafmetingen. Staal is namelijk toch net enkele millimeters smaller dan aluminium. In het trappenhuis van de voormalige toren zijn de oorspronke lijke stalen kozijnen gerestaureerd en eveneens aan de binnen zijde afgewerkt met stopverfvervanger. In deze kozijnen heeft men monumentenglas geplaatst (10 mm dun isolerend glas). Periscooptoren Deze toren heeft overigens een bijzondere geschiedenis. De toren had oorspronkelijk geen vloeren, want hij werd gebruikt voor de ijking van de periscopen die Nedinsco bouwde. Die werden geijkt op kerktorens in de omgeving. Nedinsco was van oorsprong een Duitse fabriek, een dochteronderneming van Carl Zeiss, maar Duitsland mocht na de Eerste Wereldoorlog zelf geen wapens en aanverwante producten fabriceren en week daarom uit naar de Nederlands grensstreek. Diederendirrix heeft de periscoopkraan aan de buitenzijde van de toren gerestau reerd en enkele deuren opengezet en ingevuld met glasvlakken. Aan de binnenzijde bevindt zich op deze plek beloopbaar glas in de vloer. Meer geschiedenis is aan de binnenzijde afleesbaar in vooral de staalconstructie, die op een aantal plekken duidelijk aangetast of zelfs deels verwrongen is door kogels die in de Tweede Wereld oorlog naar binnen zijn geslagen. Vloeren Om aan de binnenzijde van het gebouw de historische details zoveel mogelijk in het zicht te houden, zijn de vloerconstructies aan de bovenzijde versterkt en geïsoleerd. De vele verschillen de bouwdelen van uitbreidingen en verbouwingen vormden een ware uitdaging voor constructeur Van de Laar om te bepalen waar welke versterkingen nodig waren. Zo staat een deel van de
34 // Bouwwereld
32-36_projecttransformatie.indd 34
16-08-13 11:23
woningen in een bouwdeel dat eerder al op een dakvloer is gebouwd. Hier is er voor gekozen om een staalconstructie over de betonvloer te leggen. De ruimte daartussen is opgevuld met blokken EPS en Betopor (EPS-korrels in cement). Met een zwevende vloer en Redumax akoestische isolatie is tevens voldoende ge luidsisolatie gerealiseerd. De forse op hoging had ook een prettige bijkomstig heid: de borstweringen onder de puien waren met hun 1,50 meter hoogte toch te hoog voor woningen. Ook de andere woningvloeren en kan toorvloeren zijn opgehoogd vanwege versterkingen, geluidsisolatie en ruimte voor vloerverwarming, kabels en leidin gen. Waar oorspronkelijke trappenhuizen zijn gehandhaafd, is het hoogteverschil opgelost met een extra opstap in het bordes. De woningen worden ontsloten via een inpandige galerij. In de gevels tussen woningen en galerijen zijn maximale glasvlakken aangebracht om zoveel mogelijk daglicht binnen te krijgen. Door de grote puien in de buitengevel en de beperkte gebouwdiepte (12 meter) konden de woningen hiermee voldoen aan de eisen van daglichttoetreding.
1
2
Kleur Diederendirrix heeft voor de restauratie een kleuronderzoek laten uitvoeren naar de originele kleuren van de kozijnen en van de binnenafwerking. De kozijnen waren inmiddels groen geverfd, maar de oorspronkelijke kleur was grijsblauw. Deze kleur is nu weer teruggebracht. Aan de binnenzijde was overal een lambrise ring van groene verf op de muren aange bracht, die op ooghoogte (1,60 m) werd beëindigd met een rode bies. Ook deze is overal in het gebouw teruggebracht.
De betonnen vloerconstructies zijn aan de bovenzijde versterkt en geïsoleerd
3
1 // De puien op de hoeken waren eerder al dichtgezet. De verschillende puien refereren eveneens aan de historie van het gebouw. 2-3 // Tussen alle gesloopte hallen rondom het hogere fabriekspand is alleen de oorspronkelijke machinehal gehandhaafd, of eigenlijk: gereconstrueerd. Hiervan waren enkel nog de geklonken stalen spanten over, omsloten door laagbouw. De hal is herbouwd in een stijl refererend aan ‘Het Nieuwe Bouwen’, die past bij de overige fabrieksdelen. De hal krijgt een nieuwe functie als onder meer tv-studio.
Bouwwereld // 35
32-36_projecttransformatie.indd 35
16-08-13 11:23
// Project transformatie Projectgegevens // Opdrachtgever: woonwenz, venlo, woonwenz.nl, gemeente venlo en Omroep venlo // Ontwerp: diederendirrix architecten, eindhoven, diederendirrix.nl // Constructieadviseur: Advies- en ingenieursbureau van de laar, eindhoven, vandelaar.info // Adviseurs: deerns, deerns.nl, en Cauberg Huygen raadgevende ingenieurs, chri.nl // Uitvoering: BAM utiliteitsbouw, bamutiliteitsbouw.nl // Kozijnen: MHB bv, Herveld, mhb.nl, en reynaers Aluminium, Helmond, reynaers.com // Bouwperiode: oktober 2011 – mei 2013
Lijmlaag 4mm Isolatie 80mm Mortel/weefsellaag 4mm Toplaag 2mm
Lijmlaag 4mm Isolatie 80mm Mortel/weefsellaag 4mm Toplaag 2mm
Weefselhoek met pvc-inleg Hoogwaardige isolatie Alu strip in kleur kozijn
Stalen kozijn MHB SL30 ISO
Afdichting Stucstopprofiel Sierlijst natuursteen composiet Isolatie tegen condensvorming
Stelkozijn ingeplakt Alu strip Compriband
Gootje tpv koppeling dorpels tbv afvoer condenswater O.k. dorpel ingeplakt Kit op rugvulling
205 Lijmlaag 4mm Isolatie 80mm Mortel/weefsellaag 4mm Toplaag 2mm
Nevima IVI-profiel (akoestische ontkoppeling)
Metal stud woningscheidende wand Minerale wol
Kantstrook akoestische isolatie Plint Dichtingsband Dekvloer met vloerverwarming/ koeling Betopor
40
Vulling EPS-blokken
Variabel
88
30
Kit op rugvulling Kit Alu strip in kleur kozijn
Noppenplaat Redufloor
11 73
Stelkozijn ingeplakt Hoogwaardige isolatie Weefselhoek met pvc-inleg
Kitvoeg Alu strip
80 Stalen kozijn MHB SL30 ISO 30
Reflect. luchtkussenfolie Kit Dampdicht getaped Kit op rugvulling Alu strip Kitvoeg Marmercomposiet
Kopschot waterslag Waterslag natuursteen composiet
Specie
Isolatie tegen condensvorming Gootje tpv koppeling dorpels tbv afvoer condenswater O.k. dorpel ingeplakt Kit op rugvulling
Bestaande betonvloer
1:10
36 // Bouwwereld
32-36_projecttransformatie.indd 36
16-08-13 11:23
